Novi Grad

Koordinate : 45°02′46.6″N 16°22′36.1″E  /  45.046278°N 16.376694°E  / 45.046278; 16.376694
Stranica je zaštićena. Mogu je mijenjati samo automatski potvrđeni korisnici.
Stranica je zaštićena. Mogu je premještati samo administratori.
S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Za druga zna?enja, pogledajte Novi Grad (?vor) .
Novi Grad
Op?ina i naseljeno mjesto
Op?tina Novi Grad
Pogled na Novi Grad
Pogled na Novi Grad
Službeni grb Novi Grad
Grb
Općina Novi Grad u Bosni i Hercegovini
Op?ina Novi Grad u Bosni i Hercegovini
Novi Grad nalazi se u Bosna i Hercegovina
Novi Grad
Novi Grad
Lokacija u Bosni i Hercegovini
Koordinate: 45°02′46.6″N 16°22′36.1″E  /  45.046278°N 16.376694°E  / 45.046278; 16.376694
Dr?ava Bosna i Hercegovina
Entitet Republika Srpska
Osnovan 1217.
Vlada
 ? Na?elnik Snje?ana Rajili? [1] ( SNSD )
Povr?ina
 ? Op?ina 469,67 km 2
 ? Naseljeno mjesto 26,51 km 2
Nadmorska visina 122 m
Stanovni?tvo  ( 2013 )
 ? Op?ina 27.115
 ?  Op?ina (gusto?a) 57,73 /km 2
 ? Naseljeno mjesto 10.120
 ?  Naseljeno mjesto (gusto?a) 381,74 /km 2
Vremenska zona CET ( UTC+1 )
 ? Ljeti ( DST ) CEST ( UTC+2 )
Po?tanski broj 79 220
Pozivni broj (+387) 52
Mati?ni broj 215112 [2]
Mati?ni broj op?ine 20397
Veb-sajt opstina-novigrad .com

Novi Grad (prije Bosanski Novi ) jest naseljeno mjesto i sredi?te istoimene op?ine u zapadnom dijelu Bosne i Hercegovine . Sama op?ina ima 48 naselja, od kojih je Novi Grad gradsko naselje, ?etiri naselja su mje?ovitog tipa, a ostalo su seoska naselja.

Prije rata grad i op?ina su nosili ime Bosanski Novi, ali tokom rata u Bosni i Hercegovini , srpske vlasti su donijele odluku da se nazivi svih mjesta i op?ina koje sadr?e pridjev "bosanski" u svojim imenima, promijene. Tako je ime Bosanski Novi promijenjeno u Novi Grad.

Historija

Vidorijska d?amija, 23. juni 1980. godine, zapaljena i sru?ena do temelja sredinom 1992. godine. Poslije rata je obnovljena.
?eljezni?ka stanica u Novom Gradu

Grad se prvi put u dokumentima pominje 1217. godine, mada se histori?ari priklanjaju mi?ljenju da je grad osnovan 1280. godine.

Ilirsko i rimsko doba

?ire podru?je grada bilo je naseljeno jo? u anti?ko doba o ?emu svjedo?e Arheolo?ko nalazi?te Gornji Rakani i Arheolo?ko nalazi?te Blagaj (Japra) . Naseljavali su ga ilirsko pleme Mezeji . Bilo je bogato rudnim blagom ( ?eljezo , bakar , cink i dr.). ?to je usmjerilo razvitak. Otvoreni su rudarski kopovi i talionice. Dolaskom Rimljana za ovo podru?je nastaje zlatni vijek rudarske i metalurgijske djelatnosti. Odavde su se ?eljezom snabdijevale tvornice oru?ja. Uz topioni?ke pogone nastaju i naselja sa prete?no stranom radnom snagom. Proizvodnja se nastavila i u vrijeme Isto?nih Gota , a naro?ito u vrijeme bizantijske vlasti . Iz tog perioda je i velika hri??anska bazilika. [3]

