Lizbona
(
port.
Lisboa
, wym.
[
l
i
?
?
β
o
?
]
) ?
stolica
i najwi?ksze miasto
Portugalii
, poło?one w zachodniej cz??ci
Połwyspu Iberyjskiego
, nad rzek?
Tag
przy jej uj?ciu do
Oceanu Atlantyckiego
. Miasto stanowi centrum polityczne, ekonomiczne i kulturalne kraju. W centrum administracyjnym Lizbony mieszkało w 2017 r. 505 526 mieszka?cow
[1]
, natomiast cała metropolia ?
Zespoł Metropolitalny Lizbony
ma 2 821 876 mieszka?cow
[2]
[3]
(27% populacji pa?stwa).
Region Lizbony jest najbogatszym regionem w Portugalii, wysoko ponad ?rednim
PKB
Unii Europejskiej
? wytwarza 37% PKB kraju. Jest rownie? politycznym centrum Portugalii, poniewa? ma tu swoj? siedzib? rz?d oraz głowa pa?stwa. Lizbona ma status
metropolii o znaczeniu globalnym
[4]
. W badaniach dotycz?cych
jako?ci ?ycia
, Lizbona uplasowała si? na 18 miejscu w?rod miast ?wiata w 2015 roku według magazynu
Monocle
[5]
, na 43 miejscu w?rod miast ?wiata w 2017 roku według
Mercer
(tu? za
Londynem
,
Mediolanem
i
Barcelon?
, przed
Nowym Jorkiem
)
[6]
oraz na 7 miejscu w?rod miast ?wiata w 2017 roku według
InterNations'
2020
[7]
. Została uznana jako
Zielona Stolica Europy
2020.
W mie?cie znajduj? si? dwa obiekty z
listy ?wiatowego dziedzictwa UNESCO
:
Klasztor Hieronimitow
oraz
Torre de Belem
[8]
, a w granicach obszaru metropolitalnego znajduje si? trzeci ?
Krajobraz kulturowy Sintry
(inne j?zyki)
[9]
.
Obszar dzisiejszej Lizbony zamieszkany był co najmniej od
czasow rzymskich
. Owczesna osada wyst?puje w ?rodłach jako
Olisipo
. W staro?ytno?ci był to rejon osadnictwa
Luzytanow
i by? mo?e punkt handlowy
Fenicjan
(czego dot?d nie potwierdziły badania archeologiczne). W VIII wieku miasto zostało zaj?te przez
Maurow
z
Afryki
połnocnej i nazwane
Lishubn?
. W 1147 roku została zdobyta przez pierwszego władc? Portugalii,
Alfonsa I Zdobywc?
(
Dom Afonso Henriques
), przy pomocy
krzy?owcow
[10]
. Pierwszym biskupem Lizbony został angielski krzy?owiec
Gilbert z Hastings
. W 1255 roku krol
Alfons III
przeniosł stolic?
Portugalii
z
Coimbry
do Lizbony. W 1290 powstał w Lizbonie uniwersytet.
W okresie wielkich odkry? geograficznych (XV?XVII wiek) z Lizbony, a ?ci?lej z jej
portu
Belem
, wyruszyło wiele wypraw morskich, ktore przyczyniły si? do rozwoju krolestwa i jego stolicy. W kwietniu 1506 roku w mie?cie miał miejsce
kilkudniowy pogrom
, w ktorego wyniku zamordowano kilka tysi?cy
?ydow
przymusowo nawroconych na
katolicyzm
.
26 stycznia 1531 roku miasto zostało dotkni?te przez
trz?sienie ziemi
, w ktorym zgin?ły tysi?ce jego mieszka?cow. W dzie?
Wszystkich ?wi?tych
1 listopada 1755 miało miejsce kolejne
pot??ne trz?sienie ziemi
(9 stopni w
skali Richtera
), ktore pochłon?ło ok. 60 000 ofiar i praktycznie zrujnowało Lizbon?. Przetrwały jedynie zabudowania dzielnic
Alfamy
i
Belem
. Z inicjatywy ministra krola
Jose I
,
markiza
Pombala
, miasto zostało odbudowane w jego dzisiejszym kształcie.
