F. A. von Hayek
Friedrich August von Hayek
(
8 maj
1899
?
23 mars
1992
) eshte nje nga ekonomistet me eminente te shkolles Austriake (te ekonomise), dhe nje nga anetaret themelues te
Mont Pelerin Society
. Fitues i Cmimit Nobel per Shkencat Ekonomike ne vitin 1974.
[1]
Von Hayek lindi ne
Vjene
, ne nje familje aristokratike me intelektuale te rendesishem. Gjyshi i tij Gustav von Hayek ishte nje ornitolog dhe natyralist. I ati August von Hayek ishte nje botanist i rendesishem i njohur per studimet e tij mbi fitogjeoografine korologjike. E ema ishte kusherire e filozofit te famshem
Ludwig Wittgenstein
.
Me shperthimin e luftes ne 1914, von Hayek u fut ne ushtrine austro-hungareze, pavaresisht se nuk e kishte akoma moshen anagrafike. I mbijetoi luftes pa demtime te rendesishme dhe u dekorua per kurajon e tij. Pasi largohet nga ushtria rifillon studimet, duke u regjistruar ne universitetin e Vjenes. Ne vitin 1921 dhe 1923, perkatesisht, fitoi doktorate ne jurisprudence dhe ne
shkenca politike
, dhe njekohesisht studioi prikologji dhe ekonomi. Mendimi ekonomik hayekian u ndikuar fortesisht nga mesimdhenes si
Ludwig von Mises
dhe
Friedrich von Wieser
, dy nga eksponentet me te medhenj te
liberalizmit ekonomik
te kohes se vet.
Nga viti 1923 ne 1924 punoi si ndihmes profesor i Jeremiah Jenks-it ne New York University. Me pas ndihoi qeverine austriake te kalkulonte detajet ekonomike dhe ligjore te traktateve nderkombetare qe shenjuan fundin e
Luftes se Pare Boterore
.
Ludwig von Mises
e ndihmoi te organizonte Institutin austriak per studimin e ciklit ekonomik, te cilin e drejtoi von Hayek (nga viti 1927 me bashkepunimin e Oskar Morgenstern-in). Ne shkurt te vitit 1931 Lionel Robbins e ftoi te mbante disa seminare ne London School of Economics and Political Science (nga keta seminare u perftua vepra Prices and Production, 1931).
Teoria austriake e ciklit ekonomik
(
Austrian business cycle theory
) eshte nje teori ekonomike e zhvilluar nga ekonomistet e
Shkolles Austriake te ekonomise
, qe merret me fenomenin e cikleve ekonomike, se si ndodhin dhe se nga cfare shkaktohen.
Teoria i pati fillesat e veta ne vepren e ekonomisteve si
Ludwig von Mises
dhe Friedrich Hayek. Ne vitin 1974 von Hayek fitoi cmimin Nobel per Ekonomine, pjeserisht fale punes se tij mbi kete teori.
Ekonomistet e shkolles austriake argumentojne se
bankat qendrore
jane shkaktaret e te ashtuquajturit cikel ekonomik, nepermjet nje rritje konstante te ofertes se monedhes (
inflacioni monetar
) fale sistemit monetar te
Fiat Currency
(rritje artificiale e kreditit bankar).
Rezultatet e nje politike te tille monetare jane norma interesi te ulura dhe te mbajtura ulur ne menyre artificiale. Kjo ulje artificiale e normave te interesit shkakton te ashtuquajturat
boom
-e qe karakterizohen nga nje kerkese me e madhe per investime te cilat ne nje situate zhvillimi ekonomik normal (pa nderhyrje shteterore, te bankes qendrore) nuk do te mund te zhvilloheshin.
Boom-et karakterizohen nga nje kolokim deficitar dhe i rreme i investimeve (
malinvestment
). Korrektimi i nje situate te tille te krijuar nga nderhyrja qeveritare, ndodh ne te ashtuquajturat recesione, ne te cilat ndodh nje rikolokim apo ripozicionim optimal i resurseve.
Nje kerkese per barazi te pozitave materiale mund te permbushet vetem nga nje qeveri me fuqi totalitare. -
F.A.Hayek,
Law, Legislation, and Liberty
|
|---|
| Ndikimet
| |
|---|
| Themeluesit
| |
|---|
| Kontributore te tjere
| |
|---|
| Veprat kryesore
| |
|---|
|
|---|
| Koncepte te pergjithshme
| | |
|---|
| Ideologji
| |
|---|
| Aspekte shoqerore dhe kulturore
| |
|---|
| Eksponente te famshem
| |
|---|
| Vepra te rendesishme
| |
|---|