Srednji vijek

Prvo naselje nije moglo nastati na dana?njem gradskom podru?ju jer je bilo izlo?eno plavljenju rijeka Une i Sane . Grad je najprije nastao iz dva podgrada, Podnovi i Ustisana, pod Kulskim brdom na kojem je stajao tvrdi ka?tel akropolskog tipa knezova Babonji?a za nadzor rije?nog i cestovnog saobra?aja dolinama Une i Sane koje se upravo sastaju ispod Kulskog brda, gdje su prvi za?eci Bosanskog Novog. Srednjovjekovne geografske mape i stari dokumenti vrlo ?esto spominju ovu utvrdu u raznim varijantama njegovog imena kao Novi Grad , Novo Kastro , Novigradec , Kastrum , Ujvar itd. Bio je to nevelik, ali u to doba hladnog oru?ja te?ko pristupa?an grad , s jednom don?om, kulom sa ?etiri sprata, oborom, kapikulama i dva kamena zidana objekta za smje?taj posade. Njegova podgrada Podnovi bila je smje?tena na sjevernim padinama Kulskog brda (danas Tunjica i Lond?a), a podgrada Ustisana na dana?njoj lokaciji ?eljezni?ke stanice Novi Grad. To je danas gradska ?etvrt Prekosanje gdje je vjerovatno bilo rije?no pristani?te za unsko-sanske lađare.

Pad srednjovjekovne Bosne pod osmanlijsku vlast primorao je knezove Babonji?e , koji su se zbog utvrđenja Blagaj Grada prozvali blagajski, da stvore savez sa knezovima Zrinskim kako bi se ujedinili i suzbili invaziju Osmanlijskog Carstva . Zahvaljuju?i toj privremenoj slozi, ovi bosanski velika?i uspjeli su 1483. nanijeti te?ak poraz osmanlijskoj provalnoj vojsci. Međutim, sloga doma?ih feudalaca bila je kratkog vijeka i samo je privremeno odgađala pad grada. Godine 1519. posljednji put na Kulskom brdu se pominje podgrada Ustisana. Jo? ranije bio je ugro?en Blagaj Grad smje?ten u dolini Sane, isto?no od Bosanskog Novog na udaljenosti od 7 km. Osmanlije su 1537. definitivno zauzeli Blagaj Grad, iz njega protjerali posadu i postavili svoje mustafhize. Negdje u to vrijeme pao je i Novi na Kulskom brdu, ali su Zrinski jo? krajem 15. vijeka izgradili novi Novi na lijevoj obali Une da bi se dalje ?titili od osmanlijskih prodora. To je usporilo nadiranje Osmanlija na zapad. Austrijske posade odolijevale su napadima sve do 1556, kada je poslije pada tvrđave Kostajnica osmanlijski vojskovođa bo?nja?kog porijekla, Malko?-beg osvojio grad Novi Novi 1557. godine.

Osvajanjem Novog Osmanlije su ovo utvrđenje pretvorili u va?nu vojnu bazu za dalji prodor ka Be?u . Izgrađen je most preko rijeke Une, a grad je vrlo brzo naseljen muslimanskim stanovni?tvom. Grad je ostao pod osmanlijskom vla??u sve do 1687, kada ga je zauzela banska vojska Petra Erdedija. Muslimansko stanovni?tvo prebjeglo je preko Une u Bosnu i na prostoru ade Jelenice, danas gradski kvart Stari Grad, izgradilo tvrđavu od balvana i nasipa na prostoru od hotela "Una" do gradskog muzeja. Godine 1726. po?elo je zidanje novog utvrđenja od tesanog, kvalitetnog kamena tako da je po njegovom zavr?etku bio gotovo neosvojiv za onda?nja napadna dejstva i oru?ja. Prema postoje?im skicama tvrđava Turski Novi imala je zidove visoke 7 m, jarak ?irok 6 m, a dubok 3 m, bila je duga?ka 200 m, ?iroka 150 m, te imala 5 bastiona (tabija) i dvije kapikule (ulazne kule).

U tvrđavu se ulazilo preko dva mosta, lan?anika, a jarkom oko tvrđave tekla je voda iz Une. Osvojena je samo jedanput 1788, poslije mnogih juri?a i duge opsade dvadesetostruko ja?e vojske austrijskog feldmar?ala Ernesta Gideona Laudona, zahvaljuju?i velikoj premo?i u ljudstvu i artiljerijskim oruđima. Poslije toga granica se ipak stabilizovala na Uni tako da su Osmanlije ostale u Novom sve do 1878.

