A
Republica de Corea
(
Daehan Min-guk
(
大韓民國
;
大韓民國
) en
coreano
) ye un
pais
y
estato
situato a l'este d'
Asia
, que ocupa la metat sud d'a
peninsula de Corea
.
Muga con a
Republica Democratica Popular de Corea
por o norte, con la que formo una unica
nacion
dica
1948
. A l'este, muga con a
mar d'o Chapon
, a l'ueste con a
mar Amariella
y a lo sud con l'
estreito de Corea
, que comunica istas dos mars y la desepara de
Chapon
.
A suya
poblacion
ye de 48.422.644 d'habitants en una
superficie
de 99.538
km²
, con una
densidat de poblacion
de 488 hab/km². A
capital
d'o pais ye a ciudat de
Seul
, que amas ye a poblacion con mayor numero d'habitants y o centro politico, cultural y financiero d'o pais; antiparte, a suya
aria metropolitana
ye una d'as mas poblatas d'o mundo.
Administrativament, o pais ye dividito en
provincias
. Politicament, ye una
republica
, estando actualment o suyo
President
Lee Myung-bak
y o suyo
Primer ministro
Han Seung-soo
.
Mientres a suya historia, Corea estio siempre un pais independient, encara que con invasions constants dende
China
y dende
Chapon
, dica que en
1910
fue ocupato militarment por o Chapon, que se convertio en a potencia ocupant dica a suya redota en a
Segunda Guerra Mundial
. Alavez o pais recupero a suya independencia, encara que administrato a o norte por os
comunistas
d'a
Union Sovietica
y a o sud por os
capitalistas
d'
Estaus Unius
, estando ixa division la base d'a posterior
Guerra de Corea
y d'a division d'a peninsula en dos estatos, Corea d'o Sud y
Corea d'o Norte
.
Dende o punto d'anvista d'a
economia
, Corea d'o Sud ye una d'as prencipals potencias economicas mundials en l'actualidat, con importants tasas de creixencia dende os
anyos 1960
dica hue. De feito, en cuantos sectors as suyas interpresas son competidoras dreitas d'as prencipals empresas chaponeses, en sectors d'a
industria
d'alta tecnolochia, como a
industria automobilistica
u a fabricacion d'
ordinadors
y d'os suyos components.
O nombre que os coreanos li dan a o suyo pais ye
Hanguk
, que segnifica literalment
Pais d'os Hans
(en
hangul
: 韓國 ; en
hanzi
: 韓國), por o nombre de una tribu prehistorica que viviba en o sud d'a
peninsula de Corea
(y que no cal confundir con a etnia chinesa d'os
hans
). Tamien recibe a embotada de
Pais d'o fresco maitin
(Joseon, 朝鮮), que gosa estar mal traducito entra atras luengas como
Pais d'o maitin calmo
.
Tamien se fa servir
Daehan Minguk
, que segnifica ≪Republica de Corea≫ u millor literalement
Gran republica Han
(大韓民國 ; 大韓民國).
A Historia de Corea se remonta dica o
Paleolitico
, estando os treballos d'
alfareria
mas antigos conoixitos de l'anyo
8000 aC
.
Cremador d'encens de bronce dorato de Baekje
.
Seguntes as cronicas medievals corianas de
Samguk Yusa
, existio un reino, dito
Gojoseon
(encara que mas que mas o periodo que o mesmo reino), establito en
2333 aC
y que estendillo a suya sobirania enta l'interior d'
Asia
, plegando mesmo en l'actual
Manchuria
, encara que dimpues (en o
sieglo III aC
) se trastallo en cuantos reinos independients. En as fuents historiograficas chinesas se fa mencion de
Gojoseon
en o
sieglo IV aC
, coincidindo con a dentrada d'o territorio coreano en a
Edat de Fierro
.
Posteriorment, amanixioron os ditos
Tres reinos de Corea
, que dominoron o territorio dica o
sieglo VII
, continando con una succesion de reinos dica la plegata d'os europeus, con una primera intervencion militar
francesa
en
1866
y dimpues una
estausunidense
en
1871
. Alavez s'establio l'
Imperio coreano
, con gran influencia
chaponesa
, que remato a suya existencia en
1910
cuan Corea paso a estar baixo o control
colonial
dreito de Chapon.
Corea recupero a suya independencia con a redota d'o Chapon en a
Segunda Guerra Mundial
, encara que o pais quedo dividito por o
paralelo 38 norte
entre una zona baixo o control de l'
Exercito ruso
a o norte y una zona baixo o control de l'
Exercito estausunidense
a o sud, prencipiando una situacion de tension entre as dos partis de Corea, que creixio en intensidat en deteriorar-se a escape as relacions sovietico-estausunidenses dica desembocar en una situacion de guerra ubierta, a dita
Guerra de Corea
, en
1950
-
1953
. A guerra remato con una situacion territorial y politica pareixita a la que i heba antis d'a guerra, consolidandose a o norte una
Corea d'o Norte
d'influencia
comunista
y rechimen de
dictadura
y una Corea d'o Sud a o sud baixo influencia
capitalista
y tamien con un sistema politico dictatorial. Con posterioridat a situacion evoluciono en Corea d'o Sud enta un rechimen
democratico
Ta mas detalles,
veyer l'articlo
Cheografia de Corea d'o Sud
veyer os articlos
[[{{{2}}}]]
y
[[{{{3}}}]]
veyer os articlos
[[{{{4}}}]]
,
[[{{{5}}}]]
y
[[{{{6}}}]]
veyer os articlos
[[{{{7}}}]]
,
[[{{{8}}}]]
,
[[{{{9}}}]]
y
[[{{{10}}}]]
.
