Lufta e Pare Boterore

Lufta e Pare Boterore
	; Ne drejtim te akrepave te ores nga lart: Rruga per ne Bapaume pas Betejes se Somme , 1916 ; Tanket britanike Mark V qe kalojne linjen Hindenburg , 1918 ; HMS Irresistible pasi goditi nje mine ne Dardanelet , 1915 ; Nje ekuipazh britanik te veshur me Mitraloz Vickers dhe me maske gazi gjate Betejes se Somme, 1916 ; Luftetare gjermane me biplane Albatros D.III afer Douai , France, 1917 ;
Data	28 korrik 1914 ? 11 nentor 1918 ; (4 vite, 3 muaj e 2 jave) Traktate paqesore Traktati i Versajes ; Nenshkruar me 28 qershor 1919 ; (4 vite dhe 11 muaj) ; Traktati i Saint-Germain-en-Laye ; Nenshkruar me 10 shtator 1919 ; (5 vite, 1 muaj, 1 jave e 6 dite) ; Traktati i Neuilly-sur-Seine ; Nenshkruar me 27 nentor 1919 ; (4 vite, 1 muaj, 1 jave e 6 dite) ; Traktati i Trianon ; Nenshkruar me 4 qershor 1920 ; (5 vite, 10 muaj e 1 jave) ; Traktati i Sevres ; Nenshkruar me 10 gusht 1920 ; (6 vite, 1 jave e 6 dite) ; ; Traktati i Paqes Shtetet e Bashkuara-Austri ; Nenshkruar me 24 gusht 1921 ; (3 vite, 8 muaj, 2 jave e 3 dite) ; United States?Germany Peace Treaty ; Nenshkruar me 25 gusht 1921 ; ; United States?Hungary Peace Treaty ; Nenshkruar me 29 gusht 1921 ; (3 vite, 8 muaj, 3 jave dhe 1 dite)[ ; Traktati i Lozanes ; Nenshkruar me 24 korrik 1923 ; (8 vjet, 8 muaj, 3 jave dhe 4 dite) ;
Vendodhja	Evropa, Afrika, Lindja e Mesme, Ishujt Paqesor, Kina, Oqeani Indian, Oqeani Atlantik Verior dhe Jugor
Pasoja	Aleatet fituan Fitorja e Fuqive Qendrore ne Frontin Lindor u anulua nga disfata ne Frontin Perendimor dhe Frontin italian ; Renia e te gjitha perandorive kontinentale ne Evrope (duke perfshire Gjermanine , Rusine , Perandorine Osmane dhe Austro-Hungarine ) ; \|Pushtimi ushtarak aleat i Rheinland ; Revolucioni rus dhe Lufta Civile Ruse , me formimin e mevonshem te Bashkimit Sovjetik ; Trazira dhe revolucione te perhapura ne te gjithe Evropen dhe Azine ; Krijimi i Lidhjes se Kombeve (shih Pasojat e Luftes se Pare Boterore ) ;
Ndryshimet ; territoriale	Formimi i vendeve te reja ne Evrope dhe Lindjen e Mesme ; Transferimi i kolonive dhe territoreve gjermane ne vende te tjera, ndarja e Perandorise Osmane , shperberja e Austro-Hungarise dhe renia e Perandorise Ruse ;
Palet pjesemarrese
Fuqite Aleate : Franca Mbreteria e Bashkuar ; Kanadaja ; Australia ; India Britanike ; Cejloni Britanik ; Zelanda e Re ; Newfoundland ; Afrika e Jugut ; Perandoria Ruse ; (deri ne vitin 1917) ; Mbreteria e Serbise ; Belgjika ; Japonia ; Mbreteria e Malit te Zi ; Mbreteria e Italise (nga viti 1915) ; United States ; (nga viti 1917) ; Mbreteria e Rumanise (nga viti 1916) ; Portugalia (nga viti 1916) ; Hexhazi (nga viti 1916) ; Mbreteria e Greqise (nga viti 1917) ; Siami (nga viti 1917) ; Kina (nga viti 1917) ; ... dhe te tjere ;	Fuqite Qendrore : Perandoria Gjermane ; Stampa:Country data Austria-Hungary Perandoria Austro-Hungareze ; Ottoman Empire ; Mbreteria e Bullgarise (nga viti 1915) ; ... dhe te tjere ;
Komandantet dhe udheheqesit
Raymond Poincare ; Georges Clemenceau ; George V ; H. H. Asquith ; David Lloyd George ; [[Nikolla II ; ]] † Georgy Lvov ; Alexander Kerensky ; [[Viktor Emanueli III ; ]] Vittorio Orlando ; Woodrow Wilson ; Perandori Taish? ; Albert I ; Pjetri I ; Ferdinand I ; dhe te tjere ... ; }}	Vilhelmi II ; Stampa:Country data Austria-Hungary [[Franc Jozef I ; ]] Stampa:Country data Austria-Hungary Karl I ; Mehmed V ; Mehmed VI ; Tre Pashallaret ; Ferdinand I ; dhe te tjere ... ;
Fuqia ushtarake
Gjithsej: 42,928,000 12,000,000 ; 8,660,000 ; Perandoria Britanike 5,839,000 ; 5,093,000 ; 4,744,000 ; 1,680,000 ; 1,234,000 ; 800,000 ; Mbreteria e Serbise 707,000 ; Kanadaja 629,000 ; 417,000 ; 380,000 ; 230,000 ; 200,000 ; 136,000 ; 129,000 ; 50,000 ; 50,000 ;	Total: 25,248,000 ; Stampa:Country data Austria-Hungary 7,800,000 ; 2,998,000 ; 1,200,000 ;
	68,176,000 (gjithsej)
Viktimat dhe humbjet
Ushtare te vdekur : 5,525,000 ; Ushtare te plagosur : 12,832,000 ; Gjithsej: 18,357,000 KIA, WIA and MIA ; Civil te vdekur: 4,000,000 ; detaje te metejshme ... Military deaths by country : ; 1,811,000 ; 1,398,000 ; 1,115,000 ; 651,000 ; 250,000?335,000 ; 275,000 ; 117,000 ; 59,000?88,000 ; 26,000 ; 7,000 ; 3,000 ; <1,000 ;	Ushtare te vdekur: 4,386,000 ; Ushtare te plagosur: 8,388,000 ; Gjithsej: 12,774,000 KIA, WIA and MIA ; Civil te vdekur: 3,700,000 ; detaje te metejshme ... Vdekjet ushtarake sipas vendit : ; 2,051,000 ; Stampa:Country data Austria-Hungary 1,200,000 ; 772,000 ; 88,000 ;

