Puerto Rico
, officieel het
Gemenebest Puerto Rico
, is een
unincorporated territory
van de
Verenigde Staten
in het oostelijk deel van de
Caraibische Zee
. Het maakt deel uit van de
Grote Antillen
, en ligt oostelijk van de
Dominicaanse Republiek
, en ten westen van de
Maagdeneilanden
. De bewoners heten Puerto Ricanen of Porto Ricanen, in het Spaans
portorriquenos
of (tegenwoordig bij voorkeur)
puertorriquenos
.
[4]
De oorspronkelijke bewoners, de
Taino's
noemden het eiland
Borinquen
wat 'Land van de dappere leider' betekent. Toen
Christoffel Columbus
het eiland in 1493 ontdekte noemde hij het
San Juan Bautista
, naar
Johannes de Doper
. De hoofdstad kreeg de naam
Ciudad de Puerto Rico
dat 'Stad van de rijke haven' betekent. Na verloop van tijd gingen schippers het hele eiland Puerto Rico noemen. Om verwarring te voorkomen werd de hoofdstad steeds vaker
Puerto Rico de Puerto Rico
genoemd, en later
San Juan
.
Waarschijnlijk waren de eilanden al bewoond in het
2e millennium v.Chr.
Op het eiland
Vieques
is in elk geval een skelet gevonden van
2000 v Chr.
In de eeuwen die volgden migreerden verschillende volkeren vanuit Zuid-Amerika naar het eiland. Rond de
10e eeuw
waren de
Taino
, een stam van
Arowakken
-
Indianen
, de dominante groep geworden. Toen
Christoffel Columbus
tijdens zijn tweede reis op 19 november 1493 voor het eerst op het eiland landde, leefden er tussen de 30.000 en 60.000 Taino, verenigd onder
Agueybana
.
Na de komst van Columbus werd het eiland onderdeel van het
Spaanse Rijk
en zou dat vier eeuwen blijven.
Juan Ponce de Leon
werd de eerste gouverneur. De ommuurde hoofdstad werd versterkt met het
Kasteel San Felipe del Morro
waardoor de stad onneembaar werd. Het eiland werd een belangrijk steunpunt voor de Spanjaarden voor de kolonisering van Amerika.
De hoofdstad werd in 1595 aangevallen door
Francis Drake
als onderdeel van de
Spaans-Engelse Oorlog
. De stad zou de aanval doorstaan. In 1625 werd de stad in het kader van de
Tachtigjarige Oorlog
aangevallen door een Nederlandse vloot onder leiding van
Boudewijn Hendricksz
. Deze keer werd de stad zwaar gebombardeerd maar wist wederom stand te houden. In 1797 vielen de Britten het eiland weer binnen, nu onder leiding van
Ralph Abercromby
, maar ook zij trokken zich weer terug.
Intussen was een groot deel van de Tainobevolking overleden door ziektes die de Europeanen hadden meegebracht. Een deel van de overgebleven Taino werden tot
slavernij
gedwongen om op
suikerplantages
te werken, ondanks dat dit volgens de koloniale wetgeving (de
Leyes de Burgos
) niet toegestaan was. Vanaf de 18e eeuw kwamen er
koffieplantages
maar na verloop van tijd bleken die minder rendabel. Ook kwamen er
tabakplantages
. In de 19e eeuw wisten steeds meer Spaanse kolonien zichzelf onafhankelijk te verklaren. Op Puerto Rico ontstonden gelijksoortige bewegingen maar op een opstand na (de
Grito de Lares
van 1868) waren deze niet gewelddadig. In
1897
kreeg het eiland zelfbestuur van Spanje.
In 1898, na de
Spaans-Amerikaanse Oorlog
en na de ratificatie van het
vredesverdrag
, werd Puerto Rico ingenomen door de Verenigde Staten. Deze inname is nog steeds omstreden. Volgens sommigen was het een bevrijding; volgens anderen een bezetting. Een jaar later werd het eiland zwaar getroffen door een orkaan waar Amerikaanse bedrijven van profiteerden door boerderijen op te kopen en die samen te voegen tot grote efficiente plantages. De Puerto Ricanen die hun zelfstandigheid konden bewaren, deden dat met grote schulden aan Amerikaanse banken. In 1900 werd de
Foraker Act
aangenomen waardoor de Puerto Ricanen beperkt zelfbestuur en een parlement kregen. Dit parlement stemde in 1914 voor onafhankelijkheid maar was hier volgens de Amerikanen niet toe bevoegd.
