Corea do Sur

大韓民國 (ko)
Bandeira Brason
Himno	Aegukga (pt) (1948)
Lema	≪ 弘益人間(弘益人間): 널리 人間을 이롭게 하라 ≫
Localizacion
36°N 128°L  /  36, 128 Coordenadas : 36°N 128°L  /  36, 128
Territorio reivindicado por	Corea do Norte
Capital	Seul
Conten a division administrativa	Busan (1995?) Chungcheong do Norte (pt) (1948?) Chungcheong do Sul (pt) (1948?) Daegu (1995?) Daejeon (pt) (1995?) Gangwon (pt) (1948?) Gwangju (pt) (1995?) Gyeonggi (pt) (1948?) Gyeongsang do Norte (pt) (1948?) Gyeongsang do Sul (pt) (1948?) Incheon (pt) (1995?) Jeju (2006?) Jeolla do Norte (pt) (1948?) Jeolla do Sul (pt) (1948?) Sejong (pt) (2012?) Seul (1949?) Ulsan (pt) (1995?)
Poboacion
Poboacion	51.466.201 (2017) (513,15 hab./km² )
Lingua oficial	lingua coreana lingua de sinais coreana (pt)
Relixion	Protestantismo , budismo e catolicismo
Xeografia
Parte de	Asia Oriental MIKTA (pt)
Superficie	100.295 km²
Banado por	Mar Amarelo , South Sea (en) , Mar do Xapon e Mar da China Oriental
Punto mais alto	Halla-san (1.947 m)
Punto mais baixo	Mar do Xapon (?2.985 m)
Comparte fronteira con	Corea do Norte Republica Popular da China Xapon
Datos historicos
Precedido por	Corea
Creacion	15 de agosto de 1948
Dia festivo	Aninovo ( 1 de xaneiro ) Seollal (pt) ( Lunar/Lunisolar New Year's Day (en) ) Samiljeol (en) ( 1 de marzo ) Buddha's birthday (en) ( 8th day of the 4th month in the Chinese calendar (en) ) Children's day (en) ( 5 de maio ) Memorial Day (en) ( 6 de xuno ) Dia da Liberacao da Coreia (pt) ( 15 de agosto ) Chuseok (pt) ( 15th day of the 8th month of the Chinese lunar calendar (en) ) Gaecheonjeol (pt) ( 3 de outubro ) Dia de Hangul (pt) ( 9 de outubro ) Nadal ( 25 de decembro )
Organizacion politica
Forma de goberno	republica presidencialismo
Organo executivo	Government of South Korea (en)
• Presidente	Yoon Suk-yeol (pt) (2022?)
Organo lexislativo	Assembleia Nacional da Coreia do Sul (pt) Circunscricion: 253 , (Escano: 300)
Maxima autoridade xudicial	Supreme Court of Korea (en)
Membro de	Banco Africano de Desenvolvemento Grupo de Fornecedores Nucleares (pt) ASEAN Regional Forum (en) ../... 30+
PIB nominal	1.810.955.871.381 $ (2021)
Moeda	Won surcoreano
Identificador descritivo
Fuso horario	Horario na Coreia do Sul (pt) UTC+09:00 Asia/Seoul (en)
Dominio de primeiro nivel	.kr e .韓國 (en)
Prefixo telefonico	+82
Telefono de emerxencia	112 , 119 e 113
Codigo de pais	KR
Paxina web	korea.go.kr…

Este artigo amosa escritos coreanos . Sen o soporte axeitado , o texto pode mostrar simbolos sen sentido, coma caixas, marcas e outros.

Corea do Sur , ^{[ 1 ]} oficialmente Republica de Corea ( coreano : Daehan Minguk listen ( Hangul : 對한 民國; Hanja : 大韓民國), e un pais asiatico que ocupa a metade sur da Peninsula de Corea . ^{[ 2 ]} O nome Corea deriva do Reino de Goryeo , tamen pronunciado Kory? . Comparte fronteira terrestre con Corea do Norte , e a traves de mar, co Xapon polo leste e coa China polo oeste. Case a metade da poboacion reside na area metropolitana da capital, Seul , que e a segunda maior do mundo, ^{[ 3 ] [ 4 ]} con mais de 25 millons de habitantes.