Godine 1878. prema odluci Berlinskog kongresa Novi je zajedno s ostatkom Bosne i Hercegovine pripao Austro-Ugarskoj . Okupacijske vlasti su 1894. do temelja poru?ile novsku tvrđavu, a njen materijal ugrađen je u razne javne i privatne objekte. Sljede?e godine Novi je dobio ime Bosanski Novi, koje je nosio sve do 1992. Dvojni naziv Bosanski Novi / Novi Grad, prema odluci Izborne komisije Bosne i Hercegovine, upotrebljavao se do 2011. kada je Ustavni sud Bosne i Hercegovine naredio promjenu izbornog zakona da bude u skladu s Zakonom o teritorijalnog organizaciji Republike Srpske, te se otada koristi zvani?ni naziv Novi Grad. [4]

Geografija

Smje?ten je na u??u rijeke Sane u Unu , na va?noj raskrsnici puteva iz Panonske nizije prema planinsko-kotlinskoj oblasti Dinarskog planinskog sistema. Le?i na neznatno sjevernije od 45° sjeverne geografske ?irine , na nadmorskoj visini od 122 metra. Grad je smje?ten na desnoj obali Une i na obje strane rijeke Sane, odnosno na dvije geomorfolo?ke cjeline: u aluvijalnim dolinama Une i Sane i bre?uljkastim padinama Grme?a i Kozare .

Bio je jedna od va?nijih raskrsnica cestovnog i ?eljezni?kog saobra?aja u Pounju u biv?oj Jugoslaviji . Radi svog geostrate?kog zna?aja podru?je je bilo naseljavano od prethistorije do danas. Prvo je bio na granici srednjovjekovne Bosne i Ugarske, kasnije Osmanskog i Austro-Ugarskog carstva , a danas na granici Bosne i Hercegovine prema Republici Hrvatskoj .

Povr?ina urbanog podru?ja grada iznosi 13,31 km 2 , a ukupna povr?ina katastarske op?ine 26,5 km 2 . [ nedostaje referenca ] Prema podacima Republi?kog zavoda za statistiku Socijalisti?ke Republike Bosne i Hercegovine, [5] povr?ina op?ine Bosanski Novi 1985. iznosila je 554 km 2 . Na sjeverozapadu, grani?i tokom rijeke Une s Hrvatskom, a na jugu i jugozapadu sa seoskim naseljima Rudice, ?ađavica i Crna Rijeka. Na isto?noj strani sa selima Maslovare, Blagaj, Suha?a, Hozi?i, Donji Agi?i (?elopek), Gornji Agi?i, Japra i Blagaj Rijeka, a na sjeveru sa selima Poljavnice i Mazi?.

Kultura

Nacionalni spomenici

Glavni ?lanak: Spisak nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine u Novom Gradu

Stanovni?tvo

Glavni ?lanci: Demografija Novog Grada i Spisak naseljenih mjesta u op?ini Novi Grad

Po slu?benom popisu stanovni?tva 1991. godine, op?ina Bosanski Novi imala je 41.665 stanovnika. Tokom rata u Bosni i Hercegovini , iz sastava op?ine izdvojeno je podru?je od kojeg je formirana op?ina Kostajnica , sa 12 naseljenih mjesta: Kostajnica, Gornja Slabinja , Grdanovac , Gumnjani , Kalenderi , Mrakodol , Mraovo Polje , Petrinja , Pobrđani , Podo?ka , Tavija , Zovik .

Op?ina Novi Grad

Sastav stanovni?tva ? op?ina Novi Grad
2013. 1991. [6] 1981. [7] 1971. [8] 1961. [9]
Osoba 27 115 (100,0%) 41 665 (100,0%) 42 142 (100,0%) 41 216 (100,0%) 34 604 (100,0%)
Srbi 20 116 (74,19%) 25 101 (60,24%) 25 098 (59,56%) 28 328 (68,73%) 26 007 (75,16%)
Bo?njaci 6 439 (23,75%) 14 040 (33,70%) 1 11 745 (27,87%) 1 11 625 (28,21%) 1 3 778 (10,92%) 1
Hrvati 181 (0,668%) 403 (0,967%) 458 (1,087%) 640 (1,553%) 721 (2,084%)
Nisu se izjasnili 147 (0,542%) ? ? ? ?
Bosanci 42 (0,155%) ? ? ? ?
Romi 41 (0,151%) ? 72 (0,171%) ? ?
Ostali 39 (0,144%) 564 (1,354%) 116 (0,275%) 173 (0,420%) 40 (0,116%)
Muslimani 37 (0,136%) ? ? ? ?
Nepoznato 25 (0,092%) ? ? ? ?
Jugoslaveni 10 (0,037%) 1 557 (3,737%) 4 525 (10,74%) 366 (0,888%) 3 978 (11,50%)
Crnogorci 10 (0,037%) ? 24 (0,057%) 32 (0,078%) 12 (0,035%)
Pravoslavci 9 (0,033%) ? ? ? ?
Slovenci 8 (0,030%) ? 10 (0,024%) 19 (0,046%) 15 (0,043%)
Bosanci i Hercegovci 5 (0,018%) ? ? ? ?
Makedonci 3 (0,011%) ? 3 (0,007%) 2 (0,005%) 8 (0,023%)
Ukrajinci 2 (0,007%) ? ? ? ?
Albanci 1 (0,004%) ? 85 (0,202%) 26 (0,063%) 35 (0,101%)
Mađari ? ? 6 (0,014%) 5 (0,012%) 10 (0,029%)
  1. 1 Modalitet Muslimani se danas ozna?ava kao modalitet Bo?njaci .

