Aquesta pagina concernis l'an
2001
del
calendier gregorian
.
Dins un contexte regionau trebolat per lei temptacions nacionalistas de formar una ≪ Granda Albania ≫ (
Guerra Civila de Macedonia
... etc.), lo
govern
de
Tirana
se preocupet sustot d'estabilitat interna. Lo govern d'
Ilir Meta
adoptet donc una posicion de neutralitat dins lo conflicte macedonian e s'asseguret de la bona organizacion deis eleccions legislativas de junh. L'escrutinh confirmet la posicion dei socialistas a la testa dau pais. Pasmens, maugrat lo mantement de sa majoritat absoluda (73 deputats sus 140), lei socalistas perdigueron 28 parlamentaris. Lei conservators, en revenge, ne ganheron 22 per un totau de 46 elegits. Maugrat lo caracter liure deis eleccions, reconegut per leis institucions internacionalas, refuseron de participar ai debats parlamentaris e demanderon l'organizacion d'eleccions novelas (→
2002
).
Perseguida de la politica de reformas
neoliberalas
menada per lo govern de
Gerhard Schroder
. En particular, un sistema de retiradas de capitalizacion foguet adoptat lo 11 de mai. Pasmens, aquo mau capitet de redreicar l'economia alemanda e la situacion demoret malaisada tota l'annada (aumentacion dau caumatge, inflacion limitant la consumacion, creissenca febla... etc.). Ansin, apres lo mes de mai, lo govern arrestet provisorament sa politica liberala per preparar leis eleccions legislativas previstas l'annada seguenta (→
2002
).
Apres leis atemptats dau 11 de setembre,
Alemanha
sostenguet leis
Estats Units
e autorizet l'utilizacion de son territori per l'organizacion de l'ofensiva estatsunidenca contra
Afganistan
. Puei, aculhiguet a
Bonn
la conferencia internacionala destinada a organizar l'Afganistan futur. Enfin, votet lo mandadis d'un cors armat destinat a sostenir lo cors expedicionari estatsunidenc en Afganistan (16 de novembre).
Detz ans apres son
independencia
(→
1991
),
Armenia
deguet faciar una annada novela de crisi economica agravada per lo mantement de tensions long de la
frontiera
amb
Azerbaitjan
e un taus d'emigracion forca important.
Apres la fin dei sancions de l'
Union Europea
contra un govern austrian gropant
conservators
dau Partit Crestian Conservator e
faissistas
dau Partit de la Libertat, lo cancelier
Wolfgang Schussel
capitet de marginalizar son aliat. Pasmens, rompet pas son alianca amb
Jorg Haider
(→
2005
) mai aprofichet lei divisions dau Partit de la Libertat per impausar son programa (→
2002
).
Apres una decennia d'
independencia
(→
1991
),
Azerbaitjan
contuniet de conoisser de problemas economics importants. D'efect, en despiech de reservas importantas d'idrocarburs, la manca d'infrastructuras, la corrupcion generalizada e leis ambicions militaras dau president
Heydar Aliyev
complicavan l'investiment estrangier.
Renforcat per son succes electorau de l'
annada
precedenta (→
2000
), lo Premier Ministre
Guy Verhofstadt
conoguet un periode forca favorable amb de resultats economics bons e una premsa nacionala que sostenguet son accion. Dins lo corrent de la segonda mitat de l'
annada
, lo pais asseguret la presidencia de l'
Union Europea
e favorizet l'adopcion de la
Convencion sus l'avenir d'Europa
, preludi au projecte de constitucion de
2005
.
Sensa suspresa, lo president
Aleksandr Lokashenko
foguet tornat elegir lo 9 de setembre (75,6% dei sufragis exprimits). Pasmens, leis observators noteron ges d'infraccion greva dins l'organizacion de l'escrutinh en despiech d'un secutament quasi permanent de l'oposicion per l'aparelh d'Estat. Leis
Estats Units d'America
e seis aliats critiqueron l'eleccion e
Russia
felicitet lo venceire.
