Khang Cach

S?a lien k?t
Bach khoa toan th? m? Wikipedia
?n b?n Kinh Thanh Geneva n?m 1560.
Ph?n c?a lo?t bai v?
Khang Cach
Latin version of the Christian cross which is used by virtually all Protestant denominations
M?t ph?n trong lo?t bai v?
Kito giao
Tranh khảm miêu tả Chúa Giêsu, Sicilia, Ý
Th?n h?c
đong ph??ng
Tay ph??ng
Thuy?t phi Ba Ngoi
Ch? đ? lien quan
Christian cross  Ch? đ? C? đ?c giao
C?i cach Khang ngh?
95 luận đề
Khang Cach
Phong trao Giam ly
John Wesley
Bai nay vi?t v? tong phai Khang Cach (Protestantism). đ?i v?i m?t trao l?u thu?c Khang Cach v?i ten g?i Tin Lanh (Evangelicalism), xem Phong trao Tin Lanh .
"Tin Lanh" c?ng co th? coi la m?t cach g?i khac c?a "Tin M?ng" hay " Phuc Am ".

Khang cach hay con g?i la Tin Lanh , la m?t nhanh c?a Kito giao ( C? đ?c giao , Thien Chua giao ), v?i s? l??ng tin h?u h?n 900 tri?u tren toan th? gi?i. [1] Khang Cach th??ng đ??c dung đ? ch? m?t c?ng đ?ng cac giao h?i kh?i phat t? cu?c c?i cach ton giao, b?t đ?u vao th? k? 16 b?i Martin Luther . Trong khi đo t?i Chau Au , nhi?u ng??i co quan đi?m t??ng t? nh? c?a Luther c?ng b?t đ?u tach kh?i Cong giao va thanh l?p cac giao phai khac nhau. H? đ??c g?i d??i ten chung la Khang Cach , hay Tan giao (đ? phan bi?t v?i C?u giao la Cong giao ). Khang Cach đ??c xem la n?m trong ba nhanh chinh c?a C? đ?c giao , cung v?i Cong giao Roma va Chinh Th?ng giao đong ph??ng .

C?ng đ?ng Khang Cach bao g?m cac giao h?i thu?c C? đ?c giao ch?p nh?n n?n th?n h?c c?a cu?c C?i cach Tin Lanh . N?n th?n h?c nay t? ch?i cong nh?n th?m quy?n c?a Giao hoang, v?i ni?m xac tin r?ng ch? co Kinh Thanh (khong ph?i Truy?n th?ng thanh ho?c quy?n gi?i thich Kinh Thanh danh cho cac ch?c s?c cao c?p c?a giao h?i [2] ) la ngu?n chan ly duy nh?t, va tin r?ng ch? b?i an đi?n c?a Thien Chua ma con ng??i đ??c c?u r?i . Ch?c t? t? thu?c v? t?t c? cac tin h?u, nh?ng lu?n đi?m chinh c?a th?n h?c Khang Cach đ??c tom t?t trong N?m Tin ly Duy nh?t .

Thu?t t? Protestantismus ( Khang Cach ), co g?c t? ti?ng Latin protestatio ngh?a la tuyen b? ho?c ph?n đ?i, đ??c dung đ? ch? th? khang ngh? c?a cac than v??ng (trong đo co tuy?n đ? h?u ) va đ?i di?n cac thanh ph? t? do thu?c Thanh ch? La Ma ch?ng l?i ngh? quy?t c?a H?i ngh? Speyer l?n th? hai , ngh? quy?t nay tai kh?ng đ?nh l?p tr??ng c?a H?i ngh? Worms ch?ng l?i cu?c C?i cach Tin Lanh. [3] Luc ?y, ng??i ta g?i nh?ng ng??i ?ng h? th? khang ngh? va l?p tr??ng c?i cach la ng??i ph?n khang hay khang ngh?. T? đo, thu?t t? Khang Cach, bao ham nhi?u y ngh?a khac nhau, đ??c dung đ? ch? C? đ?c giao ph??ng Tay khong cong nh?n th?m quy?n c?a Giao hoang. [3] Tr??c th?i đi?m x?y ra khang ngh? vao thang 4 n?m 1529 , ng??i ta dung thu?t t? evangelisch (g?c t? ti?ng Hy L?p , mang ngh?a la Phuc Am hay Tin Lanh ) đ? g?i nh?ng ng??i theo cu?c c?i cach.

Trong y ngh?a r?ng l?n h?n, ten g?i Khang Cach dung đ? ch? cac giao h?i khac nhau, tach kh?i Cong giao do ch?u ?nh h??ng c?a Martin Luther va John Calvin , ng??i kh?i x??ng va lanh đ?o m?t cu?c c?i cach ton giao khac t?i Geneve , Thu? S? . Ben c?nh đo c?ng xu?t hi?n m?t s? phong trao c?i cach khac, th??ng đ??c g?i la C?i cach tri?t đ? . Trong khi đo nhi?u nhom ton giao tach kh?i Cong giao c?ng đ??c gan cho nhan hi?u Khang Cach du chinh h? c?ng ph? nh?n m?i lien h? v?i Luther, Calvin hay v?i Cong giao.

