Координаттар
:
18°13′08″ с. е.
66°34′24″ б. б.
/
18.21889° с. е. 66.57333° б. б.
/
18.21889; -66.57333
(G)
(O)
(Я)
Пуэрто Рико
(
ис.
Puerto Rico
;
а?ылш.
Puerto Rico
) ?
Вест-Индияда?ы
ел. Пуэрто Рико, Вьекес, Мона т.б. аралдарда орналас?ан. Солт?ст?к жа?алауы
Атлант м?хитымен
, о?т?ст?г?
Кариб те??з?мен
шайылады. Жер? - 8,9 мы? км² . Хал?ы - 3 195 153 (2018). ?к?мш?л?к орталы?ы -
Сан Хуан
?. ?к?мш?л?к жа?ынан 7 округке б?л?нед?.
≪?з ерк?мен ?осыл?ан≫ (
А?Ш
-?а) ж?не ?з?н-?з? бас?ару?а ???ылы мемлекет. Жо?ар?ы бил?г?
А?Ш Конгрес?н??
?олында. Ат?арушы ?к?мет ? Пуэрто Риконы? губернаторы. Ек? палаталы за? шы?арушы органы бар.
Пуэрто Рико аралы ?зынды?ы 170 км, ен? 60 км, нег?з?нен таулы, тек солт?ст?к ж?не о?т?ст?к жа?алауы ?ана енс?з ойпатты келед?. Би?кт?г? 1838 м-ге жетет?н тау жоталары бор мезг?л?н?? ш?г?нд? жыныстарынан т?з?лген. Марганец (о?т?ст?к-батыс б?л?г?нде) ж?не тем?р (шы?ысында) руда к?здер? табылды. Кез?нде жер с?лк?н?стер к?шт? бол?ан. Климаты тропикт?к пассатты?. Ойпатты ???р?н?? орташа айлы? температурасы 24-8-280С. Жылына 900-2500 мм жауын-шашын т?сед?. Те??з дауылдары жи? бай?алады. Солт?ст?к беткейлер?нде м??г? жасыл ж?не аралас орман, о?т?ст?к жа?ында ?уа?шылы??а т?з?мд? б?талы ?с?мд?к ?сед?. Жануарлар д?ниес? ?те кедей; к?б?не жар?анат, бауырымен жор?алаушылар, ??рлы? ?лулар кездесед?. Пуэрто Рикода 17 жасанды к?л ж?не 50 астам ?зендер бар.
Нег?зг? т?р?ындары ?
пуэртор-икалы?тар
(3 725 789 адам, 2010). Онда?ан мы? американды?тар ж?не бас?а шетелд?ктер т?рады. Ресми т?л? ? испан ж?не а?ылшын т?лдер?. Басым д?ни а?ымы
католицизм
. Халы?ты? орташа ты?ыздылы?ы 1 км² жерге 409 адамнан келед?(2010).
8-9 ?-ларда П.-Р. Аралын ?нд?с-борикендер мекндеген. Борикендер ?арапайым ег?нш?л?кпен, а?, балы? аулаумен ш??ылдан?ан, то?ыма к?с?б?н де б?лген. 14-15 ?-ларда аралды карибтер ?оныстанды. 16 ?-ды? басында ?нд?стер рулы? ??рылыс сатысында болды. Испанды?тар б?л аралды басып алып, мал ?с?рд?, жа?а асты? да?ылдарын енг?зд?. 16 ?-ды? ортасына ?арай жерг?л?кт? халы? т?гел дерл?к ?ыр?ын?а ?шыратылды. П.-Р-?а Африкадан негр-??лдар ?кел?не бастады. А?ылшын, француз ж?не голланд ?ара?шылары б?рнеше рет П.-Р-ны басып алу?а ?рекет жасады. 19 ?-да испан ?стемд?г?не ?арсы ?имылдар (1835, 1838 ж. К?тер?л?стер) болды. 1868 ж. Р.Э.Бетансес баста?ан к?тер?л?сш?лер Ларес ?-нда республика жариялады. К?тер?л?с ?атал басылды. 1873ж. П.-Р. Шектеул? автономия алды.
1898 ж. Аралды А?Ш ?скер? басып алды. 1917ж. Джонс-Шафрот акт?с? бойынша пуэрто-риканды?тар?а осы к?нге дей?н к?ш?н жойма?ан А?Ш азаматты?ы бер?лд?.
1952 ж. П.-Р-да конституция ?абылданды. Б?л конституция?а с?йкес ≪А?Ш-?а ерк?мен ?осыл?ан мемлекет≫ деп жарияланды, ал ?с ж?з?нде П.-Р. А?Ш-?а т?уелд? болып ?ала берд?. 1959 ж. Куба революциясыны? же??с? ы?палымен П.-Р-ны? т?уелс?зд?г? жолында?ы к?рест?? к?шейе т?су? А?Ш конгрес?н 1964ж. наурызды П.-Р-ы? саяси ж?не экономикалы? м?селелер?н зерттеу ж?не П.Р-ны? келешектег? д?режес? туралы арнайы комиссия ??ру ж?н?нде за? ?абылдау?а м?жб?р етт?. 1968-72 ж. ?к?метт? баста?ан билеуш? топтар П.-Р-ны 51-штат рет?нде А?Ш-?а ?осу жолында?ы талапты б?рын?ыдан к?шейте т?ст?. 1960 ж. бастап П.-Р. Хал?ы елд?? т?уелс?зд?г?, ?леуметт?к прогресс пен демократия ?ш?н к?рест? ?р?стете т?суде.
К?з?рг? уа?ытта П.-Р. Фармацевтикалы? ж?не ?нд?р?с ж?йелер? дамы?ан ?р? турист?к орталы??а айнал?ан.Саяси д?режес? ?л? к?нге дей?н ай?ындалма?ан.
[5]
2000 ж. А?Ш президент? Б.Клинтонны? ?сынысымен саяси д?режес?н аны?тау ма?сатында арнайы комиссия ??рылды. Арнайы комиссияны? есеб?нде П.-Р. ?аз?рг? д?режес? расталып, азаматтарына ?з д?режес?н аны?тау?а ???ы? беруд? ?сынды. Халы??а саяси д?режен?? ?ш т?р? ?сынылып отыр: ??з?рг? д?режен? растау, А?Ш-?а 51 штат болып ену немесе т?уелс?зд?г?н жариялау.
2012 ж. 6 ?арашада П.Р-ны? саяси д?режес?н аны?тау ?ш?н ек? кезе?де референдум ?тт?. Дауыс беруш?лерд?? 65% А?Ш-?а штат болып к?руд? ?олдады, 31%,- А?Ш-?а ода?тас мемлекет болуды, ал 5,53% т?уелс?з?д?кт? жариялауды ?олдады.