In de
jaren twintig
ging het economisch goed, door de stijgende prijzen van suiker en tabak. Dit had als resultaat dat er veel in infrastructuur geinvesteerd werd. Ook begon het eiland toeristen te trekken. De voorspoed werd beeindigd door de
crisis van de jaren 30
. In 1937 vond een schietpartij tussen de politie en demonstranten plaats die bekend zou worden als de
Ponce massacre
. In 1950 vond een gewapende opstand plaats waarbij o.a. het gerechtsgebouw en de gouverneurswoning (
La Fortaleza
) werd aangevallen. Na de
Tweede Wereldoorlog
zijn er veel initiatieven geweest om de economie te verbeteren en industrie aan te trekken.
In 1918 was er aan de westkust een aardbeving en
tsunami
. In 2017 raasde de orkaan
Maria
over het eiland. Drie jaar na de orkaan was nog steeds een deel van de schade niet verholpen.
Sinds 1967 zijn er vijf referenda gehouden over de status van het eiland. De opkomst is laag en de uitkomst is steevast, dat de bevolking aansluiting wil als 51e deelstaat van de Verenigde Staten. Deze houden echter de boot af en laten het bij de speciale status van Puerto Rico als geassocieerde staat.
Sinds 1917 zijn Puerto Ricanen onder de
Jones Act
burgers van de Verenigde Staten. Ze zijn gerechtigd zonder visum overal in de Verenigde Staten te wonen, en omgekeerd mogen Amerikaanse staatsburgers naar Puerto Rico emigreren zonder
visum
. Maar Puerto Ricanen zijn niet vertegenwoordigd in het
Amerikaanse Congres
en mogen niet stemmen voor de
Amerikaanse president
. Ze betalen geen federale
inkomstenbelasting
. Puerto Rico heeft een gekozen functionaris, de
Resident Commissioner
, die in het Congres plaatsneemt als gedelegeerde van Puerto Rico. Hij heeft spreekrecht in het
Huis van Afgevaardigden
en mag zitting nemen in commissies, maar hij heeft geen stemrecht.
Op 3 juli 1950 stemde de Amerikaanse regering in met
Law 600
die Puerto Rico het recht geeft een eigen
grondwet
op te stellen.
[5]
De grondwet werd goedgekeurd door de meerderheid van de bevolking, en later door het Amerikaans Congres dat echter de uiteindelijke
soevereiniteit
over Puerto Rico behield, hoewel Puerto Rico wel zelfbestuur kreeg. Onder deze grondwet is Puerto Rico een
vrijstaat
(en: commonwealth)
, die is verbonden met de Verenigde Staten.
De regering bestaat uit drie takken: de uitvoerende macht, de wetgevende macht (met een tweekamerstelsel, bestaande uit een Senaat en een Huis van Afgevaardigden) en de rechterlijke macht. Aan het hoofd van de uitvoerende macht staat de
gouverneur
, sinds januari 2021
Pedro Pierluisi
. De derde tak, het juridische systeem, is gebaseerd op het Spaanse
burgerlijk wetboek
.
Puerto Rico heeft drie belangrijke politieke partijen, die ieder hun eigen politieke doelen nastreven voor de toekomstige status van het eiland.
- De
Partido Popular Democratico
(PPD, Nederlands:
Democratische Volkspartij
) wil de huidige structuur behouden, waarbij Puerto Rico een vrijstaat is die geassocieerd is met de Verenigde Staten.
- De
Partido Nuevo Progresista
(PNP, Nederlands:
Nieuwe Progressieve Partij
) is er voorstander van om Puerto Rico een volwaardige staat van de Verenigde Staten te maken.
- De
Partido Independentista Puertorriqueno
(PIP, Nederlands:
Puerto Ricaanse Onafhankelijkheidspartij
) wil onafhankelijkheid van de Verenigde Staten.
Omdat de PPD de meerderheidspartij is, was er lange tijd weinig aandrang om de
status quo
te veranderen. In 2012 vond een
volksraadpleging
plaats waarbij de meerderheid van de Puerto Ricanen te kennen gaf de status te willen veranderen, echter met slechts een opkomst van rond de 25 procent. Hierop diende het parlement van Puerto Rico een officieel verzoek in om toe te treden als 51e
staat
van de Verenigde Staten. Dit ligt binnen de VS wel gevoelig aangezien Puerto Rico dan de eerste Spaanstalige staat zou worden.
[6]
Maar ook op Puerto Rico ligt toetreding gevoelig.
