Το λ?μμα δεν περι?χει πηγ?? ? αυτ?? που περι?χει δεν επαρκο?ν. Μπορε?τε να βοηθ?σετε προσθ?τοντα? την κατ?λληλη τεκμηρ?ωση. Υλικ? που ε?ναι ατεκμηρ?ωτο μπορε? να αμφισβητηθε? και να αφαιρεθε?. Η σ?μανση τοποθετ?θηκε στι? 26/10/2021.

Α? Παγκ?σμιο? Π?λεμο?
Χρονολογ?α	28 Ιουλ?ου 1914 ? 11 Νοεμβρ?ου 1918
Τ?πο?	Ευρ?πη , Αφρικ? , Μ?ση Ανατολ? , Μεσ?γειο? Θ?λασσα , Κ?να , νησι? του Ειρηνικο? και παρ?λια τη? Β?ρεια? και Ν?τια? Αμερικ??
?κβαση	Ν?κη τη? Αντ?ντ Ν?κη των Κεντρικ?ν δυν?μεων στο Ανατολικ? μ?τωπο που ανατρ?πηκε με την αποφασιστικ? ?ττα στο Δυτικ? μ?τωπο Πτ?ση τη? Ρωσικ?? Γερμανικ?? Αυστροουγγρικ?? και Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α? ?ξαρση επαναστατικ?ν κινημ?των σε ?λη την Ευρ?πη και δημιουργ?α ν?ων κρατ?ν ?δρυση τη? Κοινων?α? των Εθν?ν ?ναρξη του Μεσοπολ?μου
Αντιμαχ?μενοι
Αντ?ντ Βρετανικ? Αυτοκρατορ?α Ηνωμ?νο Βασ?λειο Αυστραλ?α ! Αυστραλ?α Καναδ?? Βρετανικ?? Ινδ?ε? Ν?α Γη Ν?α Ζηλανδ?α ! Ν?α Ζηλανδ?α Ν?τια Αφρικ? Γαλλ?α Ρωσικ? Αυτοκρατορ?α (1914-17) Σερβ?α Ρουμαν?α (1916-18) Βασ?λειο τη? Ιταλ?α? (1915-18) Μαυροβο?νιο   Β?λγιο   Πορτογαλ?α (1916-18) Βασ?λειο τη? Ελλ?δα? (1917-18)   ΗΠΑ (1917-18) Ιαπωνικ? Αυτοκρατορ?α Δημοκρατ?α τη? Κ?να? Λα?κ? Δημοκρατ?α τη? Αρμεν?α? (1918) Κεντρικ?? Δυν?μει? Γερμανικ? Αυτοκρατορ?α Μεγ?λο Δουκ?το τη? Β?δη? Βασ?λειο τη? Βαυαρ?α? Βασ?λειο τη? Πρωσ?α? Βασ?λειο τη? Σαξων?α? Βασ?λειο τη? Βιτεμβ?ργη? Αυστροουγγαρ?α   Βουλγαρ?α (1915-18) Οθωμανικ? Αυτοκρατορ?α
Απ?λειε? (κατ? προσ?γγιση)
9,7 εκατομμ?ρια στρατ?? 8,9 εκατομμ?ρια πολ?τε? 18,6 εκατομμ?ρια σ?νολο

Ο Α? Παγκ?σμιο? Π?λεμο? , επ?ση? γνωστ?? ω? Α' ΠΠ, ο Πρ?το? Παγκ?σμιο? Π?λεμο? ? ο Μεγ?λο? Π?λεμο? (αγγλ. the Great War , γαλλ. Grande Guerre ), ?πω? λεγ?ταν πριν το ξ?σπασμα του Δε?τερου Πολ?μου, ?ταν η πρ?τη γενικευμ?νη παγκ?σμια σ?γκρουση του 20ου αι?να που δι?ρκεσε απ? τι? 28 Ιουλ?ου 1914 ω? τι? 11 Νοεμβρ?ου 1918 . Στην ουσ?α ?ταν μ?α μεγ?λη ενδοευρωπα?κ? δι?νεξη με τα κ?ρια μ?τωπα στη Γηραι? ?πειρο , η επ?κτασ? τη? ωστ?σο και στην περιφ?ρεια, με ενεργ? συμμετοχ? αποικιακ?ν στρατευμ?των και με την εμπλοκ? ακ?μα και των ΗΠΑ, τη? προσ?δωσαν τελικ? την ?ννοια του παγκοσμ?ου πολ?μου. ^[1]

Μια απ? τι? πιο πολ?νεκρε? συρρ?ξει? στην ιστορ?α, υπολογ?ζεται ?τι περ?που 10 εκατομμ?ρια ?νθρωποι ?χασαν τη ζω? του? στη μ?χη, εν? ?λλα 10 εκατομμ?ρια ?μαχοι πολ?τε? π?θαναν απ? την κατοχ?, του? βομβαρδισμο??, την πε?να, τι? κακουχ?ε? και τι? ασθ?νειε?. Οι ακρ?τητε? και οι γενοκτον?ε? που τελ?στηκαν απ? του? Οθωμανο?? και η Ισπανικ? γρ?πη τ ου 1918 που μεταδ?θηκε κατ? τι? μετακιν?σει? των μαχ?μενων, προκ?λεσαν πολλ? επιπλ?ον εκατομμ?ρια θαν?του? παγκοσμ?ω?. ^{[2] [3]}

Το 1914, οι Μεγ?λε? Δυν?μει? ?ταν χωρισμ?νε? σε δ?ο αντιμαχ?μενε? συμμαχ?ε?, τι? Ενωμ?νε? Δυν?μει?, καλο?μενε? και Δυν?μει? τη? Αντ?ντ που αποτελο?νταν απ? τη Μεγ?λη Βρεταν?α , τη Γαλλ?α και τη Ρωσ?α , και τι? Κεντρικ?? Δυν?μει? καλο?μενε? και Τριπλ? Συμμαχ?α που αποτελο?νταν απ? τη Γερμαν?α , την Αυστροουγγαρ?α και την Ιταλ?α . Οι εντ?σει? στα Βαλκ?νια κορυφ?θηκαν στι? 28 Ιουν?ου του 1914 μετ? τη δολοφον?α του αρχιδο?κα Φραγκ?σκου-Φερδιν?νδου (Φραντ? Φ?ρντιναντ), του Αυστροουγγρικο? κληρον?μου, απ? τον Σερβοβ?σνιο Γκαβρ?λο Πρ?ντσιπ . ^[4] Η Αυστροουγγαρ?α κατηγ?ρησε τη Σερβ?α και οι αλληλ?νδετε? συμμαχ?ε? εν?πλεξαν τι? δυν?μει? σε μια σειρ? απ? διπλωματικ?? ανταλλαγ??, γνωστ?? και ω? "Κρ?ση του Ιουλ?ου". ^[5] Στι? 28 Ιουλ?ου, η Αυστροουγγαρ?α κ?ρυξε τον π?λεμο στη Σερβ?α. Η Ρωσ?α υπερασπ?στηκε τη Σερβ?α και στι? 4 Αυγο?στου, η σ?γκρουση ε?χε επεκταθε? για να συμπεριλ?βει τη Γερμαν?α, τη Γαλλ?α και τη Βρεταν?α, μαζ? με τι? αντ?στοιχε? αποικιακ?? αυτοκρατορ?ε? του?. Τον Νο?μβριο, η Οθωμανικ? Αυτοκρατορ?α , η Γερμαν?α και η Αυστρ?α σχημ?τισαν τι? Κεντρικ?? δυν?μει?, εν? τον Απρ?λιο του 1915 η Ιταλ?α προσχ?ρησε στι? Συμμαχικ?? Δυν?μει? τη? Βρεταν?α?, τη? Γαλλ?α?, τη? Ρωσ?α? και τη? Σερβ?α?. ^[6]

Αντιμετωπ?ζοντα? ?ναν π?λεμο σε δ?ο μ?τωπα, η γερμανικ? στρατηγικ? το 1914 βασ?στηκε σε ?να θεωρητικ? σεν?ριο που ε?χε εκπον?σει ο κ?μη? ?λφρεντ φον Σλ?φεν το 1905, ?που ο γερμανικ?? στρατ?? θα νικο?σε αρχικ? τη Γαλλ?α στα δυτικ? και ?πειτα θα μετατ?πιζε τι? δυν?μει? του προ? την ανατολ? για να χτυπ?σει τη Ρωσ?α, ?να σχ?διο που ?μω? ε?χε ?δη ξεπεραστε?. ^[7] Το σχ?διο απ?τυχε ?ταν η προ?λασ? του? στη Γαλλ?α σταμ?τησε στον ποταμ? Μ?ρνη . ^[8] Μ?χρι το τ?λο? του 1914, οι δ?ο πλευρ?? αντιμετ?πιζαν η μ?α την ?λλη κατ? μ?κο? του Δυτικο? Μετ?που , μια συνεχ?μενη σειρ? χαρακωμ?των που εκτειν?ταν απ? τη Μ?γχη ?ω? την Ελβετ?α, ?χοντα? αλλ?ξει ελ?χιστα ?ω? το 1917. Αντ?θετα, το Ανατολικ? Μ?τωπο ?ταν πολ? πιο ρευστ?, με την Αυστροουγγαρ?α και τη Ρωσ?α να κερδ?ζουν και στη συν?χεια να χ?νουν μεγ?λε? εκτ?σει? εδ?φου?. ?λλα σημαντικ? θ?ατρα πολ?μου περιλ?μβαναν τη Μ?ση Ανατολ? , το Μ?τωπο των ?λπεων και τα Βαλκ?νια , φ?ρνοντα? τη Βουλγαρ?α , τη Ρουμαν?α και την Ελλ?δα στον Π?λεμο. ^[1]

Οι ελλε?ψει? που προκλ?θηκαν απ? το ναυτικ? αποκλεισμ? των Συμμ?χων οδ?γησαν τη Γερμαν?α στο να ξεκιν?σει ?ναν ανελ?ητο υποβρυχιακ? π?λεμο στι? αρχ?? του 1917, φ?ρνοντα? τι? προηγουμ?νω? ουδ?τερε? ΗΠΑ στον π?λεμο, στι? 6 Απριλ?ου 1917. ^[9] Στη Ρωσ?α, οι Μπολσεβ?κοι κατ?λαβαν την εξουσ?α στην Οκτωβριαν? Επαν?σταση του 1917 και ?καναν ειρ?νη με τη Συνθ?κη του Μπρεστ-Λιτ?φσκ στι? 3 Μαρτ?ου του 1918, απελευθερ?νοντα? μεγ?λο αριθμ? γερμανικ?ν στρατευμ?των και προσδ?δοντα? π?νω απ? 150.000 τετραγωνικ? χιλι?μετρα ?κταση? τη? πρ?ην Ρωσικ?? Αυτοκρατορ?α? στη Γερμανικ? και Αυστροουγγρικ? Αυτοκρατορ?α. ^{[10] [11]} Με τη ν?κη του? στο Δυτικ? Μ?τωπο, το Γερμανικ? Γενικ? Επιτελε?ο ?λπιζε να κερδ?σει μια αποφασιστικ? ν?κη προτο? οι αμερικανικ?? ενισχ?σει? μπορο?σαν να επηρε?σουν το π?λεμο και ?τσι ξεκ?νησε η εαριν? γερμανικ? επ?θεση με το κωδικ? ?νομα "Μιχα?λ" στι? 21 Μαρτ?ου του 1918. Παρ? την αρχικ? του? επιτυχ?α, σ?ντομα η προ?λαση σταμ?τησε κοντ? στο παλι? πεδ?ο μ?χη? του Σομμ , ανατολικ? τη? Αμι?νη? , ?που οι Σ?μμαχοι κατ?φεραν να συγκρατ?σουν του? Γερμανο??. ^[12] Στι? 8 Αυγο?στου, οι Σ?μμαχοι ξεκ?νησαν μια σειρ? μαζικ?ν επιθ?σεων, γνωστ? και ω? Επ?θεση των Εκατ? Ημερ?ν, και παρ?λο που ο γερμανικ?? στρατ?? συν?χισε να πολεμ? σκληρ?, δεν μπορο?σε πλ?ον να σταματ?σει την προ?λασ? του?.