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

C?i cach Khang ngh?
95 luận đề
Khang Cach
Martin Luther
Bai chi ti?t: C?i cach Tin Lanh

Phong trao c?i cach bung n? đ?t ng?t t?i nhi?u n?i ? Au Chau , nh?ng tim th?y s?c m?nh c?a minh t?i đ?c , n?i cu?c c?i cach đa gay ra s? phan hoa sau s?c gi?a cac v??ng h?u đang cai tr? cac ph?n lanh th? n??c nay. Tuy nhien, nguyen nhan c?a s? bung n? n?y co th? gi?i thich b?i cac bi?n đ?ng x?y ra trong su?t hai th? k? tr??c đo t?i Tay Au .

M?m m?ng c?a s? b?t ?n am ? ben trong giao h?i va đ? qu?c đ??c đ?y len đ?nh đi?m khi x?y ra vi?c d?i ngai Giao hoang v? Avignon , Phap ( 1308 - 1378 ) va s? tranh ch?p giao quy?n gi?a hai tri?u Giao hoang t?n t?i song song ( 1378 - 1416 ), gay ra chi?n tranh gi?a cac v??ng h?u, cac cu?c n?i d?y c?a nong dan va m?i quan tam v? nh?ng th?i nat trong long h? th?ng cac tu vi?n. No c?ng gi?i thi?u ch? ngh?a qu?c gia nh? la m?t nhan t? m?i vao th? gi?i trung c?. Phong trao ph?c h?ng nhan v?n khuy?n khich gi?i khoa b?ng quan tam đ?n quy?n t? do danh cho h?c thu?t. Nh?ng cu?c tranh lu?n soi n?i đ??c ti?n hanh t?i cac vi?n đ?i h?c ban đ?n cac v?n đ? nh? b?n ch?t c?a giao h?i, ngu?n g?c va gi?i h?n c?a th?m quy?n danh cho Giao hoang, cac cong đ?ng va cac v??ng h?u. M?t trong nh?ng lu?n thuy?t c?p ti?n va gay g?t nh?t đ?n t? John Wycliffe c?a đ?i h?c Oxford , va sau đo la t? Jan Hus c?a đ?i h?c Praha . Trong n?i b? Giao h?i Giao h?i Cong giao Roma , cu?c tranh lu?n nay b? khep l?i b?i Cong đ?ng Constance ( 1414 - 1418 ), x? t? Jan Hus va thieu xac John Wycliffe nh? la k? d? giao. Du Cong đ?ng Constance n? l?c kh?ng đ?nh va c?ng c? cac khai ni?m th?i trung c? v? giao h?i va đ? qu?c, l?i khong th? gi?i quy?t toan di?n cac c?ng th?ng v? y th?c qu?c gia c?ng nh? nh?ng ph?n khang v? th?n h?c.

Huldrych Zwingli

Martin Luther , tu s? dong Augustine va giao s? t?i đ?i h?c Wittenberg , ch? mu?n keu g?i m? ra cac cu?c tranh lu?n v? phep an xa ( indulgence ). Truy?n thuy?t cho r?ng Luther đa treo 95 lu?n đ? c?a minh tren c?a nha th? lau đai Wittenberg, n?i danh đ? treo cac thong bao c?a vi?n đ?i h?c. Tuy nhien, nh?ng ph?n đ?i c?a ong đa th?i bung len s? b?t man am ? t? lau trong s? đe nen.

X?y ra cung luc v?i nh?ng bi?n đ?ng l?i đ?c la m?t phong trao kh?i phat t?i Thu? S? d??i s? lanh đ?o c?a Huldreich Zwingli . V?n t?n t?i m?t s? b?t đ?ng gi?a hai phong trao nay du h? chia s? v?i nhau m?t m?c tieu chung va đ?ng y v?i nhau v? h?u h?t cac v?n đ? lien quan.

John Calvin

Sau khi Giao hoang quy?t đ?nh tr?c xu?t Luther va len an cu?c c?i cach, cac tac ph?m c?a John Calvin t?o nen nhi?u ?nh h??ng trong vi?c thi?t l?p m?t s? đ?ng thu?n t??ng đ?i gi?a cac nhom c?i cach khac nhau t?i Thu? S? , Scotland , Hungary , đ?c va nh?ng n?i khac. Vi?c Anh giao tach r?i kh?i La Ma d??i th?i tr? vi c?a Henry VIII , kh?i đ?u t? n?m 1529 va hoan t?t vao n?m 1536 , đem V??ng qu?c Anh đ?ng hanh v?i cu?c c?i cach. Du v?y, nh?ng thay đ?i t?i Anh đ??c ti?n hanh de d?t h?n cac n?i khac ? Au chau va ng??i Anh ch?n con đ??ng trung dung gi?a c?u giao va tan giao. (Ngay nay, v? th?n h?c, nhi?u ng??i Anh v?n xem minh la Cong giao c?i cach h?n la Khang cach). Nh? th? ph??ng Tay đa v?nh vi?n b? chia c?t thanh hai ph?n: Giao h?i Cong giao Roma va Khang Cach.