Maugrat lo bon debanament deis eleccions legislativas de la fin de l'
annada
precedenta (→
2000
), lo pais contuniet de conoisser crisis economicas ? en despiech d'ajudas europeas importantas ? e politicas. D'efect, dins un contexte malaisat (caumatge, manca d'investiments... etc.), lei Serbes e Croats, protegits per son autonomia assegurada per leis acords de Dayton (→
1995
), refuseron tornarmai de participar a la vida politica nacionala.
En despiech deis avertiments de l'
Union Europea
, lei Bulgars chausigueron de votar en favor de l'ex-rei
Simeon II
ais eleccions legislativas dau 17 de junh. Son movement, lo NSDV, ganhet ansin la mitat de l'assemblada nacionala (120 deputats sus 240) amb 42,07% dei sufragis exprimits. Lei conservators dei Forcas democraticas unidas obtengueron 51 parlamentaris, la Coalicion per Bulgaria (senestra) 48 e lo Movement dei Drechs e dei Libertats (Turcs e Eslaus musulmans) 21. Un acord entre lo NSDV e lo Movement dei Drechs e dei Libertats permetet la formacion d'un govern de tecnocratas e d'omes politics proeuropeus dirigit per Simeon II lo 24 de julhet.
Perseguida de la
Guerra Civila d'Angola
opausant lo govern de
Jose Eduardo dos Santos
(MPLA) e lei rebels de
Jonas Savimbi
(Unita). 16 dei 18 provincias dau pais fogueron tocats per de combats dins lo corrent de l'annada. Pasmens, per l'Unita, maugrat de demonstracions de forca dins lo centre dau pais, l'isolament diplomatic e economic contuniet de causar de dificultats. Ansin, en octobre, lei forcas governamentalas enregistreron un succes important amb la destruccion dei basas de l'Unita d'Epongoloko e de Mufumbo (→
2002
).
En
Argeria
, l'annada foguet marcada per de trebols sociaus e politics importants, especialament en
Cabilia
. Una repression policiera dura i faguet de victimas (20 d'abriu). Aquo entrainet una extension dau movement e de manifestacions gigantas se debaneron lo 22 de mai (500 000 personas en
Cabilia
) e lo 14 de junh (600 000 personas dins la
capitala
). Lei manifestants demandavan una
democratizacion
vertadiera d'
Argeria
, una lucha contra la corrupcion generalizada de l'eleit e la fin de la repression en
Cabilia
. Pasmens, la situacion se melhoret pas e aperaqui 60 personas fogueron tuats fins a la fin dau movement. Fach excepcionau dins lo pais, la policia foguet oficialament accusada d'esser responsabla de l'agravament deis esmogudas lo 28 de julhet. A la fin de l'annada, la situacion era totjorn pas amaisada maugrat de temptativas dau govern d'utilizar leis atemptats dau 11 de setembre per justificar sa politica (→
2002
).
En mai d'aquo, de vengudas deis aigas catastroficas destrugueron lo quartier de Bab El-Oued lo 10 de novembre entrainant la mort de 700 abitants.
Reeleccion de
Mathieu Kerekou
a l'eissida d'un escrutinh opac. Pasmens, aquo permetet d'estabilizar la situacion politica. En revenge, dins lo domeni economic, maugrat un redreicament de la creissenca, la situacion demoret marrida en causa de l'aumentacion dei cors de
petroli
e d'una inflacion importanta.
Perseguida de la politica dau govern de
Festus Mogae
que son objectiu principau era de restancar lei progres de l'epidemia de
SIDA
que sa prevalencia au sen de la populacion era ansin de 27%. Pasmens, la malautia contuniet de progressar maugrat leis atots importants dau pais (democracia establa, gestion sana deis afaires publics... etc.). 18 000 deces e 27 000 infeccions novelas fogueron ansin enregistrats dins lo corrent de l'annada.