Corea d'o Sud
A montanya de
Seoraksan
en Gangwondo.
Corea d'o Sud ocupa a porcion d'o sud d'a
peninsula de Corea
, que tien una longaria de 1.110 km. A peninsula muga a l'ueste con a
mar Amariella
y a l'este con a
mar de Chapon
. A superficie de Corea d'o Sud ye de 99,617.39 km².
A Republica de Corea se puet dividir en cuatre rechions cheograficas:
- a rechion oriental, con sierras de gran
altaria
y una costa estreita;
- a rechion occidental de arias costeras amplas, cuencas de drenache y sierras de poca altaria;
- a rechion sudueste de montanyas y valls; y
- a rechion sudeste d'a cuenca d'o
rio Nakdong
.
A mayor parti d'o territorio de Corea d'o Sud ye montanyoso, y a mayoria no ye cultivable. As tierras baixas, localizatas a l'ueste y a o sudeste, constituyen nomas o 30% d'a superficie.
Alto u baixo tres mil islas, a mayoria chicotas y deshabitatas, se troban aman d'as costas orientals y meridionals de Corea d'o Sud.
Jeju-do
, situata a 100 km a o sud; ye a isla mas gran d'o pais, con una superficie de 1.845 km. Se i troba o punto mas alto d'o pais, o
Hallasan
, un vulcan extinto de 1.950 m.
A sierra de
Taebaek
s'estendilla de norte ta sud paralela a la costa oriental, y se'n desprenden atras sierras en direccion a o sudeste, como as sierras de
Sobaek
. L'altaria maxima d'a sierra de Taebaek ye de 1.708 m (o
Mont Seorak
).
[2]
Os rios son de poca largaria con grans pendients, encara que a l'ueste beluns son navegables. Os rios mas importants son o
Han
, o
Pukhan
y o
Naktong
.
[3]
O clima ye relativament templato con continentalidat, y con precipitacions abundants mientres o
verano
, y una temporada curta de plevias mientres l'hibierno conoixita como
jangma
. As temperaturas meyanas anyals varian entre os 14 °C y os 8 °C, pendendo d'a zona.
[3]
Os hibiernos son muit fredos, acompanyatos de cheladas.
Ta mas detalles,
veyer l'articlo
Politica de Corea d'o Sud
veyer os articlos
[[{{{2}}}]]
y
[[{{{3}}}]]
veyer os articlos
[[{{{4}}}]]
,
[[{{{5}}}]]
y
[[{{{6}}}]]
veyer os articlos
[[{{{7}}}]]
,
[[{{{8}}}]]
,
[[{{{9}}}]]
y
[[{{{10}}}]]
.
Ta mas detalles,
veyer l'articlo
Economia de Corea d'o Sud
veyer os articlos
[[{{{2}}}]]
y
[[{{{3}}}]]
veyer os articlos
[[{{{4}}}]]
,
[[{{{5}}}]]
y
[[{{{6}}}]]
veyer os articlos
[[{{{7}}}]]
,
[[{{{8}}}]]
,
[[{{{9}}}]]
y
[[{{{10}}}]]
.
Ta mas detalles,
veyer l'articlo
Cultura de Corea d'o Sud
veyer os articlos
[[{{{2}}}]]
y
[[{{{3}}}]]
veyer os articlos
[[{{{4}}}]]
,
[[{{{5}}}]]
y
[[{{{6}}}]]
veyer os articlos
[[{{{7}}}]]
,
[[{{{8}}}]]
,
[[{{{9}}}]]
y
[[{{{10}}}]]
.
En Corea os
esportes
mes populars son as
arts marcials
, prencipalment o
taekwondo
y o
judo
. Tamien o
beisbol
, o
futbol
, o
badminton
y l'
atletismo
(prencipalment a preba d'o
maraton
).
En atletismo, dende face muitos anyos tien una larga tradiccion en a preba d'a
maraton
, Sohn Kee-chung gano a maraton olimpica de
Berlin 1936
, anque participo con l'equipo de Chapon debiu a la ocupacion d'o suyo pais por l'
Imperio de Chapon
, atros atletas que cal destacar en ista mesma preba son
Choi Yun-chil
qui estio 2 vegatas campion nacional y cuatreno en os
Chuegos Olimpicos de 1952
,
Hwang Young-cho
campion olimpico en
Barcelona 1992
y
Lee Bon-Ju
subcampion olimpico en
Atlanta 1996
.
Participo per primera vegada en os
Chuegos Olimpicos
en
Londres 1948
y ha participau en toz dende alavez con a excepcion de
Moscu 1980
en sumar-se a lo
boicot
que realizoron cualques paises. Dinantes ya heban participau atletas de Corea con l'equipo olimpico de Chapon, debiu a la ocupacion d'o pais por l'
Imperio de Chapon
.
Ha organizato os
Chuegos Olimpicos de 1988
celebratos en
Seul
, os
Chuegos Asiaticos de 1986
, tamien en Seul y os de
2002
en
Busan
, y o
Campionato Mundial de Futbol
conchuntament con
Chapon
en 2002.
En
2011
,
Daegu
ye a ciudat encargata d'organizar o
Campionato Mundial d'Atletismo
.
[4]