Οι Κεντρικ?? Δυν?μει? ?ρχισαν να καταρρ?ουν. Η Βουλγαρ?α υπ?γραψε ανακωχ? στι? 29 Σεπτεμβρ?ου, ακολουθο?μενη απ? του? Οθωμανο?? στι? 31 Οκτωβρ?ου και στη συν?χεια την Αυστροουγγαρ?α στι? 3 Νοεμβρ?ου. Η Γερμαν?α βρ?θηκε απομονωμ?νη, αντιμ?τωπη με την εσωτερικ? επαν?σταση που ε?χε ξεσπ?σει και ?ναν στρατ? στα πρ?θυρα τη? ανταρσ?α?. Ο Κ?ιζερ Γουλι?λμο? Β? τη? Γερμαν?α? παραιτ?θηκε απ? το θρ?νο στι? 9 Νοεμβρ?ου και η ν?α γερμανικ? κυβ?ρνηση υπ?γραψε την ανακωχ? τη? 11η? Νοεμβρ?ου 1918, φ?ρνοντα? το τ?λο? των μαχ?ν. ^[13] Η Σ?νοδο? τη? Ειρ?νη? του Παρισιο? το 1919 επ?βαλε δι?φορε? διευθετ?σει? στι? ηττημ?νε? δυν?μει?, με πιο γνωστ? αυτ? τη? Συνθ?κη? των Βερσαλλι?ν που αφορο?σε τη Γερμαν?α. ?λλε? ?ταν η Συνθ?κη του Σεν Ζερμ?ν για την Αυστρ?α, η Συνθ?κη του Νε?γ? για τη Βουλγαρ?α, η Συνθ?κη του Τριαν?ν για την Ουγγαρ?α και η Συνθ?κη των Σεβρ?ν για την Τουρκ?α και την Ελλ?δα. ^[14] Η δι?λυση τη? Ρωσικ??, τη? Γερμανικ??, τη? Οθωμανικ?? και τη? Αυστροουγγρικ?? αυτοκρατορ?α? οδ?γησε σε πολυ?ριθμε? εξεγ?ρσει? και στη δημιουργ?α ανεξ?ρτητων κρατ?ν, συμπεριλαμβανομ?νων τη? Πολων?α? , τη? Τσεχοσλοβακ?α? και τη? Γιουγκοσλαβ?α? . ^[15]

Για λ?γου? που ακ?μα συζητο?νται, η αποτυχ?α διαχε?ριση? τη? αστ?θεια? που προ?κυψε απ? αυτ? την αναταραχ? κατ? τη δι?ρκεια τη? περι?δου του Μεσοπολ?μου ?ληξε με το ξ?σπασμα του Β' Παγκοσμ?ου Πολ?μου το 1939. Σε αρχικ? φ?ση, δημιουργ?θηκε η Κοινων?α των Εθν?ν .

Ονοματολογ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο ?ρο? παγκ?σμιο? π?λεμο? χρησιμοποι?θηκε για πρ?τη φορ? το Σεπτ?μβριο του 1914 απ? τον Γερμαν? βιολ?γο και φιλ?σοφο ?ρνστ Χ?κελ . Υποστ?ριξε ?τι ≪δεν υπ?ρχει αμφιβολ?α ?τι η πορε?α και ο χαρακτ?ρα? του επ?φοβου ≪Ευρωπα?κο? Πολ?μου≫ [...] θα γ?νει ο πρ?το? παγκ?σμιο? π?λεμο? με την πλ?ρη ?ννοια τη? λ?ξη?≫, επικαλο?μενο? μια αναφορ? του ραδιοτηλεοπτικο? δικτ?ου στο The Indianapolis Star στι? 20 Σεπτεμβρ?ου 1914. ^[16]

Πριν απ? τον Β' Παγκ?σμιο Π?λεμο, τα γεγον?τα του 1914-1918 ?ταν γενικ? γνωστ? ω? ο Μεγ?λο? Π?λεμο? ? απλ? ο Παγκ?σμιο? Π?λεμο?. Τον Οκτ?βριο του 1914, το καναδικ? περιοδικ? Maclean's ?γραψε, "Μερικο? π?λεμοι ονομ?ζονται. Αυτ?? ε?ναι ο Μεγ?λο? Π?λεμο?." Οι σ?γχρονοι Ευρωπα?οι τον αναφ?ρουν επ?ση? ω? " ο π?λεμο? για το τ?λο? του πολ?μου " ? " ο π?λεμο? για το τ?λο? ?λων των πολ?μων " λ?γω τη? αντ?ληψ?? του? για την απαρ?μιλλη κλ?μακα και την καταστροφ? του τ?τε. Μετ? την ?ναρξη του Β' Παγκοσμ?ου Πολ?μου το 1939, οι ?ροι ?γιναν πιο τυπικο?, με του? ιστορικο?? τη? Βρετανικ?? Αυτοκρατορ?α?, συμπεριλαμβανομ?νων των Καναδ?ν, να ευνοο?ν τον ?ρο "Ο Πρ?το? Παγκ?σμιο? Π?λεμο?" και του? Αμερικανο?? τον ?ρο "Παγκ?σμιο Π?λεμο Ι".

Ιστορικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πολιτικο? ανταγωνισμο? και στρατιωτικ?? συμμαχ?ε?-επιδι?ξει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα α?τια πρ?πει να αναζητηθο?ν στι? οικονομικ?? συνθ?κε? τη? εποχ?? και στι? επεκτατικ?? βλ?ψει? των διαφ?ρων κρατ?ν, που ε?χαν ω? αποτ?λεσμα τη δημιουργ?α ανταγωνισμο? μεταξ? του?, με τη ραγδα?α εξ?λιξη τη? βιομηχαν?α? να οδηγε? στην ?ξυνση του ανταγωνισμο? σχετικ? με την εξασφ?λιση του μονοπωλ?ου των διεθν?ν αγορ?ν. Για μεγ?λο μ?ρο? του 19ου αι?να, οι μεγ?λε? ευρωπα?κ?? δυν?μει? διατ?ρησαν μια ε?θραυστη ισορροπ?α δυν?μεων μεταξ? του?, γνωστ? ω? Συναυλ?α τη? Ευρ?πη?. ^[17] Μετ? το 1848, αυτ? αμφισβητ?θηκε απ? δι?φορου? παρ?γοντε?, ?πω? η αποχ?ρηση τη? Βρεταν?α? στη λεγ?μενη "υπ?ροχη απομ?νωση" και η ?νοδο? τη? Πρωσ?α? υπ? τον ?το φον Μπ?σμαρκ . ^[18] Ο Αυστρο-Πρωσικ?? Π?λεμο? του 1866 καθι?ρωσε την Πρωσικ? ηγεμον?α στη Γερμαν?α, εν? η ν?κη στον Γαλλο-Πρωσικ? Π?λεμο του 1870-1871 επ?τρεψε στον Μπ?σμαρκ να εδραι?σει τα γερμανικ? κρ?τη σε μια Γερμανικ? Αυτοκρατορ?α υπ? την Πρωσικ? ηγεσ?α. ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]} Η εκδ?κηση για την ?ττα του 1871, ? αλλι?? "ρεβανσισμ??", και η αν?κτηση των επαρχι?ν τη? Αλσατ?α? και τη? Λωρρα?νη? ?γιναν οι κ?ριε? επιδι?ξει? τη? γαλλικ?? πολιτικ?? για τα επ?μενα σαρ?ντα χρ?νια. Ταυτ?χρονα, η παρακμ? τη? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α? οδ?γησε στον ανταγωνισμ? τη? Αυστροουγγαρ?α? και τη? Ρωσ?α? σχετικ? με την κυριαρχ?α στα Βαλκ?νια, καθ?? τα ν?α εθνικ? βαλκανικ? κρ?τη που ε?χαν δημιουργηθε?, κρατο?σαν ευνο?κ? στ?ση απ?ναντι στι? διεκδικ?σει? των εθνικ?ν μειονοτ?των τη? Αυστροουγγαρ?α? και απειλο?σαν την εν?τητ? τη?. Η Ρωσ?α , απ? την ?λλη πλευρ?, επιθυμο?σε να βρει δι?ξοδο στη Μεσ?γειο , υποστ?ριζε την κ?νηση του πανσλαβισμο? και θεωρο?σε τον εαυτ? τη? φυσικ? προστ?τη των ορθ?δοξων λα?ν των Βαλκαν?ων, πρ?γματα που ?βρισκαν αντ?θετε? τη Γερμαν?α και την Αυστροουγγαρ?α. ^[19]

Προκειμ?νου να απομον?σει τη Γαλλ?α και να αποφ?γει ?ναν π?λεμο σε δ?ο μ?τωπα, ο Μπ?σμαρκ διαπραγματε?τηκε την Συμμαχ?α των Τρι?ν Αυτοκρατ?ρων (γερμανικ?: Dreikaiserbund) μεταξ? Αυστροουγγαρ?α?, Ρωσ?α? και Γερμαν?α?. ^[20] Μετ? τη ν?κη τη? Ρωσ?α? στον Ρωσοτουρκικ? π?λεμο του 1877-1878, η Συμμαχ?α διαλ?θηκε λ?γω των αυστριακ?ν ανησυχι?ν για τη ρωσικ? επιρρο? στα Βαλκ?νια, μια περιοχ? που θεωρο?σαν ζωτικ?? σημασ?α? στρατηγικ? ενδιαφ?ρον. Η Γερμαν?α και η Αυστροουγγαρ?α σχημ?τισαν στη συν?χεια τη Διπλ? Συμμαχ?α του 1879, η οπο?α ?γινε η Τριπλ? Συμμαχ?α ?ταν η Ιταλ?α προσχ?ρησε το 1882. ^[21] Για τον Μπ?σμαρκ, ο σκοπ?? αυτ?ν των συμφωνι?ν ?ταν να απομον?σουν τη Γαλλ?α, διασφαλ?ζοντα? ?τι οι τρει? αυτοκρατορ?ε? θα επ?λυαν τυχ?ν διαφορ?? μεταξ? του?. ?ταν ?μω? αυτ? απειλ?θηκε το 1880 απ? τι? βρετανικ?? και γαλλικ?? απ?πειρε? να διαπραγματευτο?ν απευθε?α? με τη Ρωσ?α, μετασχημ?τισε τη συμμαχ?α το 1881, την οπο?α αναν?ωσαν το 1883 και το 1885. Μετ? τη λ?ξη (πρακτικ? μη-αναν?ωση) τη? συμφων?α? το 1887, ο Μπ?σμαρκ την αντικατ?στησε με τη Συνθ?κη Αντασφ?λιση?, μια μυστικ? συμφων?α μεταξ? Γερμαν?α? και Ρωσ?α? που ?θετε ω? βασικ? ?ρο την τ?ρηση ουδετερ?τητα? στην περ?πτωση που μια εκ των δ?ο χωρ?ν δ?χονταν επ?θεση απ? κ?ποια ?λλη Μεγ?λη Δ?ναμη. ^[22]

Ο Μπ?σμαρκ θε?ρησε την ειρ?νη με τη Ρωσ?α ω? το θεμ?λιο τη? γερμανικ?? εξωτερικ?? πολιτικ??, αλλ? αφο? ?γινε Κ?ιζερ το 1890, ο Γουλι?λμο? Β' τον αν?γκασε να αποσυρθε? και πε?στηκε να μην ανανε?σει τη Συνθ?κη Αντασφ?λιση? απ? τον Λ?ο φον Καπρ?βι , τον ν?ο του Καγκελ?ριο. Αυτ? ?δωσε στη Γαλλ?α την ευκαιρ?α να αντιμετωπ?σει την Τριπλ? Συμμαχ?α, υπογρ?φοντα? τη Γαλλο-Ρωσικ? Συμμαχ?α το 1894, ακολουθο?μενη απ? την Εγκ?ρδια Συνενν?ηση (Entente Cordiale) στι? 8 Απριλ?ου 1904 με τη Βρεταν?α και η Τριπλ? Αντ?ντ ολοκληρ?θηκε απ? την Αγγλο-Ρωσικ? Σ?μβαση του 1907. ^[22] Αν και αυτ?? δεν ?ταν επ?σημε? συμμαχ?ε?, με τη διευθ?τηση μακροχρ?νιων αποικιακ?ν διαφορ?ν στην Αφρικ? και την Ασ?α, η βρετανικ? ε?σοδο? σε οποιαδ?ποτε μελλοντικ? σ?γκρουση με τη Γαλλ?α ? τη Ρωσ?α ?γινε μια πιθαν?τητα. Η βρετανικ? και η ρωσικ? υποστ?ριξη για τη Γαλλ?α εναντ?ον τη? Γερμαν?α? κατ? τη δι?ρκεια τη? κρ?ση? του Αγκαντ?ρ το 1911 εν?σχυσε τη σχ?ση του? και α?ξησε την αγγλο-γερμανικ? αποξ?νωση, βαθ?νοντα? τι? διαιρ?σει? που θα ξεσπο?σαν το 1914. ^[23]

Α?τια και Αφορμ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εθνικισμ?? και Ιμπεριαλισμ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?να? ολ?κληρο? αι?να? ε?χε περ?σει απ? τον τελευτα?ο μεγ?λο π?λεμο, το 1815 , στην Ευρ?πη . Μετ? τον γαλλογερμανικ? π?λεμο του 1871 καμι? απ? τι? Μεγ?λε? Δυν?μει? δεν ε?χε στε?λει του? στρατι?τε? τη? σε κ?ποια επιχε?ρηση εν?ντια σε μια ?λλη.

