Eslovaquia
(en
eslovac
Slovensko
), oficialament la
Republica Eslovaca
(en eslovac
Slovenska republika
), es un pais d'
Europa Centrala
sens acces a la mar. Confronta
Polonha
al nord,
Ucraina
a l'est,
Ongria
al sud, e
Austria
e la
Republica Checa
a l'oest.
Eslovaquia es membre de l'
Union Europea
, l'
OTAN
, las
Nacions Unidas
, l'
OCDE
e l'
OMC
, entre d'autres.
Sa capitala es
Bratislava
e lo gentilici es
eslovac -a
.
Lei tracas umanas pus ancianas descubertas en Eslovaquia datan de 200 000 ans. Durant lo
Paleolitic
Superior (entre 35 000 e 8 000 av. JC), diversei culturas liticas ocuperon la region e desvoloperon de formas artisticas proprias. Puei, au
Mesolitic
(entre 8 000 e 6 000 av. JC), l'
agricultura
se difuset pauc a pauc e favorizet la sedentarizacion. Lo mestritge dau
bronze
e dau
ferre
permetet l'aparicion d'activitats novelas coma lo norrigatge e la construccion d'abitats pus importants. Au segle V av. JC, la region era poblada per de populacions
celtas
que disparegueron au segle I ap. JC en causa d'atacas
romanas
(dempuei lo
sud
) e germanicas (a partir dau
nord
). Puei, lo territori eslovac foguet un teatre d'afrontaments entre
Romans
e
Marcomans
.
A partir dau segle IV ap. JC, l'arribada de
cavaliers nomadas
(
Huns
...) en
Europa Orientala
entrainet l'abandon d'Eslovaquia per lei Germans. Fogueron remplacats per d'
Eslaus
, a l'origina dei pobles chec e eslovac, vers
500
. En
833
, aquelei pobles participeron a la fondacion de la
Granda Moravia
. Dins lo corrent de la segonda mitat dau segle IX, lei princes d'aqueu reiaume sostengueron son evangelizacion. Aquo suscitet de tensions entre lei
clergats
dependents de
Roma
e de
Constantinoble
mai permetet, a l'iniciativa de
Ciril
, l'invencion dau premier
alfabet
eslau
.
Au comencament dau segle X, la
Granda Moravia
foguet destrucha per lei
Magiars
. Dins lo corrent dau segle, lo territori eslovac, en despiech de son releu
montanhos
, passet sota son contrarotle e prenguet lo nom d'Auta Ongria. Una noblesa d'origina ongresa i prenguet lo poder mai la populacion eslava se mantenguet e demoret majoritaria. Pasmens, aquo rompet l'unitat deis Eslaus dei
Carpats
Occidentaus e entrainet pauc a pauc la formacion dei pobles chec (a l'oest) e eslovac (a l'est).
L'Auta Ongria demoret au sen d'
Ongria
fins a sa disparicion dins lo corrent deis annadas 1520. A partir dau segle XIII, de colons
alemands
receberon lo drech d'esplechar lei ressorsas minieras dau pais e de fondar de ≪ vilas reialas ≫. Vers
1400
, formavan aperaqui un terc de la populacion e avian un rotle important dins l'economia ongresa. Durant aqueu periode, l'influencia
culturala
de
Boemia
, especialament aquela de l'
Universitat de Praga
, gardet son primat en Auta Ongria. Per exemple, leis abitants adopteron lo
chec
(amb certanei trachs eslovacs) coma lenga escricha.
A la fin dau segle XV e au comencament dau segle XVI, la region foguet tocada per de trebols sociaus (coma lo resta d'
Ongria
) en causa deis abus de la noblesa qu'aprofichava lo declin dau poder reiau per renforcar sei prerogativas. Dins lo corrent deis annadas 1520-1530, l'invasion dau
Reiaume d'Ongria
per lei
Turcs Otomans
agantet pas l'Auta Ongria qu'era trop alunchada dau teatre dei combats. La region foguet ansin integrada dins ≪ l'Ongria Reiala ≫ dirigida per lei
Habsborg
.
Pozsony
(uei
Bratislava
) ne venguet la
capitala
en
1536
.
Au sen de l'Emperi Habsborg, leis Eslovacs, gaire nombros, ocuperon una placa relativament marginala en causa de sa demografia febla e de sa posicion periferica. Lo contexte sociau malaisat i favorizet la difusion dau
protestantisme
(sustot lo
luterianisme
). En despiech dau sosten deis autoritats e de l'armada
austrianas
, la
Contra-Reforma
menada per lei
jesuistas
aguet de dificultats per tornar convertir la region au
catolicisme
e lo protestantisme i dispareguet pas avans lo comencament dau segle XVIII. Dins aquo, la question religiosa empachet pas lo redreicament de l'economia de la region e lo segle XVIII foguet un periode de prosperitat e de desvolopament culturau (fondacion d'una Societat dei Sciencias en
1793
).