Naseljeno mjesto Novi Grad

Sastav stanovni?tva ? naseljeno mjesto Novi Grad
2013. 1991. [6] 1981. [7] 1971. [8] 1961. [9]
Osoba 10 120 (100,0%) 13 588 (100,0%) 12 186 (100,0%) 9 849 (100,0%) 7 023 (100,0%)
Srbi 6 835 (67,54%) 5 121 (37,69%) 3 900 (32,00%) 3 610 (36,65%) 2 579 (36,72%)
Bo?njaci 2 901 (28,67%) 6 831 (50,27%) 1 5 211 (42,76%) 1 5 520 (56,05%) 1 2 289 (32,59%) 1
Nisu se izjasnili 120 (1,186%) ? ? ? ?
Hrvati 105 (1,038%) 187 (1,376%) 217 (1,781%) 287 (2,914%) 604 (8,600%)
Romi 40 (0,395%) ? 66 (0,542%) ? ?
Muslimani 26 (0,257%) ? ? ? ?
Bosanci 23 (0,227%) ? ? ? ?
Ostali 23 (0,227%) 332 (2,443%) 42 (0,345%) 74 (0,751%) 14 (0,199%)
Jugoslaveni 9 (0,089%) 1 117 (8,220%) 2 647 (21,72%) 308 (3,127%) 1 472 (20,96%)
Pravoslavci 9 (0,089%) ? ? ? ?
Crnogorci 7 (0,069%) ? 16 (0,131%) 18 (0,183%) 9 (0,128%)
Slovenci 7 (0,069%) ? 8 (0,066%) 11 (0,112%) 13 (0,185%)
Nepoznato 6 (0,059%) ? ? ? ?
Bosanci i Hercegovci 5 (0,049%) ? ? ? ?
Makedonci 2 (0,020%) ? 1 (0,008%) ? 4 (0,057%)
Albanci 1 (0,010%) ? 77 (0,632%) 20 (0,203%) 33 (0,470%)
Ukrajinci 1 (0,010%) ? ? ? ?
Mađari ? ? 1 (0,008%) 1 (0,010%) 6 (0,085%)
  1. 1 Modalitet Muslimani se danas ozna?ava kao modalitet Bo?njaci .

Privreda

Privreda se uglavnom zasnivala na tekstilnoj i drvoprerađiva?koj industriji, s otprilike 8.500 zaposlenih, od ?ega 5.500 u industriji. Osnov tekstilne industrije bio je u fabrici trikota?e i konfekcije "Sana", u kojoj je bilo zaposleno nekoliko hiljada radnika. Fabrika "Sana" osnovana je 1937. kao malehna privatna pletiona u vlasni?tvu porodice Avdagi?, da bi nakon nacionalizacije poslije Drugog svjetskog rata prerasla u veliki proizvodni kombinat s brojnim disperziranim pogonima. O "Sani" je 1985. snimljena TV-serija Pri?e iz fabrike [10] i objavljena monografija, ali se nakon rata od 1992. do 1995. nije oporavila te je najve?im dijelom zatvorena. Kao pravni sljednik ove kompanije, danas postoji firma "Sana Linea a.d." sa sjedi?tem u Kostajnici.

Drvoprerađiva?ka industrija "Ligno?per" izgrađena je 1960. u Poljavnicama, prigradskom naselju u pravcu Kostajnice. Tu se odvijala proizvodnja polufinalnih proizvoda raznih vrsta furnira i ?perplo?a . Predratnih godina, Ligno?per je proizvodio i kancelarijski namje?taj, vodootporne ?perplo?e i druge proizvode.

Izbijanjem rata 1992. ve?ina velikih firmi prestaje s radom. Danas se privreda zasniva uglavnom na uslu?noj djelatnosti, trgovini i ugostiteljstvu, te u manjoj mjeri zanatstvu.

