Coordinadas
:
35°53′N
14°30′E
/
35.883333°N 14.5°E
35.883333; 14.5
Malta
est'una isola e Istadu a 90 km a sud de sa
Sitzilia
. Abitada dae tempos antigos meda, comente testimoniat su tempiu preistoricu de
Hagar Qim
( chi significat Pedra eretta o pedra de su cultu) e de su quartu quintu millenniu prima de
Cristos
.
Est una republica parlamentare (in
maltesu
Repubblika ta' Malta
, in
inglesu
Republic of Malta
) chi de su 1 de maju 2004 faghet parte de s'
Unione Europea
de 315 km2 de isterrida e popolatzione unos 400 mizas. Formada de tres isoleddas:
Malta
,
Gozo
e
Comino
. Sa capitale est
Valletta
sas limbas uffitziales su
maltesu
e s'
inglesu
.
S'istadu tenet isterrida de 316 km2 e popolatzione de unos 416.500 bividores. Est unu artzipelagu cumpustu de is tres isuleddas de
Malta
,
Gozo
e
Comino
.
Colonizzadas dae sos
fenicios
, e a poi dae sos
gregos
e a poi dae sos
romanos
(218 a.C.)
Sos
bizantinos
ant dominadu dae su IV a su IX sec. In su 870 l'ant conchistada sos
Arabos
e l'ant tenta po duos seculos, cando est istada conchistada dae sos normannos e diventat parte de su
Regnu de Sicilia
.
Est passada a poi suta sos
Angioinos
, sos
Aragonesos
, e sos
Ispagnolos
. In su 1530
Carlo V
l'at tzedida a sos
Cavalieri Ospitalieri
o Cavalieri de Rodi. Chi dae sos
Turcos
funt catzados dae
Rodi
sea issoro. Dae tando sunt connoschidos comente Cavalieri di Malta. A Malta ant depidu sustennere un assediu de sos Turcos po battoro meses fintzas a s'arrivu de sa flotta ispagnola. Tando ant fortificadu s'isola e fundadu
La Valletta
, nomene dadu in onore de
Jean de la Valette
Gran Maestro de sos Cavalieris, chi aiat guidadu su fraigu, cun su progettu disegnadu dae s'architettu Fratziscu Laparelli inbiadu dae su paba
Pio V
.
Su 1798 s'isola fut occupada dae
Napoleone
chi andaiat in
Egittu
. Sa popolatzione no fut cuntenta e bi est istada una insurretzione, e cun s'agiudu de sa
Gran Bretagna
e de su re de
Napoli
, ant catzadu sos
frantzesos
( 1800). S'
Inghilterra
aiat postu pe in s'Isola detzisa a si la tennere, non ostante sas protestas de su Re de
Napoli
e de Sitzilia. In sa
segunda gherra mondiale
Malta est istada una importante base navale inglesa in su
Mediterraneu
. In su 1964 Malta diventat indipendente, ma faghinde parte de su
Commonwealth
.
Malta vivet de pisca, de commerciu e su portu de
la Valletta
est unu de sos pius importantes, po sos cantieris navales, e de turismu. A Malta est iscarsa s'abba, e gai s' abba pioana est pretziosa e cantu si podet benidi pijada in cisternas. Calchi cuntierra cun s'
Italia
, po sos immigrados clandestinos chi arrivant dae s'
Africa
cun barcas, e chi devent essere succurridos in mare.
Istados de su mundu
·
Europa
|
---|
| | | Istados
de facto
indipendentes
| | | Istados in parte europeos
| | |
- ↑
1.0
1.1
1.2
1.3
Istadu o dipendentzia fisicamente asiatica ma generalmente cunsideradu europeu suta perfilu antropicu
- ↑
2.0
2.1
2.2
2.3
Istadu cun territoriu totu o in parte in
Asia
segundu sas cunventziones geograficas diferentes
- ↑
3.0
3.1
3.2
Istadu cun sa majoria de su territoriu in
Asia
|
|