5 pa?dziernika 1910 wybuchła w Lizbonie
rewolucja republika?ska
. 25 kwietnia 1974 rozpocz?ła si?
rewolucja go?dzikow
.
Wspołrz?dne geograficzne Lizbony to: 38°42′N, 9°05′W, co czyni j? najbardziej wysuni?t? na zachod stolic? w kontynentalnej
Europie
. Miasto jest zlokalizowane w zachodniej cz??ci kraju, nad rzek?
Tag
w pobli?u jej uj?cia do
Oceanu Atlantyckiego
. Oddalona jest o około 220 km od najwy?szego szczytu kontynentalnej Portugalii w
Serra da Estrela
?
Torre
(1993 m n.p.m., około 3 godz. jazdy samochodem).
Centrum administracyjne podzielone jest na 53 dzielnice (
freguesias
), natomiast metropolia na 18 gmin (
municipios
)
[2]
.
Zachodnia cz??? miasta jest głownie zaj?ta przez Park Monsanto, ktory jest najwi?kszym parkiem miejskim w Europie. Jego powierzchnia to 10 km².
W obr?bie regionu Lizbona znajduje si? kilka
obszarow chronionych
:
Lizbona znajduje si? w strefie
klimatu subtropikalnego
[11]
[12]
typu
?rodziemnomorskiego
[13]
, z łagodnymi zimami i długimi ciepłymi latami. ?rednia roczna temperatura wynosi 21,5
°C
w dzie? i 13,5 °C w nocy w centrum oraz 19,4 °C i 10,3 °C na wybrze?u oceanu.
?rednia temperatura miesi?cy zimowych ? grudnia, stycznia i lutego wynosi ok. 15 °C w dzie? i w nocy od 6 °C
[14]
na wybrze?u do 8,9 °C w centrum
[15]
. W najzimniejszym miesi?cu roku ? styczniu, temperatury wynosz? zwykle od 10 do 18 °C w ci?gu dnia, od 4 do 12 °C w nocy, a ?rednia temperatura morza wynosi 15 °C
[16]
. Opady ?niegu, jak i mroz generalnie nie wyst?puj?. Okres z letnimi temperaturami trwa do poł roku, od maja do pa?dziernika. W najcieplejszym miesi?cu roku ? sierpniu, temperatury wynosz? zwykle od 23 do 33 °C w ci?gu dnia, ?rednia temperatura morza wynosi 20 °C
[16]
. W centrum, temperatury powy?ej 30 °C wyst?puj? w kilkunastu dniach rocznie. W centrum, najwy?sza odnotowana temperatura w mie?cie to +41,8 °C, natomiast najni?sz? zanotowan? temperatur? było +0,2 °C
[15]
.
Lizbona ma ok. 120 dni deszczowych rocznie (licz?c rownie?
m?awk?
), od 2?3 dni deszczowych w lipcu i sierpniu do 14?16 dni deszczowych w grudniu, styczniu i lutym. Miasto ma ok. 2600 (na wybrze?u oceanu) i 2800 (w centrum) godzin czystej słonecznej pogody rocznie, od 130?140 h (?rednio 4,5 godziny dziennie, około 4 razy wi?cej ni? w Polsce) w grudniu do 309?353 h (?rednio 11 godzin czystego sło?ca na dob?) w lipcu.
