Ng??i M? g?c Phi

Ng??i M? g?c Phi
T?ng dan s?
	42 020 743 ; trong đo co 3 091 424 ng??i da đen lai cac ch?ng t?c khac ; (13.6% dan s? Hoa K?) ; Th?ng ke dan s? Hoa K? 2010
Khu v?c co s? dan đang k?
	đa s? s?ng ? mi?n Nam Hoa K? va cac vung đo th? tren c? n??c
Ngon ng?
	Ti?ng Anh M? Ph??ng ng? M? g?c Phi (ti?ng Anh) Ti?ng Phap Creole vung Louisiana ; Gullah
Ton giao
	Khang Cach (78%) Cong giao Ro-ma (5%) H?i giao (1%) khong ton giao (13%).

Ng??i M? g?c Phi ( Anh : African Americans) hay Ng??i M? da đen (Black Americans)la thanh ph?n ch?ng t?c sinh s?ng ? Hoa K? co t? tien t?ng la th? dan ? chau Phi nam Sahara , ^[3]^[4]^[5] la thanh ph?n s?c t?c thi?u s? l?n th? hai ? Hoa K?. ^[6]

Nhi?u ng??i M? g?c Phi co trong dong mau c?a minh m?t ph?n chau Au , ng??i M? B?n đ?a (da đ?), chau A va chau M? Latin . ^[7]^[8] Thu?t ng? "Ng??i M? g?c Phi" đ?c bi?t đ? c?p đ?n nh?ng ng??i co t? tien la dan chau Phi đ? phan bi?t v?i nh?ng ng??i la h?u du? c?a dan da tr?ng ho?c ng??i ? R?p ? chau Phi nh? ng??i Maroc g?c ? R?p ho?c ng??i da tr?ng ? Nam Phi . Tuy nhien, co nh?ng di dan đ?n t? cac qu?c gia chau Phi, vung Ca-ri-be va Nam M? th??ng t? nh?n va c?ng đ??c g?i la ng??i M? g?c Phi. ^[5]

Nh? v?y, thu?t ng? "ng??i M? g?c Phi" đ??c dung đ? ch? nh?ng cong dan M? co t? tien la ng??i Phi chau. đa s? ng??i M? g?c Phi la h?u du? c?a ng??i dan sinh s?ng ? Tay va Trung Phi b? b?t lam no l? va b? đem đ?n B?c M? t? n?m 1609 đ?n 1807 , su?t trong th?i k? buon ban no l? xuyen đ?i Tay D??ng . Nh?ng ng??i khac đa đ?n qua nh?ng đ?t di dan g?n đay t? vung Caribbean , Nam M? va Phi chau. Nhin chung, m?t ng??i da đen, s? d?ng ti?ng Anh nh? ti?ng m? đ?, đang s?ng ? Hoa K? , th??ng đ??c xem la m?t ng??i M? g?c Phi.

Th?ng l?i c?a phong trao Dan quy?n nh?ng n?m 1960 la m?t b??c ti?n quan tr?ng trong s? nghi?p đ?u tranh đoi quy?n binh đ?ng c?a ng??i M? g?c Phi. Nhi?u ng??i cho r?ng cu?c b?u c? t?ng th?ng Hoa K? n?m 2008 c?ng la m?t b??c ti?n trong m?i quan h? gi?a cac ch?ng t?c ? M?: khi ma ng??i M? da tr?ng đa đong vai tro quan tr?ng trong vi?c b?u Barack Obama tr? thanh t?ng th?ng da mau đ?u tien c?a n??c nay ^[9].

Danh x?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thu?t ng? "ng??i M? g?c Phi" ( African American ) đ??c s? d?ng ph? bi?n ? Hoa K? k? t? cu?i th?p nien 1980 , khi nhi?u ng??i da đen b?t đ?u ch?p nh?n va t? g?i minh b?ng thu?t ng? nay.

Th? l?nh da đen ch? tr??ng dan t?c c?c đoan Malcolm X ?ng h? danh x?ng "ng??i M? g?c Phi" vi cho r?ng v? l?ch s? va v?n hoa , t? nay la x?ng hi?p h?n cach g?i "ng??i da đen" (nh? t? nigger ). Thu?t ng? nay đ??c s? d?ng t?i m?t bu?i h?p c?a T? ch?c Th?ng nh?t M? Phi (OAAU) vao đ?u th?p nien 1960 , trong b?n tuyen b? "Hai m??i tri?u ng??i M? g?c Phi ? đo la ten g?i danh cho chung toi - nh?ng ng??i Phi chau đang sinh s?ng t?i M?". T? th?p nien 1950 , c?u th? va hu?n luy?n vien bong r? thu?c NBA , Lenny Wilkens , đa s? d?ng t? nay khi ong, luc ?y con la m?t thi?u nien, đi?n m?u đ?n xin vi?c.

Dan s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Theo C? quan đi?u tra dan s? Hoa K?, n?m 2005 co 39,9 tri?u ng??i M? g?c Phi sinh s?ng ? Hoa K?, chi?m 13,8% dan s? toan qu?c. Theo th?ng ke n?m 2000 , co 54,8% ng??i M? g?c Phi s?ng ? mi?n Nam, 17,6% s?ng ? vung đong B?c va 18,7% ? Trung Tay, trong khi ch? co 8,9% c? tru t?i nh?ng ti?u bang mi?n Tay. N?m 2000, co kho?ng 88% ng??i M? g?c Phi s?ng ? cac vung đo th?. Thanh ph? New York co đong c? dan da đen nh?t, v??t qua con s? 2 tri?u. Trong s? cac thanh ph? co dan s? t? 100.000 tr? len, Gary, Indiana co t? l? dan da đen cao nh?t (85%), k? đo la Detroit, Michigan (83%), Atlanta, Georgia (65%), Philadelphia (43%) va Washington, D.C. (60%) đ??c k? la nh?ng trung tam dan c? ng??i M? g?c Phi l?n nh?t Hoa K?.

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Th?i k? no l? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ng??i da đen ? M? la m?t c?ng đ?ng c?u thanh t? nhi?u nhom ch?ng t?c khac nhau. Co h?n 40 nhom ch?ng t?c đ?n t? it nh?t 25 v??ng qu?c ? Phi chau b? đem ban đ?n vung đ?t m?i B?c M? thu?c Anh (v? sau la H?p chung qu?c Hoa K? ) trong th?i k? buon no l? qua đ?i Tay D??ng . Cac v??ng qu?c Phi chau hung c??ng d?c b? bi?n th??ng ban nh?ng nhom ng??i nay cho cac th??ng buon ng??i Au đ? đ?i l?y cac lo?i hang hoa nh? hang d?t va v? khi.

It khi x?y ra tinh tr?ng ng??i Phi b? ng??i Au b?t coc, b?i vi ng??i Au khong th? tham nh?p sau vao n?i đ?a. Nh?ng hi?m ho? b?nh t?t ch?t ng??i luon hi?n h?u va cac v??ng qu?c hung m?nh va hi?u chi?n th??ng ki?m soat vung duyen h?i.

