Ten artykuł dotyczy wojny domowej w Jordanii. Zobacz te?: Czarny Wrzesie? - organizacja terrorystyczna oraz album Pei.

Czarny Wrzesie?

Bojownicy Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny w Jordanii, 1969
Czas	6 wrze?nia 1970 ? 17 lipca 1971
Terytorium	Jordania
Przyczyna	wyst?pienie organizacji palesty?skich przeciwko krolowi Jordanii
Wynik	stłumienie powstania
Strony konfliktu
LFWP   Fatah   Syria   Jordania
Straty
3400 zabitych 537 zabitych
brak wspołrz?dnych

Czarny Wrzesie? ? wojna domowa w Jordanii pomi?dzy krolem Husajnem i rz?dem Jordanii a radykalnymi palesty?skimi organizacjami zbrojnymi trwaj?ca od wrze?nia 1970 do lipca 1971 roku.

Pocz?tkiem wojny domowej było ogłoszenie przez Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny powstania wyzwolonego terytorium palesty?skiego w połnocnej Jordanii 17 wrze?nia 1970. Antyrz?dowe wyst?pienie Palesty?czykow zostało stłumione przez wojsko jorda?skie. W obronie Palesty?czykow interweniowała Syria , jednak na skutek wewn?trznych sporow w rz?dz?cej ni? partii Baas interwencja ta zako?czyła si? kl?sk?. 27 wrze?nia 1970 krol Husajn i przewodnicz?cy Organizacji Wyzwolenia Palestyny Jasir Arafat podpisali zawieszenie broni, wypracowane na szczycie pa?stw arabskich w Kairze dzi?ki mediacji prezydenta Egiptu Gamala Abdel Nasera . Gdy jednak ten zmarł dzie? po zawarciu porozumienia, Husajn postanowił ostatecznie zlikwidowa? ruch palesty?ski w Jordanii. Walki wewn?trzne zako?czyły si? w lipcu 1971 całkowit? kl?sk? palesty?skich partyzantow, ktorzy wycofali si? do Libanu i Syrii .

Tło wydarze? [ edytuj | edytuj kod ]

Palesty?czycy w Jordanii [ edytuj | edytuj kod ]

Po I wojnie izraelsko-arabskiej Zachodni Brzeg Jordanu znalazł si? w granicach Transjordanii ^[1] . Na terytorium tym znajdowało si? wowczas według ro?nych szacunkow od 700 tys. ^[2] do 720 tys. mieszka?cow ^[1] , z czego od 300 tys. ^[2] do 500 tys. ^[1] stanowili Arabowie wyp?dzeni z pozostałej cz??ci Palestyny , za? blisko połowa straciła podczas wojny cały maj?tek. W 1950 Palesty?czycy stanowili 2/3 mieszka?cow całej Jordanii ^[1] i zdominowali ludno?? miejsk?, masowo przenosz?c si? do niewielkich dot?d jorda?skich miast z obozow dla uchod?cow ^[1] . Jordania była w dodatku pa?stwem młodym, ktore ogłosiło niepodległo?? w 1946, a w?rod jej mieszka?cow dominowali koczownicy i chłopi. Proces konsolidacji jorda?skiego społecze?stwa został dopiero niedawno zapocz?tkowany przez panuj?cego w kraju krola Abd Allaha , dawniej emira Transjordanii ^[2] . Palesty?czycy byli przeci?tnie lepiej wykształceni ni? Jorda?czycy, co ułatwiło im zdominowanie jorda?skiego szkolnictwa, handlu i gospodarki ^[2] . Mieli rownie? wi?ksze, praktycznie nieznane mieszka?com Jordanii do?wiadczenia polityczne: tworzyli ju? wcze?niej partie, wielu brało udział w walkach z dominacj? brytyjsk? lub walczyło z osadnikami ?ydowskimi ^[1] . Nie byli skłonni do łatwego zaakceptowania zwierzchnictwa monarchii haszymickiej , tym bardziej, ?e popularne były w?rod nich idee panarabskie . Krol Abd Allah postrzegany był przez Palesty?czykow jako jeden ze sprawcow kl?ski Arabow w walce z Izraelem . Podejrzewano go o ?wiadome doprowadzenie do niekorzystnego dla krajow arabskich zako?czenia wojny w porozumieniu z Wielk? Brytani? ^[1] .