?rednia temperatura i opady dla Lizbony
(centrum)
| Miesi?c
|
Sty
|
Lut
|
Mar
|
Kwi
|
Maj
|
Cze
|
Lip
|
Sie
|
Wrz
|
Pa?
|
Lis
|
Gru
|
Roczna
|
| ?rednie temperatury w dzie? [°C]
|
14,8
|
16,2
|
18,8
|
19,8
|
22,1
|
25,7
|
27,9
|
28,3
|
26,5
|
22,5
|
18,2
|
15,3
|
21,5
|
| ?rednie dobowe temperatury [°C]
|
11,6
|
12,7
|
14,9
|
15,9
|
18,0
|
21,2
|
23,1
|
23,5
|
22,1
|
18,8
|
15,0
|
12,4
|
17,5
|
| ?rednie temperatury w nocy [°C]
|
8,3
|
9,1
|
11,0
|
12,0
|
13,9
|
16,6
|
18,2
|
18,6
|
17,6
|
15,1
|
11,8
|
9,4
|
13,5
|
| Opady
[mm]
|
99.9
|
84,9
|
53,2
|
68,1
|
53,6
|
15,9
|
4,2
|
6,2
|
32,9
|
101
|
128
|
127
|
774
|
| ?rednia liczba dni z opadami
|
15
|
15
|
13
|
12
|
8
|
5
|
2
|
2
|
6
|
11
|
14
|
14
|
117
|
| ?rednie
usłonecznienie [h]
|
143
|
151
|
208
|
234
|
291
|
303
|
353
|
344
|
261
|
214
|
156
|
142
|
2806
|
| ?rodło:
[15]
,
[17]
(liczba dni z opadami dla warto?ci 0,1 mm, wysoko?? 77 m n.p.m., 1 km od zatoki, 1981?2010)
|
?rednia temperatura i opady dla
Montijo
(
,
38°42′14″N
9°02′09″W
/
38,703889
-9,035833
)
| Miesi?c
|
Sty
|
Lut
|
Mar
|
Kwi
|
Maj
|
Cze
|
Lip
|
Sie
|
Wrz
|
Pa?
|
Lis
|
Gru
|
Roczna
|
| ?rednie temperatury w dzie? [°C]
|
14,7
|
16,2
|
18,6
|
19,7
|
22,2
|
25,8
|
28,5
|
28,7
|
26,8
|
22,5
|
18,3
|
15,5
|
21,5
|
| ?rednie dobowe temperatury [°C]
|
10,1
|
11,6
|
13,7
|
15,0
|
17,4
|
20,4
|
22,6
|
22,8
|
21,2
|
17,7
|
14,0
|
11,4
|
16,5
|
| ?rednie temperatury w nocy [°C]
|
5,8
|
7,2
|
8,6
|
10,2
|
12,4
|
14,9
|
16,6
|
16,8
|
15,6
|
12,7
|
9,4
|
7,3
|
11,5
|
| Opady
[mm]
|
71,0
|
55,0
|
35,8
|
51,8
|
44,3
|
15,2
|
3,2
|
3,8
|
24,6
|
57,3
|
81,6
|
97,1
|
541
|
| ?rednia liczba dni z opadami
|
11,8
|
10,6
|
8,3
|
11,9
|
9,2
|
4,8
|
1,7
|
2,0
|
5,4
|
9,3
|
12,1
|
13,3
|
100
|
| ?rednie
usłonecznienie [h]
|
150
|
160
|
217
|
237
|
280
|
304
|
342
|
338
|
256
|
217
|
160
|
128
|
2789
|
| ?rodło:
[18]
(liczba dni z opadami dla warto?ci 0,1 mm, wysoko?? 14 m n.p.m., 20 km od oceanu, 1971?2000)
|
?rednia temperatura i opady dla
Oeiras
(
,
38°42′00″N
9°19′00″W
/
38,700000
-9,316667
)
| Miesi?c
|
Sty
|
Lut
|
Mar
|
Kwi
|
Maj
|
Cze
|
Lip
|
Sie
|
Wrz
|
Pa?