De Puerto Ricaanse
archipel
bestaat uit het hoofdeiland
Puerto Rico
en diverse kleinere eilanden, waaronder
Vieques
,
Culebra
, en
Mona
. Het hoofdeiland meet 170 kilometer bij 60 kilometer en is het
op twee na grootste eiland van de Verenigde Staten
. Puerto Rico heeft een
bevolking
van ongeveer 4 miljoen waarvan er 430.000 in de hoofdstad
San Juan
wonen dat tevens de grootste stad is. De
Cordillera Central
is een bergketen die van oost naar west door het eiland loopt. Het hoogste punt is de
Cerro de Punta
(1338 meter). Het laagste punt ligt op zeeniveau.
Puerto Rico ligt in de
tropen
. In het noorden en in de bergen heerst een
tropisch regenwoudklimaat
, in het zuiden het
moessonklimaat
. De seizoenen verschillen niet sterk van elkaar en de gemiddelde temperatuur is het hele jaar door 27 °C. Het zuiden is warmer dan het noorden en de temperatuur in de bergen is lager dan het gemiddelde.
Puerto Rico heeft 78 gemeenten (
municipios
; enkelvoud:
municipio
) waaronder
San Juan
,
Ponce
,
Mayaguez
,
Caguas
, en
Humacao
. In de
agglomeratie
die bestaat uit San Juan,
Bayamon
,
Carolina
, en
Guaynabo
wonen ruim 1,6 miljoen mensen. Elke gemeente heeft een
burgemeester
, en een
gemeenteraad
die voor een periode van vier jaar wordt gekozen. Anders dan Amerikaanse staten is Puerto Rico niet verdeeld in
counties
of
districten
. De oudste gemeente, San Juan, werd gesticht in
1517
. De eeuwen erna volgden de andere 77. De gemeente
Florida
is de jongste gemeente; deze werd gesticht in
1971
.
Zie ook:
Lijst van gemeenten van Puerto Rico
Het eiland heeft een netwerk van snelwegen en de hoofdstad heeft een metro, de
Tren Urbano
.
Luis Munoz Marin International Airport
is het enige internationale vliegveld van Puerto Rico.
De economische omstandigheden in Puerto Rico zijn sinds de
Grote Depressie
aanzienlijk vooruit gegaan dankzij buitenlandse investeringen in kapitaalintensieve industrie zoals petrochemische industrie,
geneesmiddelenindustrie
en
technologie
. De lokale industrie, die tot 2006 profiteerde van speciale belastingmaatregelen van de Amerikaanse overheid (geen federale belastingen voor de activiteiten van Amerikaanse bedrijven op het eiland) moet nu concurreren met industrie in armere landen waar geen Amerikaanse wetgeving voor minimumlonen bestaat. Sinds 2006 is de economie met 14% gekrompen ten opzichte van tien jaar geleden.
[7]
Daar komt bij dat Puerto Rico het grootste deel van haar voedsel moet importeren en het eiland geen natuurlijke rijkdommen heeft. Veel Puerto Ricanen trekken naar het vaste land van de VS om daar werk te vinden en velen kiezen voor een baan in het
Amerikaanse leger
.
Toerisme is een groeiende inkomstenbron. Puerto Rico heeft mooie stranden, met name op de omliggende eilanden, en een aantal beschermde natuurgebieden. San Juan is een stop voor vele
cruiseschepen
en een van de stranden van
Isabela
in het noordwesten is een geliefde
surflocatie
. Liefhebbers van
ornithologie
(of vogelkunde) kunnen er de zeldzame
Puertoricaanse amazone
(
Amazona vittata
) zoeken in het regenwoud van El Yunque. 239 plantensoorten, 16 vogelsoorten en 39 soorten
reptielen
,
kikkers
en
salamanders
komen alleen op Puerto Rico voor. Toeristen kunnen het beschermde
koraalrif
van de Puertoricaanse eilanden
Culebra
en
Vieques
bewonderen door te
snorkelen
en
duiken
.
Op 30 juni 2015 werd bekend dat Puerto Rico niet in staat was om de schulden terug te betalen.
[8]
De gouverneur
Alejandro Garcia Padilla
, heeft een herstructurering van de schuld gevraagd. De bijzondere status van Puerto Rico maakt een oplossing van het schuldenprobleem er niet eenvoudiger op. Het eiland is geen onafhankelijke staat en kan bijvoorbeeld niet bij het
Internationaal Monetair Fonds
(IMF) aankloppen.
[8]
Maar het is ook geen district of gemeente van de VS, zodat het de bescherming tegen
faillissement
ontbeert die bijvoorbeeld berooid
Detroit
inriep.
[8]
In januari 2016 was de schuldenlast opgelopen tot ruim 67 miljard euro, ofwel 71% van het
bruto binnenlands product
.
[9]
De overheidsobligaties van het eiland hebben geen herstructureringsclausule waardoor minderheidscrediteuren niet verplicht kunnen worden om mee te werken.
