Гэтая назва мае некальк? сэнса?. Кал? вас ц?кавяць ?ншыя сэнсы, глядз?це таксама ?рляндыя (неадназначнасьць) .

Рэспубл?ка ?рляндыя Eire Ireland
Сьцяг Герб
Дзяржа?ны г?мн : ≪ Amhran na bhFiann ≫
Аф?цыйная мова	?рляндзкая , ангельская
Стал?ца	Дубл?н
Найбуйнейшы горад	Дубл?н
Форма к?раваньня Прэзыдэнт Прэм’ер-м?н?стар	Рэспубл?ка Майкл Г?г?нс М?хол Мартын [1]
Плошча  ? агульная  ? адсотак вады	117-е месца ? сьвеце 70 273 км² 2%
Насельн?цтва  ? агульнае ( 2013 )  ? шчыльнасьць	122-е месца ? сьвеце 4 593 100 [2] 57/км²
СУП  ? агульны ( 2005 )  ? на душу насельн?цтва	50-е месца ? сьвеце $164,190 млрд $40 003
Валюта	Э?ра ( € )
Часавы пас  ? улетку	GMT ( UTC +0) IST ( UTC +1)
Незалежнасьць ? абвешчаная ? прызнаная	Ад Вял?кабрытан?? 21 студзеня 1919 6 сьнежня 1921
А?тамаб?льны знак	IRL
Дамэн верхняга ?зро?ню	.ie
Тэлефонны код	+353

Рэспу?бл?ка ?рля?ндыя ( па-?рляндзку : Poblacht na hEireann , па-ангельску : Republic of Ireland ) ? дзяржава, што пакрывае прыкладна пяць шостых вострава ?рлянды? . Прыкладна шостая частка вострава вядомая пад назвай Па?ночная ?рляндыя , ? зья?ляецца часткай Злучанага Карале?ства Вял?кабрытан?? ? Па?ночнай ?рлянды? .

Канстытуцыя абвяшчае, што назва дзяржавы ≪ Eire , альбо па-ангельску, Ireland ≫. Назва Рэспубл?ка ?рляндыя зья?ляецца аф?цыйным ап?саньнем дзяржавы, паводле Акту аб Рэспубл?цы ?рляндыя .

Г?сторыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ныя артыкулы: Г?сторыя ?рлянды? , Г?сторыя Рэспубл?к? ?рляндыя

Ад 1 студзеня 1801 году да 6 сьнежня 1922 году ?рляндыя была часткай Злучанага Карале?ства Вял?кабрытан?? ? Па?ночнай ?рлянды? . У 1919 годзе шмат ?рляндзк?х парлямэнтара?, абраных падчас брытанск?х усеагульных выбара? 1918 году , адмов?л?ся ад сва?х месца? у брытанск? парлямэнт. Замест яны абвесьц?л? сябе першым ?рляндзк?м урадам ^[3] , як? называ?ся Dail Eireann [да???л э?йрайн]. Ён у студзен? 1919 году выпусьц?? Аднабаковую Дэклярацыю аб Незалежнасьц? , якая абвяшчала ?рляндзкую Рэспубл?ку. ?рляндыя больш не была часткай Брытанскай ?мпэры?. З-за малога прызнаньня ? сьвеце была скл?каная Парыская м?рная канфэрэнцыя 1919 году . Гэта адбылося з-за моцнай пазыцы? Вял?кабрытан?? на канфэрэнцы?. Пасьля Англа-?рляндзкай вайны (таксама вядомай як ?рляндзкая вайна за незалежнасьць ) Брытанскае к?ра?н?цтва ? Каб?нэт м?н?стра? ( па-ангельску : Aireacht ) ?рляндзкай Рэспубл?к? падп?сал? Англа-?рляндзкую дамову , паводле якой ?рляндыя атрымала статус дам?н?ёну .