|
Lis
|
Gru
|
Roczna
|
| ?rednie temperatury w dzie? [°C]
|
14,6
|
15,1
|
16,7
|
18,1
|
20,9
|
24,0
|
26,4
|
27,0
|
25,8
|
22,0
|
17,9
|
15,1
|
20,3
|
| ?rednie dobowe temperatury [°C]
|
11,1
|
11,8
|
12,8
|
14,0
|
16,3
|
19,2
|
21,3
|
21,8
|
20,8
|
17,8
|
14,2
|
11,8
|
16,0
|
| ?rednie temperatury w nocy [°C]
|
7,6
|
8,4
|
9,0
|
10,0
|
11,7
|
14,4
|
16,2
|
16,6
|
15,8
|
13,5
|
10,4
|
8,4
|
11,8
|
| Opady
[mm]
|
94,6
|
92,9
|
59,9
|
58,8
|
38,5
|
16,7
|
3,8
|
5,6
|
18,1
|
70,4
|
110
|
96,0
|
665
|
| ?rodło:
/
[19]
(wysoko?? 50 m n.p.m., 2 km od oceanu, 1961?1990)
|
?rednia temperatura i opady dla
Sintra
(
,
38°49′51,8″N
009°20′22,4″W
/
38,831053
-9,339553
)
| Miesi?c
|
Sty
|
Lut
|
Mar
|
Kwi
|
Maj
|
Cze
|
Lip
|
Sie
|
Wrz
|
Pa?
|
Lis
|
Gru
|
Roczna
|
| ?rednie temperatury w dzie? [°C]
|
14,3
|
14,9
|
16,8
|
17,4
|
19,2
|
22,3
|
24,7
|
25,3
|
24,5
|
21,1
|
17,5
|
15,1
|
19,4
|
| ?rednie dobowe temperatury [°C]
|
9,7
|
10,6
|
12,0
|
13,0
|
14,9
|
17,8
|
20,0
|
20,4
|
19,4
|
16,4
|
13,0
|
10,9
|
14,9
|
| ?rednie temperatury w nocy [°C]
|
5,2
|
6,2
|
7,3
|
8,5
|
10,6
|
13,3
|
15,2
|
15,6
|
14,3
|
11,6
|
8,6
|
6,8
|
10,3
|
| Opady
[mm]
|
101
|
90,7
|
57,2
|
72,3
|
56,8
|
18,2
|
6,2
|
6,9
|
28,4
|
91,0
|
112
|
128
|
768
|
| ?rednia liczba dni z opadami
|
14,3
|
14,5
|
11,2
|
13,1
|
10,5
|
6,1
|
3,6
|
3,1
|
6,8
|
11,9
|
13,9
|
16,0
|
125
|
| ?rednie
usłonecznienie [h]
|
152
|
150
|
205
|
224
|
255
|
270
|
309
|
307
|
244
|
204
|
159
|
129
|
2607
|
| ?rodło:
[14]
(liczba dni z opadami dla warto?ci 0,1 mm, wysoko?? 134 m n.p.m., 10 km od oceanu, 1971?2000)
|
?rednia temperatura i opady dla
Setubal
(
,
38°33′00″N
8°53′00″W
/
38,550000
-8,883333
)
| Miesi?c
|
Sty
|
Lut
|
Mar
|
Kwi
|
Maj
|
Cze
|
Lip
|
Sie
|
Wrz
|
Pa?
|
Lis
|
Gru
|
Roczna
|
| ?rednie temperatury w dzie? [°C]
|
15,3
|
16,7
|
19,4
|
20,5
|
23,4
|
27,4
|
29,9
|
30,1
|
27,8
|
23,3
|
18,8
|
15,9
|
22,4
|
| ?rednie dobowe temperatury [°C]
|
10,1
|
11,3
|
13,5
|
14,8
|
17,4
|
20,9
|
23,1
|
23,2
|
21,3
|
17,9
|
13,9
|
11,3
|
16,6
|
| ?rednie temperatury w nocy [°C]
|
4,8
|
5,8
|
7,6
|
9,1
|
11,4
|
14,3
|
16,2
|
16,3
|
14,8
|
12,4
|
9,0
|
6,6
|
10,7
|
| Opady
[mm]
|
98,4
|
75,3
|
53,3
|
66,7
|
48,5
|
16,8
|
3,7
|
3,7
|
27,2
|
97,6
|
119
|
125
|
735
|
| ?rodło:
[20]
(liczba dni z opadami dla warto?ci 0,1 mm, wysoko?? 35 m n.p.m., 7 km od oceanu, 1981?2010)
|
?rednia dobowa temperatura morza (°C)
[21]
| Sty
|
Lut
|
Mar
|
Kwi
|
Maj
|
Cze
|
Lip
|
Sie
|
Wrz
|
Pa?