Corea estivo habitada dende o periodo do paleolitico inferior ^{[ 5 ]} e a sua civilizacion comezou coa fundacion do Gojoseon . Despois da unificacion dos Tres reinos de Corea en 668, seguiu un milenio de relativa tranquilidade baixo dinastias que duraron seculos, e por un florecemento do comercio, a cultura, a literatura e a ciencia. ^{[ 6 ]} Foi anexionada polo Imperio do Xapon en 1910, e despois da sua derrota en 1945, Corea foi dividida nas zonas de ocupacion da Union Sovietica e os Estados Unidos, convertendose a ultima na Republica de Corea en 1948. Malia que as Nacions Unidas declararon nunha resolucion que a Republica era o unico goberno lexitimo de Corea, ^{[ Compre referencia ]} un rexime comunista estableceuse no Norte, que invadiu o Sur en 1950 e comportou a Guerra de Corea , que rematou de facto en 1953.

Entre 1962 e 1994, o tigre economico de Corea do Sur medrou un 10% anual, alimentado por un crecemento anual das exportacions do 20%, ^{[ 7 ]} nun periodo chamado Milagre do Rio Han que transformou o pais nunha economia avanzada e de altos ingresos e na onceava maior do mundo en 1995. Na actualidade, ^{[ cando? ]} Corea do Sur e o oitavo pais en comercio internacional , ^{[ 8 ]} unha potencia rexional co decimo maior gasto en defensa militar e membro fundador do G20 e da Cooperacion Economica Asia-Pacifico . ^{[ 9 ]} Dende a caida do goberno militar en 1987, os surcoreanos gozan de amplas liberdades civis e dunha asentada democracia clasificada no segundo posto en Asia segundo o Indice de democracia . ^{[ 10 ]} No 2009, Corea do Sur converteuse no primeiro pais do mundo antigo receptor de axuda exterior en unirse o Comite de Axuda o Desenvolvemento da OCDE , sendo un dos grandes doantes. ^{[ 7 ]} A sua cultura popular ten unha considerable influencia en Asia e esta a estenderse globalmente nun proceso chamado a Onda coreana . ^{[ 11 ]}

Corea do Sur e un pais desenvolvido , clasificado no posto 15 no Indice de Desenvolvemento Humano , o mais alto de Asia oriental. En termos de salario medio, ten a taxa mais alta de Asia e a decima do mundo. ^{[ 12 ]} Posue indicadores altos en educacion , saude, xustiza e goberno, facilidade de crear negocios, transparencia do goberno, seguridade no traballo, tolerancia e inclusion. O 64% dos surcoreanos entre 25 e 34 anos ten un titulo de educacion terciaria, o mais alto da OCDE . Destina o 3,74% do seu PIB en investigacion e desenvolvemento, o segundo mais alto do mundo. O pais mais innovador do mundo segundo Bloomberg Innovation Quotient , ^{[ 13 ]} e o setimo exportador mundial, ^{[ 8 ]} con multinacionais de alta como Samsung , Hyundai-Kia e LG . E o lider global de tecnoloxias avanzadas, coa mais alta velocidade de conexion a Internet, no primeiro posto do Indice ICT de desenvolvemento, e-Government e penetracion de 4G LTE, e o segundo con maior penetracion do telefono intelixente .

Etimoloxia [ editar | editar a fonte ]

Corea do Sur e chamada en coreano Daehan Minguk , 大韓民國 ^{[ 14 ]} , cuxos caracteres significan: grande , 大; Han , nome chines para Corea, hanja=韓 e pobo ou nacion , 民國, literalmente O gran pobo de Han ou A gran nacion de Han .

Na sua forma curta, Hanguk , 韓國, "Pais de Han", e empregado para referirse a Corea coma un todo ou tamen Namhan , 南韓, "A nacion do sur", para referirse a Corea do Sur especificamente. Os norcoreanos refirense o seu vecino do sur como Namchos?n , 南朝鮮, literalmente " Joseon do Sur"). O nome Han data das antigas Confederacions Samhan da era dos tres antigos reinos de Corea. En galego , asi coma na maioria das linguas occidentais, a nacion e a miudo referida como Corea . Esta verba deriva da dinastia Goryeo , a cal adoptou o seu nome en referencia o ainda mais antigo Reino de Kogury? .