[10]
Op 1 augustus 2015 verzuimde Puerto Rico 58 miljoen dollar aan aflossing en rente te betalen op een obligatielening.
[11]
De regering komt daarmee in conflict met de schuldeisers en wil ze aan de tafel krijgen om over de schulden te praten.
De bevolking van Puerto Rico is ontstaan uit groepen van voornamelijk Spanjaarden, Taino-indianen, en
Afrikaanse
slaven
. In vijf eeuwen is er een harmonieus mengsel van Spaanse, Taino en Afrikaanse tradities ontstaan, maar de cultuur van de Spaanse kolonisten is altijd overheersend geweest.
Van de Europese bevolking stammen de meesten uit families van de kolonisten die voornamelijk afkomstig waren uit
Zuid-Spanje
en de
Canarische Eilanden
. Aanvankelijk kwamen huwelijken tussen de Spanjaarden en de Taino-indianen voor, maar de inheemse bevolking werd al snel uitgeroeid (bron ?). Tegenwoordig zijn de Taino uitgestorven, maar hun bijdrage aan de cultuur van het eiland is nog terug te vinden in de plaatselijke gerechten, de kunst, en de plaatsnamen. Toen de oorspronkelijke bevolking was uitgeroeid, werden veel Afrikaanse slaven op het eiland geimporteerd, en tegenwoordig zijn er veel Puerto Ricanen met een zichtbaar Afrikaans uiterlijk.
Mitochondriaal DNA-onderzoek op Puerto Rico toont aan dat Taino DNA terug te vinden is bij 61 procent van de bevolking.
[12]
Later arriveerden immigranten uit
Corsica
,
Italie
, en
Frankrijk
op het eiland, en veel Spaanse loyalisten uit voormalige Spaanse kolonien in Zuid-Amerika. Andere kolonisten komen uit
Ierland
,
Duitsland
, en recent, uit
Cuba
en uit de
Dominicaanse Republiek
, maar zij maken minder dan 2% van de bevolking uit.
Volgens de volkstelling van
2000
beschouwt 96% van de bevolking zich als afkomstig uit Puerto Rico, zodat de maatschappij tamelijk homogeen lijkt.
De belangrijkste taal op Puerto Rico is
Spaans
. Naar schatting spreekt minder dan een kwart van de bevolking goed genoeg
Engels
om het, naast het Spaans, als
voertaal
te kunnen gebruiken. Engels wordt op school onderwezen als tweede taal.
Van de bevolking is 85%
rooms-katholiek
(volkstelling van 2000).
Puerto Rico heeft 239 soorten
endemische
planten waaronder de
Passiflora tulae
en een groot aantal planten die ook te vinden zijn op andere
antillen
zoals de
Heliconia caribaea
en de
Philodendron giganteum
.
De
fauna van Puerto Rico
kent ook een aantal endemische soorten zoals een soort van de
toornslangachtigen
;
Borikenophis portoricensis
,
kikker
Coqui
en de bedreigde papegaai de
Puertoricaanse amazone
.
In het zuidwestelijk gedeelte van Puerto Rico bevindt zich de
Baai van Vuur
(
Bay of Fire
), gekenmerkt door een opvallende vorm van
bioluminescentie
, teweeggebracht door
dinoflagellaten
in het water van de baai.
[13]
Sinds 1903 heeft het eiland een eigen universiteit, de
Universiteit van Puerto Rico
. In 1963 werd de
Arecibo-radiotelescoop
geopend, die destijds de grootste radiotelescoop ter wereld was en waarmee in 1974 de
Areciboboodschap
werd verzonden.
De cultuur van Puerto Rico wijkt sterk af van de rest van de Verenigde Staten en is het product van de diverse etnische groepen die op het eiland leven. Dit is ook terug te zien in de culinaire cultuur van het eiland. Onder andere de
gumboachtige
soep
asopao
en de
cocktail
pina colada
zijn bekende gerechten.
In het oude, ommuurde deel van de hoofdstad zijn vele koloniale bouwwerken te zien.
Ponce Creole
is een bouwstijl die aan het eind van de 19e eeuw ontstond en geinspireerd is op het
neoclassicisme
,
Spanish Colonial Revival-architectuur
en
victoriaanse architectuur
.
Reggaeton
is een muziekstijl die in de
jaren negentig
ontstond uit
reggae
,
dancehall
en
hiphop
.
Bomba
en
plena
zijn oudere muziek- en dansstijlen die hun oorsprong op het eiland hebben.