Π?λεμοι φυσικ? συν?χιζαν να υπ?ρχουν αλλ?, ?πω? γρ?φει ο ?ρικ Χ?μπσμπομ , ≪οι Μεγ?λε? Δυν?μει? δι?λεγαν τα θ?ματα αν?μεσα στου? αδ?ναμου? και ?ξω απ? τον ευρωπα?κ? κ?σμο≫. Και δεν ?ταν λ?γε? οι φορ?? που τα στρατε?ματ? του? ε?χαν βρεθε? αντιμ?τωπα σε κ?ποια μακριν? αποικ?α. Η προοπτικ?, ?μω?, εν?? μεγ?λου ευρωπα?κο? πολ?μου ?μοιαζε πολ? απ?θανη μ?χρι τον Α?γουστο του 1914.

Για την ?ρχουσα τ?ξη οι τελευτα?ε? δεκαετ?ε? ?ταν δεκαετ?ε? θρι?μβου: η οικονομ?α ε?χε βγει δυναμωμ?νη απ? τη Μεγ?λη ?φεση του 1870-1880, η επιστ?μη και η τεχνολογ?α ?καναν ?λματα και η κυριαρχ?α του? απλων?ταν σε ολ?κληρο τον κ?σμο. Η εμπιστοσ?νη του? στο μ?λλον ?ταν απερι?ριστη: η Μπελ Επ?κ ( Belle Epoque ), η Ωρα?α Εποχ?, σ?γουρα θα συνεχιζ?ταν για π?ντα.

Ο π?λεμο? δεν ε?χε καμι? θ?ση μ?σα σε αυτ?ν τον ονειρικ? παρ?δεισο. Το 1910 ο Ν?ρμαν ?ιντζελ , ?να? φιλελε?θερο? δημοσιογρ?φο?, κυκλοφ?ρησε ?να βιβλ?ο με τ?τλο ≪ Η Μεγ?λη Χ?μαιρα ≫ ?που προαν?γγειλε το οριστικ? τ?λο? των πολ?μων. Οι ενδοευρωπα?κ?? διεθνε?? συναλλαγ??, υποστ?ριζε, ?χουν κ?νει πλ?ον καθαρ? παραφροσ?νη για τι? ?ρχουσε? τ?ξει? τον π?λεμο. Οι ?γγλοι βιομ?χανοι δεν ε?χαν καν?να συμφ?ρον να βομβαρδ?σουν τι? θυγατρικ?? του? στη Γαλλ?α . Οι Γ?λλοι τραπεζ?τε? δεν ε?χαν καν?να λ?γο να ανατιν?ξουν τα μεγ?λα ?ργα που χρηματοδ?τησαν στη Γερμαν?α -και να χ?σουν ?τσι του? τ?κου? και τα κεφ?λαι? του?.

Αλλ? δεν ?ταν μ?νο οι φιλελε?θεροι που αντιμετ?πιζαν με τ?ση αισιοδοξ?α και τ?ση βεβαι?τητα το μ?λλον. Το πνε?μα τη? Μπελ Επ?κ ε?χε επηρε?σει ακ?μα και την ?δια την αριστερ?. Η α?σθηση ?τι ο κ?σμο? ≪π?γαινε μπροστ?≫ - και θα συν?χιζε να πηγα?νει μπροστ? για π?ντα - ε?χε τρυπ?σει βαθι? στα μυαλ? ακ?μα και των ηγετ?ν των σοσιαλδημοκρατικ?ν κομμ?των, των κομμ?των που ε?χαν σαν στ?χο την ανατροπ? του καπιταλισμο? και την εγκαθ?δρυση μια σοσιαλιστικ?? κοινων?α?. Ο Καρλ Κ?ουτσκι , ο ≪Π?πα? του Μαρξισμο? ≫ ε?χε αναπτ?ξει μια θεωρ?α που θ?μιζε πολ? τι? απ?ψει? του Ν?ρμαν ?ιντζελ . Ο παγκοσμιοποιημ?νο? καπιταλισμ?? , ?λεγε, οδηγε?ται σιγ?-σιγ? σε ?να στ?διο ≪υπεριμπεριαλισμο?≫: τα συμφ?ροντα των καπιταλιστ?ν εξυπηρετο?νται πλ?ον σ?μερα πολ? καλ?τερα απ? τη συν?νωση και τη διεθν? συνεργασ?α παρ? απ? τον ανταγωνισμ? και τον π?λεμο.

Ακ?μα και την τελευτα?α στιγμ?, τον Ιο?λιο του 1914 , ?ταν η Αυστρ?α ε?χε πλ?ον κηρ?ξει τον π?λεμο στη Σερβ?α, γρ?φει ο Χ?μπσμπ?ουμ, οι ηγ?τε? των σοσιαλιστικ?ν κομμ?των ≪?ταν πεισμ?νοι ?τι ?να? γενικευμ?νο? π?λεμο? ?ταν αδ?νατο? και ?τι σ?γουρα θα βρισκ?ταν κ?ποια ειρηνικ? λ?ση στην κρ?ση≫. ≪Εγ? προσωπικ?≫, δ?λωνε στι? 29 Ιουλ?ου ο B?κτορ ?ντλερ , ο σημαντικ?τερο? αυστριακ?? μαρξιστ??, ≪δεν πιστε?ω ?τι θα γ?νει ?να? γενικευμ?νο? π?λεμο?≫. Λ?γε? μ?ρε? αργ?τερα οι Μεγ?λε? Δυν?μει? θα ?ριχναν 19 εκατομμ?ρια στρατι?τε? στη μ?χη.

Πολιτικο? ανταγωνισμο? και επιδι?ξει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα α?τια πρ?πει να αναζητηθο?ν στι? οικονομικ?? συνθ?κε? τη? εποχ?? και στι? επεκτατικ?? βλ?ψει? των διαφ?ρων κρατ?ν, που ε?χαν ω? αποτ?λεσμα τη δημιουργ?α ανταγωνισμο? μεταξ? του?.

Ειδικ?τερα η οικονομικ? αν?πτυξη τη? Γερμαν?α? , που προ?λθε απ? τη ραγδα?α εξ?λιξη τη? βιομηχαν?α? τη?, οδ?γησε στην ?ξυνση του ανταγωνισμο? τη? με την Αγγλ?α σχετικ? με την εξασφ?λιση του μονοπωλ?ου των διεθν?ν αγορ?ν.

Ταυτ?χρονα, η γαλλικ? πολιτικ? τη? ≪ρεβ?ν?≫, δηλαδ? η επιθυμ?α τη? Γαλλ?α? να αποκαταστ?σει το γ?ητρ? τη? και να ανακτ?σει την Αλσατ?α και τη Λωρρα?νη , (που ε?χε χ?σει στο Γαλλογερμανικ? π?λεμο του 1870 - 1871) ε?χε δημιουργ?σει ?νταση στι? σχ?σει? τη? με τη Γερμαν?α. Χαρακτηριστικ? επ´ αυτο? ?ταν και η υπ?θεση Ντρ?ιφου? .

Την ?δια εποχ?, η Αυστροουγγαρ?α βρισκ?ταν σε ανταγωνισμ? με τη Ρωσ?α σχετικ? με την κυριαρχ?α στα Βαλκ?νια. Τα ν?α εθνικ? βαλκανικ? κρ?τη, που ε?χαν δημιουργηθε? μετ? την παρακμ? τη? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α?, κρατο?σαν ευνο?κ? στ?ση απ?ναντι στι? διεκδικ?σει? των εθνικ?ν μειονοτ?των τη? Αυστροουγγαρ?α? και απειλο?σαν την εν?τητ? τη?. ?τσι, εκε?νη επιθυμο?σε να διατηρηθε? το στ?του? κβο των Βαλκαν?ων.

Η Ρωσ?α , απ? την ?λλη πλευρ?, επιθυμο?σε να βρει δι?ξοδο στη Μεσ?γειο , υποστ?ριζε την κ?νηση του πανσλαβισμο? και θεωρο?σε τον εαυτ? τη? φυσικ? προστ?τη των ορθ?δοξων λα?ν των Βαλκαν?ων, πρ?γματα που ?βρισκαν αντ?θετε? τη Γερμαν?α και την Αυστροουγγαρ?α.

Πριν τον Π?λεμο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Απ? τι? αρχ?? του αι?να ?λε? οι Μεγ?λε? Δυν?μει? ρ?χτηκαν σε ?ναν ξ?φρενο αγ?να δρ?μου εν?σχυση? και εκσυγχρονισμο? των εν?πλων του? δυν?μεων. Στη Βρεταν?α οι στρατιωτικ?? δαπ?νε? αυξ?θηκαν σχεδ?ν κατ? 30% μ?σα στη δεκαετ?α 1890-1900. Το 1913 ?ταν 140% υψηλ?τερε? απ? ?τι το 1887. Η Γερμαν?α, στα μ?σα τη? δεκαετ?α? του 1890, δαπανο?σε 90 περ?που εκατομμ?ρια μ?ρκα κ?θε χρ?νο για το πολεμικ? τη? ναυτικ?. Το 1913 ε?χε ξεπερ?σει τα 400 εκατομμ?ρια μ?ρκα. Και οι ?λλε? Μεγ?λε? Δυν?μει? δεν π?γαιναν π?σω. Π?σω απ? τι? καθησυχαστικ?? θεωρ?ε? για τι? ≪Μεγ?λε? Χ?μαιρε?≫, οι ?ρχουσε? τ?ξει? προετοιμ?ζονταν πυρετωδ?? για τον Μεγ?λο Π?λεμο.

Οι προετοιμασ?ε? δεν ?ταν μ?νο στρατιωτικ??. Απ? τα τ?λη του 19ου αι?να κι?λα? οι Μεγ?λε? Δυν?μει? ξεχ?θηκαν σε ?ναν διπλωματικ? αγ?να δρ?μου για να εξασφαλ?σουν φ?λου? και συμμ?χου?, δημιουργ?ντα? ?τσι δ?ο μεγ?λου? συνασπισμο??.
Το 1882 η Αυστρ?α, η Γερμαν?α και η Ιταλ?α υπ?γραψαν ?να σ?μφωνο ≪αμοιβα?α? συνεργασ?α?≫, τη λεγ?μενη ≪ Τριπλ? Συμμαχ?α ≫.
Το 1907 η Γαλλ?α , η Ρωσ?α και η Μεγ?λη Βρεταν?α συν?στησαν την ≪Τριπλ? Συνενν?ηση≫, τη λεγ?μενη Αντ?ντ . Οι συμμαχ?ε? και τα στρατ?πεδα που αιματοκ?λησαν την Ευρ?πη, το 1914-1918, ε?χαν διαμορφωθε? χρ?νια πριν.

Στο Λονδ?νο , το Παρ?σι , τη Μ?σχα και το Βερολ?νο οι ?ρχουσε? τ?ξει? προσπ?θησαν να ρ?ξουν το φτα?ξιμο απλ? στην ?λλη πλευρ?. Και οι ηγ?τε? τη? αριστερ??, που τα προηγο?μενα χρ?νια υιοθετο?σαν τι? αναλ?σει? των φιλελε?θερων αστ?ν για την ≪παγκοσμιοπο?ηση≫ και τι? ≪μεγ?λε? χ?μαιρε?≫ (= ?χι μελλοντικο? π?λεμοι) ?τρεξαν, για μια ακ?μα φορ?, να συμφων?σουν μαζ? του?: στη Γερμαν?α οι βουλευτ?? του Σοσιαλδημοκρατικο? Κ?μματο? - με μοναδικ? εξα?ρεση τον Καρλ Λ?μπκνεχτ - υπερψ?φισαν τον προ?πολογισμ? για τον π?λεμο. Στη Ρωσ?α ο μαρξιστ?? Πλεχ?νοφ και ο αναρχικ?? Κροπ?τκιν τ?χθηκαν ανεπιφ?λακτα στην πλευρ? του Τσ?ρου. Στη Βρεταν?α το Εργατικ? Κ?μμα στ?ριξε ανεπιφ?λακτα την ≪εθνικ? υπ?θεση≫.