Czyni?c starania o konsolidacj? społecze?stwa i ukształtowanie jednego narodu jorda?skiego, Abd Allah nie brał pod uwag? odr?bnej to?samo?ci Palesty?czykow. D??ył do asymilacji mieszka?cow Zachodniego Brzegu, ignoruj?c fakt, ?e wi?kszo?? z nich, zwłaszcza ci, ktorzy nie opu?cili obozow dla uchod?cow, nadal liczyła na powrot do dawnych miejsc zamieszkania. Abd Allah zabronił posługiwania si? nazw? Palestyna , utrudniał tworzenie palesty?skich instytucji, pa?stwo faworyzowało rdzennych Jorda?czykow w dost?pie do stanowisk publicznych ^[2] . Efekty asymilacji Palesty?czykow były niewielkie ^[2] . St?d do ko?ca swoich rz?dow Abd Allah musiał utrzymywa? rownowag? mi?dzy nieprowokowaniem Izraela a przekonywaniem Palesty?czykow, ?e jest w rzeczywisto?ci zwolennikiem ich d??e? niepodległo?ciowych ^[2] .

Rozwoj palesty?skich formacji zbrojnych [ edytuj | edytuj kod ]

W latach 50. XX wieku w?rod palesty?skich uchod?cow w Jordanii ukształtowały si? organizacje niepodległo?ciowe: Al-Fatah (Palesty?ski Ruch Wyzwolenia Narodowego) i Ruch Arabskich Nacjonalistow George’a Habasza ^[3] , ktory był pocz?tkowo organizacj? panarabsk? i dopiero po wojnie sze?ciodniowej , gdy panarabizm stracił dotychczasow? popularno??, przekształcił si? w Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny o profilu narodowym ^[4] .

Od pocz?tku przynale?no?ci Zachodniego Brzegu do Jordanii Palesty?czycy tworzyli zbrojne oddziały, ktore nast?pnie dokonywały na terytorium Izraela aktow dywersji , atakowały pojazdy, posterunki wojskowe lub kibuce . Intensywno?? palesty?skich atakow na Izrael wzrosła po utworzeniu Al-Fatahu. Swoje oddziały (Armi? Wyzwolenia Palestyny) od pocz?tku posiadała rownie? utworzona w 1964 Organizacja Wyzwolenia Palestyny . Skutki działa? militarnych Palesty?czykow były znikome ^[5] .