Ng??i Phi b? ban va trao đ?i nh? nh?ng no l? va b? đem len tau v??t bi?n sang Hoa K? đ?n t? tam khu v?c buon no l? ? Phi chau, bao g?m Senegambia (nay la Senegal , Gambia , Guinee va Guine-Bissau ), Sierra Leone (bao g?m vung đ?t ngay nay thu?c Liberia ), Windward Coast (nay la Cote d'Ivoire ), Gold Coast (nay la Ghana va vung ph? c?n), Bight of Benin (nay la Togo , Benin va Tay Nigeria ), Bight of Biafra (Nigeria phia nam song Benue , Cameroon va Guinea Xich đ?o ), Trung Phi ( Gabon , Angola , C?ng hoa Dan ch? Congo ) va Mozambique va Madagascar .

Nh?ng ng??i no l? Phi chau đa mang theo h? tin ng??ng, ngon ng? va v?n hoa khi b? c??ng b?c len tau đ?n Tan Th? gi?i , tuy nhien, nh?ng th??ng buon va ch? no đ?y m?nh nh?ng chi?n d?ch tan b?o va co h? th?ng nh?m t??c b? b?n s?c chau Phi, d?n d?n ti?n đ?n vi?c lo?i b? hoan toan ten, ngon ng? va tin ng??ng nguyen th?y c?a h?. Khi co them cac ph??ng ti?n no d?ch, gi?i ch? no c? y s?p x?p no l? noi cac ngon ng? khac nhau s?ng chung t?i cac nong trang va c?m h? s? d?ng b?t c? ngon ng? nao khac ngoai ti?ng Anh c?ng nh? c?m h? h?c đ?c h?c vi?t. D?n da, ng??i Phi ? M? hinh thanh m?t b?n s?c m?i t?p chu vao cac đi?u ki?n t??ng tac t?i vung đ?t m?i đ?i ngh?ch v?i nh?ng rang bu?c l?ch s? va v?n hoa v?i chau Phi.

Kho?ng n?m 1860 , co 3,5 tri?u ng??i no l? b? đem vao mi?n Nam Hoa K?, cung v?i 500.000 ng??i Phi đang s?ng t? do ? kh?p đ?t n??c. S? h?u no l? la v?n đ? gay nhi?u tranh cai trong chinh tr? va xa h?i M?. Ch? tr??ng bai b? no l? co ti?n tri?n va len đ?n đ?nh đi?m khi Abraham Lincoln đ?c c? T?ng th?ng Hoa K? n?m 1860, d?n đ?n hanh đ?ng ly khai c?a Lien minh mi?n Nam Hoa K? , va bung n? cu?c N?i chi?n M? ( 1861 - 1865 ).

Th?i k? Tai thi?t va s? k? th? ch?ng t?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Khi n?i chi?n k?t thuc v?i chi?n th?ng thu?c v? mi?n B?c, Hoa K? cong nh?n cac quy?n dan s? danh cho ng??i M? g?c Phi. B?n Tuyen ngon Gi?i phong No l? n?m 1862 cong b? r?ng m?i no l? thu?c Lien minh mi?n Nam Hoa K? đ?u đ??c t? do chi?u theo lu?t phap Hoa K?. Tuy nhien, b?n Tuyen ngon l?i co nh?ng ngo?i l? danh cho cac no l? b? c?m gi? trong nh?ng vung lanh th? khong ly khai, nh? th? ch?ng co no l? nao đ??c gi?i phong, b?i vi lu?t phap Hoa K? vao th?i đi?m ?y khong co hi?u l?c đ?i v?i Lien minh mi?n Nam Hoa K? .

đ?n khi Tu chinh an th? M??i ba c?a Hi?n phap Hoa K? đ??c thong qua n?m 1865 , t?t c? no l? m?i đ??c t? do, k? c? nh?ng ng??i đang s?ng ? cac ti?u bang ly khai. Trong th?i k? Tai thi?t, ng??i M? g?c Phi ? mi?n Nam gianh đ??c quy?n b?u c? va n?m gi? cac ch?c v? cong, c?ng nh? h??ng đ??c m?t s? quy?n dan s? ma tr??c đay h? b? kh??c t?. Th? nh?ng, khi Th?i k? Tai thi?t ch?m d?t vao n?m 1877 , gi?i ch? đ?t mi?n Nam ap đ?t m?t th? ch? m?i nh?m t??c b? quy?n cong dan c?a ng??i da đen va theo đu?i ch? tr??ng phan bi?t ch?ng t?c , t? đo bung phat lan song kh?ng b? va ap b?c, th? hi?n qua cac hinh th?c nh? x? t? b?i đam đong b?o hanh ma khong c?n xet x? ( lynching ) va b?o hanh trong đem.

Trong Th?i k? Ti?n b? ( 1900 - 1917 ), ng??i da đen thu?c giai c?p trung l?u co nhi?u n? l?c nh?m c?i thi?n đi?u ki?n s?ng cho đ?ng bao c?a h?. Phong trao nay phat tri?n m?nh nh?t t?i mi?n Nam trong cac tr??ng đ?i h?c danh cho ng??i da đen nh? đ?i h?c Tuskegee hay đ?i h?c Atlanta , cac t?p chi danh cho gi?i h?c thu?t va trong giao h?i Episcopal ( Anh giao ). Gi?ng thanh ph?n ti?n b? da tr?ng, nh?ng ng??i ti?n b? da đen b?t tay tr? giup giai c?p cong nhan thong qua cac ch??ng trinh t? thi?n trong khi ?ng h? cac thay đ?i chinh tr? nh?m gia t?ng vai tro c?a chinh quy?n trong n? l?c ki?n t?o s? cong b?ng trong cac l?nh v?c kinh t? va xa h?i . Nhi?u ng??i da đen ti?n b? thu?c gi?i tinh hoa th??ng tim đ?n nh?ng anh em cung mau da đ? giup đ?, c?ng gi?ng nh? tinh cach va hanh đ?ng c?a nh?ng ng??i da tr?ng ti?n b? đ?i x? v?i di dan đ?n t? Au chau .

M?c du nh?ng thanh cong c?a h? trong cac n? l?c nhan đ?o, thanh ph?n da đen ti?n b? l?i khong quan tam đ?n cac v?n đ? nh? k? th? ch?ng t?c. Thay vao đo, h? qu?ng ba tinh th?n đ?u tranh sinh t?n v?i hi v?ng ng??i da đen, nh? ch?m ch? lam vi?c va h?c v?n ma d?n da th?ng ti?n v? tri xa h?i c?a minh. Trong th?c t?, hoan c?nh c?a đa s? ng??i da đen khong đ??c c?i thi?n bao nhieu do chinh sach phan bi?t ch?ng t?c ap đ?t b?i ng??i da tr?ng, h? tr? b?i nh?ng cu?c b?o hanh co h? th?ng.