Μ?νο μια μειοψηφ?α επαναστατ?ν τ?χθηκε ανοιχτ? και δυναμικ? εν?ντια στον π?λεμο: Η Ρ?ζα Λο?ξεμπουργκ , ο Καρλ Λ?μπκνεχτ , ο Τρ?τσκι , ο Λ?νιν και οι σ?ντροφο? του?. Παρ? τι? μικρ?? διαφορ?? στι? απ?ψει? του? ?λοι του? συμφωνο?σαν ?τι ο π?λεμο? δεν οφειλ?ταν σε κ?ποια ≪εξωτερικ?≫ ? ≪τυχα?α≫ γεγον?τα: ο π?λεμο? ?ταν παιδ? του καπιταλισμο?. Το σ?στημα δεν π?γαινε συνεχ?? ≪μπροστ?≫, ?πω? ?λεγαν οι ηγ?τε? τη? επ?σημη? αριστερ??: αντ?θετα π?γαινε ολοταχ?? προ? τα π?σω. Ο Μεγ?λο? Π?λεμο? ?ταν μ?νο η αρχ?. ?σο περισσ?τερο σ?πιζε το σ?στημα τ?σο μεγαλ?τερε? θα ?ταν οι καταστροφ?? που θα επιφ?λασσε για την ανθρωπ?τητα.

Οι ?ρχουσε? τ?ξει? προσπαθο?σαν να ρ?ξουν τι? ευθ?νε? στου? ≪εχθρο??≫. Οι δικ?? του? ευθ?νε?, ?μω?, δεν ?ταν ο?τε ?να χιλιοστ? μικρ?τερε?. Στι? 22 Απριλ?ου του 1915 , στο Λ?νγκεμαρκ, οι στρατηγο? του Κ?ιζερ Γουλι?λμου Β? χρησιμοπο?ησαν δοκιμαστικ? ασφυξιογ?να α?ρια. Προκ?λεσαν σ?λο απ? σχ?λια για την ≪καταπ?τηση των ν?μων του πολ?μου≫ απ? του? Βρετανο?? και του? Γ?λλου? αξιωματο?χου?. Αυτ? δεν του? εμπ?δισε να χρησιμοποι?σουν και αυτο? δηλητηρι?δη α?ρια στο Λ?ο? το Σεπτ?μβριο του 1915 και να συνεχ?σουν να τα χρησιμοποιο?ν σε ?λη τη δι?ρκεια του πολ?μου.

Τι? προηγο?μενε? δεκαετ?ε? η Βρεταν?α , η Γαλλ?α , οι ΗΠΑ , η Ιαπων?α , η Γερμαν?α ε?χαν χωρ?σει τον πλαν?τη σε αποικ?ε? και σφα?ρε? επιρρο??. 'Ομω?, η προσπ?θει? του? να εξαπλ?σουν την κυριαρχ?α του?, τι? ?φερνε αναπ?φευκτα σε σ?γκρουση μεταξ? του?.

Η Κρ?ση του Ιουλ?ου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σ' αυτ?ν την τ?σο τεταμ?νη διεθν? κατ?σταση αρκο?σε μια αφορμ? για να προκαλ?σει τον π?λεμο. Στι? 28 Ιουν?ου 1914 δολοφον?θηκε στο Σαρ?γεβο τη? Βοσν?α? (τ?τε επαρχ?α τη? Αυστροουγγαρ?α? ) ο αρχιδο?κα?, δι?δοχο? τη? Αυστρ?α?, Φερδιν?νδο? και η σ?ζυγ?? του, Σοφ?α φον Τσ?τεκ , απ? το νεαρ? σπουδαστ? Γκαβρ?λο Πρ?ντσιπ . Αυτ?? ?ταν οπαδ?? τη? πανσλαβικ?? κ?νηση?, η οπο?α διευθυν?ταν απ? υψηλ? ιστ?μενα πρ?σωπα τη? Σερβ?α?. Το γεγον?? αυτ? ?δωσε την αφορμ? στην Αυστροουγγαρ?α να επιχειρ?σει να ταπειν?σει τη Σερβ?α και να αυξ?σει τη δικ? τη? επιρρο? στα Βαλκ?νια . ?στειλε λοιπ?ν στη Σερβ?α τελεσ?γραφο, με το οπο?ο την καθιστο?σε υπε?θυνη για τη δολοφον?α και τη? ?θετε ?ρου? απαρ?δεκτου?. Στι? 25 Ιουλ?ου η Σερβ?α απ?ντησε ?τι αποδεχ?ταν ?λου? σχεδ?ν του? ?ρου?, αλλ? η απ?ντησ? τη? αγνο?θηκε.

Ντ?μινο κηρ?ξεων πολ?μων [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?χοντα? η Αυστροουγγαρ?α την υποστ?ριξη τη? Γερμαν?α? δι?ταξε γενικ? επιστρ?τευση , κ?ρυξε τον π?λεμο (28 Ιουλ?ου) κατ? τη? Σερβ?α? και βομβ?ρδισε το Βελιγρ?δι . Σε πολ? μικρ? χρονικ? δι?στημα, ο π?λεμο? γενικε?τηκε. Στην επιστρ?τευση τη? Ρωσ?α? (30 Ιουλ?ου) απ?ντησε η Γερμαν?α με κ?ρυξη πολ?μου εναντ?ον τη? ( 1 Αυγο?στου ) καθ?? και εναντ?ον τη? Γαλλ?α? (3 Αυγο?στου). Θ?λοντα? να εισβ?λει στη Γαλλ?α , παραβ?ασε την ουδετερ?τητα του Βελγ?ου. Το γεγον?? αυτ? εν?πλεξε στον π?λεμο την Αγγλ?α , σ?μμαχο του Βελγ?ου, που κ?ρυξε τον π?λεμο κατ? τη? Γερμαν?α? ( 4 Αυγο?στου ). Στη συν?χεια, η Αυστροουγγαρ?α κ?ρυξε τον π?λεμο κατ? τη? Ρωσ?α? ( 5 Αυγο?στου ), η Σερβ?α κατ? τη? Γερμαν?α? ( 6 Αυγο?στου ), το Μαυροβο?νιο κατ? τη? Αυστροουγγαρ?α? ( 7 Αυγο?στου ) και κατ? τη? Γερμαν?α? ( 12 Αυγο?στου ), η Γαλλ?α και η Αγγλ?α κατ? τη? Αυστροουγγαρ?α? ( 10 Αυγο?στου ), η Ιαπων?α κατ? τη? Γερμαν?α? ( 28 Αυγο?στου ), η Αυστροουγγαρ?α κατ? τη? Ιαπων?α? ( 25 Αυγο?στου ) και κατ? του Βελγ?ου ( 28 Αυγο?στου ).

Η σ?γκρουση ξεκ?νησε στι? 28 Ιουλ?ου 1914 με την κ?ρυξη πολ?μου απ? την Αυστροουγγαρ?α στη Σερβ?α. Στι? 30 Ιουλ?ου κ?λεσε η Ρωσ?α τι? δυν?μει? τη? σε γενικ? επιστρ?τευση για να υποστηρ?ξει τη Σερβ?α. Σε απ?ντηση η Γερμαν?α, που ?ταν σ?μμαχο? τη? Αυστροουγγαρ?α? και ε?χε ανανε?σει την υποστ?ριξ? τη? ακ?μα και σε περ?πτωση πολ?μου, κ?λεσε με τελεσ?γραφ? τη? τη Ρωσ?α να σταματ?σει την επιστρ?τευση εντ?? 12 ωρ?ν και τη? κ?ρυξε τον π?λεμο την 1 Αυγο?στου . Το βρ?δυ τη? ?δια? ημ?ρα? τμ?ματα του ρωσικο? ιππικο? παραβ?ασαν τα σ?νορα τη? ανατολικ?? Πρωσ?α? .

Μ?τωπα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Δυτικ? Μ?τωπο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το Δυτικ? Μ?τωπο αποτ?λεσε το κ?ριο και αποφασιστικ?τερο μ?τωπο του πολ?μου. Εδ? τ?θηκαν αντιμ?τωπε? οι δυν?μει? τη? Γερμαν?α? με αυτ?? τη? Γαλλ?α?, τη? Βρεταν?α?, του Βελγ?ου, και αργ?τερα των ΗΠΑ. Εν? και οι δυο πλευρ?? ?λπιζαν αρχικ? σε μια ταχε?α και αποφασιστικ? προ?λαση, τελικ? το Δυτικ? Μ?τωπο χαρακτηρ?στηκε απ? τι? μακρ?? γραμμ?? χαρακωμ?των και τι? εκατοντ?δε? χιλι?δε? νεκρ?ν, στο μεγαλ?τερο π?λεμο φθορ?? στην Ιστορ?α.

Με την κ?ρυξη του πολ?μου, το γερμανικ? επιτελε?ο ?θεσε σε εφαρμογ? το Σχ?διο Σλ?φφεν , που προ?βλεπε τη ραγδα?α προ?λαση, παραβι?ζοντα? την ουδετερ?τητα του Βελγ?ου , παρακ?μπτοντα? τι? γαλλικ?? οχυρ?σει?, προ? τη Β?ρεια Γαλλ?α , με απ?τερο σκοπ? την περικ?κλωση του Παρισιο? απ? τη δεξι? πτ?ρυγα του γερμανικο? στρατο?. Το γαλλικ? σχ?διο (≪Plan XVII≫) προ?βλεπε προ?θηση στην Αλσατ?α -Λωρρα?νη, αλλ? λ?γω τη? ταχε?α? γερμανικ?? προ?λαση?, δεν πρ?λαβε να εφαρμοστε? πλ?ρω?. Ω? αποτ?λεσμα τη? επ?θεση? στο Β?λγιο, και τη? πιθαν?τητα? τη? γερμανικ?? εγκατ?σταση? στι? ακτ?? τη? Μ?γχη? , η Μεγ?λη Βρεταν?α βρ?κε αφορμ? να κηρ?ξει τον π?λεμο στη Γερμαν?α στι? 4 Αυγο?στου, και ?στειλε το μικρ? αλλ? καλοεκπαιδευμ?νο Βρετανικ? Εκστρατευτικ? Σ?μα ( British Expeditionary Force , BEF) στη Γαλλ?α.

Παρ? τι? αρχικ?? επιτυχ?ε? και τη ραγδα?α προ?λαση διαμ?σου του Βελγ?ου, το γερμανικ? επιτελε?ο αναγκ?στηκε να αποσ?ρει αρκετ?? μεραρχ?ε? και να τι? στε?λει στο Ανατολικ? Μ?τωπο, ?που οι Ρ?σοι προ?λαυναν. Σε συνδυασμ? με προβλ?ματα ανεφοδιασμο?, αλλ? και την εντειν?μενη γαλλικ? αντ?σταση υπ? το Στρατηγ? Ζοζ?φ Ζοφρ , η γερμανικ? επ?θεση ανακ?πηκε, το Σεπτ?μβριο, στα πρ?θυρα του Παρισιο?, στην Πρ?τη Μ?χη του Μ?ρνη . Ω? αποτ?λεσμα αυτ?? τη? ?ττα?, η Γερμαν?α ?χασε την ευκαιρ?α να βγ?λει γρ?γορα εκτ?? μ?χη? τη Γαλλ?α και υποχρε?θηκε να αποδεχτε? το διμ?τωπο αγ?να, που αποτελο?σε αν?θεμα για τη γερμανικ? ηγεσ?α.

Καθ?? το κ?ριο μ?τωπο ε?χε περιπ?σει σε αδι?ξοδο, οι αντ?παλε? ηγεσ?ε? προσπ?θησαν να υπερφαλαγγ?σουν η μ?α την ?λλη, προωθ?ντα? διαδοχικ? τι? δυν?μει? του? βορειοδυτικ?, σε ?ναν αγ?να δρ?μου προ? την θ?λασσα, και εγκαθιστ?ντα? ?να συνεχ?? αμυντικ? μ?τωπο, απ? την ουδ?τερη Ελβετ?α μ?χρι τη Μ?γχη, με του? Γερμανο?? να κατ?χουν το μεγαλ?τερο μ?ρο? του Βελγ?ου, και ?να μεγ?λο κομμ?τι τη? βορειοδυτικ?? Γαλλ?α?. Και οι δ?ο αντ?παλοι ?ρχισαν να οχυρ?νουν τι? γραμμ?? του? με συνεχε?? σειρ?? χαρακωμ?των, προστατευ?μενα απ? συρματ?πλεγμα και ναρκοπ?δια και υποστηριζ?μενα απ? πολυβ?λα και πυροβολικ?. Παρ? τη σφοδρ? επ?θεση που εξαπ?λυσε ο ν?ο? Γερμαν?? αρχιστρ?τηγο?, ?ριχ φον Φ?λκενχα?ν , τον Οκτ?βριο, αυτ? αποκρο?στηκε, με μεγ?λε? απ?λειε? εκατ?ρωθεν, απ? το ΒΕΣ στην Πρ?τη Μ?χη του Υπρ . Την ?δια τ?χη ε?χαν και οι τοπικ?? γαλλικ?? αντεπιθ?σει? στα Β?σγια και την Καμπαν?α, αποδεικν?οντα? την υπεροχ? τη? ?μυνα? ?ναντι τη? επ?θεση?. Ο π?λεμο? κιν?σεων, που ε?χαν σχεδι?σει οι στρατηγο?, ε?χε αρχ?σει να μετατρ?πεται στον στατικ? π?λεμο των χαρακωμ?των.