Panuj?cy od 1952 krol Jordanii Husajn ibn Talal prowadził w stosunku do Palesty?czykow polityk? podobn?, co jego ojciec. Zamierzał integrowa? Palesty?czykow z ogołem społecze?stwa Jordanii, zdaj?c sobie spraw? z faktu, ?e nie b?dzie w stanie zrealizowa? jej oczekiwa? w zakresie powrotu na ziemie zajmowane przed 1949. Husajn manifestacyjnie deklarował wrogo?? wobec Izraela i sympati? dla tych pa?stw arabskich, ktore okre?lały si? jako anty ameryka?skie . Rownocze?nie utrzymywał w mocy sojusz z USA (nieformalny) i Wielk? Brytani? . Ten dwuznaczny kurs miał zapewni? przetrwanie wci?? niepewnej monarchii haszymickiej ^[6] . W lutym 1960 Husajn nadał wszystkim Palesty?czykom obywatelstwo Jordanii, zakazuj?c rownocze?nie posługiwania si? nazw? ?Palestyna” i manifestowania ro?nic mi?dzy Palesty?czykami a Jorda?czykami ^[7] . Do 1967 krol Husajn rywalizował o wpływy na ruch palesty?ski z prezydentem Egiptu Gamalem Abdel Naserem , ktory był wowczas bardziej popularny w?rod Palesty?czykow ni? jakikolwiek polityk palesty?ski. Palesty?czycy wierzyli w antyizraelsk? retoryk? prezydenta Egiptu i jego zapewnienia o mo?liwo?ci budowy niepodległej Palestyny. W rzeczywisto?ci Abdel Naser zwi?kszył w 1963 zainteresowanie spraw? palesty?sk?, gdy? proklamowana w tym samym roku unia Egiptu z Irakiem i Syri? okazała si? fikcj?. Media egipskie zaprzestały atakowania jorda?skiej monarchii - w zamian za to krol Husajn zgodził si?, by na terytorium jego kraju ukształtował si? niezale?ny ruch palesty?ski. Rezultatem tych uzgodnie? było utworzenie w Kairze Organizacji Wyzwolenia Palestyny , ktorej baz? wypadow? uczyniono Jordani?, a przewodnicz?cym - Ahmada asz-Szukajriego . Zastrze?ono rownie?, ?e w razie konfliktow mi?dzy władzami jorda?skimi a formacjami palesty?skimi mediatorem b?dzie Abdel Naser, co faktycznie dawało mu mo?liwo?? ingerowania w sprawy wewn?trzne Jordanii. Pocz?tkowo jednak wspołpraca asz-Szukajriego z krolem Husajnem układała si? pomy?lnie, a monarcha zacz?ł by? akceptowany przez Palesty?czykow ^[8] .

Faktyczna autonomia palesty?ska w Jordanii [ edytuj | edytuj kod ]

Organizacja Wyzwolenia Palestyny natychmiast po powstaniu przyst?piła do rozbudowy swoich struktur wojskowych i cywilnych na terenach jorda?skich zamieszkiwanych przez Palesty?czykow. Tworzyła własne urz?dy, znakowane palesty?skimi flagami, obło?yła ludno?? dodatkowym podatkiem ^[8] . Bez przeszkod mogł rownie? działa? w Jordanii Al-Fatah, ktory od 1965 szybko zdobywał coraz wi?ksze poparcie ^[8] . Rownocze?nie swoje wpływy w?rod Palesty?czykow starały si? na mniejsz? skal? budowa? Irak i Syria ^[4] . Z ich inspiracji powstały kolejne ugrupowania polityczno-wojskowe, odpowiednio Arabski Front Wyzwolenia oraz As-Sa’ika ^[9] .

Z czasem OWP wysuwała pod adresem krola Husajna coraz dalej id?ce postulaty, co powodowało niesnaski w ich wzajemnych relacjach. W lutym 1965 Husajn mianował premierem Wasfiego at-Talla , przeciwnika naseryzmu , usuwaj?c z tego stanowiska sympatyzuj?cego z Egiptem Bahd?ata at-Talhuniego . At-Tall odrzucił ??dania asz-Szukajriego, ktory domagał si? obło?enia wszystkich zatrudnianych przez pa?stwo rdzennych Jorda?czykow pi?cioprocentowym podatkiem na rzecz formacji palesty?skich, a tak?e otwarcia w Ammanie oficjalnego centrum OWP. Egipska mediacja nie przyniosła efektow (od ko?ca 1965 oficjalna propaganda tego kraju ponownie przybrała oblicze antyjorda?skie), stosunki mi?dzy OWP a krolem nadal si? pogarszały, a sympatie Palesty?czykow w tym sporze były po stronie ich organizacji ^[8] . Na załamywanie si? dobrych relacji mi?dzy organizacj? a pa?stwem jorda?skim miały rownie? wpływ antyizraelskie działania zbrojne Palesty?czykow, ktore poci?gały za sob? izraelskie ataki odwetowe. W takich okoliczno?ciach 13 listopada 1966 wojska izraelskie weszły do wsi As-Samu na Zachodnim Brzegu, zabijaj?c znaczn? liczb? cywilow oraz kilkunastu ?ołnierzy jorda?skich. Władze Jordanii zacz?ły obawia? si?, ?e Izrael mo?e wkroczy? na cały Zachodni Brzeg; Jordania nie byłaby w stanie obroni? tego terytorium ^[8] . Po wydarzeniach w As-Samu w miastach Zachodniego Brzegu ponownie wybuchły antyrz?dowe zamieszki, ktorych palesty?scy uczestnicy ??dali, by władz? w tym regionie odda? przedstawicielom OWP. Bardziej radykalni ??dali nawet, by Husajn abdykował. Wyst?pienia zostały stłumione, a w lutym 1967 Jordania i Egipt przestały utrzymywa? stosunki dyplomatyczne ^[8] .