Lufta e Pare Boterore apo Lufta e Madhe ishte lufta qe perfshiu pothuajse gjithe boten , nga viti 1914 deri ne vitin 1918 . Kjo lufte filloi me pretekstin e vrasjes se Arqidukes Franc Ferdinand, pasardhesit te fronit austriak. Kjo lufte e papare ndonjehere ne historine e njerezimit i kushtoi atij humbjen e 20 milione njerezve. "Lufta e Madhe" perfshiu gjashte kontinentet e banuara te lemshit tokesor: Afrike , Amerike e Jugut , Amerike e Veriut dhe Australi .

Lufta e pare boterore ishte kryesisht e perqendruar tek dy blloqet. Blloku i Antantes ku benin pjese: Britania , Franca dhe Perandoria Ruse dhe blloku Tripalesh (Forcat Qendrore) ku bente pjese Gjermania , Austro-Hungaria , Perandoria Osmane dhe Bullgaria .Te dyja blloqet kerkonin pretekst per fillimin e luftes. Dhe ai u gjet ne 28 qershor 1914 kur nje nacionalist serb Gavrillo Princip , vrau trashegimtarin e fronit te Austrise, Franc Ferdinandin. Austro-Hungaria i dergoi ultimatum Serbise, por Serbia refuzoi kushtet e tij, dhe pas nje muaji, respektivisht me 28 korrik, Austro-Hungaria hyn ne lufte me Serbine.

Kete konflikt mbareboteror te armatosur u perballuan dy fuqi te medha: Perandorite qendrore ( Perandoria Gjermane dhe Perandoria Austro-Hungareze ) dhe nga ana tjeter Pakti i Trefishte (me Mbreterite e Bashkuara , Francen , dhe Rusine ). Lufta e Madhe filloi me 28 korrik 1914 dhe perfundoi me 11 nentor 1918 me fitoren e Bllokut te Antantes.

Lufta shkaktoi shperberjen e kater perandorive: Perandorise Austro-Hungareze, Prusise , Perandorise osmane dhe Rusise . Gjermania humbi zoterimet koloniale dhe shtetet evropiane te Cekosllovakise , Estonise , Finlandes , Letonise , Lituanise , Polonise dhe Jugosllavise fituan pavaresine.

Lufta e Pare Boterore shenoi mbarimin e rendit boteror qe u vendos pas Lufterave Napoleonike , dhe ishte nje shkaktare e rendesishme per shperthimin e Luftes se Dyte Boterore .Atentati per vrasjen e franc Franc Ferdinand njihet ndryshe si atentati i Sarajeves.