|
Lis
|
Gru
|
Rok
|
| 15,8
|
15,2
|
15,1
|
16,3
|
17,4
|
18,6
|
18,9
|
19,5
|
19,9
|
19,8
|
18,1
|
16,5
|
17,6
|
Panorama Lizbony (kliknij aby powi?kszy?)
Lizbona liczyła (2011) 547 631 mieszka?cow
[22]
, wewn?trz centrum administracyjnego, na powierzchni zaledwie 84,6 km². Granice miasta nie s? precyzyjne zdefiniowane, w zwi?zku z czym tym miasta, ktore istniej? w pobli?u stolicy s? w rzeczywisto?ci cz??ci? metropolitalnego obwodu Lizbony. Strefa miejska Lizbony (ang. Urban Zone) według danych
Eurostatu
ma 2 435 837 mieszka?cow
[23]
.
Zespoł miejski
w 2021 r. liczył 2 719 000 mieszka?cow, b?d?c jedenastym co do wielko?ci zespołem miejskim w Unii Europejskiej po
Pary?u
,
Zagł?biu Ruhry
,
Madrycie
,
Mediolanie
,
Barcelonie
,
Berlinie
,
Atenach
,
Neapolu
,
Rzymie
i
Rotterdamie
-
Hadze
[24]
. Według danych rz?dowych,
Obszar Metropolitalny Lizbony
ma 2 821 876 mieszka?cow. Inne ?rodła rownie? przedstawiaj? podobn? liczb?, według
Organizacji Wspołpracy Gospodarczej i Rozwoju
? 2 797 612 mieszka?cow
[25]
; według Departamentu Spraw Gospodarczych i Społecznych
ONZ
? 2 890 000
[26]
; według
Europejskiego Urz?du Statystycznego (Eurostat
) ? 2 839 908 mieszka?cow
[27]
; według
Brookings Institution
ma 2 968 600 mieszka?cow
[28]
.
- Zamek ?w. Jerzego
- Katedra Se
- Klasztor Hieronimitow
w
Belem
- Torre de Belem
w dzielnicy
Belem
- Pomnik Odkrywcow
- Ko?cioł ?w. Antoniego
- Bazylika Estrela
- Ko?cioł Magdaleny
- Ko?cioł Conceicao Velha
- Ko?cioł de Sao Domingos
- Palacio da Independencia
, pałac z XV wieku
- Palacio das Necessidades
, barokowy pałac z XVIII wieku
- Pałac Ajuda
, neoklasycystyczny pałac
- Pałac Belem
, pałac z XV wieku
- Pałac Sao Bento
z 1615 roku, siedziba parlamentu portugalskiego
- Pałac Pena
, XIX-wieczny pałac
- Arco da Rua Augusta
, łuk triumfalny
- Campo Pequeno
, arena walk bykow
- Casa dos Bicos
, zabytkowy budynek z 1523 roku
- Panteon Narodowy w Lizbonie
z 1836 roku
- Pavilhao Carlos Lopes
- Park Narodow (
Parque das Nacoes
) to nowoczesna dzielnica Lizbony; powstała w wyniku programu odnowy miejskiej w celu zorganizowania ?wiatowej Wystawy w Lizbonie w 1998 roku, znanej rownie? jako Expo'98.