Trong th?p nien cu?i c?a th? k? 19 ? Hoa K?, cac lu?t l? k? th? va cac cu?c b?o hanh ch?ng t?c nh?m vao ng??i M? g?c Phi b?t đ?u n? r?. Gi?i c?m quy?n đ??c b?u c?, b? nhi?m ho?c tuy?n d?ng b?i cong dan da tr?ng kh?i s? ban hanh ho?c đ? đ?u cac bi?n phap k? th?, nh?t la ? cac ti?u bang Texas , Louisiana , Mississippi , Alabama , Georgia , Florida , Nam Carolina , B?c Carolina , Virginia , Arkansas , Tennessee , Oklahoma va Kansas . Co b?n đ?o lu?t k? th? ho?c cho phep k? th? ch?ng l?i ng??i M? g?c Phi đ??c tan thanh b?i phan quy?t c?a T?i cao Phap vi?n Hoa K? trong v? an Plessy v. Ferguson n?m 1896 ? cho phep chinh quy?n đ?a ph??ng ap ch? ho?c t??c b? quy?n b?u c? t?i cac ti?u bang mi?n nam, kh??c t? cac c? h?i kinh t? ho?c cac ngu?n tai nguyen qu?c gia, bao che cac hanh vi b?o l?c ca nhan hay t?p th? nh?m vao ng??i da đen. M?c du s? k? th? hi?n h?u tren toan qu?c, h? th?ng phan bi?t ch?ng t?c trong cac l?nh v?c lu?t phap , kinh t?, xa h?i va cac chu?i b?o đ?ng ch?ng l?i ng??i M? g?c Phi ? cac ti?u bang mi?n nam đ??c bi?t đ?n nhi?u nh?t d??i ten Jim Crow .

Lan song di dan va Phong trao Dan quy?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tinh tr?ng kh?n cung c?a ng??i M? g?c Phi ? mi?n Nam đa kich ho?t đ?t Di dan l?n vao đ?u th? k? 20 , cung luc v?i s? th?ng ti?n c?a gi?i tinh hoa trong thanh ph?n tri th?c va ho?t đ?ng v?n hoa c?a c?ng đ?ng da đen ? mi?n B?c, hinh thanh phong trao ch?ng ch? tr??ng b?o đ?ng va k? th? ng??i M? g?c Phi, gi?ng phong trao bai b? ch? đ? no l? tr??c đo, thu hut nhi?u thanh ph?n ch?ng t?c khac nhau.

M?t trong s? nh?ng nhom nay, Hi?p h?i Qu?c gia Th?ng ti?n cho Ng??i Da mau (NAACP), phat đ?ng b?i nha bao n?i ti?ng hay noi th?ng, Ida B. Wells Barnett , ti?n hanh chi?n d?ch ch?ng cac v? x? t? b?i đam đong b?o hanh ( lynching ). Trong th?p nien 1950 , t? ch?c nay xuc ti?n m?t lo?t cac thach th?c phap ly co tinh toan c?n th?n nh?m xoa b? h? th?ng k? th? Jim Crow , n?i b?t nh?t la v? an "Brown ch?ng S? Giao d?c thanh ph? Topeka" ( Brown v. Board ), ti?u bang Kansas khi T?i cao Phap vi?n phan quy?t ch? tr??ng phan bi?t ch?ng t?c t?i cac c? s? giao d?c cong l?p la vi hi?n.

Phan quy?t c?a T?i cao Phap vi?n trong v? an Brown v. Board la ng? r? quy?t đ?nh cho Phong trao Dan quy?n M? . đ?y la m?t ph?n trong chi?n l??c lau dai nh?m đanh đ? h? th?ng Jim Crow trong giao d?c cong l?p, b?nh vi?n, giao thong, nhan d?ng va gia c?, gianh quy?n binh đ?ng cho ng??i M? g?c Phi khi ti?p c?n cac ti?n nghi k? tren c?ng nh? b?o đ?m quy?n b?u c? c?a h?.

T? n?m 1954 đ?n n?m 1968 , Phong trao Dan quy?n n? l?c nh?m vao m?c tieu bai b? cac hanh vi k? th? ch?ng t?c ? ch? rieng t? c?ng nh? t?i n?i cong c?ng đ?i v?i ng??i M? g?c Phi, nh?t la t?i mi?n nam Hoa K?. N?m 1966 ch?ng ki?n s? xu?t hi?n c?a Phong trao S?c m?nh Da đen, keo dai t? n?m 1966 đ?n 1975 , m? r?ng cac m?c tieu c?a Phong trao Dan quy?n b?ng cach them vao nh?ng đoi h?i v? ph?m cach ch?ng t?c, đ?c l?p v? kinh t? va chinh tr? , c?ng nh? gi?i phong kh?i quy?n l?c da tr?ng. M?t vai h?c gi? b?t đ?u g?i Phong trao Dan quy?n la cu?c Tai thi?t l?n th? hai.

Phong trao Dan quy?n va Phong trao S?c m?nh Da đen la đ?nh cao c?a nh?ng th? h? b? ap b?c va ch?ng ki?n nh?ng s? ki?n quan tr?ng trong l?ch s? n??c M? nh? v? sat h?i Emmet Till, Rosa Parks va cu?c t?y chay xe buyt ? Montgomery, Alabama , v? k? th? ? Little Rock, Arkansas , r?t nhi?u v? bi?u tinh ng?i ( sit-in ), cac cu?c tu?n hanh vi t? do, cu?c Di?u hanh đ?n Washington vi Vi?c lam va T? do n?m 1963 va cac s? ki?n khac. Cu?c Di?u hanh đ?n Washington vi Vi?c lam va T? do cung cac đi?u ki?n đa giup hinh thanh cu?c di?u hanh đ??c cho la cac nhan t? t?o nen ap l?c đ?i v?i T?ng th?ng John F. Kennedy , sau đo la Lyndon B. Johnson , v?n đ?ng thong qua đ?o lu?t Dan quy?n n?m 1964 c?m đoan t?t c? hanh đ?ng k? th? t?i cac ti?n nghi cong c?ng, trong tuy?n d?ng nhan l?c va trong cac nghi?p đoan lao đ?ng.

Chi?n d?ch "Mua he T? do Mississippi" n?m 1964 t?o c? h?i cho hang ngan thanh nien đ?y ?p ly t??ng, da đen va da tr?ng, đi?u hanh cac "tr??ng h?c t? do" nh?m d?y cac k? n?ng đ?c vi?t, l?ch s? va cong dan giao d?c trong khi nh?ng thi?n nguy?n vien khac v?n đ?ng ng??i da đen đ?ng ky b?u c?. Cac mua he nay đ??c ghi d?u b?i nh?ng hanh đ?ng qu?y r?i, đe d?a va b?o đ?ng nh?m vao nh?ng ng??i ho?t đ?ng cho dan quy?n c?ng nh? nh?ng gia đinh đon ti?p h?. S? m?t tich c?a ba thanh nien, James Chaney, Andrew Goodman va Michael Schwerner, t?i Philadelphia va Mississippi thu hut s? quan tam c?a cong lu?n tren toan qu?c. Sau tu?n sau, ng??i ta tim th?y thi th? b? đanh đ?p da man c?a Chaney, m?t thanh nien da đen, trong m?t bai đ?m l?y cung v?i thi th? c?a hai ng??i b?n da tr?ng, c? hai đ?u b? b?n ch?t.