Au comencament deis annadas 1830, leis ideas novelas veiculadas per la
Revolucion
Francesa
e l'emergencia d'un
nacionalisme
ongres vigoros entraineron l'afirmacion d'un sentiment nacionau eslovac. Premier, regardet lo domeni linguistic amb l'obra de
Ludovit Stur
(
1815
-
1856
) que creet una lenga eslovaca literaria a partir d'un dialecte de la region de
Banska Bystrica
. Puei, en
1848
, lo nacionalisme eslovac s'afirmet d'un biais politic amb la redaccion dei
Demandas de la Nacion Eslovaca
adreicadas per
Stur
ai revolucionaris
ongres
. Pasmens, lo
govern
de
Budapest
refuset de lei considerar e assaiet de'n arrestar l'autor. Leis Eslovacs jonheron donc lei forcas imperialas e participeron a la repression de la
Prima dei Pobles
.
Apres l'instauracion de la
Monarquia Dobla
en
1867
, leis Eslovacs fogueron laissats solets en facia dau
govern
de
Budapest
. La region deguet alora faciar una politica de magiarizacion, especialament durant lo govern de
Kalman Tisza
(
1875
-
1890
), amb la nominacion de foncionaris ongres o amb la supression de l'ensenhament segondari en
eslovac
. Pasmens, aquo aguet rapidament d'efects contraris ais objectius cercats. D'efect, la magiarizacion renforcet lo nacionalisme eslovac que se raprochet dei movements checs e que se dotet d'estructuras politicas coma lo
Partit Popular Eslovac
d'
Andrej Hlinka
o lo
Partit Agrarian
de
Milan Hodza
.
De la formacion de Checoslovaquia a la Segonda Guerra Mondiala
[
modificar
|
Modificar lo codi
]
Eslovaquia durant lei Partiments de
Checoslovaquia
de
1938
-
1939
.
En
1914
, la mobilizacion dei soudats checs e eslovacs au sen de l'armada imperiala austroongresa se debanet sensa dificultat. En revenge, una partida deis eleits chausiguet de sostenir l'Entenduda. En
1916
,
Tomas Masaryk
e
Edvard Benes
fonderon ansin un Conseu Nacionau dei Pais Checs que se transformet en Conseu Checoslovac l'annada seguenta quand
Milan Stefanik
lo jonhet. L'accion d'aqueu comitat permetet la formacion d'unitats militaras checoslovacas que participeron a la guerra amb leis Aliats. Reconegut per lei venceires, poguet proclamar l'independencia de
Checoslovaquia
lo 31 d'octobre de
1918
.
La definicion dei
frontieras
dau pais noveu foguet basada sus de criteris totalament diferents entre lei territoris checs e eslovacs. Dins lo premier cas, lei Checs podian s'apielar sus lo legat istoric prestigios de la Corona de Boemia. Dins lo segond cas, leis Eslovacs, qu'avian plus d'estats propris dempuei la conquista magiara, degueron negociar lei limits de son territori a partir de consideracions
etnicas
, economicas e estrategicas. Ansin, per protegir militarament la region, leis Aliats li doneron una frontiera forca meridionala qu'entrainet la formacion d'una importanta minoritat ongresa en Eslovaquia. Li doneron tanben
Rutenia
a l'
est
qu'era una region poblada per d'Ucrainians.
Durant l'entre doas guerras, leis Eslovacs formavan 16 a 17% de la populacion
checoslovaca
. De tensions aparegueron rapidament amb lei Checs en causa de la manca de reconoissenca dau particularisme eslovac (nominacion de foncionaris checs, politica unificatritz de
Praga
...).
Andrek Hlinka
e la figura montanta dau periode,
Josef Tiso
, fogueron lei caps principaus de l'oposicion eslovac. Lo 6 d'octobre de
1938
, aprofichant lo partiment de
Checoslovaquia
organizat per
Adolf Hitler
,
Tiso
proclamet l'autonomia d'Eslovaquia e de
Rutenia
. Pasmens, lo 2 de novembre seguent, deguet abandonar lei regions magiarofonas e
Rutenia
a
Ongria
.
Aquo empachet pas lo raprochament amb
Alemanha
. Lo 14 de marc de
1939
, Eslovaquia proclamet ansin son independencia sota proteccion alemanda. Un regime
faissista
se metet alora en placa. Sei tropas participeron activament a la guerra dins lo camp de l'Axe e
Bratislava
participet au genocidi dei
judieus
eslovacs (65 000 morts). Pasmens, lo govern de
Tiso
se turtet rapidament a de movements de partisans antinazis. Per exemple, a partir d'aost de
1944
, una guerilha poderosa se formet dins la region de
Banska Bystrica
. Enfin, lei
Sovietics
intreron dins lo pais en
1945
ocupant
Kosice
en marc e
Bratislava
en abriu.
Apres la desfacha
alemanda
,
Checoslovaquia
foguet restablida dins sei frontieras de
1937
mai deguet laissar
Rutenia
a l'
Union Sovietica
. En Eslovaquia, aperaqui 8 000 personas fogueron condamnadas per collaboracion e
Josef Tiso
foguet executat en
1947
. En
1948
, a l'eissida dau
Cop de Praga
, lo pais intret au sen dau blot
comunista
.
