- Mayda impormasyon hini nga artikulo nga aada han
Iningles nga bersyon
nga angay ighubad ha Winaray
An
San Marino
(
Initalyano:
[san ma?riːno]
) nga an opisyal nga ngaran
Republika han San Marino
[1]
[2]
(
Initalyano
:
Repubblica di San Marino
) nga agsob liwat tawagon nga
Serenissima nga Republika han San Marino
[2]
(
Initalyano
:
Serenissima Repubblica di San Marino
) usa nga
gin-enklave
nga
mikrostate
nga ginpalibotan han
Italya
, nga nahamutang ha
Italyano nga Peninsula
ha dumagsaan nga dapit han
Kabugkiran Apenino
. An kadako hini mga 61 km
2
(24 sq mi) la, nga mayda kamolupyohan nga 33,562.
[6]
An
pamunuan
o kapital hini an
Syudad han San Marino
ngan an gidako-i nga syudad hini
Serravalle
. An San Marino amo an mayda gigamayi nga kamolupyohan han tanan nga api han
Konseho han Europa
.
An nasod nagkuha han ngaran tikang kan
Marino
, usa nga herrero (
stonemason
) nga tikang han Romano nga kolonya ha puro han
Rab
, nga nahamutang han yana-nga-adlaw nga
Croatia
. Han A.D. 257, binmulig hi Marino han pagtukod hin utro han mga muralya o bungbong han syudad han
Rimini
katapos han paggub'a hini han mga
Liburniano
nga
mga pirata
. Nagpadayon hi Marino pagtukod han naglulugaring nga monastiko nga komunidad ha
Bukid Titano
han A.D. 301; amo nga, an San Marino mayda pag-angkon nga amo an gima-iha-i nga soberano nga estado ngan amo gihapon an gima-iha-i nga konstitusyonal nga
republika
.
[7]
Gindudumara an San Marino han
Batakan-Balaod han San Marino
(
Leges Statutae Republicae Sancti Marini
), usa nga serye hin unom nga libro nga ginsurat ha Linatin han urhe nga ika-16 nga gatostuig, nga nagtutugon han sistema politika han nasod, ha iba nga mga butang. An nasod ginkikita nga amo an mayda gisayohi nga sinurat nga mga dokumento hin pan-gobyernohan, o batakan-balaod, nga ginagamit pa yana.
[8]
Natapos an ekonomiya han nasod ha pananalapi, industriya, mga serbisyo ngan turismo. Usa ini han mga girikohi nga nasod ha kalibutan kun sukdon an
GDP (per capita)
, nga mayda ihap nga maikukumpara han pinakamadukwag nga mga Europeo nga mga rehiyon. Ginkikita an San Marino nga mayda hataas in kamadig-on nga ekonomiya, upod hin usa nga gihamubo-i nga mga ihap hin
pagkadesempleado
o pagkawaray-trabaho ha Europa, waray
nasodnon nga utang
ngan in surplus ha budget.
[1]
Amo ini an
nag-uusa nga nasod nga darudamo hin mga sarakyan kaysa hin katawhan
. Ha ilarom hin paglantaw nga diplomatiko, sunod han pag-una han Italya, usa ini han mga namumutnga nga api han grupo nga
Uniting for Consensus
[9]
.
Prinsipal nga barasahon:
Kaagi han San Marino
Binmiya hi
San Marino
han puro han
Arba
nga nahamutang ha yana-nga-adlaw nga
Croatia
upod han iya sangkay ha iya kinabuhi nga hi Leo, ngan kinmadto han syudad han
Rimini
nga
herrero
o
stonemason
. Katapos han
Diocletianohanon nga Persekusyon
nga sinmunod han iya mga Cristohanon nga mga pagwali, kinmalagiw hiya ngadto han harani nga
Bukid Titano
, nga diin nagtukod hiya hin guti-ay nga singbahan ngan tungod hini nagtukod han yana nga syudad ngan estado han San Marino, nga agsob tinatawag pa gihapon nga "Titanico nga Republika".
[10]
An opisyal nga pitsa han pagtukod han yana nga Republika ginhahatag nga 3 Septyembre 301.
Ginkilala han
Papado
an paglugaring han nasod han tuig 1631.
An pag-abante han ehersito ni
Napoleon
han 1797 nagdara hin madali nga kataragman han paglugaring han San Marino, kundi natalwas an nasod tikang hin kawara hin kagawasan tungod han usa nga mga Rehente hini, hi
Antonio Onofri
, nga ginkarespeto ngan ginkasangkay kan Napoleon. Tungod han iya pag-intervenir, hi Napoleon dida hin surat nga ginpadara kan
Gaspard Monge
, usa nga siyetista ngan komisaryo han Kagamhanan Franses para hin Siyensya ngan Arte, nagsaad nga igagarantiya ngan dadapigon an independensya han Republika. Hi Napoleon nag-offer pa ngani nga pahaluagon an teritoryo han republika sumala han mga panginahanglanon hini. Waray ini nga kataposan nga offer karawti han mga Rehente, tungod hin kahadlok hin pagbulos ha urhe tikang han
revanchismo
han iba nga mga estado.