Κατ? το 1915 , οι Γερμανο? τ?ρησαν κυρ?ω? αμυντικ? στ?ση, επικεντρ?νοντα? τι? δυν?μει? του? εν?ντια στη Ρωσ?α. Η κ?ρια εξα?ρεση ?ταν η Δε?τερη Μ?χη του Υπρ , η οπο?α χαρακτηρ?στηκε απ? την πρ?τη χρ?ση δηλητηριωδ?ν αερ?ων (χλ?ριο) απ? του? Γερμανο??. Η δρ?ση των αερ?ων προκ?λεσε πανικ? στι? γαλλικ?? γραμμ??, αλλ? η γερμανικ? ηγεσ?α δεν ?ταν προετοιμασμ?νη να το εκμεταλλευτε?, και καναδικ?? δυν?μει? γρ?γορα ?κλεισαν το κεν?. Οι Σ?μμαχοι επ?ση? περιορ?στηκαν σε τοπικ? δρ?ση, ω? τη μεγ?λη επ?θεση στην Καμπαν?α τον Σεπτ?μβριο, ?που ο Γ?λλο? αρχιστρ?τηγο? Ζοφρ, ?λπιζε ?τι με τη χρ?ση ισοπεδωτικ?ν βομβαρδισμ?ν (μπαρ?ζ) θα μπορο?σε να ανο?ξει ?να ρ?γμα στι? γερμανικ?? γραμμ??. Η επ?θεση ?μω? γρ?γορα αποτελματ?θηκε ?ταν συν?ντησε τη δε?τερη και τρ?τη γερμανικ? γραμμ? ?μυνα?, και τερματ?στηκε τον Νο?μβριο μετ? απ? βαρι?? αγγλογαλλικ?? απ?λειε?.

Το 1916 , η ολικ? κινητοπο?ηση τη? βιομηχαν?α? και του πληθυσμο? στι? εμπ?λεμε? χ?ρε? ε?χε ω? αποτ?λεσμα τη συγκ?ντρωση αρκετ?ν ανδρ?ν και υλικο? για τη διεξαγωγ? μια?, ?πω? ?λπιζαν τα επιτελε?α των αντιπ?λων, αποφασιστικ?? επ?θεση?. Ο φον Φ?λκενχα?ν, υπολογ?ζοντα? στην υπεροχ? τη? Γερμαν?α? σε ?νδρε? και ?πλα ?ναντι τη? Γαλλ?α? και επιθυμ?ντα? να προλ?βει την εμφ?νιση του ν?ου βρετανικο? στρατο?, που ε?χε προκ?ψει απ? την γενικ? επιστρ?τευση, αποφ?σισε να επιτεθε? στον οχυρωμ?νο τομ?α-κλειδ? του Βερντ?ν . Σκοπ?? του ?ταν να συντρ?ψει τον γαλλικ? στρατ? σε ?ναν π?λεμο φθορ??, που, ?πω? π?στευε, η Γερμαν?α θα κ?ρδιζε. Η κολοσσια?α Μ?χη του Βερντ?ν ξεκ?νησε στι? 21 Φεβρουαρ?ου και συνεχ?στηκε μ?χρι τον Ιο?νιο. ?μω?, καμ?α απ? τι? δ?ο πλευρ??, παρ? τι? τρομερ?? του? απ?λειε?, δεν κατ?ρθωσε να επιτ?χει του? σκοπο?? τη?. ?φερε παρ?λα αυτ? τον γαλλικ? στρατ? στα πρ?θυρα τη? κατ?ρρευση? και τη? ανταρσ?α?, με αποτ?λεσμα η κ?ρια συμμαχικ? προσπ?θεια να αναληφθε? απ? τον ν?ο βρετανικ? ≪Στρατ? του Κ?τσενερ≫ στη Μ?χη του Σομμ .

Η επ?θεση, που ξεκ?νησε την 1η Ιουλ?ου, υπ? τι? διαταγ?? του Στρατηγο? Σερ Ντ?γκλα? Χ?ιγκ , στο?χισε στου? Βρετανο?? απ?λειε? 60.000 ανδρ?ν την πρ?τη ημ?ρα. Παρ? την αυτοθυσ?α των Βρεταν?ν κληρωτ?ν, την πρωτοφαν? συγκ?ντρωση πυροβολικο?, την καινοτ?μο χρ?ση των τανκ? , και τη σχετικ? γερμανικ? αδυναμ?α, η επ?θεση, που συνεχ?στηκε μ?χρι τον Νο?μβριο, απ?φερε μ?νο μια στεν? λωρ?δα εδ?φου?. Αντ?τιμο ?ταν συνολικ?? απ?λειε? π?νω απ? ?να εκατομμ?ριο. Απ? γερμανικ?? πλευρ??, οι εκατ?μβε? του Βερντ?ν και του Σομμ οδ?γησαν στην παρα?τηση του Φ?λκενχα?ν και την αν?ληψη τη? συνολικ?? διε?θυνση? του πολ?μου απ? το περ?φημο δ?δυμο Χ?ντενμπουργκ - Λο?ντεντορφ . Το γερμανικ? επιτελε?ο, μετ? τι? απ?λειε? του 1916, προσανατολ?στηκε σε μια αμυντικ? τακτικ? για το ν?ο ?το?, και ?ρχισε την κατασκευ? μια? ισχυρ?? οχυρωματικ?? γραμμ??, τη? ≪ Γραμμ?? Χ?ντενμπουργκ ≫.

Απ? τη γαλλικ? πλευρ?, ο Ζοφρ αντικαταστ?θηκε τον Δεκ?μβριο του 1916 απ? τον Στρατηγ? Ρομπ?ρ Νιβ?λ , ο οπο?ο? επ?μεινε και επ?βαλε τη διεξαγωγ? μια? ακ?μα μεγ?λη? επ?θεση?. Θα γιν?ταν στην περιοχ? Chemin-des-Dames , τον Απρ?λιο του 1917. Η επ?θεση, που ?μεινε στην Ιστορ?α ω? η ≪Επ?θεση του Νιβ?λ≫, αποδε?χθηκε καταστροφικ?. Οι Γερμανο? ε?χαν πληροφορηθε? τα γαλλικ? σχ?δια, και οι οχυρ?σει? του? αποδε?χθηκαν πολ? ισχυρ??. Οι απ?λειε? ?φτασαν του? 187.000 ?νδρε? και στ?σει? σημει?θηκαν σε πολλ?? γαλλικ?? μον?δε?. Ο Νιβ?λ απολ?θηκε εσπευσμ?να και αντικαταστ?θηκε απ? τον ?ρωα του Βερντ?ν , Στρατηγ? Φιλ?π Πετα?ν . Αυτ?? κατ?φερε να επαναφ?ρει την τ?ξη στο στρ?τευμα με την υπ?σχεση ?τι θα περιοριζ?ταν στην ?μυνα ( ≪Θα περιμ?νουμε τα τανκ? και του? Αμερικανο??≫ ). ?τσι, η πρωτοβουλ?α αφ?θηκε στι? δυν?μει? τη? Βρεταν?α? και των αποικι?ν τη?. Οι βρετανικ?? δυν?μει? αν?λαβαν μια ακ?μα κολοσσια?α επ?θεση κατ? την Τρ?τη Μ?χη του Υπρ απ? τον Ιο?λιο ω? τον Νο?μβριο. Εκε? κατ?φεραν να κατακτ?σουν μερικ? τετραγωνικ? χιλι?μετρα εδ?φου?, αλλ? απ?τυχαν να διασπ?σουν το γερμανικ? μ?τωπο. Περισσ?τερη επιτυχ?α σημε?ωσε η επ?θεση στο Καμπρα? , ?που η πρωτοφαν?? μαζικ? χρ?ση 400 τανκ? επ?τρεψε στου? Βρετανο?? να σημει?σουν γρ?γορη πρ?οδο. Λ?γω, ?μω?, των απωλει?ν απ? τι? τετρ?μηνε? μ?χε? στο Υπρ , δεν δι?θεταν εφεδρε?ε? για να εκμεταλλευτο?ν την αρχικ? του? επιτυχ?α. Αποτ?λεσμα ?ταν οι γερμανικ?? δυν?μει?, ενισχυμ?νε? με εφεδρε?ε?, να αντεπιτεθο?ν και να ανακαταλ?βουν το απωλεσθ?ν ?δαφο?.

Ανατολικ? Μ?τωπο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Ρωσ?α ?στειλε στην ανατολικ? Πρωσ?α δ?ο στρατι??, υπ? την αρχηγ?α των Ρ?νενκαμφ και Σαμσ?νοφ. Αυτ?? κατ?λαβαν σημαντικ? εδ?φη και αν?γκασαν τι? γερμανικ?? δυν?μει? του Πρ?τβιτ? να υποχωρ?σουν. Ο Χ?ντεμπουργκ, ?μω?, (που διαδ?χτηκε τον Πρ?τβιτ?) ν?κησε το Σαμσ?νοφ στο Τ?ννεμπεργκ ( 26 Αυγο?στου ) και στα μ?σα Σεπτεμβρ?ου ο Ρ?σο? στρατηγ?? Ρ?νενκαμφ νικ?θηκε στη μ?χη των Μαζουριαν?ν λιμν?ν και εκδι?χθηκε απ? την ανατολικ? Πρωσ?α. Η ρωσικ? επ?θεση, αντ?θετα, π?τυχε στη Γαλικ?α (Α?γουστο? - Σεπτ?μβριο?) και οι Αυστριακο? αναγκ?στηκαν να συμπτυχθο?ν στα Καρπ?θια . Και στο ανατολικ? μ?τωπο ο π?λεμο? π?ρε μορφ? χαρακωμ?των μ?κου? 900 χλμ., που εκτε?νονταν απ? τον ποταμ? Νι?μεν ω? τα ρουμανικ? σ?νορα.

Το 1915 (Φεβρου?ριο?), τα γερμανικ? στρατε?ματα του Λο?ντεντορφ ν?κησαν του? Ρ?σου? στι? Μαζουριαν?? λ?μνε?. Οι Ρ?σοι κατ?λαβαν το Πρ?μισλ τη? Γαλικ?α? (22 Μαρτ?ου). Οι Γερμανο?, ?μω?, με τη βο?θεια των Αυστροο?γγρων στον ν?το, ν?κησαν του? Ρ?σου? στο Γκορλ?τσε , του? υποχρ?ωσαν να εκκεν?σουν την ανατολικ? Πρωσ?α και την Πολων?α και να εγκαταστ?σουν ν?α αμυντικ? γραμμ? απ? τη Ρ?γα μ?χρι το Τσ?ρνοβιτ? στα ρουμανικ? σ?νορα.

Στον τρ?το χρ?νο του πολ?μου οι Ρ?σοι, αφο? ανασυγκρ?τησαν τι? δυν?μει? του?, εξαπ?λυσαν επ?θεση στη Γαλικ?α (Ιο?νιο? - Σεπτ?μβριο?) σε συνδυασμ? με την επ?θεση στο Σομμ. Η μ?χη αυτ? τη? Γαλικ?α? ε?χε ω? αποτ?λεσμα την καθ?λωση των γερμανικ?ν δυν?μεων, τη δι?σπαση των αυστριακ?ν γραμμ?ν και την κατ?ληψη τη? Βουκοβ?να? .