Wiosn? 1967 Husajn dokonał jednak kolejnego zwrotu w polityce zagranicznej. 21 maja zaproponował Abdel Naserowi zawarcie sojuszu, a 30 maja podpisał w Kairze ?Porozumienie o wspolnej obronie”, ktore nie tylko zapowiadało wspoln? walk? obu pa?stw z Izraelem, ale tak?e podporz?dkowywało siły jorda?skie egipskiemu dowodztwu. Krol zamierzał w ten sposob odzyska? popularno?? w?rod Palesty?czykow (ktorzy oczekiwali nowej wojny z Izraelem z nadziej? i optymizmem), a tak?e przeciwdziała? spodziewanej inwazji izraelskiej na Zachodni Brzeg ^[10] . Wojna sze?ciodniowa (5-10 czerwca 1967) zako?czyła si? jednak całkowit? kl?sk? Arabow. Siły jorda?skie zostały rozbite, a Zachodni Brzeg 8 czerwca opanowany przez przeciwnikow ^[11] .

Palesty?czycy wobec Jordanii po wojnie sze?ciodniowej [ edytuj | edytuj kod ]

Celem Jordanii po wojnie sze?ciodniowej było odzyskanie Zachodniego Brzegu (pa?stwo nie uznało faktycznej utraty tego terytorium), tote? organizacjom palesty?skimi ponownie pozwolono na aktywn? działalno??, w tym na utworzenie obozow w dolinie Jordanu i wznowienie antyizraelskich akcji zbrojnych ^[12] . Przebieg wojny sze?ciodniowej sprawił jednak, ?e działacze palesty?scy doszli do przekonania, ?e powstanie niepodległej Palestyny b?dzie mo?liwe jedynie drog? ?wojny ludowej” - samodzielnych działa? partyzanckich . Zamierzali prowadzi? w pełni niezale?ne działania zbrojne mimo faktu, ?e ich organizacje były zale?ne od ich materialnego wsparcia ^[13] . Dopu?cili tak?e mo?liwo?? atakowania krajow, ktore ich go?ciły, je?li uznali to za korzystne dla własnych celow ^[13] . Do ko?ca 1967 i w 1968 Palesty?czycy, atakuj?c Izrael, nadal jednak wspołpracowali z wojskami jorda?skimi. 21 marca 1968 jorda?ska artyleria uratowała od rozbicia głowny oboz Al-Fatah w Al-Karamie , co palesty?ska propaganda ukazywała nast?pnie jako zwyci?sk? bitw? , w ktorej głown? rol? przypisano partyzantom; to oni rzekomo mieli przyj?? z pomoc? nieudolnie walcz?cym Jorda?czykom. W ci?gu kolejnych miesi?cy zbrojne formacje palesty?skie przyci?gn?ły kilkana?cie tysi?cy ochotnikow ^[14] .