Puerto Rico heeft een eigen Olympische sportploeg, en wordt vertegenwoordigd op internationale evenementen zoals de
Olympische Zomerspelen
, de
Olympische Winterspelen
, de
Pan-Amerikaanse Spelen
, de
Centraal-Amerikaanse en Caraibische Spelen
en de
World Baseball Classic
. Ook op de
Miss Universe
- en
Miss World
-verkiezing wordt Puerto Rico door een eigen kandidate vertegenwoordigd, wat het land reeds vijf winnaressen opleverde.
Puerto Rico kent sinds 1912 haar eigen filmindustrie. Daarnaast is het voor vele Amerikaanse films als decor gebruikt. Voor Amerikaanse bedrijven was het lange tijd niet toegestaan om in
Cuba
te filmen waardoor Puerto Rico een passend alternatief vormde.
De
mascotte
van Puerto Rico is de
Coqui
, een kleine
boomkikker
met de Latijnse naam
Eleutherodactylus
.
Het geluid van deze kikkers wordt door de inwoners van Puerto Rico als kenmerk van het eiland beschouwd.
- Marc Anthony
, zanger-acteur
- Big Pun
, rapper
- Paul Calderon
, acteur, filmproducent en scenarioschrijver
- Raul Julia
, acteur, toneelspeler en activist
- Tego Calderon
, rapper en reggaetonartiest
- Chayanne
, zanger
- Willie Colon
, zanger, trombonist
- Javier Culson
, atleet
- Shawn Elliott
, acteur
- Fat Joe
, rapper en acteur
- Jose Feliciano
, zanger
- Luis Fonsi
, zanger
- Luis Guzman
, acteur
- La India
, zangeres
- Hector Lavoe
, zanger
- Jennifer Lopez
, zangeres, actrice, danseres, ontwerpster en mode-icoon
- Ricky Martin
, zanger
- Don Omar
, reggaetonartiest
- Joell Ortiz
, rapper
- Joaquin Phoenix
, acteur
- Damian Priest
, worstelaar
- Monica Puig
, tennisspeelster
- Nicky Jam
, zanger
- Ozuna
, reggaeton- en Latin trap-zanger
- Randy
, zanger
- Gabriel Rios
, zanger-gitarist
- Ismael Rivera
, zanger
- Omar Rodriguez-Lopez
, gitarist, componist en producer
- Roselyn Sanchez
, model, actrice en zangeres
- Joan Smalls
, model)
- Tito "El Bambino"
, reggaetonartiest
- Benicio del Toro
, acteur
- Ana Lydia Vega
, schrijfster
- Lauren Velez
, actrice
- Wisin & Yandel
, reggaetonartiesten
- Daddy Yankee
, reggaetonartiest, acteur, filmproducent en zakenman
- Zion & Lennox
, reggaetonartiesten
- Bad Bunny
, reggaetonartiest
Daniel Emmerwahr: Amerika buiten de Verenigde Staten. Een koloniale geschiedenis. Atlas-Contact, 2019
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
(
en
)
Verenigde Naties 2013
- ↑
a
b
(
en
)
Laatste census 1 april 2010 (via V.N.)
- ↑
Niet-officiele schatting CIA Factbook juli 2020
, berekend door US Bureau of the Census (gearchiveerd)
- ↑
De schijnbare onregelmatigheden in het bijvoeglijk naamwoord (ue→o, r→rr, c→qu) zijn geheel in overeenstemming met de Spaanse spellingsregels.
- ↑
(
en
)
Law 600: To provide for the organization of a constitutional government by the people of Puerto Rico, 3 juli 1950
- ↑
Washington Times, October 2007, Puerto Rico Statehood
- ↑
(
en
)
The Economist
A Caribbean fuse, 4 juli 2015
- ↑
a
b
c
Voor Puerto Rico dreigt 'Prexit' uit dollarzone
,
de Volkskrant
, 3 juli 2015 (geraadpleegd op 12 juli 2015)
- ↑
Het 'Griekenland van Amerika' kan weer niet betalen
,
Trouw
, 4 januari 2016
- ↑
Dit is hetzelfde probleem dat
Argentinie
heeft met een paar crediteuren die de volledige afbetaling kunnen afdwingen met de volledige steun van het Amerikaanse rechtssysteem.
- ↑
Puerto Rico kan schulden niet meer betalen
,
de Volkskrant
, 1 augustus 2015 (geraadpleegd op 3 augustus 2015)
- ↑
Artikel: Meet the survivors of a ‘paper genocide’, National Geographic, 14 oktober 2019
[1]
- ↑
Paul A. Zahl:
Sailing a Sea of Fire
(
Puerto Rico's Bay of Fire
), National Geographic, July 1960, pages 120-129
|