Historia [ editar | editar a fonte ]

Antes da division [ editar | editar a fonte ]

Os primeiros restos humanos atopados en Corea datan de arredor de 500.000 anos. ^{[ 15 ]} De acordo coa tradicion, no ano -2333, Tangun (tamen chamado Dangun) fundou o reino de Joseon ^{[ 16 ]} (a miudo conecido como "Gojoseon" para evitar a confusion coa dinastia do seculo XIV do mesmo nome; o prefixo go significa "vello" ou "anterior"). Despois de numerosas guerras, este reino desintegrouse.

A antiga Corea pasou a acoller unha serie de cidades-estado en constantes guerras, que aparecian e desaparecian de xeito constante. Poren, tres reinos, Baekje , Kogury? e Silla fixeronse forte e entre os tres dominaron a escena historica de Corea por mais de douscentos anos, no periodo conecido como dos Tres reinos de Corea . ^{[ 18 ]} No ano 676, Silla logrou unificar case todo o territorio coreano, agas o reino de Balhae . O dominio destes dous reinos sobre todo Corea e parte de Manchuria deu orixe o Periodo dos Estados Norte e Sur. ^{[ 19 ]}

Trala sua decadencia, en 918 o xeneral Wang Geon fundou o reino de Goryeo (ou Kory?, de onde proven o nome de Corea ). No seculo XIII , a invasion dos mongois debilitou Goryeo: despois de case trinta anos de guerra, o reino conservou o dominio sobre todo o territorio de Corea, ainda que na realidade so era un tributario mais dos mongois. ^{[ 16 ]} Coa caida do Imperio Mongol , sucederonse unha serie de loitas politicas, e trala rebelion do Xeneral Yi Seong-gye en 1388, a dinastia Goryeo foi substituida pola dinastia Joseon . ^{[ 16 ]}

Entre 1592 e 1598 , os xaponeses invadiron Corea , despois de que os Joseon se negasen a brindarlle paso seguro o exercito xapones, liderados por Toyotomi Hideyoshi , na sua campana para a conquista de China . A guerra rematou cando os xaponeses se retiraron despois da morte de Hideyoshi. E nesta guerra onde se da o xurdimento como heroe nacional do almirante Yi Sun-Sin e a popularizacion do famoso " Barco Tartaruga ". ^{[ 20 ]}

No seculo XVII , Corea foi finalmente derrotada polos manchus e uniuse o Imperio Qing . Durante o seculo XIX, grazas a sua politica isolacionista, Corea ganou o nome de "Reino ermitan". ^{[ 15 ]} A dinastia Joseon tratou de protexerse contra o imperialismo occidental, pero foron obrigados a abrir as suas portas o comercio. Despois das guerras sino-xaponesas e da guerra ruso-xaponesa , Corea quedou baixo o dominio colonial xapones (1910-1945). ^{[ 21 ]} O final da segunda guerra mundial , os xaponeses renderonse ante as forzas sovieticas e estadounidenses , que ocuparon as metades norte e sur de Corea , respectivamente.

Despois da division [ editar | editar a fonte ]

En 1948, como consecuencia da division da peninsula entre os sovieticos e os estadounidenses, xurdiron duas novas entidades: Corea do Norte e Corea do Sur. No norte, un guerrilleiro antixapones e activista comunista, Kim Il-sung , obtivo o poder a traves do apoio sovietico, e no sur, un lider politico exiliado de dereita, Syngman Rhee , foi nomeado presidente. ^{[ 22 ]}