Poznate li?nosti

  • Esad Avdagi?
  • ?emso Tankovi? , jedan je od osniva?a Stranke demokratske akcije Hrvatske; izabran 2003. i 2007. u hrvatski Sabor.
  • Esso Be?tija , pjesnik i pjeva?
  • Mustafa Arslanovi? , biv?i nogometa? Dinamo Zagreba
  • Mustafa Nadarevi? , glumac, proveo djetinjstvo u Bosanskom Novom
  • Vlado Gotovac , pjesnik i politi?ar, proveo djetinjstvo u Bosanskom Novom
  • Ante Budak , redovni profesor na Medicinskom fakultetu u Zagrebu
  • Ante Milinovi? , osniva? Zavi?ajnog muzeja Bosanskog Novog, kasnije u devedesetima voditelj Hrvatskog bankovnog muzeja, autor brojnih historijskih (znanstvenih) tekstova o Bosanskom Novom između ostalog i monografije sa historijskim tekstovima tvornice Sana, danas u penziji priprema monografiju o Bosanskom Novom
  • Miroslav Milinovi? , pjesnik, ?ivio i umro u Prelogu
  • Izet Muhamedagi? , također bio jedan od aktivnijih politi?ara iz Bosanskog Novog. Izet Muhamedagi? je bio zamjenik ministra pravde u Vladi RBiH, poginuo u helikopteru 28. maj 1995.
  • Lazar Drlja?a - slikar moderne likovne umjetnosti prve polovine 20. vijeka
  • Mladen Olja?a - pisac. Najvi?e je prevođena Molitva za moju bra?u , koja je do?ivjela ?etrnaest izdanja; roman je objavljen u Poljskoj, Rumuniji, Italiji, Francuskoj, Zapadnoj Njema?koj, Engleskoj, Americi, ?vedskoj itd.
  • Stojan ?eli? - slikar i grafi?ar - spada u red poznatih slikara, grafi?ara i likovnih kriti?ara biv?e Jugoslavije.
  • Dragan Kolund?ija - pjesnik - zastupljen je u vi?e antologija srpske poezije u zemlji i inostranstvu.
  • đoko Mazali? - slikar - zvanje profesora slikarstva stekao u Budimpe?ti (Academy of Fine Arts) u klasi profesora T. Zempenzya.
  • Ljubo Jandri? - knji?evnik - romani "Prah i pepeo", "Jasenovac", knjiga razgovora "Sa Ivom Andri?em"
  • Milan Karanovi? - etnograf/kustos
  • Drago Todi? - geograf/nau?nik
  • Mladen Karan - slikar - ?ivi i radi u Firenci/Italija
  • Oste Erceg - slikar - ?ivi i radi u Bosanskom Novom
  • đemo Mustedanagi? - biv?i nogometa? Dinama Zagreb, Austrije Be?, igrao i za reprezentaciju Jugoslavije.

Također pogledajte

Reference

  1. ^ "LOKALNI IZBORI 2012 (Op?ina Novi Grad)" . izbori.ba . Pristupljeno 4. 3. 2016 .
  2. ^ "Sistematski spisak op?ina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini" (PDF) . fzs.ba . Arhivirano s originala (PDF) , 5. 3. 2016 . Pristupljeno 24. 11. 2015 .
  3. ^ Ivo Bojanovski, Akadenija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1988 - BOSNA I HERCEGOVINA U ANTI?KO DOBA
  4. ^ "Odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine" (PDF) . izbori.ba . Slu?beni glasnik Bosne i Hercegovine. 8. 8. 2011. Arhivirano (PDF) s originala, 28. 3. 2021 . Pristupljeno 27. 3. 2021 .
  5. ^ "Statisti?ki godi?njak SR BiH 1985", Republi?ki zavod za statistiku SR BiH, Sarajevo, novembar 1985, str. 385
  6. ^ a b "Nacionalni sastav stanovni?tva Republike Bosne i Hercegovine 1991.(str. 23/4)" (PDF) . fzs.ba . Pristupljeno 4. 3. 2016 .
  7. ^ a b "Nacionalni sastav stanovni?tva SFR Jugoslavije 1981" (PDF) . stat.gov.rs . Pristupljeno 4. 3. 2016 .
  8. ^ a b "Nacionalni sastav stanovni?tva SFR Jugoslavije 1971" (PDF) . stat.gov.rs . Pristupljeno 4. 3. 2016 .
  9. ^ a b "Nacionalni sastav stanovni?tva FNR Jugoslavije 1961" (PDF) . stat.gov.rs . Pristupljeno 15. 4. 2016 .
  10. ^ Pri?e iz fabrike na IMDB

Vanjski linkovi

Portal iconPortal Bosna i Hercegovina

Preuzeto iz " https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Novi_Grad&oldid=3530546 "