V? h?c thu?t, phong trao Khang Cach ? ch?u ?nh h??ng th?i k? ph?c h?ng va đ??c h?u thu?n b?i nh?ng vi?n đ?i h?c ? Tay Au ? thu hut gi?i tri th?c, chinh tr? gia, gi?i chuyen mon, th??ng gia va th? th? cong. K? thu?t in ?n đang phat tri?n giup qu?ng ba t? t??ng Khang Cach, c?ng nh? tr? giup h?u hi?u cho vi?c ?n hanh nh?ng b?n d?ch Kinh Thanh sang cac ngon ng? đ?a ph??ng. Cac khai ni?m v? s? t? do c?a l??ng tam va quy?n t? do ca nhan, n?y sinh t? th?i k? s? khai c?a phong trao Khang Cach, đ??c đ?nh hinh va phat tri?n qua m?t th?i gian dai lien t?c đ?i khang v?i th?m quy?n c?a Giam m?c thanh Roma va h? th?ng t?ng l? c?a Giao h?i Cong giao. D?n da, phong trao Khang Cach v??t qua nh?ng gi?i h?n truy?n th?ng, t?p chu vao cac v?n đ? nh? l??ng tam ca nhan, gieo m?m cho s? phat tri?n c?a ti?n trinh dan ch? hoa, va cho phong trao Khai sang ( Enlightenment ), x?y ra trong cac th? k? sau.

Th?n h?c c?n b?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: N?m Tin ly Duy nh?t

Co n?m ch? La tinh co th? mieu t? ni?m xac tin th?n h?c c?a ng??i Khang cach, du khong ph?i t?t c? trong s? h? đ?u tin nh? v?y:

  • Solus Christus (Duy Chua C? đ?c): Ch? co Chua C? đ?c la đ?ng hoa gi?i gi?a Thien Chua va con ng??i (I Ti:2.5). Ngoai m?t minh Chua Gie-xu ra, khong co m?t ai khac co th? lam trung gian hoa gi?i ho?c c?u thay cho con ng??i, k? c? M? Maria, cac s? đ? va thanh đ? đa t? vi đ?o.
  • Sola Scriptura (Duy Thanh Kinh): Tin h?u Khang Cach tin r?ng truy?n th?ng tong đ? ch? co th? xu?t phat t? cac tong đ? la nh?ng ng??i đ??c ch?n b?i chinh Chua Gie-xu C? đ?c, va nh? th? cac truy?n th?ng nay ch? co th? tim th?y trong Kinh Thanh đ??c vi?t b?i cac tong đ? (I Cor 11.2; Ga: 1.8; II Tes: 2.15), vi v?y Thanh kinh la th?m quy?n duy nh?t cho l?i giao hu?n c?a cac tong đ?. Tin đ? Khang Cach tin r?ng ch? co Kinh Thanh la chan truy?n t? cac tong đ?, h?p phap va la chu?n m?c cho đ?c tin . Tin h?u Khang Cach bac b? đ?c tin Cong giao cho r?ng Giam m?c thanh La Ma ( Giao hoang ) la Tong đ? c?a Chua Gie-xu va giao hu?n c?a Giao hoang co th?m quy?n tong đ?.
  • Sola Fide (Duy đ?c tin): Trai v?i giao ly Cong giao v? cong đ?c (Giac?:2.24: ICor: 13.2), v? s? ?n n?n va phep an xa, s? c?u nguy?n va l? c?u sieu cho ng??i ch?t, cong đ?c c?a cac thanh va c?a ng??i t? đ?o va v? ng?c luy?n t?i, tin đ? Khang Cach tin r?ng m?i tin h?u đ?u la th?y t? l?, đ??c hoa gi?i v?i Thien Chua ch? b?i đ?c tin vao Chua Gie-xu ma thoi (Ro:3.28; Eph:2.8-9).
  • Sola Gratia (Duy an đi?n ): đ?i ngh?ch v?i giao ly Cong giao cho r?ng c? đ?c tin va cong đ?c la c?n thi?t cho s? x?ng cong binh (Eph:2.8-9; Gal:5.6), cac nha c?i cach tin r?ng s? c?u r?i hoan toan la s? ban cho t? Thien Chua, v?n hanh b?i Chua Thanh Linh , do s? c?u chu?c c?a Chua Gie-xu, ch? khong b?i cong đ?c c?a tin h?u (Xem N?m Tin ly Duy nh?t ).
  • Soli Deo Gloria (Duy Chua đ??c ton cao): đ?i ngh?ch v?i ni?m tin cho r?ng con ng??i s?ng đ? kh?ng đ?nh cai toi va th? hi?n chinh minh cho ng??i khac xem th?y, cac nha c?i chanh cho bi?t Kinh Thanh kh?ng đ?nh r?ng m?c đich s?ng duy nh?t ma Thien Chua ban cho con ng??i, đo la đ? s?ng vi Thien Chua va ton cao Thien Chua (Colose 1:16; Esai 43:6-7, 21; 2Corinhto 5:15).