[29]
Lizbona jako stolica Portugalii jest tak?e jednym z jej sportowych centrow. Swoj? siedzib? maj? tu m.in. takie kluby jak
SL Benfica
czy
Sporting CP
.
Mistrzostwa Europy w Piłce No?nej 2004
tak?e go?ciły w stolicy, a ich mecz finałowy został rozegrany na
Estadio da Luz
. Najwi?ksz? hal? sportow? jest
MEO Arena
. Najwi?kszymi stadionami s?: Estadio da Luz o pojemno?ci 64 642 widzow,
Estadio Jose Alvalade
o pojemno?ci 50 000 widzow,
Estadio do Restelo
o pojemno?ci 19 856 widzow oraz znajduj?cy si? na przedmie?ciach
Estadio Nacional
o pojemno?ci 37 500 widzow. Innym jest
Estadio Universitario de Lisboa
, obejmuj?cy cały kompleks sportowy.
Dzielnice (oznaczone kolorami) i freguesias Lizbony
Lizbona dzieli si? na 53
freguesias
, zgrupowane w czterech dzielnicach (
port.
bairros
) ? liczba mieszka?cow wg stanu na 2011 r.
[22]
|
|
- Madalena (393)
- Marinha (372)
- Marvila
(38 102)
- Merces (4345)
- Nossa Senhora de Fatima (15 283)
- Pena (4486)
- Penha de Franca
(12 778)
- Prazeres (8096)
- Sacramento
(742)
- Santa Catarina (3716)
- Santa Engracia (5249)
- Santa Isabel (6875)
- Santa Justa (891)
- Santa Maria de Belem
(8529)
- Santa Maria dos Olivais (51 036)
- Santiago (619)
- Santo Condestavel (15 255)
- Santo Estevao (1511)
|
- Santos-o-Velho
(4020)
- Sao Cristovao e Sao Lourenco (1341)
- Sao Domingos de Benfica (33 699)
- Sao Francisco Xavier (8020)
- Sao Joao (15 187)
- Sao Joao de Brito (11 702)
- Sao Joao de Deus (9798)
- Sao Jorge de Arroios (18 405)
- Sao Jose (2746)
- Sao Mamede (5420)
- Sao Miguel (1531)
- Sao Nicolau (1231)
- Sao Paulo (2728)
- Sao Sebastiao da Pedreira (6342)
- Sao Vicente de Fora (3539)
- Se (910)
- Socoorro (3065)
|
Ponadto wyodr?bnia si? zwyczajowo historyczne dzielnice miasta: Alcantara,
Alfama
,
Bairro Alto
,
Baixa
,
Belem
,
Chiado
,
Estrela
, a tak?e
Parque das Nacoes
(pol.
Park Narodow
, nowoczesne tereny wystawowe powstałe w czasie przygotowa? do
Expo ’98
).
Centro Colombo
Pałac Sao Bento
, budynek parlamentu portugalskiego
Głowne dziedziny przemysłu w rejonie Lizbony to przemysł
stalowy
,
włokienniczy
,
chemiczny
,
ceramiczny
,
stoczniowy
i
rybołowstwo
. Lizbona posiada oceaniczny port handlowy i wojenny. W Lizbonie odbyło si?
Expo ’98
. Bezrobocie w Zespole Metropolitalnym Lizbony w drugim kwartale 2017 roku wynosiło 9,4%
[30]
, natomiast w 2019 roku wynosiło 7,1%
[31]
.
W 2017 roku Lizbona była 61 najcz??ciej odwiedzanym miastem na ?wiecie (tu? przed Kairem) z 3,3 milionem turystow w ci?gu roku
[32]
.
W 2018 roku zostało zakwalifikowane na 74 miejscu w?rod centrow finansowych ?wiata
[33]
.
Wa?niejsze stacje kolejowe:
Lisboa Oriente
,
Estacao do Cais do Sodre
,
Estacao Rossio
,
Lisboa Braco de Prata
,
Lisboa Santa Apolonia
.