C?n ph?n n? c?a cong lu?n đ?i v?i "Mua he Mississippi đ?m mau" va s? tan b?o c?a nh?ng k? gi?t ng??i giup thuc đ?y vi?c thong qua đ?o lu?t Quy?n B?u c? n?m 1965 . đ?o lu?t đa đanh đ? nh?ng rao c?n t?ng ng?n tr? khong cho ng??i da đen h??ng quy?n b?u phi?u va la m?t th?ng l?i t?o ti?n đ? cho vi?c thong qua cac đ?o lu?t dan quy?n khac trong h?n m?t th?p nien.

đ?n luc nay, nh?ng ng??i M? g?c Phi v?n nghi ng? v? tinh hi?u qu? c?a ch? tr??ng ph?n khang b?t b?o đ?ng b?t đ?u co nhi?u ?nh h??ng. Cac th? l?nh da đen ch? tr??ng b?o đ?ng nh? Malcolm X thu?c t? ch?c Dan t?c H?i giao va Eldridge Cleaver thu?c đ?ng Bao đen , keu g?i ng??i da đen t? phong v? va s? d?ng cac bi?n phap b?o đ?ng n?u c?n. T? gi?a th?p nien 1960 đ?n gi?a th?p nien 1970 , phong trao Bao đen thuc gi?c ng??i M? g?c Phi h??ng v? chau Phi đ? tim ki?m s? soi d?n va nh?n m?nh đ?n tinh đoan k?t da đen h?n la tinh th?n hoa nh?p.

Trong khi Phong trao Dan quy?n đ?t đ??c đ?nh cao s?c m?nh c?a minh vao th?p nien 1960 d??i s? d?n d?t c?a nh?ng nha lanh đ?o nh? Martin Luther King, Jr. , Whitney Young va Roy Wilkins, Sr. , thi cac phat ngon nhan c?a t? ch?c Dan t?c H?i giao nh? Malcolm X, sau nay la Stokeley Carmichael , đ?ng Bao đen, va t? ch?c C?ng hoa Tan Phi chau keu g?i ng??i M? g?c Phi theo đu?i ch? ngh?a dan t?c da đen va ki?n t?o quy?n l?c da đen, qu?ng ba cac y t??ng v? th?ng nh?t, đoan k?t chau Phi (đen) va ch? thuy?t Lien Phi. đ?n cu?i th?p nien 1960, m?t s? nha ho?t đ?ng dan quy?n va cac th? l?nh ch? tr??ng lien Phi b? am sat, trong đo co Medgar Evers, Malcolm X, Martin Luther King, Jr. va Fred Hampton. Tuy nhien, khi ?y ng??i M? g?c Phi đa đ?t đ??c nh?ng b??c ti?n c?n b?n trong l?nh v?c kinh t? va chinh tr? nh? nh?ng n? l?c trong th?i k? đ?u tranh cho dan quy?n.

Cac v?n đ? hi?n t?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

K? t? Phong trao Dan quy?n, nhi?u ng??i M? g?c Phi đa đ?t đ??c nh?ng th?ng ti?n quan tr?ng cho v? tri c?a minh tren n?c thang xa h?i, trong khi nh?ng th?p nien g?n đay ch?ng ki?n s? phat tri?n v? quy mo c?a ng??i M? g?c Phi thu?c giai c?p trung l?u tren toan lanh th? Hoa K?. M?c du nh?ng c? h?i ch?a t?ng co đa giup ng??i M? da đen ti?p c?n h? th?ng giao d?c đ?i h?c va tuy?n d?ng nhan l?c, do nh?ng tan d? c?a ch? đ? no l? va s? k? th? ch?ng t?c, ng??i da đen v?n la m?t c?ng đ?ng t?t h?u v? kinh t?, giao d?c va xa h?i n?u so sanh v?i ng??i da tr?ng.

Cac v?n đ? nan gi?i trong chinh tr?, kinh t?, xa h?i đ?i v?i ng??i M? g?c Phi la vi?c kho ti?p c?n cac ch??ng trinh ch?m soc s?c kho?, ch? ngh?a ch?ng t?c trong cac đ?nh ch?, phan bi?t trong gia c?, giao d?c, c?nh sat, t? phap va nhan d?ng; c?ng co cac v?n n?n v? ngheo kh? va b? l?m d?ng. Ngheo kh? la v?n n?n l?n khi lien quan đ?n cac t?n th??ng tinh th?n trong cu?c s?ng hon nhan va bi?n phap gi?i quy?t, cac v?n đ? v? s?c kho?, trinh đ? h?c v?n th?p, m?t quan binh trong cac ch?c n?ng tam ly va t?i ph?m. N?m 2004 , co 24,7% gia đinh ng??i M? g?c Phi đ??c xem la s?ng d??i m?c ngheo.

?nh h??ng c?a cac ho?t đ?ng t?i ph?m nh? gi?t ng??i, buon ma tuy va tr?n l?t khi?n cac c?ng đ?ng ng??i M? g?c Phi cang ngheo kh? h?n va đang la m?t v?n đ? nghiem tr?ng. N?m 1995 , m?t ph?n ba nam gi?i ng??i M? g?c Phi ? đ? tu?i t? 20 đ?n 29 t?ng ch?u m?t hinh th?c ch? tai vi dinh liu đ?n t?i ph?m (giam gi? trong tu, qu?n ch? ho?c tu treo). M?t s? th?ng ke cho th?y ng??i M? g?c Phi ph?m t?i gi?t ng??i, b? gi?t ho?c b? giam gi? b?y l?n nhi?u h?n ng??i da tr?ng. Co l? trinh đ? h?c v?n va đ?a v? xa h?i la nguyen nhan d?n đ?n t?p quan ph?m t?i. T? l? cac v? sat nhan va cac hinh th?c b?o hanh khac c?a ng??i M? g?c Phi la cao h?n so v?i cac c?ng đ?ng dan c? da tr?ng ho?c cac ch?ng t?c khac co chung hoan c?nh (t?t h?u v? kinh t?).

Ng??i M? g?c Phi th??ng la đ?i t??ng c?a vi?c phan lo?i h? s? d?a theo y?u t? ch?ng t?c, c?ng d? b? nhin xem la hinh m?u tieu c?c trong xa h?i. Theo Hi?p h?i Y khoa Qu?c gia Hoa K? , đan ong da đen co nguy c? t? vong vi b?nh tim 20% cao h?n ng??i da tr?ng, va nam gi?i da đen co t? l? m?c b?nh huy?t ap cao đ?ng đ?u th? gi?i. T? l? sinh con ngoai hon nhan c?a cac ba m? ng??i da đen cao h?n t? l? binh quan c? n??c, 56% tr? da đen sinh ra trong nh?ng gia đinh ma ng??i m? khong co rang bu?c hon nhan chinh th?c v?i cha c?a đ?a tr?. N?m 1998 , con s? cac ba m? đ?c than chi?m 54% gia đinh ng??i M? g?c Phi.