O 25 de xuno de 1950, Corea do Norte invadiu a Corea do Sur coa accion militar que desencadeou a Guerra de Corea . Naquel intre, o delegado da Union Sovietica no Consello de Seguridade da ONU estivo ausente como protesta pola negativa de admitir a Republica Popular da China dentro do organismo. ^{[ 22 ]} Isto permitiu as Nacions Unidas, lideradas polo exercito estadounidense, a intervir para frear a invasion. Pola sua parte, a Union Sovietica e a China decidiron apoiar a Corea do Norte, enviando efectivos e provisions as suas tropas. Despois das perdas masivas de civis norcoreanos e surcoreanos, a guerra chegou a un punto morto. ^{[ 22 ]} O armisticio de 1953 dividiu a peninsula o longo da zona desmilitarizada de Corea , preto da lina de demarcacion orixinal. Ningun tratado de paz foi asinado, polo que tecnicamente os dous paises continuaron en guerra. Polo menos 2,5 millons de persoas morreron durante o conflito. ^{[ 23 ]}

En 1960, un movemento estudantil levou a renuncia do presidente Syngman Rhee. A este evento seguiulle un periodo de inestabilidade politica, que un ano mais tarde finalizaria co golpe de estado realizado polo Xeneral Park Chung-hee (o " 5-16 coup d' etat "). ^{[ 24 ]} Park foi duramente criticado como un ditador desapiadado e pola represion politica que existiu durante o seu mandato. Poren, fixo que a economia surcoreana se desenvolvese de xeito significativo, xa que alentou o rapido crecemento economico impulsando as exportacions. Park foi presidente ata o seu asasinato, ocorrido en 1979. ^{[ 24 ]}

Os anos que seguiron o asasinato de Park estiveron marcados novamente pola axitacion politica, xa que os lideres da oposicion anteriormente reprimida realizaron multiples intentos para acceder a presidencia. ^{[ 24 ]} En 1980, realizouse outro golpe de estado, desta volta polo Xeneral Chun Doo-hwan en contra do goberno transitorio de Choi Gyuha , quen ocupaba o cargo de primeiro ministro durante o mandato de Park. O feito de que Chun asumise a presidencia desencadeou protestas a nivel nacional esixindo democracia e legalidade nas eleccions. ^{[ 24 ]}

Chun e o seu goberno mantiveron a Corea baixo un rexime despotico ata 1987, cando as manifestacions de traballadores e de grupos opositores estouraron por todo o pais. ^{[ 24 ]} O cabo, o partido politico de Chun, o Partido Democratico de Xustiza , e o seu lider, Roh Tae-woo , deron a conecer a Declaracion do 29 de xuno, que incluia o chamamento a eleccions directas para elixir un novo presidente. Roh ganou as eleccions por unha estreita marxe contra os dous dirixentes dos principais partidos de oposicion, Kim Dae-Jung e Kim Young-Sam . ^{[ 24 ]}

En 1988, Seul organizou satisfactoriamente os Xogos Olimpicos de veran de 1988 , ^{[ 25 ]} e en 1996 continuouse co desenvolvemento economico que levou o ingreso do pais na Organizacion para a Cooperacion e o Desenvolvemento Economico (OCDE). ^{[ 26 ]} Coma a maioria dos seus vecinos asiaticos, a economia nacional viuse afectada pola crise financeira asiatica de 1997, mais foi quen de recuperarse e continuar o seu crecemento economico.

En xuno de 2000, como parte da "Politica solleira" do presidente Kim Dae-Jung, celebrouse o Encontro Intercoreana , o cal tivo lugar en Pionyang , a capital de Corea do Norte. ^{[ Compre referencia ]} Mais tarde, ese mesmo ano, Kim recibiu o Premio Nobel da Paz "polo seu traballo para a democracia e os dereitos humanos en Corea do Sur e no leste asiatico en xeral e para a paz e a reconciliacion con Corea do Norte en particular." ^{[ 27 ]} En 2002, Corea do Sur e o Xapon foron os anfitrions da Copa Mundial de Futbol de 2002 , mais as relacions entre ambas nacions deterioraronse debido ao conflito sobre a posesion das Rochas de Liancourt ( Dokdo en coreano). ^{[ 28 ]}

En decembro de 2012, a "Comision Electoral Nacional" outorgou a Park Geun-hye o 51,6% dos sufraxios, fronte o 48% do seu rival, Moon Jae-in. Park, filla do ditador Park Chung-hee , fixo historia o converterse na primeira muller presidenta de Corea do Sur ^{[ 29 ]}

Politica [ editar | editar a fonte ]

O xefe de estado da Republica de Corea e o presidente , elixido por voto directo popular para un unico mandato de cinco anos. Ademais de ser o representante mais alto da republica e o comandante-en-xefe das forzas armadas, o presidente tamen ten considerabeis poderes executivos e nomea o primeiro ministro despois de aprobalo o parlamento, amais de tamen nomear e presidir o Consello de Estado, ou goberno .