[11]
[12]
Dida han urhe nga bahin han proseso hin
paghiusa han Italya
han ika-19 nga gatostuig, nagsirbe an San Marino nga tagoan ngan sirungan para hin damo nga mga tawo nga ginperseguir tungod han ira pagsuporta han paghiusa han Italya. Ha pagkilala hini nga suporta, ginkarawat ni
Giuseppe Garibaldi
an hangyo han San Marino nga diri mahilakip han bag-o nga Italyano nga estado.
Ginhimo an Mangulo han
Estados Unidos
nga hi
Abraham Lincoln
nga usa nga bungtohanon ha dungog (
honorary citizen
) han gobyerno han San Marino. Nagsurat hiya hin pagbaton nga diin nagsiring hiya nga an republika nagpamatuod nga "an gobyerno nga nahitukod ha mga prinsipyo nga republikano mahihimo nga maidudumara nga maginmadig-on ngan magmaiha."
[13]
[14]
Dida han
Syahan nga Gera han Kalibotan
, pagdeklara han Italya hin gera ha
Austria-Hungarya
han 23 Mayo 1915, nagpabilin nga neutral o waray-inuugupan an San Marino ngan an Italya nagkaada hin pangontra nga paglantaw han Sammarinese nga pagwaray-pag-ugop, nga diin nagsuspetso hira nga an San Marino bangin nagpapanimalay hin mga Austriyano nga mga espiya nga matatagaan hin akseso han bag-o nga estasyon hin radiotelegrama hini. Naningkamot an Italya nga pumirit hin pagtukod hin grupo hin
Carabinieri
dida han republika ngan utdon an mga linea hin telephon han waray ini sumigi. Duha ka grupo hin tagnapulo ka boluntaryo inmapi han mga Italyano nga puwersa ha pag-away didto han
Italyano nga frente
, an syahan nga grupo mga na-kombate ngan an ikaduha usa nga medical nga corps nga nagpapadalagan hin Pula nga Krus nga hospital ha kampo. An pagkaada hini nga hospital nagdangat nga an Austriya-Hungarya nagsuspinde hin mga diplomatiko nga mga relasyon hini han republika.
[15]
Tikang han 1923 tubtub 1943, nailarom an San Marino han pagdumara han
Partido Fascista Sammarinese
(PFS).
Dida han
Ikaduha nga Gera han Kalibotan
, nagpabilin nga waray-inuugopan an San Marino, bisan pa nga sayop nga ginsumat hin reporte nga barasahon dida han
The New York Times
nga nagdeklara ini hin gera han
Reino Unido
han 17 Septyembre 1940.
[16]
Nagpadara hin mensahe an gobyerno nga Sammarinese ngadto han Britaniko nga gobyerno nga diin nagsiring hira nga waray magdeklara hin gera an San Marino han Reino Unido.
[17]
Tulo ka adlaw katapos han kahulog tikang ha poder ni
Benito Mussolini
ha Italy, nahulog an pagdumara han PFS ngan an bag-o nga kagamhanan nagpasamwak hin waray-pag-ugop han pag-awayan. Nahibalik ha poder an mga Fascista han 1 Abril 1944 kundi ginpabilin an neutralidad o an pagwaraypag-ugop. Bisan pa, han 26 Hunyo 1944 ginbombahan an San Marino han
Royal Air Force
, ha pagtuo nga an San Marino ginsakop han mga Aleman nga mga puwersa ngan gin-gamit pag tirok hin mga hinipos ngan mga bala. Nagdeklara hiton ngahaw nga adlaw an Sammarinese nga gobyerno nga waray mga militar nga instalasyon o kagamiton nahamutang ha teritoryo hini ngan waray nakig-away nga puwersa gintugotan pagsulod.
[18]
Ginkarawat han San Marino in pira ka yukot nga mga sibilyan nga mga refugee han pagtabok han mga puwersa Alyada han
Linea nga Gothi
.
[19]
Han Septyembre 1944, gin-okupahan ini hin madali han mga Aleman nga puwersa, nga ginlupig han mga Alyado nga puwersa han
Pag-awayan han San Marino
.
Nagkaada an San Marino han syahan nga
komunista
nga gobyerno han kalibotan nga napili nga demoktratiko ? usa nga koalisyon han
Partido Komunista Sammarinese
ngan han
Partido Sosyalista Sammarinese
, nga nagkapot hin poder han panahon tikang han 1945 tubtub 1957.