Nh?ng phong trao ?nh h??ng đ?n Khang Cach [ s?a | s?a ma ngu?n ]

John Wesley

Ng??i ta co th? xac đ?nh đ??c khuynh h??ng th?n h?c c?a m?t tin h?u Khang Cach n?u bi?t đ??c ng??i ?y ch?u ?nh h??ng c?a phong trao nao tinh t? cu?c c?i cach t?i đ?c va Phong trao Thanh giao ( Puritan ) t?i Anh cho đ?n nay.

Phong trao Giam ly [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Phong trao Giam Ly ( Methodist ) b?t đ?u vao th? k? 18 , t? cu?c c?i cach Thanh giao t?i Anh , ch?u ?nh h??ng c?a Phong trao Sung tin ( Pietist ) t?i đ?c , sau đo tr? v? Anh trong mo hinh m?i thong qua John Wesley va giao h?i Giam Ly c?ng nh? cac nhom ton giao nh? khac nh? Quaker . Tich c?c trong s?ng đ?o, d?n than trong cong tac xa h?i, sau nhi?m trong kinh nghi?m thu?c linh la nh?ng đ?c đi?m c?a phong trao Giam Ly. T? đay hinh thanh nen Phong trao Thanh khi?t ( holiness movement ), t?p chu vao tr?i nghi?m thanh hoa trong đ?i s?ng c?a tin h?u.

Phong trao Tin Lanh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Phong trao Tin Lanh ( Evangelicalism ) kh?i phat vao cu?i th? k? 18 , khi cac cu?c ph?c h?ng ton giao bung phat trong cac giao phai khac nhau hinh thanh nen phong trao nay. Tin đ? Tin Lanh t?p chu vao kinh nghi?m qui đ?o, s? sung tin c?a m?i ca nhan, nghien c?u Kinh Thanh va v?n đ? đ?o đ?c c?a xa h?i, bao g?m tinh ti?t đ?, cac gia tr? gia đinh va s? binh đ?ng. H? bac b? ch? ngh?a hinh th?c trong th? ph?ng, giao nghi va th?n h?c .

Phong trao Ng? Tu?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Phong trao Ng? Tu?n ( Pentecostalism ) kh?i phat t? Hoa K? vao đ?u th? k? 20 , b?t ngu?n t? phong trao Thanh khi?t. Phong trao nay chu tr?ng vao vi?c tim ki?m cac an t? ( gift ) c?a Chua Thanh Linh đ??c chep trong Tan ??c . Kh?ng đ?nh vi?c noi ti?ng l? la ch?ng c? c?a " bap tem b?i Thanh Linh" đa tr? nen đ?c đi?m c?a phong trao nay. H? c?ng t?p chu vao vi?c ch?a b?nh b?i đ?c tin va th?c hanh cac phep l?. D??i ?nh h??ng c?a phong trao nay, n?y sinh hang tr?m giao phai t?i Hoa K?. C?ng phat sinh t? đay Phong trao An t? ( charismatic movement ).

Billy Graham .

Phong trao T? do [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Phong trao T? do ( Liberalism ) nh?m gi?i thich Thanh Kinh theo cach m?i sao cho thich h?p v?i nhan sinh quan đ??ng th?i, phong trao t?o nhi?u ?nh h??ng trong cac giao h?i truy?n th?ng c?a c?ng đ?ng Khang cach, đ?c bi?t vao cu?i th? k? 19 v?i Phong trao Tan phai ( Modernist ) va Phe binh Kinh Thanh .

Phong trao N?n t?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Phong trao N?n t?ng ( Fundamentalism ) nh?n m?nh đ?n nh?ng đi?m n?n t?ng c?a th?n h?c Khang Cach nh?m bac b? cac quan đi?m c?a phong trao T? do, đ?c bi?t la ph??ng phap phe binh Kinh Thanh. Phong trao nay b?c phat vao th? k? 20 ch? y?u t?i Hoa K? va Canada trong vong cac giao phai thu?c phong trao Tin Lanh. H? đ?c bi?t nh?n m?nh vao th?m quy?n va tinh tr?n v?n c?a Kinh Thanh.