O parlamento coreano, unicameral, chamase Asemblea Nacional , ou Gukhoe (國會). Os seus membros serven en mandatos de catro anos. Esta composto por 299 deputados, dos cales 243 elixense por voto rexional e os restantes son distribuidos por votos de representacion proporcional. O corpo xudicial mais elevado e o Supremo Tribunal, cuxos xuices son nomeados polo presidente co consentimento do parlamento.

O 12 de marzo de 2004 , o parlamento surcoreano votou a destitucion de Roh Moo-hyun debido a acusacions de fraude electoral e incompetencia. O primeiro-ministro Goh Kun dirixira o pais ata que o Tribunal Constitucional decida sobre a destitucion.

Dereitos humanos [ editar | editar a fonte ]

En materia de dereitos humanos , respecto a pertenza nos sete organismos da Carta Internacional de Dereitos Humanos, que incluen o Comite de Dereitos Humanos (HRC), Corea do Sur firmou ou ratificou:

Corea do Sur	Status dos principais instrumentos internacionais de dereitos humanos [ 30 ]
	CESCR		CCPR			CERD	CED	CEDAW		CAT [ 31 ]		CRC			MWC	CRPD
	CESCR	CESCR-OP [ 32 ]	CCPR	CCPR-OP1	CCPR-OP2-DP			CEDAW	CEDAW-OP [ 33 ]	CAT	CAT-OP	CRC	CRC-OP-AC	CRC-OP-SC		CRPD	CRPD-OP [ 34 ]
Pertenza
Firmado e ratificado, firmado pero non ratificado, nin firmado nin ratificado, sen informacion, accedeu a firmar e ratificar o organo en cuestion, pero tamen reconece a competencia de recibir e procesar comunicacions individuais por parte dos organos competentes.

Subdivisions [ editar | editar a fonte ]

Corea do Sur consta dunha cidade especial ( Teukbyeolsi ; 特別市; 特別市), 6 cidades metropolitanas ( Gwangyeoksi , singular e plural; 廣域市; 廣域市), e 9 Provincias ( do , singular e plural; 도; 道).

Xeografia [ editar | editar a fonte ]

Corea forma unha peninsula que se estende ao longo de 1.100 km desde a sua xunta co resto de Asia . Limita ao norte con Corea do Norte , ao leste co Mar do Leste ( Mar do Xapon ), ao sur co Estreito de Corea (a traves do cal fai fronteira co Xapon ) e co Mar da China Oriental , e ao oeste co Mar Amarelo , do outro lado do cal se estende China . Alen da parte continental e de moitas illas costeiras, inclue tamen as illas de Cheju , no Mar da China Meridional , e de Ullung , no Mar do Leste. A paisaxe da metade sur consta de cadeas montanosas parcialmente cubertas de selva, ao leste, separadas por vales profundos e estreitos, e de planicies costeiras densamente poboadas e cultivadas, a sur a e oeste.

O clima local e relativamente temperado , coa precipitacion a ser mais forte no veran, durante unha breve estacion chuviosa chamada xangma , e con invernos que poden por veces ser moi frios. A capital e maior cidade de Corea do Sur e Seul , no noroeste do pais. Outras cidades principais son Incheon , situada preto de Seul, Daejeon , localizada no centro do pais, Gwangju , situada no suroeste e Daegu e Busan , localizadas no sueste.

Economia [ editar | editar a fonte ]

O crecemento economico de Corea do Sur nos ultimos 30 anos foi espectacular. O PIB per capita , que era de so 100 $ en 1963 , chegou a case 9800 dolares en 2002 ; o PIB actual ^{[ cando? ]} e 18 veces maior que o de Corea do Norte . A Corea do Sur esta entre as dez maiores economias do mundo. O exito economico do pais debese a un sistema de lazos intimos desenvolvidos entre o goberno e a iniciativa privada, que inclue credito facilitado, restricion a importacions, subsidios a determinados sectores e incentivo ao traballo.