Strategjia gjermane ne 1914, e njohur si Plani Schlieffen, ishte te mundej fillimisht Franca dhe fortifikimet te shmangeshin duke i rene permes Belgjikes, e me pas te sulmohej Rusia. Megjithate kjo manover deshtoi per shkak te qendreses belge dhe franceze, dhe perforcimeve britanike. Ne fund te vitit 1914, fronti perendimor perbehej nga nje vije e vazhduar transheshe qe zgjatej nga Kanali Anglez deri ne Zvicer . Fronti Lindor ishte me elastik por asnjera nga palet nuk mundi te merrte nje perparesi vendimtare, megjithe nje seri sulmesh te kushtueshme. Luftimet u zgjeruan ne fronte te dyta kur Bullgaria, Rumania, Greqia, Italia dhe te tjerat hyne ne lufte mes 1915 dhe 1916.

Shtetet e Bashkuara hyne ne lufte ne anen e Aleateve ne Prill 1917, nderkohe bolsheviket zune pushtetin ne Revolucionin e Tetorit dhe bene paqe me fuqite qendrore ne fillim te vitit 1918. Te liruar nga detyrimet e frontit lindor, gjermanet nisen nje sulm ne perendim ne mars 1918, duke shpresuar te arrinin nje fitore vendimtare para mberritjes se trupave amerikane. Deshtimi i ketij sulmi e la Ushtrine Pernadorake Gjermane te drobitur dhe te demoralizuar dhe kur Aleatet filluan sulmin ne Gusht 1918, forcat gjermane nuk munden ta ndalonin perparimin e tyre.

Mes 29 Shtatorit dhe 3 Nentorit 1918, Bullgaria, Perandoria Osmane dhe Austro-Hungaria pranuan armepushimin me Aleatet duke e lene Gjermanine te izoluar. Duke u perballur me revolucionin ne shtepi dhe me ushtrine ne prag te dezertimit, Kajzeri Wilhelm II abdikoi me 9 Nentor. Armepushimi i 11 Nentorit 1918 tre dite me vone mbylli luftimet ndersa Konferenca e Paqes se Parisit vuri disa detyrime mbi fuqite e mundura, me e njohura nga to Traktati i Versajes .

Shkaqet [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Shkaqet e Luftes se Pare Boterore ishin perplasjet e interesave te disa vendeve mbi rajone te ndryshme:

Per Ballkanin- perplaseshin interesat e Rusise dhe Italise/Austro-Hungarise.
Per rajonin e Tirolit- perplaseshin interesat e Italise dhe Austro-Hungarise.
Per Polonine - perplaseshin interesat e Gjermanise dhe Rusise.
Per Elzase-Lotringenin - perplaseshin interesat e Gjermanise dhe Frances.
Anglia kerkonte shtimin e kolonive.
Levizja e popujve per pavaresi.
Gjermania e cila ishte me e zhvilluara i rriti shume pretendimet e saj.

Shperthimi i luftes [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Shkaqet e LPB-se ishin te shumellojshme. Britania e Madhe dhe Franca humben paresine ekonomike dhe ushtarake, kurse vendi i tyre ishte marre nga forcat e reja ushtarako-ekonomike SHBA, Gjermani dhe Japonia. Ky ekuiliber i ri ushtarako-ekonomik, kembengulja per ndarje te re te botes ne zona per ndikim, ndarja e re e tregjeve te reja dhe lende te pare - e gjitha kjo e nderlikoi seriozisht jeten politike nderkombetare dhe krizat politike beheshin gjithnje me te shpeshta dhe me te rrezikshme. Rivaliteti midis fuqive te medha u theksua ne Evrope, Azi dhe Afrike. Per arritjen me te mire te qellimeve te tyre, fuqite e medha evropiane formuan dy blloqe luftarako-politike: ANTANTEN dhe FORCAT QENDRORE.

Pasojat [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Artikulli kryesor : Pasoja e Luftes se Pare Boterore

Teknika [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Media [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Bombardim gjate LPB

Video klip ne te cilin shihet hedhja e bombave nga Aleatet ndaj Gjermanise.

Probleme me shikimin e skedarit video? Shiko media ndihme .

Tanket ne LPB

Tanket e thjeshta te LPB u ndihmuan Aleateve te avancojne ne France ne vitin 1918.

Probleme me shikimin e skedarit video? Shiko media ndihme .