Phong trao Tin Lanh Hi?n đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Phong trao Tin Lanh Hi?n đ?i ( Neo-evangelicalism ) b?t ngu?n t? phong trao N?n t?ng nh?ng c? g?ng lam gi?m nh? cac quan đi?m c?c đoan, cung luc b? sung cac khuynh h??ng m?i nh? h?i nh?p vao xa h?i, d?n than vao cac cong tac xa h?i, ph?i h?p ? quy mo l?n cong tac truy?n ba Phuc am , nang cao h?c thu?t bi?n giao ( apologetics ).

Cac giao phai Khang Cach [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tin h?u Khang Cach th??ng thich g?i cac giao h?i c?a h? la giao phai ( denomination ), ng? y r?ng cac giao h?i, trong cach nhin c?a h?, ch? la m?t ph?n trong toan th? H?i thanh chung.

Trai v?i nh?ng gi ng??i ta th??ng ngh? v? cac nha c?i cach, khai ni?m v? h?i thanh ph? quat, ho?c h?i thanh chung (cong giao) khong h? b? bac b? trong c?ng đ?ng Khang Cach. Ng??c l?i, s? hi?p nh?t vo hinh c?a h?i thanh chung đ??c cac nha c?i cach xem la giao ly quan tr?ng trong n?n th?n h?c Khang Cach. Nh?ng nha c?i cach nh? Martin Luther, John Calvin, va Ulrich Zwingly tin r?ng h? đang n? l?c c?i cach h?i thanh chung đang đ?m chim trong d? giao va th?i nat, bac b? cac cao bu?c cho r?ng h? đang tach kh?i h?i thanh chung, va bay t? ni?m xac tin r?ng h? đang c? đem h?i thanh tr? l?i v?i cac giao hu?n va cac gia tr? c?a h?i thanh tien kh?i. Do đo, khai ni?m v? s? hi?p nh?t c?a h?i thanh chung v?n đ??c xem la y?u t? n?n t?ng trong cac giao h?i thu?c c?ng đ?ng Khang Cach.

L? Th? ph??ng trong m?t nha th? Khang Cach t?i Ha Lan .

M?t trong nh?ng k?t qu? tr?c ti?p c?a cu?c C?i cach Tin Lanh la s? hinh thanh cac giao h?i c?p qu?c gia. Song, trong quan đi?m c?a cac nha c?i cach, cac giao h?i nay c?ng ch? la m?t ph?n trong h?i thanh chung. Nh? v?y, cac giao h?i c?i cach thu?c v? h?i thanh chung, l?p n?n tren N?m Tin ly Duy nh?t , va bac b? th?m quy?n c?a Giao hoang.

It co s? khac bi?t v? th?n h?c gi?a cac giao phai, va cac giao phai đ??c thanh l?p th??ng d?a tren cac đ?c thu v? đ?a d? va b? may t? ch?c, v?i s? t?p chu đ?c bi?t vao s? hi?p nh?t trong h?i thanh vo hinh ? quy t? nh?ng ng??i đ??c c?u b?i huy?t c?a Chua Gie-xu , v??t len tren ranh gi?i c?a cac t? ch?c giao h?i "h?u hinh" tren tr?n th?.

Ph?n l?n tin h?u Khang Cach gia nh?p vao m?t trong cac c?ng đ?ng Khang Cach sau:

Nhi?u phong trao đ?i k?t ra đ?i trong n? l?c lien k?t va tai t? ch?c cac giao h?i Khang Cach, nh?ng ch? co đ??c nh?ng k?t qu? h?n ch?. H?u h?t cac giao phai Khang Cach đ?u đ?ng thu?n v?i nhau v? cac giao ly quan tr?ng cung cac gia tr? c?n c?t trong đ?c tin C? đ?c , va ton tr?ng s? khac bi?t trong quan đi?m lien quan đ?n cac v?n đ? khong quan tr?ng trong th?n h?c, giao nghi va t? ch?c. Kho co đ??c con s? chinh xac, nh?ng ??c tinh hi?n co kho?ng "33 000 giao phai hi?n di?n tren 238 qu?c gia". [4]

Co kho?ng 593 tri?u [5] tin h?u Khang Cach tren toan th? gi?i, bao g?m 170 tri?u t?i B?c M? , 140 tri?u t?i Phi Chau , 120 tri?u t?i Au Chau , 70 tri?u t?i chau M? La tinh , 60 tri?u t?i A Chau va 10 tri?u t?i Uc Chau . Nh? v?y c?ng đ?ng Khang Cach chi?m kho?ng 27% t?ng s? g?n 2 t? [6] [7] tin h?u C? đ?c giao .

Truy?n giao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Su?t g?n 100 n?m sau cu?c C?i cach Tin Lanh , do b? v??ng b?n vao cu?c đ?u tranh sinh t?n v?i Giao h?i Cong giao Roma , c?ng đ?ng Khang Cach khong m?y quan tam đ?n cong cu?c truy?n giao.