Пал?тыка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

?рляндыя ? гэта парлямэнцкая рэспубл?ка . Прэзыдэнт кра?ны выб?раецца на сям?гадовы тэрм?н ? можа перавыб?рацца тольк? адз?н раз. Нягледзячы на тое, што прэзыдэнт зья?ляецца збольшага нам?нальным к?ра?н?ком кра?ны, ён валодае некаторым? канстытуцыйным? па?намоцтвам?, напрыклад к?руе Дзяржа?ным Саветам , як? зья?ляецца кансультаты?ным органам. Taoiseach ( прэм’ер-м?н?стар ) прызначаецца прэзыдэнтам, па прапанове парлямэнта . Звычайна прэм’ер-м?н?стры зья?ляюцца л?дэрам? пал?тычных партыя?, як?я маюць большасьць у парлямэнце. Прэм’ер-м?н?стар прызначае м?н?стра? ? ? апошн?я гады (з 1989 году) каб?нэт м?н?стра? складаецца на каал?цыйнай аснове.

Двухпалатны парлямэнт ?рлянды? складаецца з Сэнату ( Seanad Eireann ) ? Палаты Прадста?н?ко? ( Dail Eireann ). Сэнат складаецца з 60 сэнатара?, зь як?х 11 прызначаюцца прэм’ер-м?н?страм, 6 выб?раюцца двума ?н?вэрсытэтам? ? 43 выб?раюцца на ?сеагульных выбарах. Палата прадста?н?ко? складаецца з 166 дэпутата?, як?я выб?раюцца на выбарах на прапарцыянальнай аснове. Паводле канстытуцы? выбары ? парлямэнт пав?нны праводз?цца не радзей аднаго разу ? 7 гадо?.

Паводле канстытуцы?, ва ?рад уваходзяць 15 члена?. Ня болей двух м?н?стра? могуць быць прызначаны з Сэнату, а намесьн?к прэм’ер-м?н?стра ? м?н?стар ф?нанса? пав?нны быць прызначаны з Палаты Прадста?н?ко?.

?рляндыя ?вайшла ? Э?рапейск? Зьвяз у 1973 годзе, ратыф?кавала Шэнгенскае пагадненьне ? 2000 годзе, але да нашых дзён не ?вайшла ? Шэнгенскую зону . Грамадзяне Вял?кабрытан?? маюць права ?езду на тэрыторыю ?рлянды? без паспарту згодна з дамовай аб Агульнай Транспартнай Зоне пам?ж кра?нам?, але некаторыя формы ?дэнтыф?кацы? патрабуюцца ? аэрапартах ? марск?х партах.

Адм?н?страцыйна-тэрытарыяльны падзел [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ны артыкул: Графствы ?рлянды?

?рляндыя мае 26 графства?, як?я ?зьн?кл? згодна з культурным? ? г?старычным? асабл?васьцям? рэг?ёна? кра?ны. Аднак некаторыя г?старычныя графствы был? аб’яднаныя ? новыя адм?н?страцыйныя адз?нк?, у той час як графства Дубл?н было падзелена на тры новыя адм?н?страцыйныя адз?нк? ? 1990-х а графства Тыпэрары было падзелена на дзьве частк? ? 1890-х . Усё гэта прывяло да таго, што ? цяперашн? час кра?на мае адм?н?страцыйны падзел, як? складаецца з 26 адм?н?страцыйных графства? ? пяць асобных гарадо?. Пяць гарадо? ( Дубл?н , Корк , Л?мерык , Гол?эй ? ?отарфорд ) адм?н?страцыйна выдзелены ? асобныя адз?нк?. Яшчэ пяць гарадо? ( Клонмэль , Драгхеда , К?лкэньн? ? ?эксфорд ) маюць асобную а?таном?ю ? межа? сва?х графства?.

Рэспубл?ка ?рляндыя Дубл?н ? Дубл?н ? Дун Лаагхайр-Ратда?н ? Ф?нгал ? Па?днёвы Дубл?н ??кло? ?эксфорд ? ?эксфорд Карло? К?лдар М?т Ло?т ? Драгхеда Манаган Кэвэн Лонгфорд ?эстм?т Офал? Лаа?с К?лкеньн? ? К?лкеньн?