Annada mitigada per Burkina Faso amb una situacion economica bona mai de questions importantas que comencavan de menacar l'estabilitat dau pais. Dins lo domeni politic, lo president
Blaise Campaore
, qu'a la fisanca deis institucions financieras mondialas, venguet mai e mai impopular en causa de la natura dictatoriala de son regime. Dins lo domeni economic, l'agricultura nacionala comencet d'esser menacada per una demenicion dei precipitacions anualas.
Annada forca trebolada en
Burundi
en causa dei tensions entrainadas dins lo pais per lei conflictes etnics de la region. Pasmens, maugrat la perseguida dei combats entre Tutsis e Hutus e doas temptativas de cop d'estat, de negociacions contunieron entre lei movements armats principaus. Aquo permetet la promulgacion d'una constitucion novela (28 d'octobre). Lo texte organizet un partiment etnic dau poder amb un cambiament de president e de vice-president segon un cicle de 18 mes. De negociacions regardant lo desarmament generau pogueron donc comencar (→
2002
).
Perseguida de la politica de reduccion de la pauretat de
Paul Biya
que donet encara ges de resultat concret. En mai d'aquo, lo govern se preocupet dau desvolopament de la criminalitat e i respondet d'un biais autoritari, co qu'entrainet mai d'un escandol de violencia excessiva de part deis autoritats.
Tres ans apres la sarradura dei basas
francesas
(→
1998
), l'afondrament de la
Republica Centrafricana
contuniet amb de combats murtriers entre lei partisans dau president
Ange-Felix Patasse
e diversei grops de militars putschistas. Lo camp leialista capitet finalament de gardar lo poder au sen de la capitala mai lo govern centrau restaurat tenia plus lo contrarotle dau resta dau pais.
Annada malaisada per
Sud-Africa
onte lo president noveu,
Thabo Mbeki
, deguet faciar un contexte de dificultats economicas e socialas. D'efect, l'absencia de progres sociaus vertadiers per lei populacions negras, lei progres de l'epidemia de
SIDA
, l'aumentacion dau
caumatge
e la criminalitat forca importanta entraineron una contestacion creissenta dau poder per la populacion. Pasmens, en abriu, lo govern ganhet un proces important contra lei companhias farmaceuticas que volian l'empachar d'utilizar liurament lei medicaments generics susceptibles d'ajudar a restancar l'epidemia de
SIDA
. Regardant l'evolucion de la malautia, la situation era totjorn catastrofica amb 210 000 morts e 610 000 contaminats noveus. E, a la fin de l'annada, la prevalencia de la malautia era de 17,3%.
Dins lo corrent de l'annada, Argentina conoguet la crisi economica pus importanta de son istoria dempuei la fin dau regime militar (→
1983
). Lo 21 d'aost, lo president
Fernando de la Rua
obtenguet l'ajuda dau
FMI
en cambi d'un noveu plan d'austeriat. Pasmens, aquo entrainet de trebols greus car la populacion era lassada dei plans successius. L'anoncia dei mesuras novelas (13% de demenicion dei salaris dei foncionaris, augmentacion generala deis
imposts
e demenicion dei retiradas... etc.) entraineron d'esmogudas (13-18 de decembre) e s'acaberon per la demission de
Fernando de la Rua
(20 de decembre). Foguet remplacat per
Adolfo Rodriguez Saa
que decidet d'arrestar lei plans d'austeritat e de suspendre lo pagament dau deute nacionau. Pasmens, lei parlamentaris s'opauseron a sa politica e lo president noveu demissionet tre lo 30 de decembre.
Un an apres lo passatge dau ciclon Keith qu'avia causat de degalhs forca importants estimats a 250 milions de
dolars
, l'economia de Belize era totjorn en crisi en causa de l'aplant deis activitats toristicas. En revenge, regardant leis incidents frontaliers amb
Guatemala
(→
2000
), lei tensions entre lei dos pais demenigueron amb la dubertura de negociacions.