Song, trong cac th? k? ti?p theo, ngay cang co nhi?u nha truy?n giao Khang Cach đ??c g?i đ?n nhi?u x? s? tren kh?p th? gi?i đ? cong b? thong đi?p C? đ?c cho cac dan t?c. T?i B?c M? , trong s? cac nha truy?n giao ti?p xuc v?i ng??i M? b?n đ?a co Jonathan Edwards , nha thuy?t giao n?i ti?ng c?a cu?c đ?i Th?c t?nh , t? n?m 1750, ong danh ph?n con l?i trong đ?i đ? chuyen tam truy?n giao cho ng??i dan b? l?c Housatonic, va giup h? ch?ng l?i s? boc l?t c?a ng??i da tr?ng.

Giao h?i Moravian [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Giao h?i Moravian đ?c bi?t quan tam đ?n cong cu?c truy?n giao. Khi giao h?i ch? quy t? 300 tin h?u t?i Herrnhut , h? đa c? ng??i đi truy?n giao. Trong vong 30 n?m, giao h?i đa g?i hang tr?m giao s? đ?n nhi?u n?i tren th? gi?i nh? vung Ca-ri-be , B?c M? va Nam M? , B?c C?c , Phi chau , va vung Vi?n đong .

William Carey , ng??i đ??c xem la "Cha đ? cong cu?c truy?n giao đ??ng đ?i".

H? la giao h?i Khang Cach đ?u tien thi hanh m?c v? cho ng??i no l?, c?ng la nh?ng nha truy?n giao Khang Cach đ?u tien tim đ?n nh?ng vung đ?t m?i đ? qu?ng ba thong đi?p phuc am. T? n?m 1732, đa co m?t c? s? truy?n giao Moravian đ??c thi?t l?p tren đ?o St Thomas thu?c vung Ca-ri-be. [8]

William Carey [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T?i Anh kho?ng n?m 1780, m?t ng??i th? đong giay tr? tu?i ten William Carey b?t đ?u đ?c m?t quy?n sach c?a Jonathan Edwards vi?t v? m?t m?c s? đa qua c?, David Brainerd , ng??i đa t?n t?y giup đ? ng??i da đ? ? B?c M? b?ng cach m? tr??ng h?c va rao gi?ng phuc am; Carey c?ng b? thu hut b?i nh?ng chuy?n du hanh c?a James Cook kham pha qu?n đ?o Polynesia . T? đo, ong chu tam đ?n trach nhi?m truy?n giao cho cac dan t?c tren th? gi?i. Carey t? h?c ti?ng Hi L?p , Hebrew , Y , Ha Lan , Phap , va tim đ?c nhi?u sach.

N?m 1792, Carey vi?t ti?u lu?n n?i ti?ng Tra v?n v? B?n ph?n c?a C? đ?c nhan s? d?ng m?i ph??ng ti?n đ? đem ng??i khac đ?n v?i đ?c tin C? đ?c . Khong ph?i la m?t cu?n sach th?n h?c kho khan, Carey s? d?ng nh?ng d? li?u đ?a ly va dan t?c h?c t?t nh?t th?i ?y đ? v? b?n đ? va trinh bay s? l??ng cac dan t?c c?n nghe Phuc am, giup kh?i phat phong trao truy?n giao bung n? m?nh m? cho đ?n nay. Sau 34 n?m ho?t đ?ng truy?n giao, n?m 1834, Carey t? tr?n t?i Serampore , ?n đ? .

Thomas Coke [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thomas Coke , Giam m?c đ?u tien c?a Giao h?i Giam Ly M?, đ??c g?i la "Cha đ? cong cu?c truy?n giao Giam Ly". Sau m?t th?i gian ? M? đ? cung Giam m?c Francis Asbury gay d?ng h?i thanh con non tr?, Coke r?i tan th? gi?i đ? hi?n minh cho cong cu?c truy?n giao ? Tay ?n . Khi ? M?, ong đa ho?t đ?ng tich c?c đ? tim ki?m s? h? tr? cho cac c? s? truy?n giao, đ?ng th?i tuy?n d?ng them nhan l?c.

Du qua đ?i n?m 1803 khi đang tren tau đ?n Sri Lanka đ? m? c? s? truy?n giao m?i, di s?n c?a ong đ? l?i cho cac tin h?u Giam Ly ? long nhi?t huy?t cho cong cu?c truy?n giao - v?n con đ?n ngay nay.

Hudson Taylor va H?i Truy?n giao N?i đ?a Trung Hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lan song truy?n giao k? ti?p, kh?i phat t? đ?u th?p nien 1850, ch? tr??ng ti?n sau vao n?i đ?a, v?i Hudson Taylor va H?i Truy?n giao N?i đ?a Trung Hoa . N?m 1883, Henry Grattan Guinness thanh l?p đ?i h?c Cliff đ? đao t?o va cung ?ng giao s? cho h?i truy?n giao.