Το 1917, η πλ?στιγγα ?γειρε κατ? των Ρ?σων. Η ?σχημη για το ρωσικ? στρατ? τροπ? του πολ?μου και η εξαθλ?ωση του λαο? στ?θηκαν αφορμ?? για την ?κρηξη τη? Ρωσικ?? επαν?σταση?. Ο Τσ?ρο? Νικ?λαο? Β? παραιτ?θηκε (16 Μαρτ?ου) και αν?βηκε η σοσιαλδημοκρατικ? κυβ?ρνηση του Κερ?νσκι. Αυτ? ?θελε συν?χιση του πολ?μου. Η ρωσικ? επ?θεση στη Γαλικ?α κατ?ληξε σε πανωλεθρ?α. Οι Γερμανο? ?καναν αντεπ?θεση, κατ?λαβαν τη Ρ?γα (Σεπτ?μβριο?) και απ?θησαν στη συν?χεια του? Ρ?σου? σε ?λο το μ?κο? του μετ?που. Στη Ρωσ?α ακολο?θησε πλ?ρη? αναρχ?α μ?χρι την επαν?σταση του Οκτ?βρη και την επικρ?τηση των μπολσεβ?κων. Η κυβ?ρνηση του Λ?νιν, με υπουργ? Εξωτερικ?ν τον Τρ?τσκι, ?ρχισε να διερευν? τι? δυνατ?τητε? υπογραφ?? ειρ?νη? με τη Γερμαν?α. Στι? 15 Δεκεμβρ?ου υπογρ?φηκε ανακωχ? με τη Γερμαν?α στο Μπρεστ-Λιτ?φσκ και, μετ? απ? λ?γου? μ?νε?, ειρ?νη (3 Μαρτ?ου 1918). Με τη συνθ?κη του Μπρεστ-Λιτ?φσκ η Σοβιετικ? ?νωση παραιτο?νταν απ? τον ?λεγχο τη? Εσθον?α? , τη? Λιθουαν?α? , τη? Πολων?α? και τμ?ματο? τη? Λευκορωσ?α? , αναγν?ριζε την ανεξαρτησ?α τη? Φινλανδ?α? και παραχωρο?σε το Καρ? , το Βατο?μ και το Αρνταχ?ν στην Τουρκ?α . Εξ?λλου, η Ρουμαν?α , απ? τον φ?βο τη? απομ?νωση?, αναγκ?στηκε να προσχωρ?σει και αυτ? στη Συνθ?κη του Μπρεστ - Λιτ?φσκ. ?τσι, στο τ?λο? του 1917 ?παψε πλ?ον να υπ?ρχει ανατολικ? μ?τωπο και σχεδ?ν ?λα τα γερμανικ? στρατε?ματα μεταφ?ρθηκαν στο δυτικ?, ανακουφ?ζοντα? ?τσι το ?μψυχο υλικ? του δυτικο? μετ?που.

Βαλκανικ? Μ?τωπο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στι? 28 Ιουν?ου 1917 η Ελλ?δα μπ?κε στον π?λεμο επ?σημα. Η κυβ?ρνηση του Ελευθ?ριου Βενιζ?λου συγκ?ντρωσε 300.000 στρατι?τε?, που θα σταλο?ν στη Στρατι? τη? Ανατολ?? , και Θεσσαλον?κη. Απ?κτησε ?τσι η χ?ρα σε μεγαλ?τερο βαθμ? κ?ποιον ?λεγχο στο μ?τωπο και παρ?λληλα ?φραξε το δρ?μο στι? διεκδικ?σει? του Σερβικο? στρατο? στη Θεσσαλον?κη (ο 2ο? μεγαλ?τερο?, με περ?που 150.000 στρατι?τε? στην π?λη).

Στι? 30 Μα?ου 1918 δ?νεται η αποφασιστικ? μ?χη στο Σκρα ντι Λ?γκεν, γνωστ? και ω? ≪ μ?χη του Σκρα ≫, με ολοκληρωτικ? ν?κη των ελληνικ?ν δυν?μεων.

Μετ? τη μ?χη του Ντ?μπρο Π?λε , στι? 18 Σεπτ?μβρη του 1918 η Βουλγαρ?α συνθηκολογε?, εν? η Τουρκ?α τον Οκτ?βριο του 1918. Ο αγγλογαλλικ?? στρατ?? καταλαμβ?νει την Κωνσταντινο?πολη και μαζ? του εγκαθ?σταται σ' αυτ?ν ?να ?γημα ελληνικο? στρατο? με αρχηγ? τον Λεων?δα Παρασκευ?πουλο .

Συγχρ?νω?, ο ελληνικ?? στ?λο?, με ναυαρχ?δα το θωρηκτ? Αβ?ρωφ , αγκυροβ?λησε στον Β?σπορο .

Ιταλικ? Μ?τωπο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στι? 26 Απριλ?ου 1915 η Ιταλ?α υπ?γραψε συμφων?α με την Αγγλ?α , τη Γαλλ?α και τη Ρωσ?α και μπ?κε στον π?λεμο στο πλευρ? τη? Αντ?ντ . Στι? 23 Μα?ου κ?ρυξε τον π?λεμο κατ? τη? Αυστροουγγαρ?α? . Οι Ιταλο?, με την καθοδ?γηση του στρατηγο? Καντ?ρνα, πραγματοπο?ησαν τ?σσερι? επιθ?σει? κατ? μ?κο? τη? πεδι?δα? του Ιζ?ντσο και καθ?λωσαν εκε? μεγ?λε? δυν?μει? Αυστριακ?ν, χωρ?? να ?χουν ιδια?τερε? επιτυχ?ε?.

Το 1916 (Μ?ρτιο?), η Ιταλ?α επιχε?ρησε την π?μπτη επ?θεση στο Ιζ?ντσο με απα?τηση τη? Γαλλ?α?, που αποσκοπο?σε στην παρεμπ?διση τη? μεταφορ?? αυστριακο? στρατο? στο Βερντ?ν. Στα μ?σα Μα?ου οι Αυστριακο? εξαπ?λυσαν αντεπ?θεση στο Τρεντ?νο . Οι Ιταλο?, ?μω?, με την ?κτη επ?θεση στο Ιζ?ντσο (Α?γουστο?) συν?τριψαν του? Αυστριακο?? και κατ?λαβαν την Γκορ?τσια . Ενθαρρυμ?νη η Ιταλ?α κ?ρυξε στι? 28 Αυγο?στου τον π?λεμο κατ? τη? Γερμαν?α?.

Το 1917 (Μ?ιο? - Α?γουστο?) ο Ιταλ?? στρατηγ?? Καντ?ρνα εξαπ?λυσε στο Ιζ?ντσο ?λλε? δυο επιθ?σει? χωρ?? ιδια?τερα εδαφικ? κ?ρδη. Με τη βο?θεια των Γερμαν?ν οι Αυστριακο? εξαπ?λυσαν αντεπ?θεση στην πεδι?δα τη? Βενετ?α? (Οκτ?βριο? - Νο?μβριο?), ν?κησαν του? Ιταλο?? στο Καπορ?το ( 24 Οκτωβρ?ου ) και του? υποχρ?ωσαν να συμπτυχθο?ν στο Πι?βε. Μετ? την πανωλεθρ?α του Καπορ?το, ο Καντ?ρνα αντικαταστ?θηκε απ? το στρατηγ? Ντι?ζ και αποφασ?στηκε απ? του? Συμμ?χου? η αποστολ? ενισχ?σεων στην Ιταλ?α. Μετ? τι? τελευτα?ε? εξελ?ξει?, ?γινε πια επιτακτικ? η αν?γκη να συντονιστο?ν οι συμμαχικ?? προσπ?θειε? και στη σ?σκεψη του Ραπ?λο ( 6 Νοεμβρ?ου ) αποφασ?στηκε η συγκρ?τηση διασυμμαχικο? πολεμικο? συμβουλ?ου στι? Βερσαλ?ε?. Αυτ? αποτελο?νταν απ? μ?νιμου? στρατιωτικο?? αντιπροσ?που? των συμμαχικ?ν δυν?μεων.

Το 1918 (Ιο?νιο?) τα ιταλικ? στρατε?ματα απ?κρουσαν τι? επιθ?σει? των Αυστριακ?ν στο Τρεντ?νο και στο Πι?βε . Στι? 24 Οκτωβρ?ου οι Ιταλο? εξαπ?λυσαν επ?θεση. Ν?κησαν του? Αυστριακο?? στο Βιτ?ριο Β?νετο ( 29 Οκτωβρ?ου ) και του? καταδ?ωξαν. Στι? 3 Νοεμβρ?ου η Αυστρ?α αναγκ?στηκε να υπογρ?ψει την ανακωχ? τη? Π?ντοβα, αποδεχ?μενη ?λου? του? ?ρου? τη? Ιταλ?α?. Στο μεταξ?, τον Οκτ?βριο, ξ?σπασε επαν?σταση στην Αυστροουγγαρ?α και στι? 13 Νοεμβρ?ου ο αυτοκρ?τορα? Κ?ρολο? Α? παραιτ?θηκε. Η Αυστροουγγρικ? αυτοκρατορ?α διαλ?θηκε και δημιουργ?θηκαν δ?ο χωριστ? κρ?τη, η Αυστρ?α και η Ουγγαρ?α . Οι δι?φορε? εθνικ?? μειον?τητε? διακ?ρυξαν την ανεξαρτησ?α του?. Οι Τσ?χοι εν?θηκαν με του? Σλοβ?κου? και ανακ?ρυξαν την Τσεχοσλοβακικ? Δημοκρατ?α ( 15 Νοεμβρ?ου ), εν? οι Κρο?τε? κι οι Σλοβ?νοι εν?θηκαν με τη Σερβ?α (που θα ονομαστε? Γιουγκοσλαβ?α ).

Μεσανατολικ? Μ?τωπο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στι? αρχ?? Νοεμβρ?ου 1914, η Οθωμανικ? Αυτοκρατορ?α εισ?λθε στον π?λεμο, στο πλευρ? των Κεντρικ?ν Δυν?μεων. Το γεγον?? αυτ? εν?σχυσε ιδια?τερα την θ?ση του?, λ?γω των στρατηγικ?ν περιοχ?ν που κατε?χε και ιδια?τερα των Στεν?ν. Αφαιρο?σε και τη δυνατ?τητα για εφοδιασμ? τη? Ρωσ?α? σε πολεμικ? υλικ? απ? του? ?γγλου? και Γ?λλου?. Τον Νο?μβριο του 1914 καταλ?φθηκε η ν?τια περιοχ? του Ιρ?κ ( Βασ?ρα ) που αν?κε μ?χρι τ?τε στου? Οθωμανο??.

Για την εξασφ?λιση θαλ?σσιου δρ?μου επικοινων?α? με τη Ρωσικ? Αυτοκρατορ?α, η Γαλλ?α και η Αγγλ?α αποφ?σισαν να καταλ?βουν τα στεν? των Δαρδανελλ?ων , με αποβατικ? εν?ργεια, αρχικ? στην Καλλ?πολη . Η Εκστρατε?α τη? Καλλ?πολη? δι?ρκεσε δ?κα μ?νε?, ?μω? οι Το?ρκοι οργανωμ?νοι απ? Γερμανο?? αξιωματικο?? κατ?φεραν να κ?μψουν τι? αλλεπ?λληλε? συμμαχικ?? επιθ?σει?. Οι Αγλλογαλλικ?? δυν?μει? υπ?στησαν τρομακτικ?? απ?λειε? και αναγκ?στηκαν σε υποχ?ρηση στο τ?λο? του 1915. Πριν την ?ναρξη των επιχειρ?σεων ο πρωθυπουργ?? τη? Ελλ?δα?, Βενιζ?λο? , ε?χε προτε?νει τη συμμετοχ? μικρο? σ?ματο? στην εκστρατε?α με ασαφ?? ?μω? αντ?λλαγμα στη Β. ?πειρο, στην Κ?προ και στη Μ. Ασ?α. ^{[24] [25]} Ο βασιλι?? Κωνσταντ?νο? πε?στηκε απ? τον Μεταξ? πω? η επιχε?ρηση θα ?ταν πολ? ριψοκ?νδυνη, και ο Βενιζ?λο? παραιτ?θηκε, διαμαρτυρ?μενο? για την παρ?μβαση του θρ?νου. ?νοιξε το κεφ?λαιο του Εθνικο? Διχασμο? . Στι? εκλογ?? του Μα?ου κερδ?ζει ξαν? το κ?μμα των ≪ Φιλελευθ?ρων ≫, το παλ?τι ?μω? συνεχ?ζει να κρατ? την πρωτοκαθεδρ?α στην εξωτερικ? πολιτικ?, προκρ?νοντα? τη, βολικ? για τι? κεντρικ?? Δυν?μει?, πολιτικ? τη? ουδετερ?τητα?.