Durant lo periode comunista, la question de l'especificitat eslovaca contuniet de trebolar la vida politica checoslovaca. Ansin, en
1954
,
Gustav Husak
, important cap dau Partit d'origina eslovaca, foguet condamnat per ≪ nacionalisme borges ≫. Pasmens, apres l'invasion
sovietica
de
1968
, foguet cargat de la ≪ normalizacion ≫ de
Checoslovaquia
. Aquo permetet a Eslovaquia d'obtenir una autonomia interna (dins l'encastre d'una federacion) e de mejans per ragantar son retard economic a respect dei regions checas.
Husak
gardet lo poder fins a
1987
e son remplacament per de quadres pus favorables a la
perestroika
.
En
1989
, leis Eslovacs participeron largament ai manifestacions contra lo regime comunista. 100 000 personas defileron lo 16 de novembre de
1989
a
Bratislava
e lo movement
Public contra la Violencia
(VPN) dau pais organizet una greva generala a partir dau 27 de novembre. En abriu de
1990
,
Checoslovaquia
prenguet lo nom de Republica Federativa Checa e Eslovaca. Dos mes pus tard, d'eleccions doneron 29,3% dei sufragis au
VPN
, 19,2% ai crestians democratas, 13,9% ai nacionalistas e 13,3% ai comunistas.
Lo partiment de Checoslovaquia e l'independencia
[
modificar
|
Modificar lo codi
]
Apres lo vote de
1990
,
Vladimir Meciar
(
VPN
) venguet Premier Ministre dau govern eslovac. Pasmens, son partit se fragmentet rapidament. En marc, formet ansin un partit de tendancia
nacionalista
dich
Movement per una Eslovaquia Democratica
(HZDS). Escartat dau poder en abriu en
1991
, lo retrobet en marc de
1992
apres una victoria electorala. Volentiers populista, s'opauset a la politica liberala dau govern centrau de
Praga
. En julhet, proclamet la sobeiranetat d'Eslovaquia e negociet lo partiment de
Checoslovaquia
amb
Vaclav Havel
. L'independencia d'Eslovaquia venguet efectiva lo 1
er
de genier de
1993
.
Apres l'
independencia
,
Vladimir Meciar
demoret a la testa d'Eslovaquia fins a
1998
.
Nacionalista
e prorussa, sa politica maucontentet lei pais vesins e isolet
Bratislava
. Una coalicion gropant crestians democratas, sociau-democratas e partits de la minoritat ongresa se formet per s'opausar au
HZDS
. Ganhet leis eleccions legislativas en
1998
e presidencialas en
1999
.
Lo president noveu,
Rudolf Schuster
, adoptet una politica prooccidentala e Eslovaquia integret l'
OTAN
e l'
Union Europea
en
2004
. Pasmens, en
2006
, de tensions a prepaus dei relacions amb la Gleisa Catolica entraineron la rompedura de la coalicion governamentala. La meteissa
annada
, leis eleccions doneron la victoria ai sociau-democratas de
Robert Fico
(
Smer
) que s'aliet amb
Vladimir Meciar
per formar lo govern. Confiermet l'orientacion atlantica de
Bratislava
e Eslovaquia adoptet l'
euro
en
2009
. En revenge, l'adopcion d'una
lei
d'enebiment dei lengas minoritarias dins l'administracion entrainet tornarmai de tensions vivas amb
Budapest
.
La
crisi economica de 2008
aguet de consequencias grevas sus l'economia eslovaca qu'es dependenta de seis
exportacions
. Lei liberaus e la drecha avereron leis eleccions de
2010
e
Iveta Radicova
venguet Premier Ministre. Pasmens, la coalicion governamentala se devesiguet apres quauquei mes de poder a prepaus de la question deis ajudas europeas destinadas a
Grecia
. En marc de
2012
, un escrutinh anticipat permetet a
Robert Fico
de tornar trobar la direccion dau
govern
. Engatjet una politica anti-austeritat e ganhet leis eleccions de
2016
.
En
1993
, Eslovaquia eireta de las divisions administrativas de Checoslovaquia : se las quatre regions (
Bratislava
,
Eslovaquia Occidentala
,
Eslovaquia Centrala
,
Eslovaquia Orientala
) son pas pus utilizadas dempuei la fin de
1990
, serva los 79
districtes
e las comunas.
Dempuei
2001
Eslovaquia es devesida en uech regions (
kraje
) qu'agropan los districtes e qu'an un estatut d'autonomia. Se fa la diferencia entre la region (
kraj
, subdivision administrativa, amb una administracion nomenada per l'Estat central) e la region autonoma (
samospravny kraj
, collectivitat territoriala amb un executiu elegit). Lo mot popular per
region
es
?upa
, que correspond a l'occitan
provincia
. Es admes coma sinonim per
≪ region autonoma ≫
. Las comunas an tanben ganhat una autonomia locala.
Las regions portan lo nom de son capluoc :