H?i ngh? Truy?n giao Th? gi?i n?m 1910 t?i Edinburgh, Scotland.

Taylor ch? tr??ng h?i nh?p v?i ng??i dan đ?a ph??ng, ong m?c trang ph?c Trung Hoa va noi ti?ng Hoa ngay c? khi ? nha. Cac tac ph?m, nh?ng bai di?n thuy?t, va đ?i s?ng c?a Taylor la nhan t? giup hinh thanh nhi?u t? ch?c truy?n giao, trong đo co Phong trao Sinh vien Tinh nguy?n (SVM). T? n?m 1850 đ?n 1950, phong trao nay đa g?i đi g?n 10 000 nha truy?n giao, nhi?u ng??i trong s? h? đa thi?t m?ng do khong h?p v?i th? nh??ng đ?a ph??ng.

H?i ngh? Truy?n giao Edinburgh 1910 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1910, H?i ngh? Truy?n giao Edinburgh đ??c t? ch?c ? Scotland d??i quy?n ch? t?a c?a John Mott (khoi nguyen gi?i Nobel Hoa binh n?m 1946), nha lanh đ?o tich c?c c?a SVM va la m?t tin h?u Giam Ly . H?i ngh? xem xet tinh tr?ng truy?n ba phuc am, phien d?ch Kinh Thanh , v?n đ?ng s? h? tr? c?a h?i thanh, va hu?n luy?n gi?i lanh đ?o đ?a ph??ng. H?i ngh? khong ch? thi?t l?p c? ch? h?p tac lien giao h?i cho cong cu?c truy?n giao ma con l?p n?n cho phong trao đ?i k?t ton giao.

H?i Phien d?ch Kinh Thanh Wiclyffe [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1935 ch?ng ki?n s? ra đ?i c?a lan song truy?n giao kh?i phat b?i hai nha truy?n giao Cameron Townsend va Donald McGavran . Nh?n th?y r?ng du đa ti?p c?n nhi?u khu v?c đ?a ly khac nhau, v?n con nhi?u nhom dan t?c b? co l?p b?i ly do ngon ng? ho?c giai c?p, Cameron thanh l?p H?i Phien d?ch Kinh Thanh Wycliffe chuyen tam phien d?ch Kinh Thanh ra cac ngon ng? đ?a ph??ng, con McGavran t?p chu vao n? l?c xoa b? cac rao c?n v?n hoa va giai c?p t?i nh?ng x? s? nh? ?n đ? , đ?t n??c nay co 4 600 ngon ng?, dan chung b? chia c?t b?i s? khac bi?t trong ngon ng?, v?n hoa, va giai c?p.

M?t khia c?nh quan tr?ng trong chi?n l??c truy?n giao la chinh ng??i đ?a ph??ng thi?t k? ph??ng phap ti?p c?n v?i đ?ng bao c?a h?. T?i chau A , chi?n l??c nay đ??c kh?i x??ng b?i nh?ng nhan v?t nh? Ti?n s? G. D. James c?a Singapore , M?c s? Theodore Williams c?a ?n đ?, va Ti?n s? David Cho c?a Han Qu?c .

đi đoi v?i n? l?c truy?n t?i thong đi?p C? đ?c, cac t? ch?c truy?n giao th??ng cung ?ng cho ng??i dan đ?a ph??ng cac lo?i d?ch v? y t? va phuc l?i. Hang ngan tr??ng h?c, tr?i m? coi, va b?nh vi?n đ??c thanh l?p b?i cac c? s? truy?n giao.

Tin Lanh t?i Vi?t Nam [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nha th? Tin Lanh B?o L?c.
Bai chi ti?t: Tin Lanh t?i Vi?t Nam

đ?c tin Khang Cach đ??c truy?n ba t?i Vi?t Nam t? cu?i th? k? 19 do n? l?c c?a cac nha truy?n giao thu?c H?i Truy?n giao Phuc am Lien hi?p ( Christian and Missionary Aliance; C&MA ). N?m 1911 th??ng đ??c k? la n?m đanh d?u Khang Cach đ?n Vi?t Nam. H?i thanh Tin Lanh Vi?t Nam ( The Evangelical Church of Vietnam ) cho đ?n nay v?n la giao h?i Khang Cach lau đ?i nh?t va co s? tin h?u đong nh?t t?i Vi?t Nam. Co l? vi ly do nay thu?t t? Tin Lanh ( Evangelical ) th??ng đ??c dung nh? m?t t? đ?ng ngh?a v?i Khang Cach ( Protestant ), [9] ma t?i Vi?t Nam, danh x?ng Tin Lanh th??ng đ??c dung đ? thay th? cho Khang Cach. Tin Lanh hay Phuc Am co ngh?a la tin t?c t?t lanh theo cach g?i c?a cac nha truy?n giao đ?u tien c?a Khang Cach t?i Vi?t Nam.