đi?u ki?n kinh t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tinh tr?ng kinh t? c?a c?ng đ?ng ng??i M? g?c Phi, noi chung, đang la m?t v?n đ? gay tranh cai, khi cac con s? th?ng ke tinh đ?n nh?ng tan d? c?a qua trinh k? th? trong qua kh? l?n s? t?ng tr??ng b?n v?ng trong đ?i b? ph?n dan s? Hoa K?, c?ng nh? s? ph?n vinh c?a c?ng đ?ng n?u so sanh v?i cac qu?c gia ben ngoai n??c M?. L?i t?c trung binh c?a ng??i M? g?c Phi x?p x? 65% l?i t?c c?a dan "da tr?ng", t?c la "nh?ng ng??i co ngu?n g?c ch?ng t?c t? Au chau , Trung đong ho?c B?c Phi ", theo cac con s? th?ng ke. S? cach bi?t nay l?n nh?t khi m?c l?i t?c đ??c tinh ? n?c thang cao nh?t, m?c du ro rang la thanh ph?n giau co nh?t kho đ??c xem la bi?u tr?ng cho toan th? c?ng đ?ng, da tr?ng ho?c da đen. Theo danh sach nh?ng ng??i giau nh?t c?a t?p chi Forbes , tai s?n tr? gia 800 tri?u đola trong n?m 2000 c?a Oprah Winfrey đa đ?t co vao v? tri ng??i M? g?c Phi giau nh?t trong th? k? 20, th?t th?m h?i khi so sanh v?i con s? 100 t? đola tr? gia tai s?n c?a Bill Gates trong n?m 1999 , khi Gates đ??c x?p th? nh?t trong danh sach nh?ng ng??i M? da tr?ng giau nh?t th? k? 20 .

Tuy nhien, trong danh sach n?m 2004 c?a Forbes , tr? gia tai s?n c?a Gates ch? con 46,6 t? đola trong khi tai s?n c?a Winfrey t?ng len 1,4 t? đola, c?ng c? v? tri c?a co nh? la ng??i M? g?c Phi giau nh?t th? k? 20, t? phu da đen duy nh?t tren th? gi?i, x?p th? 235 trong danh sach nh?ng ng??i giau nh?t n??c M? n?m 2005, th? 562 trong s? nh?ng ng??i giau nh?t th? gi?i va la m?t trong nh?ng nhan v?t v?a giau nh?t v?a co ?nh h??ng l?n nh?t t?i Hoa K?.

M?c du nhi?u ng??i M? g?c Phi v?n s?ng d??i m?c ngheo, nh?ng ch? s? g?n đay cho th?y kho?ng cach giau ngheo đang thu h?p d?n. K? t? cu?i th?p nien 1990 , m?c l?i t?c c?a ng??i da đen gia t?ng đang k? - thanh ph?n h? l?u đang thu h?p d?n trong khi giai c?p trung l?u đang phat tri?n m?nh, va tinh tr?ng t??ng t? đang di?n ra trong gi?i giau co.

H?n 1,7 tri?u ng??i M? g?c Phi đa v??t qua ng??ng ngheo; kho?ng cach gi?a m?c l?i t?c c?a ph? n? da đen va ph? n? da tr?ng nay ch? con m?t vai ph?n tr?m; t? l? th?t nghi?p ? ng??i da đen trong nh?ng n?m g?n đay ? d??i m?c 10%. T? l? ng??i ngheo t? 26,5% trong n?m 1998 con 24,7% n?m 2004 .

N?m 2003 , y?u t? gi?i tinh thay th? y?u t? ch?ng t?c đ? tr? nen nhan t? chinh keo dai tu?i th? ? Hoa K?, v?i s? ki?n ph? n? M? g?c Phi s?ng lau h?n nam gi?i da tr?ng sinh cung n?m. Kho?ng cach tu?i th? gi?a ng??i da tr?ng (78,0) va da đen (72,8) gi?m 5,2 n?m, bi?u th? chi?u h??ng lau dai c?a hi?n t??ng nay.

N?m 2004, cong nhan da đen co m?c l?i t?c trung binh x?p h?ng th? nhi trong cac c?ng đ?ng thi?u s? t?i M?, ch? sau c?ng đ?ng M? g?c A. T??ng t?, trong cac nhom thi?u s?, ch? co ng??i M? g?c A la co nhi?u c? may h?n ng??i M? g?c Phi trong vi?c n?m gi? cac cong vi?c v?n phong (qu?n tr?, chuyen gia va cac lanh v?c lien quan). N?m 2001 , h?n m?t n?a gia đinh M? g?c Phi ki?m đ??c 50.000 đola ho?c h?n trong m?t n?m.

Nhin chung, ng??i M? g?c Phi tham gia tich c?c vao cac ho?t đ?ng chinh tr? h?n cac nhom thi?u s? khac v?i t? l? c? tri đi b?u ? m?c cao nh?t trong n?m 2004.

V?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong khi chia s? nh?ng đi?m chung v?i cac gia đinh M? khac, ng??i M? g?c Phi gi? rieng cho minh nh?ng net đ?c thu lien quan đ?n th?i đi?m c?ng nh? ph??ng cach xay d?ng hon nhan va t? ch?c gia đinh , vai tro c?a gi?i tinh, cung cach lam cha m? va nh?ng bi?n phap đ?i pho v?i kho kh?n.

Trong c?ng đ?ng ng??i M? g?c Phi, s? hinh thanh m?t gia đinh th??ng khong kh?i đ?u b?ng m?t cu?c hon nhan, ma b?ng s? ki?n m?t đ?a tr? chao đ?i. M?t gia đinh da đen tieu bi?u th??ng ton tr?ng ton ti tr?t t? va t? ra nghiem nh?t trong vi?c tuan gi? cac chu?n m?c đ?o đ?c, c?ng ap d?ng cac bi?n phap k? lu?t v? th? xac. Ong ba, đ?c bi?t la ba, th??ng th? gi? vai tro ch? ch?t trong vi?c b?o v? gia đinh. Khi cac ba m? khong th? đ?m đ??ng nhi?m v? c?a minh, ba s? b??c vao b?t tay ch?m soc va d?y d? b?n tr?. N?m 1998 , co 1,4 tri?u, t?c 12%, tr? da đen s?ng v?i ong ba (du chung co cha m? hay khong). M?t khac, khi v? gia ong ba đ??c ch?m soc b?i cac thanh vien con l?i trong đ?i gia đinh.

Trong s? cac c?ng đ?ng ch?ng t?c sinh s?ng ? Hoa K?, ng??i M? g?c Phi đ??c xem la c?ng đ?ng quan tam nhi?u nh?t đ?n cac v?n đ? tam linh. Theo cac cu?c th?m do th?c hi?n n?m 2006 c?a Nhom Barna (m?t t? ch?c đ?t tr? s? t?i California , chuyen kh?o sat cac l?nh v?c ton giao), co 52% ng??i da đen tham d? cac bu?i l? ton giao hang tu?n [1] L?u tr? 2008-07-16 t?i Wayback Machine , 95% co c?u nguy?n trong tu?n [2] L?u tr? 2005-03-05 t?i Wayback Machine va 66% co đ?c Kinh Thanh [3] L?u tr? 2006-08-11 t?i Wayback Machine .