Demografia [ editar | editar a fonte ]

A poboacion de Corea e unha das mais homoxeneas, etnica e linguisticamente, do mundo. A unica minoria e unha pequena comunidade chinesa , ainda que as persoas cuxos pais son parellas mestizas (por exemplo, fillos de soldados americanos ou de homes de negocios europeos) sexan encaradas como unha minoria e frecuentemente discriminadas (por exemplo, polos cativos na escola). Os coreanos viviron na Manchuria durante moitos seculos e son hoxe unha minoria na China , e Stalin enviou millares de coreanos de Vladivostok e Khabarovsk , contra a sua vontade, para a Asia Central (na antiga Union Sovietica ), mentres que a maioria da poboacion coreana do Xapon foi levada para o pais como traballadores forzados durante o periodo colonial (entre 1910 e 1945 ).

A inestabilidade politica, social e economica na Corea do Sur levou moitos sur-coreanos a emigrar para outros paises, en particular aos Estados Unidos de America e ao Canada . California ten un numero moi alto de coreanos e coreano-americanos : ben mais dun millon de persoas.

Deportes [ editar | editar a fonte ]

A arte marcial do taekwondo orixinouse en Corea. Nas decadas de 1950 e 1960, crearonse regras modernas para normalizalo, e en 2000 converteuse en deporte olimpico . Outras artes marciais coreanas incluen o hapkido , o taekkyon , o tangsudo , o kuk sool won , o soo bahk do e o kumdo .

O beisbol foi introducido a Corea en 1905 e desde enton converteuse no deporte de espectadores mais popular en Corea do Sur.KOIS (2003), pax. 632. Establecida en 1982, a Organizacion Coreana de Beisbol foi a primeira liga deportiva profesional no pais. O equipo surcoreano finalizou terceiro no Clasico Mundial de Beisbol 2006 , segundo na edicion de 2009 e ganou a medalla de ouro nos Xogos Olimpicos de Beijing 2008 . ^{[ 35 ]}

En 1988, organizou os Xogos Olimpicos de Seul 1988 , quedando no cuarto lugar do medalleiro, con 12 preseas de ouro, 10 de prata e 11 de bronce. Regularmente, o pais obten bos resultados no tiro con arco , o tenis de mesa , o badminton , patinaxe de velocidade sobre pista curta , balonman , hockey sobre xeo , loita de estilo libre , beisbol , judo , taekwondo , patinaxe e levantamento de pesas . ganou mais medallas nos Xogos Olimpicos de Inverno que calquera outro pais de Asia. Na sua ultima edicion , ganou un total 14 medallas (6 de ouro, 6 de prata e 2 de bronce) para sumar un total de 45 medallas (23 de ouro, 14 de prata e 8 de bronce).

Acolleu os Xogos Asiaticos en 1986 (Seul) e 2002 (Busan) e sera se de novo en 2014 (Inchon). ^{[ 36 ]} Tamen foi a se dos Xogos Asiaticos de Inverno de 1999 ; e das Universiadas de inverno en 1997 e de veran en 2003 . Na Copa Mundial de futbol de 2002 , conxuntamente organizada por Corea do Sur e o Xapon, a seleccion de futbol converteuse no primeiro equipo da Confederacion Asiatica de Futbol en chegar as semifinais. ^{[ 37 ]} En 2010 celebrouse por primeira vez unha proba do mundial de Formula 1 , o Gran Premio de Corea do Sur no Circuito Internacional de Corea , en Yeongam . Ademais, prevese que o Campionato Mundial de Atletismo de 2011 celebrese en Daegu . ^{[ 38 ]} Tamen son importantes as tres competicions hipicas do pais, entre as que destaca a do parque de carreiras de Seul que e a maior.

Seleccions nacionais [ editar | editar a fonte ]

• Seleccion de futbol de Corea do Sur

Notas [ editar | editar a fonte ]

Commons ten mais contidos multimedia sobre:   Corea do Sur