Το 1916 (18 Απριλ?ου) οι Ρ?σοι κατ?λαβαν την περιοχ? τη? Αρμεν?α? και την Τραπεζο?ντα . Δεν κρ?τησαν τι? περιοχ?? αυτ?? ?μω? για πολ?, αφο? η πτ?ση του τσ?ρου και η Οκτωβριαν? Επαν?σταση αποδυν?μωσε το στρ?τευμα. Με την εγκατ?λειψη του πολ?μου απ? του? Ρ?σου?, το 1917, η περιοχ? υπ?στη βαρ?τατε? εθνοκαθ?ρσει? με χαρακτηριστικ?τερε? απ? αυτ?? την γενοκτον?α των Ελλ?νων , των Αρμεν?ων και των Ασσυρ?ων τη? ευρ?τερη? περιοχ?? τη? Μικρ?? Ασ?α? ^[26] . Στο μ?τωπο τη? Μεσοποταμ?α? οι Το?ρκοι αρχικ? κ?κλωσαν Βρετανικ? στρατε?ματα στην θ?ση Κουτ-ελ-Αμ?ρα και τα αν?γκασαν να παραδοθο?ν. Απ? τον Ιο?νιο, ?μω?, οι ?γγλοι, επικεφαλ?? των οπο?ων τ?θηκε ο Συνταγματ?ρχη? Λ?ρεν? , κατ?ρθωσαν να εξεγε?ρουν του? ?ραβε? τη? περιοχ?? και σταδιακ? να θ?σουν ?λη την περιοχ? μ?χρι και β?ρεια τη? Δαμασκο? υπ? συμμαχικ? ?λεγχο: η Βαγδ?τη καταλ?φθηκε στι? 11 Μαρτ?ου 1917 και η Ιερουσαλ?μ στι? 17 Νοεμβρ?ου 1917.

Ο π?λεμο? στι? αποικ?ε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στα 1914 (Α?γουστο?) αγγλικ?? και γαλλικ?? δυν?μει? αποβιβ?στηκαν στο γερμανικ? Καμερο?ν και μ?χρι το τ?λο? του χρ?νου κατ?λαβαν ?λη την παρ?κτια περιοχ?. Η Ιαπων?α επιτ?θηκε (Νο?μβριο?) κατ? τη? γερμανικ?? αποικ?α?, Τσιγκ - Τ?ο, στι? κιν?ζικε? ακτ?? και την κατ?λαβε. Οι σ?μμαχοι τη? Αντ?ντ κατ?λαβαν τη Ν?α Γουιν?α και τη Σαμ?α . Ο στρατηγ?? φον Λ?τοβ Β?ρμπεκ απ?κρουσε, τ?λο?, τον αγγλικ? στρατ? στη Γερμανικ? Ανατολικ? Αφρικ? .

Ο π?λεμο? στη θ?λασσα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η πρ?τη ναυμαχ?α δ?θηκε ( 28 Αυγο?στου ) στην Ελιγολ?νδη, ?που ο αγγλικ?? στ?λο? μπ?κε στα γερμανικ? χωρικ? ?δατα και β?θισε πολλ? καταδρομικ?. Του? επ?μενου? μ?νε? τα γερμανικ? υποβρ?χια ε?χαν αρκετ?? επιτυχ?ε? στα βρετανικ? ?δατα. Ο γερμανικ?? στ?λο?, εξ?λλου, σημε?ωσε αξι?λογη δρ?ση στον Ινδικ? και στον Ειρηνικ? ωκεαν? βυθ?ζοντα? εμπορικ? και πολεμικ? πλο?α των συμμ?χων τη? Αντ?ντ. Οι Βρετανο?, ?μω?, μετ? την ?ττα του? στο Κορον?λ ( 1 Νοεμβρ?ου ), συν?τριψαν τι? δυν?μει? επιφανε?α? των Γερμαν?ν, οι οπο?οι στο εξ?? αναγκ?στηκαν να δρουν μ?νο με υποβρ?χια. Ο ναυτικ?? αποκλεισμ?? αν?γκασε του? Γερμανο?? σε αυστηρο?? περιορισμο?? στη διανομ? τροφ?μων.

Κατ? το 1915, ο γερμανικ?? στ?λο?, που ε?χε αποκλειστε? στο λιμ?νι του Κι?λου, επιχε?ρησε να βγει και συγκρο?στηκε με τον αγγλικ? στο Ντ?γκερμπανκ ( 24 Ιανουαρ?ου ). Η ναυμαχ?α ?ληξε με φανερ? υπεροχ? των ?γγλων. Στι? 7 Μα?ου , γερμανικ? υποβρ?χια β?θισαν το αγγλικ? υπερωκε?νιο ≪ Λουζιτ?νια ≫, που μετ?φερε και Αμερικανο?? επιβ?τε?. Το γεγον?? αυτ? προκ?λεσε αγαν?κτηση στην κοιν? γν?μη των ΗΠΑ, αλλ? ο πρ?εδρο? Ου?λσον περιορ?στηκε σε μιαν αυστηρ? ανακο?νωση, χωρ?? να μετακινηθε? απ? την ουδετερ?τητα.

Στα 1916, στι? 31 Μα?ου ο γερμανικ?? στ?λο?, κ?τω απ? την αρχηγ?α του ναυ?ρχου Σερ, βγ?κε απ? τι? β?σει? του και ?δωσε τη ναυμαχ?α τη? Γιουτλ?νδη? . Η ναυμαχ?α αυτ? αποτ?λεσε τη μεγαλ?τερη ναυτικ? σ?γκρουση του Α? Παγκ?σμιου πολ?μου, μεταξ? γερμανικο? και αγγλικο? στ?λου. Οι Γερμανο? νικ?θηκαν και αναγκ?στηκαν να εντε?νουν τον υποβρ?χιο π?λεμο.

Το 1918, η Γερμαν?α εν?τεινε τον υποβρ?χιο π?λεμο, εν? η Αντ?ντ, με την εν?σχυση πλ?ον και των ΗΠΑ , επιδ?θηκε στην οργ?νωση ?λων των ανθυποβρυχιακ?ν μ?σων. Ο στ?λο? τη? ?ρχισε να υπερ?χει. Οι ?γγλοι β?θισαν τρ?α καταδρομικ? και απ?κλεισαν το Ζεεμπρο?γκε ( 23 Απριλ?ου ), εν? στι? 9 Μα?ου απ?κλεισαν την Οστ?νδη, αποκ?πτοντα?, ?τσι, τα γερμανικ? υποβρ?χια απ? τι? β?σει? του?.

Τ?λο? του πολ?μου και συνθ?κε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στι? 30 Οκτωβρ?ου 1918 υπογρ?φεται η πρ?τη ανακωχ? του πολ?μου, η Συνθ?κη ανακωχ?? του Μο?δρου , μεταξ? του ?γγλου ναυ?ρχου Κ?λθορπ, πληρεξο?σιου των Συμμ?χων τη? Αντ?ντ αφεν?? και τη? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α? αφετ?ρου. Αυτ? η συνθ?κη απετ?λεσε και την απαρχ? τη? λ?ξη? του Α? Παγκοσμ?ου Πολ?μου. Την 11η Νοεμβρ?ου 1918 υπογρ?φηκε και η δε?τερη και ουσιαστικ?τερη επ? τη? κεντρικ?? Ευρ?πη? ανακωχ?, η ανακωχ? τη? Κομπι?ν , σε σιδηροδρομικ? βαγ?νι, που ε?χε εγκαταστ?σει ο Γ?λλο? Στρατ?ρχη? Φερντιν?ν Φο? (Ferdinand Foch) το στρατηγε?ο του, κοντ? στην Κομπι?ν . Η ≪?νευ ?ρων≫ συνθηκολ?γηση τη? Γερμαν?α? π?νω στα αποκαλο?μενα Δεκατ?σσερα Σημε?α, που ?ταν αποτ?λεσμα αυτ?? τη? ανακωχ??, αποτ?λεσε τη β?ση των συνθηκ?ν ειρ?νη?, που συντ?χθηκαν απ? τη Διεθν? Δι?σκεψη Ειρ?νη?, η οπο?α συν?λθε στο Παρ?σι τον Ιανου?ριο του 1919 και στην οπο?α συμμετε?χαν ο πρ?εδρο? των ΗΠΑ Γο?ντροου Ου?λσον (Woodrow Wilson), ο πρ?εδρο? τη? Γαλλικ?? Δημοκρατ?α? Ζωρζ Κλεμανσ? , ο πρωθυπουργ?? τη? Αγγλ?α? Λ?ιντ Τζωρτζ , ο πρωθυπουργ?? τη? Ιταλ?α? Ορλ?ντο και αντιπροσωπε?ε? 32 συνολικ? κρατ?ν. Οι συνθ?κε? ειρ?νη? που υπογρ?φηκαν τ?τε κατ? ημερολογιακ? σειρ? ε?ναι οι παρακ?τω:

1. Συνθ?κη των Βερσαλλι?ν , την 28η Ιουν?ου 1919 . Υπογρ?φηκε μεταξ? των Συμμ?χων και τη? Γερμαν?α?. Σ?μφωνα με αυτ?, η Γερμαν?α υποχρε?θηκε να πληρ?σει αποζημι?σει? 226 δισεκατομ. χρυσ?ν μ?ρκων για τι? καταστροφ?? που προκ?λεσε στη δι?ρκεια του πολ?μου, να μει?σει το στρατ? τη? σε 100.000 ?νδρε? και το στ?λο τη? σε δυναμικ? 108.000 τ?νων. Υποχρε?θηκε επ?ση? σε μεγ?λε? εδαφικ?? παραχωρ?σει?: ?χασε περ?που 75.000 τ.χλμ. του εδ?φου? τη? με πληθυσμ? 7.000.000 κατο?κων (το μεγαλ?τερο μ?ρο? παραχωρ?θηκε στην Πολων?α και στη Γαλλ?α) και ?λε? τι? αποικ?ε? τη?, απ? τι? οπο?ε? τη μερ?δα του λ?οντο? (73% του εδ?φου? και 47% του πληθυσμο?) π?ρε η Αγγλ?α. Οι υπ?λοιποι ?ροι τη? συνθ?κη? αφορο?σαν τη διεθνοπο?ηση των ποταμ?ν τη? Γερμαν?α?, την αποστρατικοπο?ηση τη? περιοχ?? τη? Ρηναν?α? για 15 χρ?νια, τη δ?μευση των κ?θε ε?δου? γερμανικ?ν αξι?ν στο εξωτερικ?, την παρ?δοση του 90% του γερμανικο? εμπορικο? στ?λου στου? Συμμ?χου? σε αντ?λλαγμα για τι? ζημι?? που προκλ?θηκαν στα συμμαχικ? εμπορικ? πλο?α στη δι?ρκεια του πολ?μου, την ακ?ρωση τη? συμφων?α? του Μπρεστ-Λιτ?φσκ (με την ΕΣΣΔ το 1918 ). Επιπλ?ον, η Γερμαν?α περιορ?στηκε αυστηρ? τ?σο σε θ?ματα διεθνο?? εμπορ?ου ?σο και σε στρατιωτικ?? δυν?μει? και οργ?νωση. Η Συνθ?κη αυτ? θεωρ?θηκε ντροπιαστικ? και ταπεινωτικ? απ? του? Γερμανο?? και αποτ?λεσε μια απ? τι? αιτ?ε? του Β? Παγκοσμ?ου Πολ?μου .

2. Συνθ?κη του Σεν Ζερμ?ν , (? Συνθ?κη Αγ?ου Γερμανο? ), στι? 10 Σεπτεμβρ?ου 1919 . Υπογρ?φηκε μεταξ? των Συμμ?χων και τη? Αυστρ?α?. Η Αυστρ?α υποχρε?θηκε να παραχωρ?σει εδ?φη με συνολικ? ?κταση 220.000 τ.χλμ. και πληθυσμ? 22.000.000 κατο?κων, απ? τα οπο?α το μεγαλ?τερο μ?ρο? στην Πολων?α, στην Τσεχοσλοβακ?α και στην Ιταλ?α.

3. Συνθ?κη του Νε?γ? , την 27η Νοεμβρ?ου 1919 . Υπογρ?φηκε μεταξ? των Συμμ?χων και τη? Βουλγαρ?α?. Με αυτ?ν αποσπ?στηκαν απ? τη Βουλγαρ?α εδ?φη συνολικ?? ?κταση? 9.000 τ.χλμ. με πληθυσμ? 500.000 κατ., που παραχωρ?θηκαν στην Ελλ?δα (Κομοτην?, Αλεξανδρο?πολη) και στη Γιουγκοσλαβ?α.

4. Συνθ?κη του Τριαν?ν , την 4η Ιουν?ου 1920 . Υπογρ?φηκε μεταξ? των Συμμ?χων και τη? Ουγγαρ?α?. Με αυτ?ν η Ουγγαρ?α ?χασε τα 3/4 του εδ?φου? τη? και το 65% του πληθυσμο? τη?. Το μεγαλ?τερο μ?ρο? παραχωρ?θηκε στη Ρουμαν?α , στη Γιουγκοσλαβ?α και στην Τσεχοσλοβακ?α .