Perseguida de la crisi economica, sociala e politica comencada l'
annada
precedenta (→
2000
). Foguet agravada per la demission dau president
Hugo Banzer Suarez
, forca fatigat
[1]
. Foguet remplacat per son vice-president,
Jorge Quiroga Ramirez
, que deguet contuniar de gerir la question malaisada de l'esplecha dau jaciment de gas naturau de Tarija (→
2003
). En parallel, la question dei privatizacions contuniet d'entrainar trebols, manifestacions e blocatge deis axes de comunicacion.
Apres lei crisis de
1998
-
1999
, l'economia brasiliera capitet de resistir a la crisi sud-americana de 2001. Pasmens, maugrat aquelei resultats favorables, lo president
Fernando Henrique Cardoso
e son govern demoreron forca prudents per preparar leis eleccions de
2002
. D'efect, lo mantenement de la politica neoliberala dei governs conservators precedents avia minat la basa electorala dei sociaus-democratas qu'eran forca afeblits (→
2002
).
Venceire deis eleccions de l'
annada
precedenta (→
2000
) e sostengut per un contexte economic favorable, lo Premier Ministre
Jean Chretien
mantenguet sa politica neoliberala. Pasmens, apres leis atemptats de setembre, la desgradacion l'economia estatsunidenca menacet rapidament l'estabilitat economica canadenca.
Premier president
socialista
chilen dempuei lo cop d'estat dau
generau
Augusto Pinochet
(→
2000
),
Ricardo Lagos
adoptet una politica forca liberala e aprofichet una situacion economica favorabla per dopar la creissenca chilena. Pasmens, en parallel, assaiet d'adoptar quauquei leis de progres sociaus (→
2002
).
Esquema generau de la guerra d'Afganistan entre
1992
e 2001.
Fotografia
d'
Osama bin Laden
en
1997
.
En
Afganistan
, l'
annada
se pou devesir en dos periodes forca diferents : genier-setembre veguet lei Taliban perseguir seis avancadas contra l'Alianca dau Nord e octobre-decembre veguet lo regime taleb s'afondrar rapidament apres l'ataca
estatsunidenca
consecutiva ais atemptats dau 11 de setembre.
Aquela eissida era imprevisibla au comencament de l'
annada
. D'efect, apres diversei victorias lei Taliban s'estimavan pron forts per destrurre publicament leis estatuas dei
Bodas
de Bamian (3 de marc) consideradas coma de simbols idolatras. Puei, lo 9 de setembre, un atemptat capitat li permetet d'eliminar lo comandant
Ahmad Shah Massoud
que dirigissia lo principau movement de l'Alianca dau Nord. Aquela situacion favorabla cambiet totalament apres lo 11 de setembre.
Washington
exigiguet lo liurament immediat d'
Osama bin Laden
, aliat dei Taliban en Afganistan e suspect principau deis atemptats contra leis
Estats Units d'America
. En facia de l'absencia de provas, lo govern dau
mollah Omar
refuset. En placa, prepauset d'organizar lo proces de
bin Laden
en Afganistan. Puei, lo 20 de setembre, una assemblada religiosa afgana demandet a
bin Laden
de quitar lo pais. Pasmens, aquo foguet pas sufisent e l'aliat
paquistanes
abandonet lo regime taleb lo 5 d'octobre. Dos jorns pus tard, leis
Estats Units
e lo
Reiaume Unit
comencavan una campanha aeriana contra lei Talibans.
Maugrat sa superioritat numerica, l'armada dei Taliban patiguet rapidament dei bombardaments estatsunidencs. La campanha terrestra comencet lo 2 de novembre quand lei forcas dau Front Unit ? movement gropant l'Alianca dau Nord e leis autrei movements ostils ai Taliban ? ataqueron la region de
Mazar-e-Charif
. Un ensems d'atacas aerianas e terrestras i entrainet la rompedura dau front taleb : aperaqui 15 000 omes fogueron enceuclats dins
Kunduz
onte capituleron lo 23 de novembre e lo resta se retiret vers lo sud. Lei vilas dau nord fogueron ocupadas sensa combat per lo Front Unit :
Herat
lo 12,
Kabol
dins la nuech dau 13 au 14,
Jalalabad
e
Ghazny
lo 15. En revenge, lei Taliban assaieron de resistir a l'entorn de
Kandahar
qu'era lo brec dau movement. Pasmens, apres doas setmanas de combats (23 de novembre - 7 de decembre), degueron abandonar la ciutat e s'enfugir dins lei zonas ruralas o montanhosas dau sud e de l'oest d'
Afganistan
(→
2002
). Puei, leis Estatsunidencs e lo Front Unit se dirigigueron vers Tora Bora per i destrurre lei forcas d'Al Qaida (12-17 de decembre).