?отэрфорд ? ?отэрфорд Корк ? Корк Керы Л?мэрык ? Л?мэрык Тыпэрары ? Па?ночны Тыпэрары ? Па?днёвы Тыпэрары   ? Кломнэл Клэр Гол?эй ? Гол?эй Майё Раскоман Сл?га ? Сл?га Лейтрым Данегал

Геаграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Агульная плошча вострава ?рляндыя складае 84 421 км², зь як?х 83% належаць Рэспубл?цы ?рляндыя (70 280 км²), астатняя частка выспы належыць Вял?кабрытан?? . Выспа ?рляндыя знаходз?цца ? па?ночнай частцы Атлянтычнага ак?яна . На ?сходзе ад выспы знаходз?цца ?рляндзкае мора , якое злучаецца з ак?янам праз пратоку Канал сьв. Георга ? Кельцкае мора . Усходняе ?зьбярэжжа характэрызуецца пераважна адвесным? скалам?, узвышшам? ? невял?к?м? гарам? (зь як?х самай высокай зья?ляецца гара Кара?нтух?л , вышынёй 1 038 м). Унутраныя раёны кра?ны маюць ра?н?нны рэльеф, як? перасякаецца рэкам? (самай вял?кай зь як?х зья?ляецца рака Шэнан ) ? некальк?м? невял?к?м? азёрам? ( па-ангельску : loughs ). Цэнтральная частка кра?ны аднос?цца да вадазбору рак? Шэнан, тут знаходзяцца балоты на як?х вядзецца здабыча торфу . На ?зьбярэжным шэльфе ?рлянды? знаходзяцца радов?шчы нафты ? прыроднага газу .

Тэмпэратура паветра выспы знаходз?цца пад уплывам Атлянтычнага ак?яну ? вызначаецца ?мераным? паказчыкам?. Сярэдняя тэмпэратура паветра летам складае +29 °C, з?мой ?6 °C. Кл?мат ?рлянды? адзначаецца значнай колькасьцю ападка?, у некаторых раёнах кра?ны яны адбываюцца 275 дзён у годзе.

Эканом?ка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Эканом?ка ?рлянды? ? апошн?я гады была хутка пераарыентавана з сельскай гаспадарк? на сучасную навукаём?стую, якая спэцыял?зуецца на абслуго?ваньн? высокатэхналяг?чнай прамысловасьц?. ?рляндзкая эканом?ка залежыць ад гандлю , прамысловасьц? ? ?нвэстыцыя? . Эканам?чны рост кра?ны ? 1995 ? 2000 г.г. скла? у сярэдн?м 10%, у 2001 ? 2004 г.г. прыкладна 7%.

Прамысловасьць забясьпечвае каля 46% нацыянальнага прыбытку ? каля 80% прадукцы? прамысловасьц? экспартуецца. Прыкладна 29% працаздольнага насельн?цтва занята ? сельскай гаспадарцы. Экспарт грае фундамэнтальную ролю эканам?чнага росту ?рлянды?.

Дэмаграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Пам?ж 1841 ? 1851 гадам? колькасьць насельн?цтва паменшылася з 8,2 м?льёна? да 6,5 м?льёна? чалавек. Прычынай такога моцна спадку насельн?цтва была сьмерць ад голаду й эм?грацыя , пераважна да Вял?кабрытан?? , а таксама да Злучаных Штата? Амэрык? . У 2007 годзе ?рляндыя зья?лялася кра?най з самым хутк?м ростам насельн?цтва ? Э?ропе . Прырост у 2006 годзе бы? 2,5%, а тры пяпярэдн?я гады каля 2%. У гэты час па-за межам? выспы жыве ад 12 да 16 м?льёна? этн?чных ?рляндца?. ?рляндыя вядомая на ?весь сьвет сва?м? а?тэнтычным? танцам?. Агульнанацыянальнай традыцыяй зья?ляюцца сьпевы ? музыка. ?рляндыя ?дзельн?чае ? конкурсе песьн? Э?рабачаньне .

Глядз?це таксама [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• ?рляндзкая Рэспубл?канская Арм?я (1919?1922)

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

?рляндыя ? схов?шча мультымэдыйных матэрыяла?

• Беларускае замежжа ? ?рляндыя (недаступная спасылка)