Theo nh?ng ??c tinh khac nhau, co kho?ng t? 1 tri?u [10] đ?n h?n 1,4 tri?u [11] [12] [13] tin h?u thu?c c?ng đ?ng Khang Cach t?i Vi?t Nam , ph?n l?n t?p trung ? mi?n Nam. Tin Lanh đ??c xem la m?t trong nh?ng ton giao phat tri?n nhanh nh?t tren đ?t n??c nay. [10] [14]

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ “Th?ng ke s? l??ng tin đ? Tin Lanh tren th? gi?i” (b?ng ti?ng Anh). 2024.
  2. ^ O'Gorman, Robert T. and Faulkner, Mary. The Complete Idiot's Guide to Understanding Catholicism . 2003, page 317.
  3. ^ a b Definition of Protestantism at the Episcopal Church website
  4. ^ World Christian Encyclopedia (2nd edition). David Barrett , George Kurian and Todd Johnson. New York: Oxford University Press, 2001
  5. ^ Protestantism by country
  6. ^ "between 1,250 and 1,750 million adherents, depending on the criteria employed": McGrath, Alister E. Christianity: An Introduction . 2006, page xv1.
  7. ^ "1.5 thousand million Christians": Hinnells, John R. The Routledge Companion to the Study of Religion . 2005, page 441.
  8. ^ Seedtime and Harvest: A Brief History of the Moravian Church in Jamaica 1754-1979 , S. U. Hastings & B. L. MacLeavy, The Moravian Church Corporation, 1979.
  9. ^ “Introduction to Protestantism” . The term Evangelical (from the Greek evangelion : 'Good news') is often used as a synonym for 'Protestant'.
  10. ^ a b “C? n??c co 1 tri?u tin đ? Tin Lanh” . Phap Lu?t Thanh ph? H? Chi Minh . B?n g?c l?u tr? ngay 10 thang 6 n?m 2012 . Truy c?p ngay 1 thang 9 n?m 2012 .
  11. ^ Nguy?n Cao Thanh, đ?o Tin Lanh ? Vi?t Nam t? 1975 đ?n nay, t? li?u va m?t s? đanh gia ban đ?u , Ban Ton giao Chinh ph? .
    Nh? v?y, theo ??c tinh ban đ?u, t?ng s? ng??i theo đ?o Tin Lanh ? Vi?t Nam cho đ?n n?a cu?i th?p nien đ?u tien c?a th? k? XXI co kho?ng 1.460.000 ng??i đang sinh ho?t ? 6.000 chi h?i va đi?m nhom.
  12. ^ Joseph, Martin. “The Protestant Church in Vietnam (Appendix 3: Ethnic groups)” . Christian Publishing. B?n g?c l?u tr? ngay 23 thang 4 n?m 2014 . Truy c?p ngay 14 thang 7 n?m 2013 .
  13. ^ Tr?n Thanh Giang. “đ?o Tin Lanh ? Vi?t Nam va m?t s? v?n đ? đ?t ra hi?n nay” . T?p chi Nghien c?u V?n hoa.
    ...đ?o Tin lanh đa co c? s? trong qu?n chung ? nhi?u vung tren đ?t n??c ta, th?c t? hi?n nay đa co kho?ng h?n 1,2 tri?u tin đ?. đ?c bi?t la kho?ng 10 n?m tr? l?i đay, đ?o Tin lanh phat tri?n đ?t bi?n ? Tay Nguyen, Tay B?c va m?t s? vung dan t?c thi?u s? khac...
  14. ^ Nguy?n Cao Thanh, đ?o Tin Lanh ? Vi?t Nam t? 1975 đ?n nay, t? li?u va m?t s? đanh gia ban đ?u , Ban Ton giao Chinh ph?

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wiktionary

?ng h? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Phe phan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

?nh h??ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  Anh giao   Anh Qu?c , M? ?ngle
C?i cach Khang ngh? (th? k? 16)  
    Tin Lanh   B?c Au , Tay Au , B?c M?
 
  Cong giao Roma Cong giao Latinh   Nam Au , Tay Au , M? Latinh
hi?p thong
  Kito giao   s? kh?i Ly giao đong-Tay (1054)   Cong giao đong ph??ng   Trung đong , đong Au
Cong đ?ng Ephesus
(431) 		  Cong đ?ng Chalcedon
(451) 		   
      Chinh th?ng giao đong ph??ng   đong Au , C?n đong , Gruzia , Nga
   
    Chinh th?ng giao C?u đong ph??ng   Armenia , Syria , Ai C?p , Ethiopia
 
  C?nh giao (Giao h?i Ph??ng đong)   L??ng Ha , Ba T?
L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Khang_Cach&oldid=71335204 ”