En parallel, leis Estatsunidencs reunigueron plusors caps de faccions afganas per organizar un govern provisori capable de remplacar lo regime taleb. Lo 5 de decembre, quatre faccions signeron ansin leis acords de Bonn e
Hamid Karzai
foguet designat coma cap d'Estat per una assemblada de captaus presidida per lo rei
Mohammed Zaher Chah
. De forcas occidentalas, sustot estatsunidencas, s'installeron dins lo pais per sostenir lo govern noveu e assaiar d'arrestar
Osama bin Laden
e lei caps taliban principaus (→
2002
).
Au niveu economic, l'
Arabia Saudita
conoguet una annada forca favorabla gracias a l'aumentacion dei cors de
petroli
. En revenge, apres leis atemptats dau 11 de setembre, la monarquia absoluda dau reiaume petrolier deguet faciar lei criticas de seis aliats occidentaus en causa de son sosten a certanei movements islamistas.
Per
Bahrayn
, l'annada foguet marcada per lo reglament d'un long desacordi frontalier amb
Qatar
lo 16 de marc. Aquo permetet de preveire l'organizacion de l'esplacha dei jaciments de petroli dei regions contestadas qu'era blocada en causa deis incertituds juridics.
Dins un contexte economic favorable, l'annada veguet la victoria de la coalicion de l'oposicion menada per
Khaleda Zia
(BNP) que ganhet dos terc dei deputats. Aquo permetet a
Khaleda Zia
de venir Premier Ministre per lo segond cop amb un programa basat sus lo desvolopament deis infrastructuras e lo melhorament de la competitivitat de la man d'obra locala.
Fins a setembre, perseguida de la politica contradictoria de la junta militara mesclant mantenement de la dictatura, liberalizacion de l'economia, presa de contrarotle dei sectors liberalizats per lei
generaus
e negociacions amb l'oposicion. Apres leis atemptats dau 11 de setembre, classada au sen dei menacas per la seguretat mondiala, la junta aumentet la repression interna mai anonciet son intencion de durbir de negociacions novelas amb l'oposicion.
Perseguida de la politica de diversificacion de l'economia nacionala jutjada trop dependenta dei cors de
petroli
. En particular, lo desvolopament dau torisme foguet un deis axes majors de la politica annuala dau sultan.
En despiech de l'anoncia d'una importanta politica de reduccion deis inegalitats badantas minant lo pais, l'annada 2001 semblet a l'annada precedenta. D'efect, maugrat una creissenca economica importanta, i aguet pauc o ges de redistribucion dei richessas au sen de la societat cambotjana. En revenge, progres important, l'estabilitat politica permetet d'adoptar una lei creant un tribunau per jutjar lei crimes dei Khmers Roges (→
2003
,
2006
).
Annada de succes diplomatics e economics per
Pequin
qu'obtenguet l'organizacion dei
Jocs Olimpics
de
2008
(13 de julhet) e que venguet soci de l'
OMC
. Totjorn sostenguda per una creissenca economica forca importanta, lo pais conoguet una crisi diplomatica amb
Washington
apres un incident aerian qu'entrainet la captura d'un avion espion estatsunidenc lo 1
er
d'abriu.
China
contuniet tanben son raprochament amb
Moscou
(tractat sinorus dau 16 de jullhet). Pasmens, apres leis atemptats dau 11 de setembre, leis autoritats chinesas sostengueron leis
Estats Units
e seis aliats de l'Alianca dau Nord contra lei Taliban.