S?c m?nh v?n hoa c?a gia đinh ng??i M? g?c Phi th? hi?n trong l?nh v?c tam linh , tinh th?n t??ng tr?, b?n s?c ch?ng t?c, c?u truc gia đinh r?ng m?, va nha th?. Nh?ng nhan t? nay đ??c xem la ngu?n l?c h? tr? trong y th?c h? va trong th?c t? cu?c s?ng.

Cac mon ?n c?a c?ng đ?ng ng??i M? g?c Phi s?n sinh trong hoan c?nh b? ap b?c v? ch?ng t?c va kinh t?. D??i ch? đ? no l?, ng??i M? g?c Phi khong đ??c phep ?n nh?ng ph?n th?t ngon, con sau khi đ??c gi?i phong nhi?u ng??i khong đ? ti?n đ? mua th?t. Soul food , nh?ng mon ?n co ngu?n g?c t? chau Phi, khong ch? đ??c ?a thich trong vong ng??i M? g?c Phi ? mi?n nam ma con ph? bi?n trong c?ng đ?ng da đen tren toan qu?c, v?i nhi?u sang t?o trong cong th?c ch? bi?n t? nh?ng s?n ph?m r? ti?n thu ho?ch đ??c ? nong trang c?ng nh? do s?n b?t va cau ca.

Am nh?c c?a ng??i M? g?c Phi (con g?i la am nh?c da đen) hi?n di?n kh?p n?i trong v?n hoa M? g?c Phi. T? tien ng??i M? g?c Phi b? đem đ?n B?c M? đ? lam no l? t?i cac nong tr??ng bong v?i, đa mang theo h? cac ca khuc ph?c đi?u ( polyphonic ) tieu bi?u t? hang tr?m nhom ch?ng t?c tren kh?p vung Tay Phi va H? Sahara . T?i M?, truy?n th?ng v?n hoa đa d?ng hoa quy?n v?i cac th? lo?i am nh?c ph??ng Tay nh? polka , waltz ... t?o nen m?t lo?i hinh am nh?c đ?c đao c?a cac c?ng đ?ng M? g?c Phi. Co nhi?u thay đ?i l?n trong cac giai đo?n sau nay, đ?n th? k? 21 , cac th? lo?i am nh?c c?a ng??i M? g?c Phi chi?m v? tri th?ng tr? trong dong nh?c ph? thong tren kh?p th? gi?i nh? nh?c rap , nh?y hiphop . Xuyen su?t cac c?ng đ?ng ng??i M? g?c Phi tren kh?p Hoa K?, am nh?c da đen th? hi?n nh?ng khia c?nh đa d?ng va ph?c t?p c?a v?n hoa va cu?c s?ng đ??ng đ?i c?ng nh? trong l?ch s? c?a ng??i M? g?c Phi.

?nh h??ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? nh?ng ngay đ?u tien đ?t chan len B?c M? trong than ph?n no l?, ng??i Phi va ng??i M? g?c Phi đa co nhi?u đong gop sang t?o cho v?n h?c , ngh? thu?t , k? n?ng nong nghi?p , th?c ph?m , ki?u dang trang ph?c, am nh?c , ngon ng? trong v?n hoa M?.

Am nh?c M? g?c Phi la m?t trong nh?ng ?nh h??ng v?n hoa M? g?c Phi lan to? r?ng nh?t ? n??c M? ngay nay c?ng nh? trong dong nh?c ph? thong tren kh?p th? gi?i. Hip hop , R&B , funk , soul , techno va cac lo?i hinh am nh?c M? đ??ng đ?i khac đ?u s?n sinh t? cac c?ng đ?ng da đen, bi?n th? t? nh?c blues , jazz va nh?c phuc am , gospel . Am nh?c M? g?c Phi c?ng gay ?nh h??ng va n?i k?t v?i h?u h?t cac lo?i hinh nh?c ph? thong tren th? gi?i. Cac ca s?, di?n vien n?i ti?ng ng??i M? g?c Phi va co s?c ?nh h??ng c?c l?n t?i th? gi?i nh? "N? hoang nh?c R&B" Whitney Houston , "Ong hoang nh?c Pop" Michael Jackson , n? ca s? kiem di?n vien Beyonce , n? danh ca Diana Ross , huy?n tho?i nh?c Soul Aretha Franklin , nh?ng gi?ng ca nh?c gospel n?i ti?ng nh? Cissy Houston , Dionne Warwick (m? va ch? h? c?a Whitney Houston)

Nhi?u tac gi? sang tac ti?u thuy?t , thi ca va ti?u lu?n t? nh?ng tr?i nghi?m s?ng c?a ng??i M? g?c Phi, va v?n h?c M? g?c Phi chi?m v? tri quan tr?ng tren v?n đan M?. Trong s? cac tac gi? n?i ti?ng co Langston Hughes , James Baldwin , Richard Wright , Zora Neale Hurston , Ralph Ellison , Toni Morrison va Maya Angelou .

Nhi?u sang ch? c?a ng??i M? g?c Phi đ??c s? d?ng r?ng rai tren kh?p th? gi?i. M?c du h?u h?t cac nha phat minh no l? đ?u la vo danh, m?t no l? c?a T?ng th?ng Lien bang mi?n Nam Jefferson Davis đa thi?t k? chan v?t tau th?y, đ??c l?p đ?t cho t?t c? tau thuy?n c?a h?i quan mi?n Nam. Sau N?i chi?n, thanh ph?n ch?ng t?c thi?u s?, trong đo co ng??i M? g?c Phi đa đong gop đang k? vao s? t?ng tr??ng v??t b?c c?a n?n cong nghi?p M?. đ?n n?m 1913 co h?n 1.000 ngan sang ch? đa đ?ng ky c?a ng??i M? g?c Phi.

Trong s? nh?ng nha phat minh n?i b?t nh?t co Jan Matzeliger, phat tri?n may s?n xu?t giay v?i s? l??ng l?n, Elijah McCoy, sang ch? cac thi?t b? boi tr?n t? đ?ng cho may h?i n??c. Granville Woods đa co 35 b?ng sang ch? c?i ti?n h? th?ng đ??ng ray xe đi?n k? c? h? th?ng giup tau ho? co th? lien l?c khi đang di chuy?n...