[20]
[21]
An San Marino amo an giguti-ayi nga
republika
han kalibotan, bisan pa man kun gintipa ini nga pagkangkon han
Nauru
han pakakuha han
Nauru
hin paglugaring han 1968, kay an kanan Nauru
katunaan nga masa
mga 21 km
2
(8.1 sq mi) la. Kundi an yakan-balaod han Nauru nga naglalakip han mga nagpapalibot nga katubigan naglalakip hin 431,000 km
2
(166,000 sq mi), usa nga langyab nga pira ka yukot nga darudako kaysa han teritoryo han San Marino.
[22]
Nagin api han
Konseho han Europa
an San Marino han 1988 ngan han
Nasyones Unidas
han 1992. Diri ini api han
Unyon Europeo
, diri liwat api han
Eurozone
pero nagamit ini han
euro
nga salapi hini.
- ↑
1.0
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
San Marino
nga entrada ha
The World Factbook
- ↑
2.0
2.1
2.2
"San Marino"
.
Encyclopædia Britannica
. 2012
. Ginkuha
1 Marso
2011
.
- ↑
3.0
3.1
3.2
3.3
San Marino
. Imf.org.
- ↑
Filling Gaps in the Human Development Index
Ginhipos
5 Oktubre 2011 han
Wayback Machine
, United Nations ESCAP, Pebrero 2009
- ↑
"San Marino"
(PDF)
.
UNECE Statistics Programme
.
UNECE
. 2009. Ginhipos tikang han
orihinal
(PDF)
han 2017-06-30
. Ginkuha
13 Marso
2010
.
- ↑
"Informazioni sulla popolazione ? Repubblica di San Marino, portale ufficiale"
. Sanmarino.sm. Ginhipos tikang han
orihinal
han 2016-11-12
. Ginkuha
11 Nobyembre
2016
.
- ↑
"Europe's Micro-States: (04) San Marino"
. Deutsche Welle. 24 Hulyo 2014
. Ginkuha
28 Hulyo
2014
.
- ↑
"The United States has "the longest surviving constitution.
"
"
. PolitiFact.com
. Ginkuha
26 Septyembre
2012
.
- ↑
"
'
UNITING FOR CONSENSUS' GROUP OF STATES INTRODUCES TEXT ON SECURITY COUNCIL REFORM TO GENERAL ASSEMBLY - Meetings Coverage and Press Releases"
.
Un.org
. Ginkuha
3 Agosto
2017
.
- ↑
Charles, comte de Bruc,
The Republic of San Marino
(Cambridge: 1880).
- ↑
"From 1500 to beginning 1800, Napoleon in San Marino"
. Sanmarinosite.com. Ginhipos tikang han
orihinal
han 18 Mayo 2009
. Ginkuha
24 Oktubre
2009
.
- ↑
Histoire abregee des traites de paix entre les puissances de l'Europe depuis la Paix de Westphalie
, Christophe-Guillaume Koch, ed., Paris, 1817, vol. V, p. 19.
- ↑
"San Marino"
.
United States Diplomatic History
(ha Ininggles). U. S. Department of State
. Ginkuha
29 Mayo
2011
.
CS1 maint: unrecognized language (
link
)
- ↑
Irving Wallace
,
The Book of Lists 3
- ↑
"San Marino e la Prima Guerra Mondiale"
. Educazione.sm
. Ginkuha
24 Oktubre
2009
.
- ↑
"GALES SCATTER NAZI CHANNEL FLEETS; ITALIANS THRUST DEEPER INTO EGYPT (9/18/40)"
(ha Ininggles). 209.157.64.200. 18 Septyembre 2010. Ginhipos tikang han
orihinal
han 2013-02-24
. Ginkuha
16 Septyembre
2013
.
CS1 maint: unrecognized language (
link
)
- ↑
Diplomatic papers, 1944
, p. 292
- ↑
Diplomatic papers, 1944
, p. 291
- ↑
"Guerre Mondiali e Fascismo nella storia di San Marino"
. Sanmarinosite.com. Ginhipos tikang han
orihinal
han 10 Abril 2014
. Ginkuha
24 Oktubre
2009
.
- ↑
Manali Desai (27 Nobyembre 2006).
State Formation and Radical Democracy in India
. Taylor & Francis. p. 142.
ISBN 978-0-203-96774-4
.
https://books.google.com/books?id=60m9znJQmmkC&pg=PA142
. Ginkuha 31 Agosto 2013
.
- ↑
Alan James Mayne (1 Enero 1999).
From Politics Past to Politics Future: An Integrated Analysis of Current and Emergent Paradigms
. Greenwood Publishing Group. p. 59.
ISBN 978-0-275-96151-0
.
https://books.google.com/books?id=6MkTz6Rq7wUC&pg=PA59
. Ginkuha 31 Agosto 2013
.
- ↑
"Fishery and Aquaculture Country Profiles: Nauru"
. Food and Agriculture Organization of the United Nations
. Ginkuha
27 Mayo
2010
.