Fertagus
to aglomeracyjny przewo?nik kolejowy, obsługuj?cy Lizbon? z przedmie?ciami.
Tunel do Rossio
to tunel kolejowy w mie?cie.
Tramwaje, autobusy i koleje linowo-terenowe s? obsługiwane przez operatora
Carris
.
Zobacz te?: zabytkowa winda
Elevador de Santa Justa
.
- Autostrady:
A1
,
A2
,
A6
,
A8
oraz autostrady metropolitalne:
A5
,
A9
,
A10
,
A12
,
A13
,
A16
,
A18
,
A21
,
A30
,
A33
,
A36
,
A37
,
A38
,
A39
,
A40
- Mosty:
Most 25 Kwietnia
,
Most Vasco da Gamy
- Port lotniczy Lizbona
(
port.
Aeroporto Humberto Delgado
) ? poło?ony zaledwie 7 km na połnoc od centrum miasta, najwi?kszy port lotniczy w Portugalii. W 2016 roku obsłu?ył 22 449 289 pasa?erow, wzrost liczby pasa?erow w porownaniu w rokiem 2015 wyniosł 11,7%
[34]
.
Wa?niejsze teatry to:
Teatro Nacional de Sao Carlos
,
Teatro Nacional D. Maria II
,
Teatro Politeama
,
Teatro Tivoli
,
Teatro da Trindade
.
Wa?niejsze muzea:
Narodowe Muzeum Archeologiczne
,
Centro de Arte Moderna Jose de Azeredo Perdigao
,
Museu Nacional de Arte Antiga
,
Muzeum Chiado
,
Muzeum Calouste Gulbenkiana
,
Muzeum Morskie
,
Narodowe Muzeum Powozow
,
Muzeum Carris
,
Muzeum Elektryczno?ci (Lizbona
),
Muzeum Fado
,
Museu da Musica
,
Muzeum Wody w Lizbonie
,
Museu Nacional do Azulejo
.
Coliseu dos Recreios
to sala koncertowa.
Cinema Sao Jorge
to jedno z lizbo?skich kin.
Lizbona w literaturze pi?knej
[
edytuj
|
edytuj kod
]
- Os Verdes Anos
(1963)
- re?. Paulo Rocha
[35]
- Belarmino
(1964)
- re?.
Fernando Lopes
[35]
- W białym mie?cie (Dans la ville blanche)
(1983)
- re?.
Alain Tanner
[35]
- Xavier
(1992) - Manuel Mozos
[35]
- Lisbon Story
(1994)
- re?.
Wim Wenders
[35]
- Portugalska zakonnica (A Religiosa Portuguesa)
(2009)
- re?.
Eugene Green
[35]
- Gdzie jest ta ulica? albo Bez przed i po (Onde Fica Esta Rua? ou Sem Antes Nem Depois)
(2022)
- re?.
Joao Pedro Rodrigues i Joao Rui Guerra da Mata
[35]
- Tego dnia w Lizbonie (Naquele Dia em Lisboa)
(2022) - Daniel Blaufuks
[35]
Bissau
,
Gwinea Bissau
Brasilia
,
Brazylia
Budapeszt
,
W?gry
- Cacheu
,
Gwinea Bissau
Luanda
,
Angola
Madryt
,
Hiszpania
Makau
, Makau
Malakka
,
Malezja
Maputo
,
Mozambik
Praia
,
Republika Zielonego Przyl?dka
Rabat
,
Maroko
- Rio de Janeiro
,
Brazylia
Sao Tome
,
Wyspy ?w. Tomasza i Ksi???ca
Zagrzeb
,
Chorwacja
- ↑
a
b
PORDATA ? Populacao residente: Total e por grandes grupos etarios
[online]
[dost?p 2017-11-13]
.
- ↑
a
b
Diario da Republica, 1.ª serie ? N.º 176 ? 12 de setembro de 2013
?