Co nhi?u ten tu?i l?n trong cac l?nh v?c th? thao, ngh? thu?t, am nh?c la ng??i M? g?c Phi. Trong nh?ng th?p nien g?n đay, ng??i M? g?c Phi c?ng n?m gi? cac v? tri quan tr?ng trong b? may t? phap va trong Chinh ph? Hoa K?; ngoai Clarence Thomas la ng??i M? g?c Phi th? nhi (sau Thurgood Marshall ) đ??c b? nhi?m vao T?i cao Phap vi?n Hoa K? n?m 1991 , thi Colin Powell la ng??i M? g?c Phi đ?m nhi?m ch?c v? cao nh?t trong chinh ph? lien bang , Powell đ??c b? nhi?m Ngo?i tr??ng Hoa K? n?m 2000, sau khi ph?c v? trong c??ng v? C? v?n An ninh Qu?c gia ( 1987 - 1989 ) va Ch? t?ch Lien quan ( 1989 - 1993 ). Ng??i k? nhi?m Powell trong ch?c v? B? tr??ng Ngo?i giao t? n?m 2004 , Condoleezza Rice , la ph? n? M? g?c Phi đ?u tien ph?c v? chinh ph? trong v? tri nay; tr??c đo Rice la C? v?n An ninh Qu?c gia cho T?ng th?ng George W. Bush (2000-2004).

Nh?ng thanh qu? ng??i M? g?c Phi gianh đ??c qua Phong trao Dan quy?n va Phong trao S?c m?nh Da đen khong ch? b?o đ?m m?t s? quy?n c?n b?n cho ng??i da đen ma con thay đ?i sau s?c va toan di?n xa h?i Hoa K?. Tr??c th?p nien 1950 , ng??i M? v?n s?ng d??i bong c?a ch? đ? no l? va lu?t l? k? th? ch?ng t?c ( Jim Crow ), nh?ng nh? l?i c?a Martin Luther King, Jr., ng??i M? g?c Phi va nh?ng ng??i ?ng h? h? đa thach th?c n??c M? "tr?i d?y đ? s?ng đung v?i y ngh?a th?t c?a ni?m xac tin r?ng m?i ng??i sinh ra trong binh đ?ng..." ( Toi Co m?t Gi?c m? ).

Phong trao Dan quy?n đanh d?u m?t s? thay đ?i tri?t đ? trong xa h?i, chinh tr?, kinh t? va đ?i s?ng dan s? Hoa K?. No xu?t hi?n v?i cac cu?c t?y chay, bi?u tinh ng?i l? ( sit-in ), tu?n hanh, ki?n t?ng, đanh bom va nh?ng hinh th?c b?o đ?ng khac; đa thuc đ?y cac ph??ng ti?n truy?n thong toan c?u va m? ra cac cu?c tranh lu?n gay g?t; hinh thanh cac lien minh dan s?, kinh t? va ton giao; phan hoa va han g?n hai chinh đ?ng l?n nh?t đ?t n??c; lam thay đ?i m?i quan h? gi?a ng??i da tr?ng va ng??i da đen, c?ng nh? cach x? s? gi?a m?i ng??i v?i nhau.

đi?u quan tr?ng h?n h?t la phong trao đa g? b? tinh th?n k? th? ch?ng t?c kh?i đ?i s?ng va lu?t phap Hoa K?, th?ng ti?n cac quy?n t? do dan s? va xa h?i ma nhi?u ng??i M? thu?c cac n?n v?n hoa khac nhau v?n h?ng mong đ?i. Nh?ng ti?n l? đ??c thi?t l?p b?i Phong trao Dan quy?n trong khia c?nh chi?n l??c va chi?n thu?t, c?ng nh? nh?ng m?c tieu ma no đa đ?t đ??c, đa tac đ?ng len Phong trao T? do Ngon lu?n, cu?c đ?u tranh c?a cong nhan nong tr?i va lao đ?ng nh?p c? thu?c nghi?p đoan Cong nhan Nong tr?i Hi?p nh?t, Phong trao Ng??i Da đ? M?, nh?ng n? l?c b?o đ?m quy?n binh đ?ng danh cho ph? n?, ng??i tan t?t va cac c?ng đ?ng thi?u s? khac.

Ai la ng??i M? g?c Phi? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cau tr? l?i tieu bi?u la b?t c? ng??i nao co t? tien la ng??i Phi chau da đen. đ?nh ngh?a nay bi?u th? nh?ng kinh nghi?m keo dai trong su?t th?i k? phan bi?t ch?ng t?c, quy?n t?i th??ng c?a ng??i da tr?ng, ch? đ? no l? va h? th?ng lu?t l? phan bi?t mau da.

T?i mi?n nam Hoa K?, co lu?t m?t gi?t mau, ngh?a la ch? c?n co m?t gi?t "mau đen" la ng??i da đen. Khi m?t ng??i mang dong mau lai thi ng??i ?y s? đ??c xem la thu?c v? nhom ch?ng t?c "h? đ?ng" trong hai dong mau ?y.

đ?n t? mi?n nam, no đ??c xem la đ?nh ngh?a chu?n tren toan qu?c, đ??c c? ng??i da tr?ng l?n ng??i da đen ch?p nh?n ? vi nh?ng ly do khac nhau.

Ng??i ?ng h? quy?n t?i th??ng c?a ng??i da tr?ng, t?c ng??i ch? tr??ng k? th? ch?ng t?c, xem b?t c? ai co ngu?n g?c chau Phi da đen la thua kem v? đ?o đ?c va tri tu?, nh? th? la thu?c thanh ph?n h? đ?ng. Trong th?i k? no l?, do nh?ng đ?ng c? kinh t? gi?i ch? no tim m?i cach nang cao đ?n m?c t?i đa s? no l? h?u b?o đ?m ngu?n lao đ?ng r? ti?n trong vao giai đo?n ?y c?ng nh? trong nh?ng th?p nien k? ti?p.

Trong khi đo, đ?i v?i ng??i M? g?c Phi, h? th?ng m?t gi?t mau phan bi?t con ng??i theo mau da la nhan t? quan tr?ng đong gop cho tinh th?n đoan k?t trong cac c?ng đ?ng ch?ng t?c thi?u s?. Ng??i M? g?c Phi chia s? v?i nhau nhi?u đi?u trong xa h?i, va vi v?y co chung m?t chinh ngh?a - b?t k? nh?ng pha tr?n đa ch?ng ho?c nh?ng phan t?ng v? xa h?i va kinh t?.

Ng??i M? da tr?ng, ng??i da đ?, ng??i A chau ho?c ? R?p v?n khong đ??c nhin nh?n la ng??i M? g?c Phi sinh s?ng ? Hoa K?, du cho t? tien c?a h? di c? t? l?c đ?a Phi. Trong m?t s? tr??ng h?p, co nh?ng ng??i da tr?ng Nam Phi, ng??i B?c Phi g?c Au ho?c ng??i A đ?n t? Phi chau t? đ?ng hoa minh v?i ng??i M? g?c Phi h?u co th? h??ng l?i t? lu?t Affirmative Action (danh đ?c quy?n cho cac ch?ng t?c thi?u s?) ho?c nh?ng ch??ng trinh khac, nh?ng lu?n đi?m c?a h? th??ng khong đ?ng v?ng.