Coma lo resta dau mond occidentau,
Australia
conoguet una annada economica trebolada agravada per lo refus dau Premier Ministre
John Howard
de cambiar sa politica conservatritz. Pasmens, lo 11 de novembre, sa coalicion ganhet tornarmai leis eleccions federalas amb 68 elegits per lo
Partit Liberau d'Australia
sus 150 (37,40% dei sufragis exprimits) e 14 per seis aliats (5,99%). En facia, l'oposicion trabalhista obtenguet solament 65 parlamentaris (37,84%).
A la fin de l'annada, lo govern e leis autoritats de
Sydney
degueron faciar una crisi environamentala amb d'incendis que causeron de degalhs importants dins lo relarg de la vila.
- 16 de genier
-
Laurent-Desire Kabila
, president de la Republica Democratica de Congo (n.
1939
)
- 19 de genier
-
Alberto Gallardo
, fotbolaire perovian (n.
1940
)
- 22 de genier
-
Felix-Marcel Castan
, escrivan occitan (n.
1920
)
- 4 de febrier
-
Iannis Xenakis
, compositor grec (n.
1922
)
- 9 de febrier
-
Herbert Simon
, economista american, Premi Nobel (n.
1916
)
- 12 de marc
-
Robert Ludlum
, escrivan american (n.
1927
)
- 18 de marc
-
John Phillips
, membre del grop
The Mamas and the Papas
(n.
1935
)
- 31 de marc
-
Clifford Glenwood Shull
, fisician american, Premi Nobel (n.
1915
)
- 15 d'abril
-
Joey Ramone
, musician american (
The Ramones
) (n.
1951
)
- 29 d'abril
-
Barend Biesheuvel
, primier ministre dels Paises Basses (n.
1920
)
- 11 de mai
-
Douglas Adams
, escrivan britanic (n.
1952
)
- 1 de junh - Rei
Birendra de Nepal
(n.
1945
)
- 1 de junh -
Aiswarya
, reina de Nepal (n.
1949
)
- 3 de junh
-
Anthony Quinn
, actor mexican (n.
1915
)
- 7 de junh
-
Victor Paz Estenssoro
, president de Bolivia (n.
1907
)
- 17 de junh
-
Donald J. Cram
, quimista american, Premi Nobel ye 1987 (n.
1919
)
- 21 de junh
-
John Lee Hooker
, musician american de
blues
(n.
1917
)
- 21 de junh -
Carroll O'Connor
, actor american (n.
1924
)
- 27 de junh
-
Tove Jansson
, escrivan finlandes (n.
1914
)
- 27 de junh -
Jack Lemmon
, actor e director de cinema (n.
1925
)
- 30 de junh
-
Chet Atkins
, musician american (n.
1924
)
- 1 de julhet
-
Nikolai Genadiyevich Basov
, fisician rus, Premi Nobel (n.
1922
)
- 31 de julhet
-
Francisco da Costa Gomes
, president de Portugal (n.
1914
)
- 6 d'agost
-
Jorge Amado
, escrivan brasilier (n.
1912
)
- 16 d'agost
-
Harri Sirola
, escrivan fines (n.
1958
)
- 29 d'agost
-
Francisco Rabal
, actor espanhol (n.
1926
)
- 22 de setembre
-
Isaac Stern
, musician ucraines (n.
1922
)
- 9 de novembre
-
Giovanni Leone
, president d'Italia (n.
1908
)
- 29 de novembre
-
George Harrison
, membre del grop
The Beatles
(n.
1943
)
- 15 de decembre
-
Rufus Thomas
, cantaire american (n.
1917
)
- 19 de decembre
-
Donald J. Cram
, quimista american, Premi Nobel (n.
1919
)
- 20 de decembre
-
Leopold Sedar Senghor
, president de
Senegal
(n.
1906
)
- 31 de decembre
-
Jelle Zijlstra
, primier ministre dels Paises Basses (n.
1918
)
- ↑
Moriguet lo 5 de mai de
2002
.