Zgromadzenie Republiki
, 2013.
- ↑
Resultados Preliminares 2011
? Instituto Nacional de Estatistica, 2011.
- ↑
The World According to GaWC 2018
. [w:]
Globalization and World Cities (GaWC) Study Group and Network
[on-line]. Loughborough University.
- ↑
Quality of Life Survey 2015
? Monocle, 2015.
- ↑
Mercer:
Mercer’s 2017 Quality of Living Rankings
.
- ↑
The Best and Worst Cities in the World to Live and Work Abroad in 2020
? InterNations.org.
- ↑
Monastery of the Hieronymites and Tower of Belem in Lisbon
? UNESCO.
- ↑
Cultural Landscape of Sintra
? UNESCO.
- ↑
A.H. de Oliveira Marques,
Historia Portugalii, tom I (do XVII wieku)
, PWN, Warszawa 1987, s. 59.
- ↑
Climatic map by Istituto Geografico De Agostini
.
- ↑
Die Klimatypen der Erde
? Padagogische Hochschule in
Heidelberg
.
- ↑
World Map of Koppen?Geiger Climate Classification
.
- ↑
a
b
Instituto Portugues do Mar e da Atmosfera:
Fichas Climatologicas. SINTRA/BASE AEREA (532)
.
- ↑
a
b
c
Instituto Portugues do Mar e da Atmosfera:
Monthly Averages for Lisbon, Portugal (1981?2010)
.
- ↑
a
b
Weather2Travel.com: Lisbona Climate Guide
.
- ↑
?Climatological Information for Lisbon, Portugal” (1961?1990)
. weather.gov.hk. [zarchiwizowane z
tego adresu
(2019-01-29)].
? Hong Kong Observatory.
- ↑
Instituto Portugues do Mar e da Atmosfera:
Fichas Climatologicas. Montijo/Base Aerea (534)
.
- ↑
Municipio de Oeiras:
Plano Municipal de Defesa da Floresta Contra Incendios 2016?2020.
.
- ↑
Instituto Portugues do Mar e da Atmosfera:
Monthly Averages for Setubal, Portugal (1981?2010)
.
- ↑
Lisbon average sea temperature
? seatemperature.org.
- ↑
a
b
Statistics Portugal
[online], ine.pt
[dost?p 2018-02-11]
(
ang.
)
.
- ↑
Eurostat:
Urban Audit: City Profiles ? Lisbon
.
- ↑
Demographia: World Urban Areas
? Demographia, 2021.
- ↑
Metro eXplorer
? OECD.
- ↑
World Urbanization Prospects
? Department of Economic and Social Affairs, United Nations, 2007.
- ↑
?Population by sex and age groups on 1 January”
?
Eurostat
, 2012.
- ↑
2014 Global Metro Monitor
? Brookings Institution, 2015.
- ↑
Lizbona w pigułce. Miasto siedmiu wzgorz.
[online], Travelbay, 29 lipca 2022
(
pol.
)
.
- ↑
Taxa de desemprego caiu para 8,8%
? Jornal de Noticias, 2017.
- ↑
Eurostat:
Unemployment rate by NUTS 2 regions
.
- ↑
?Euromonitor International’s Top 100 City Destinations Ranking”
.
- ↑
Long Finance:
The Global Financial Centres Index 23
. marzec 2018.
- ↑
Annual Report 2016
? ANA Aeroportos de Portugal, 2013.
- ↑
a
b
c
d
e
f
g
h
Julia
J.
Palmowska
Julia
J.
,
Chega de Saudade, czyli mapowanie melancholii w sekcji Focus na Portugali? ? Nowe Horyzonty 2023
[online], Pełna Sala, 14 lipca 2023
[dost?p 2023-08-05]
(
pol.
)
.
Stolice pa?stw Europy
| Stolice niepodległych pa?stw
|
|
|---|
Stolice terytoriow zale?nych
i pa?stw nieuznawanych
|
|
|---|