Th?ng ke [ s?a | s?a ma ngu?n ]

B?ng ke d??i đay bi?u th? s? ng??i M? g?c Phi tr?i qua cac th?i đ?i, d?a tren s? li?u c?a V?n phong Th?ng ke Hoa K? (T? n?m 1920 đ?n 2000 d?a tren s? li?u c?a V?n phong Th?ng ke Hoa K?, ph? bi?n b?i Time Almanac n?m 2005, trang 377)

N?m	S? l??ng	T? l? tren dan s? toan qu?c	No l?	T? l? no l?
1790	757.208	19,3% (cao nh?t trong l?ch s?)	697.681	92%
1800	1.002.037	18,9%	893.602	89%
1810	1.377.808	19,0%	1.191.362	86%
1820	1.771.656	18,4%	1.538.022	87%
1830	2.328.642	18,1%	2.009.043	86%
1840	2.873.648	16,8%	2.487.355	87%
1850	3.638.808	15,7%	3.204.287	88%
1860	4.441.830	14,1%	3.953.731	89%
1870	4.880.009	12,7%	-	-
1880	6.580.793	13,1%	-	-
1890	7.488.788	11,9%	-	-
1900	8.833.994	11,6%	-	-
1910	9.827.763	10,7%	-	-
1920	10.5 tri?u	9,9%	-	-
1930	11.9 tri?u	9,7% (th?p nh?t trong l?ch s?)	-	-
1940	12.9 tri?u	9,8%	-	-
1950	15.0 tri?u	10,0%	-	-
1960	18.9 tri?u	10,5%	-	-
1970	22.6 tri?u	11,1%	-	-
1980	26.5 tri?u	11,7%	-	-
1990	30.0 tri?u	12,1%	-	-
2000	36.6 tri?u	12,3%	-	-

Ghi chu: Theo D? li?u Th?ng ke CIA , n?m 2005 , t? l? nay la 13,5% [4] L?u tr? 2006-08-09 t?i Wayback Machine

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

^ “The Black Population: 2010” (PDF) . Census.gov. thang 9 n?m 2011 . Truy c?p ngay 3 thang 6 n?m 2013 .
^ “Pew Forum: A Religious Portrait of African-Americans” . The Pew Forum on Religion & Public Life. 30 thang 1 n?m 2009 . Truy c?p ngay 31 thang 10 n?m 2012 .
^ Gomez, Michael Angelo (1998). Exchanging Our Country Marks: The Transformation of African Identities in the Colonial and Antebellum South: The Transformation of African Identities in the Colonial and Antebellum South . University of North Carolina Press. tr. 12 . ISBN 0807861715 .
^ As a compound adjective, the term is usually hyphenated as African-American . “African American” . American Heritage Dictionary . Houghton Mifflin Harcourt . Truy c?p ngay 20 thang 3 n?m 2014 .
^ ^a ^b “The size and regional distribution of the black population” . Lewis Mumford Center. B?n g?c l?u tr? ngay 12 thang 10 n?m 2007 . Truy c?p ngay 1 thang 10 n?m 2007 .
^ American FactFinder, United States Census Bureau. “United States ? QT-P4. Race, Combinations of Two Races, and Not Hispanic or Latino: 2000” . Factfinder.census.gov. B?n g?c l?u tr? ngay 12 thang 2 n?m 2020 . Truy c?p ngay 20 thang 1 n?m 2011 .
^ Gomez, Michael A: Exchanging Our Country Marks: The Transformation of African Identities in the Colonial and Antebellum South , p. 29. Chapel Hill, NC: University of North Carolina, 1998
^ Rucker, Walter C. (2006). The river flows on: Black resistance, culture, and identity formation in early America . LSU Press. tr. 126. ISBN 0-8071-3109-1 .
^ Systemic racism is so rare in America, the media just can't stop lying about it

đ?c them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Jack Salzman, ed., Encyclopedia of Afro-American culture and history, New York, NY: Macmillan Library Reference USA, 1996
African American Lives, edited by Henry L. Gates, Evelyn Brooks Higginbotham, Oxford University Press, 2004 - more then 600 biographies
From Slavery to Freedom. A History of African Americans, by John Hope Franklin, Alfred Moss, McGraw-Hill Education 2001, standard work, first edition in 1947
Black Women in America - An Historical Encyclopedia, Darlene Clark Hine (Editor), Rosalyn Terborg-Penn (Editor), Elsa Barkley Brown (Editor), Paperback Edition, đ?i h?c Indiana Press 2005
van Sertima, Ivan "They Came Before Columbus"

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Brandon S. Centerwall, "Race, Socioeconomic Status and Domestic Homicide, Atlanta, 1971-72," 74 AM. J. PUB. HLTH. 813, 815 (1984)
Darnell F. Hawkins, "Inequality, Culture, and Interpersonal Violence," 12 HEALTH AFFAIRS 80 (1993)
Jerome A. Neapolitan, "Cross-National Variation in Homicide; Is Race A Factor?" 36 CRIMINOLOGY 139 (1998)
Bohlen, C. "Does She Say the Same Things in her Native Tongue?" New York Times, ngay 18 thang 5 n?m 1986
Felder, J. (1992) From the Statue of Liberty to the Statue of *Bigotry. New York: Jack Felder.
Felder, J. "Black Origins and Lady Liberty." Daily Challenge. ngay 16 thang 7 n?m 1990
Sinclair, T. Was Original Statue a Tribute to Blacks? New York Voice, ngay 5 thang 7 n?m 1986
The New York Post, "Statue of Liberty" ngay 17 thang 6 n?m 1986.
Altman, Susan "The Encyclopedia of African-American Heritage"

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

[1] “The Black Population: 2010” (PDF) . Census.gov. thang 9 n?m 2011 . Truy c?p ngay 3 thang 6 n?m 2013 .

[2] “Pew Forum: A Religious Portrait of African-Americans” . The Pew Forum on Religion & Public Life. 30 thang 1 n?m 2009 . Truy c?p ngay 31 thang 10 n?m 2012 .

[Gomez-3] Gomez, Michael Angelo (1998). Exchanging Our Country Marks: The Transformation of African Identities in the Colonial and Antebellum South: The Transformation of African Identities in the Colonial and Antebellum South . University of North Carolina Press. tr. 12 . ISBN 0807861715 .

[4] As a compound adjective, the term is usually hyphenated as African-American . “African American” . American Heritage Dictionary . Houghton Mifflin Harcourt . Truy c?p ngay 20 thang 3 n?m 2014 .

[LewisM-5] “The size and regional distribution of the black population” . Lewis Mumford Center. B?n g?c l?u tr? ngay 12 thang 10 n?m 2007 . Truy c?p ngay 1 thang 10 n?m 2007 .

[tthqvu-6] American FactFinder, United States Census Bureau. “United States ? QT-P4. Race, Combinations of Two Races, and Not Hispanic or Latino: 2000” . Factfinder.census.gov. B?n g?c l?u tr? ngay 12 thang 2 n?m 2020 . Truy c?p ngay 20 thang 1 n?m 2011 .

[7] Gomez, Michael A: Exchanging Our Country Marks: The Transformation of African Identities in the Colonial and Antebellum South , p. 29. Chapel Hill, NC: University of North Carolina, 1998

[8] Rucker, Walter C. (2006). The river flows on: Black resistance, culture, and identity formation in early America . LSU Press. tr. 126. ISBN 0-8071-3109-1 .

[thehill.com-9] Systemic racism is so rare in America, the media just can't stop lying about it

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]