5. Συνθ?κη Σεβρ?ν , τη 10η Αυγο?στου 1920 . Υπογρ?φηκε μεταξ? των Συμμ?χων και τη? Τουρκ?α?. Σ?μφωνα μ' αυτ?ν, η Τουρκ?α περιορ?στηκε στο μικρασιατικ? τη? τμ?μα, η Συρ?α διν?ταν στη Γαλλ?α , η Μεσοποταμ?α , η Αραβ?α , η Παλαιστ?νη στην Αγγλ?α , τα Δωδεκ?νησα και το Καστελ?ριζο στην Ιταλ?α , αναγνωρ?στηκε η προσ?ρτηση τη? Κ?πρου στην Αγγλ?α και δ?θηκαν στην Ελλ?δα η Ανατολικ? Θρ?κη (μ?χρι τα πρ?θυρα τη? Κωνσταντινο?πολη? ) και τα νησι? ?μβρο? και Τ?νεδο? , καθ?? και η δυνατ?τητα εξ?σκηση? κυριαρχικ?ν δικαιωμ?των στην περιοχ? τη? Σμ?ρνη? κ.λπ. Δ?ο χρ?νια αργ?τερα, και εν? ε?χε μεσολαβ?σει η Μικρασιατικ? καταστροφ? , η συνθ?κη τη? Λωζ?νη? (23 Ιουλ?ου 1923) επ?βαλε τελε?ω? διαφορετικ? ελληνοτουρκικ? καθεστ?? τ?σο εδαφικ? ?σο και πληθυσμιακ?.

Ο απολογισμ?? του πολ?μου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Απ?λειε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Απ?λειε? στρατιωτ?ν τη? Τριπλ?? Συνενν?ηση?: 5,17 εκατομμ?ρια

Απ?λειε? στρατιωτ?ν τη? Τριπλ?? Συμμαχ?α?: 3,4 εκατομμ?ρια

Απ?λειε? αμ?χων: 13,5 εκατομμ?ρια

Οικονομικ?? Τομ?α? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Ευρ?πη εξ?ρχεται κατεστραμμ?νη απ? τον π?λεμο. Η καπιταλιστικ? Ευρ?πη του 19ου αι?να, δανειστ?? ολ?κληρου του κ?σμου, ε?ναι χρεωμ?νη στι? ΗΠΑ και τα δημ?σια οικονομικ? των κρατ?ν τη? ε?ναι κλονισμ?να. Οι υλικ?? καταστροφ?? επηρε?ζουν ουσιαστικ? την παραγωγ?, η οπο?α μει?νεται σχεδ?ν στο μισ?, σε σχ?ση με την προπολεμικ? περ?οδο. Ευνοο?νται, ?τσι, οι ν?ε? εξωευρωπα?κ?? δυν?μει?, η Ιαπων?α και, κυρ?ω?, οι ΗΠΑ .

Ηθικ?? και λογοτεχνικ?? τομ?α? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η φρ?κη του πολ?μου προκαλε? μια συγκλονιστικ? κρ?ση συνε?δηση? στου? Ευρωπα?ου?. ?ρνηση των παραδοσιακ?ν αξι?ν, φυγ? στο παρ?λογο, αμφισβ?τηση τη? κατεστημ?νη? κοινωνικ?? τ?ξη? και αναζ?τηση εξ?δου στη γενικ? ανατροπ?, απ' ?που θα πηγ?σει το κ?μα υπερρεαλισμο? στην τ?χνη και τη λογοτεχν?α.

90? επ?τειο? τη? λ?ξη? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Με τη συμπλ?ρωση, το 2008, 90 χρ?νων απ? τη λ?ξη του πολ?μου το 1918, ηγ?τε? τη? ενωμ?νη? σ?μερα Ευρ?πη?, καθ?? και απεσταλμ?νοι απ' ?λο τον κ?σμο, μεταξ? των οπο?ων ο Νικολ? Σαρκοζ? , ο πρ?γκιπα? Κ?ρολο? τη? Αγγλ?α? , ο Πρ?εδρο? του γερμανικο? Κοινοβουλ?ου Π?τερ Μ?λερ και ο γενικ?? Κυβερν?τη? τη? Αυστραλ?α? Κου?ντιν Μπρ?ι? συγκεντρ?θηκαν στι? 11 Νοεμβρ?ου στην π?λη Βερντ?ν τη? β?ρεια? Γαλλ?α? και σε ειδικ? τελετ? απ?τισαν φ?ρο τιμ?? στα εκατομμ?ρια θ?ματα του πολ?μου, τηρ?ντα? σιγ? δ?ο λεπτ?ν, ακριβ?? στι? 11:00? ?ρα Γκρ?νου?τ?, τη στιγμ? που τ?θηκε σε ισχ? η ανακωχ? και τερμ?τισε ο Μεγ?λο? Π?λεμο?.

Στην Αγγλ?α, παρ?λληλα, διοργαν?θηκε ειδικ? εκδ?λωση για του? τρει? τελευτα?ου? βετερ?νου? του πολ?μου που βρ?σκονται ≪εν ζω?≫ του? οπο?ου? δ?χθηκε στη συν?χεια ο πρωθυπουργ?? Γκ?ρντον Μπρ?ουν στη Ντ?ουνιγκ Στρητ .

Οι τρει? τελευτα?οι Βετερ?νοι του Πρ?του Παγκοσμ?ου Πολ?μου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο τελευτα?ο? βετερ?νο? τη? περι?δου 1914-1918 (που ?ταν γυνα?κα, η Φλ?ρεν? Γκριν ), ?φυγε απ? τη ζω? στι? 4 Φεβρουαρ?ου 2012, σε ηλικ?α 111 ετ?ν. Ο Αυστραλ?? Κλοντ Σουλ? , γεννημ?νο? στι? 3 Μαρτ?ου του 1901, π?θανε στι? 5 Μα?ου 2011 και ο Αμερικαν?? Φρανκ Μπακλ? , γεννημ?νο? την 1η Φεβρουαρ?ου του 1901 , π?θανε στι? 27 Φεβρουαρ?ου 2011.

Ο Εμιλι?νο Μερκ?δο ντελ Τ?ρο απ? το Που?ρτο Ρ?κο (21 Αυγο?στου 1891 ? 24 Ιανουαρ?ου 2007), ε?ναι ο μεγαλ?τερο? επιβεβαιωμ?να βετερ?νο? απ? οποιονδ?ποτε π?λεμο, που ?ζησε ποτ?. Ο τελευτα?ο? βετερ?νο? απ? τι? Κεντρικ?? Δυν?μει?, ο Φραντ? Κ?νστλερ απ? την Αυστροουγγαρ?α, απεβ?ωσε σε ηλικ?α 107 ετ?ν, στι? 27 Μα?ου του 2008. Ο Καναδ?? βετερ?νο? Τζον Μπ?μπκοκ απεβ?ωσε σε ηλικ?α 109 ετ?ν στι? 18 Φεβρουαρ?ου 2010. ^[27]

Εθνικ?τητα	?νομα	Ημερομην?α γ?ννηση?	Ηλικ?α	Κατοικ?α	Σ?μα που υπηρ?τησε	Σημει?σει?
ΗΠΑ	Φρανκ Μπακλ?	1η Φεβρουαρ?ου 1901	110	ΗΠΑ	Αμερικανικ?? Στρατ??	Κατατ?χθηκε το 1917. Ζο?σε στο Τσαρλ? Τ?ουν, τη? Δυτικ?? Βιρτζ?νια. Απεβ?ωσε στι? 27 Φεβρουαρ?ου 2011. [28]
Ηνωμ?νο Βασ?λειο	Φλ?ρεν? Γκριν	19 Φεβρουαρ?ου 1901	111	Ηνωμ?νο Βασ?λειο	Βασιλικ? Αεροπορ?α Γυναικ?ν Ηνωμ?νου Βασιλε?ου	Κατατ?χθηκε το Σεπτ?μβριο του 1918. Ζο?σε στο Δυτικ? Ν?ρφοκ του Ηνωμ?νου Βασιλε?ου. Απεβ?ωσε στι? 4 Φεβρουαρ?ου 2012. [29]
Ηνωμ?νο Βασ?λειο	Κλοντ Σουλ?	3 Μαρτ?ου 1901	110	Αυστραλ?α	Βασιλικ? Ναυτικ? Ηνωμ?νου Βασιλε?ου	Κατατ?χθηκε το 1916. Υπηρ?τησε και στον Δε?τερο Παγκ?σμιο Π?λεμο με το Ναυτικ?. Ζο?σε στο Περθ τη? Δυτικ?? Αυστραλ?α?. Απεβ?ωσε στι? 5 Μα?ου 2011. [30] [31]

Μη επιβεβαιωμ?νοι ισχυρισμο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι ισχυρισμο? αυτο? ?χουν δημοσιευτε? στον Τ?πο, αλλ? δεν ?χουν επιβεβαιωθε? απ? κυβερνητικ? σ?μα ? επ?σημα ?γγραφα.

Ε?ναι ο Ντ?γκλα? Τ?ρε? απ? το Ηνωμ?νο Βασ?λειο, γεννημ?νο? στι? 23 Ιουν?ου του 1903. Υπηρ?τησε στον Βρετανικ? Στρατ? και ισχυρ?ζεται ?τι κατατ?χθηκε το 1917. Ζει στο Σαουθ?μπτον του Χαμσ?ιρ. ^{[32] [33]}

Επ?ση?, ?να? βετερ?νο? που ε?ναι απ? του? τελευτα?ου? τη? εποχ?? του Πρ?του Παγκοσμ?ου Πολ?μου (μετ? την ανακωχ? του 1918 αλλ? πριν απ? τη συνθ?κη των Βερσαλλι?ν) ε?ναι ο Πολων?? Γι?ζεφ Κοβ?λσκι, γεννημ?νο? στι? 2 Φεβρουαρ?ου του 1900. Υπηρ?τησε στον Πολωνικ? Στρατ? και ε?ναι ο γηραι?τερο? ?νδρα? τη? Πολων?α?. Σ?μερα ζει στο Τουρσκ , κοντ? στο Σουλ?τσιν . ^{[34] [35] [36] [37]}

Δε?τε επ?ση? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Εκστρατε?α τη? Καλλ?πολη?
• Εκστρατε?α του Καυκ?σου
• Απ?λειε? κατ? τον Α? Παγκ?σμιο Π?λεμο
• Αεροπορ?α στον Α? Παγκ?σμιο Π?λεμο
• Η Ελλ?δα στον Α? Παγκ?σμιο Π?λεμο

• 

  Β? Παγκ?σμιο? Π?λεμο?

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πηγ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Βιβλ?ο Ιστορ?α? τη? Γ? Λυκε?ου.
• Τα α?τια, η ?κρηξη και τα μ?τωπα του Α? Παγκ?σμιου πολ?μου
• Α' Παγκ?σμιο? Π?λεμο? - United States Holocaust Memorial Museum
• Α' Παγκ?σμιο? Π?λεμο? , Anthony Livesey, 2005, ISBN 9604235125 .

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Α? Παγκ?σμιο? Π?λεμο?

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Atlas of World War I (?τλα? του Α? Παγκοσμ?ου Πολ?μου)

• The Great War Society
• The Western Front Association ? UK branch
• The Western Front Association ? US branch Αρχειοθετ?θηκε 2009-07-20 στο Wayback Machine .
• The Great War Primary Documents Archive
• Public Radio Exchange (PRX) Walter Cronkite interviews some last surviving veterans of WWI (ανακτ?θηκε 26 Απριλ?ου 2011)
• World War One "The Great War" (ανακτ?θηκε 26 Απριλ?ου 2011)
• Article about Frank Buckles, the last US WWI vet to see action
• Harry Patch at Ypres Αρχειοθετ?θηκε 2009-08-04 στο Wayback Machine .
• DeJonge studio
• Στρατ?? διακριτικ? απ? τι? συμμετ?χουσε? χ?ρε? του Πρ?του Παγκοσμ?ου Πολ?μου

Ντοκιμαντ?ρ [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Der Erste Weltkrieg, Teil 1: 1914-1916 , αγγλικ?, γερμανικ?, ?κδοση 2006 , EAN 7-321921-873584
  
• Der Erste Weltkrieg, Teil 2: 1917-1918 (2 DVDs) , αγγλικ?, γερμανικ?, ?κδοση 2006 , EAN 7-321921-873591
  
• Der Erste Weltkrieg (2 DVDs) , ?κδοση 2003
  

Καθιερωμ?νοι ?ροι WorldCat LCCN : sh85148236 GND : 4079163-4 BNF : cb11939093g (data) HDS : 008926 NDL : 00570522 NKC : ph126327 BNE : XX527831 KulturNav : id

Π?λη Πρ?το? Παγκ?σμιο? Π?λεμο?