Shiko edhe [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Shenimet [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

^ Republika Ruse gjate vitit 1917. Qeveria bolshevike nenshkroi paqen e vecante me Fuqite Qendrore menjehere pas marrjes se tyre te armatosur te pushtetit ne nentor te atij viti.
^ Shtetet e Bashkuara nuk ratifikuan asnje nga traktatet per te cilat u ra dakord ne Konferencen e Paqes ne Paris .
^ Bullgaria u bashkua me Fuqite Qendrore me 14 tetor 1915.
^ Perandoria Osmane ra dakord per nje aleance te fshehte me Gjermanine me 2 gusht 1914. Ajo iu bashkua luftes ne anen e Fuqive Qendrore me 29 tetor 1914.
^ Shtetet e Bashkuara i shpallen lufte Austro-Hungarise me 7 dhjetor 1917.
^ Austria konsiderohej nje nga shtetet pasardhese te Austro-Hungarise.
^ Shtetet e Bashkuara i shpallen lufte Gjermanise me 6 prill 1917.
^ Hungaria konsiderohej si nje nga shtetet pasardhese te Austro-Hungarise.
^ Megjithese Traktati i Sevres synonte t'i jepte fund luftes midis Fuqive Aleate dhe Perandorise Osmane, Fuqite Aleate dhe Republika e Turqise , shteti pasardhes i Perandorise Osmane, rane dakord me Traktatin e Lozanes.
^ Abdikoi ne mars 1917, u ekzekutua ne korrik 1918 .
^ Vdiq ne 1916 nga pneumonia, pasuar nga Charles (Karl) I i Austrise
^ Died in July 1918 and succeeded by Mehmed VI
^ Shifrat jane per Francen Metropolitane dhe kolonite e saj
^ Shifrat jane per Britanine dhe kolonite e saj; dominimet dhe India jane renditur vecmas

Referime [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

^ ^a ^b Mougel, Nadege. "World War I casualties" (PDF) . Centre europeen Robert Schuman (ne anglisht). Arkivuar nga origjinali (PDF) me 2 shkurt 2021 . Marre me 9 janar 2022 .
^ Nash, Jay Robert (1976). Darkest Hours (ne anglisht). Rowman & Littlefield. ISBN 978-1590775264 .

[1] Republika Ruse gjate vitit 1917. Qeveria bolshevike nenshkroi paqen e vecante me Fuqite Qendrore menjehere pas marrjes se tyre te armatosur te pushtetit ne nentor te atij viti.

[2] Shtetet e Bashkuara nuk ratifikuan asnje nga traktatet per te cilat u ra dakord ne Konferencen e Paqes ne Paris .

[3] Bullgaria u bashkua me Fuqite Qendrore me 14 tetor 1915.

[4] Perandoria Osmane ra dakord per nje aleance te fshehte me Gjermanine me 2 gusht 1914. Ajo iu bashkua luftes ne anen e Fuqive Qendrore me 29 tetor 1914.

[5] Shtetet e Bashkuara i shpallen lufte Austro-Hungarise me 7 dhjetor 1917.

[6] Austria konsiderohej nje nga shtetet pasardhese te Austro-Hungarise.

[7] Shtetet e Bashkuara i shpallen lufte Gjermanise me 6 prill 1917.

[8] Hungaria konsiderohej si nje nga shtetet pasardhese te Austro-Hungarise.

[9] Megjithese Traktati i Sevres synonte t'i jepte fund luftes midis Fuqive Aleate dhe Perandorise Osmane, Fuqite Aleate dhe Republika e Turqise , shteti pasardhes i Perandorise Osmane, rane dakord me Traktatin e Lozanes.

[10] Abdikoi ne mars 1917, u ekzekutua ne korrik 1918 .

[11] Vdiq ne 1916 nga pneumonia, pasuar nga Charles (Karl) I i Austrise

[12] Died in July 1918 and succeeded by Mehmed VI

[13] Shifrat jane per Francen Metropolitane dhe kolonite e saj

[14] Shifrat jane per Britanine dhe kolonite e saj; dominimet dhe India jane renditur vecmas

[crb.org-15] Mougel, Nadege. "World War I casualties" (PDF) . Centre europeen Robert Schuman (ne anglisht). Arkivuar nga origjinali (PDF) me 2 shkurt 2021 . Marre me 9 janar 2022 .

[Nash-16] Nash, Jay Robert (1976). Darkest Hours (ne anglisht). Rowman & Littlefield. ISBN 978-1590775264 .

[b]

[c]

[d]

[e]

[f]

[g]

[h]

[i]

[a]

[j]

[k]

[l]

[m]

[n]

[1]

[2]