Antykrolewskie wyst?pienie Palesty?czykow [ edytuj | edytuj kod ]

Palesty?skie organizacje, uzyskuj?ce bezpo?redni? pomoc z ZSRR , zacz?ły ulega? coraz wi?kszej radykalizacji w duchu lewicowym . Ich przywodcy doszli rownie? do przekonania, ?e monarchia jorda?ska jest słaba i mo?e zosta? łatwo obalona ^[14] . Niektorzy, jak George Habasz, twierdzili wprost, ?e walka z Haszymitami jest obowi?zkiem Palesty?czykow tak samo, jak d??enie do zniszczenia Izraela. W listopadzie 1968 doszło do pierwszych star? mi?dzy oddziałami armii jorda?skiej a formacjami palesty?skimi ^[14] . Napi?cia jorda?sko-palesty?skie podsycała Syria, rz?dzona od 1963 przez socjalistyczn? parti? Baas ^[13] .

Krol Husajn pocz?tkowo starał si? unikn?? wojny domowej. Nadal s?dził, ?e sojusz z Egiptem i Syri?, a tak?e wspieranie formacji palesty?skich pomo?e wygra? now? wojn? z Izraelem i odzyska? Zachodni Brzeg. Miał rownie? na uwadze fakt, ?e wojsko jorda?skie musiało dopiero zosta? odtworzone po wojnie sze?ciodniowej. Dlatego w 1969 de facto pogodził si? z opanowaniem przez organizacje palesty?skie obozow dla uchod?cow na przedmie?ciach Ammanu i ich wzmo?on? aktywno?ci? na połnocy kraju. Ostatecznie uznał jednak, ?e działalno?? Palesty?czykow przynosi Jordanii wi?ksze straty ni? korzy?ci. Latem 1970 palesty?skie formacje ponownie dopuszczały si? atakow na urz?dnikow pa?stwowych i jorda?sk? policj?, anarchizuj?c sytuacj? w najwi?kszych miastach kraju ^[15] . Mo?liwo?? usuni?cia Palesty?czykow z Jordanii Husajn omowił z prezydentem Stanow Zjednoczonych Richardem Nixonem podczas swojej oficjalnej wizyty w Waszyngtonie w 1969, uzyskuj?c jego aprobat? ^[16] .

26 lipca 1970 Jordania zgodziła si? na drugi plan pokojowy Williama Rogersa , ktory zakładał trzymiesi?czny rozejm izraelsko-arabski, a tak?e wycofanie si? przez Izrael z ziem zaj?tych w toku wojny sze?ciodniowej. Takie rozwi?zanie całkowicie satysfakcjonowało Husajna, natomiast było nie do przyj?cia dla organizacji palesty?skich. Bojowki palesty?skie w sierpniu 1970 ponownie zorganizowały seri? zamachow na jorda?skich urz?dnikow, staraj?c si? całkowicie opanowa? sytuacj? w miastach. 1 wrze?nia 1970 w Ammanie ostrzelany został konwoj samochodow, w ktorym poruszał si? krol (nie wiadomo jednak, czy był to zaplanowany zamach). Wydarzenie to ostatecznie przekonało Husajna, ?e palesty?skie formacje działaj? na szkod? Jordanii i musz? zosta? z niej usuni?te ^[15] .

Czarny Wrzesie? [ edytuj | edytuj kod ]

Porwanie samolotow pasa?erskich. Wojna domowa [ edytuj | edytuj kod ]

6 wrze?nia 1970 członkowie Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny dokonali porwania czterech samolotow w Europie i jednego w Bahrajnie (kolejne porwanie zostało udaremnione), a trzy z nich skierowali na pustynne lotnisko Dawson's Field na terenie Jordanii. Wi?kszo?? pasa?erow została uwolniona, jednak 54 z nich Palesty?czycy zatrzymali w Ammanie, za? puste samoloty wysadzili w powietrze. Akt ten miał by? demonstracj? siły Palesty?czykow i słabo?ci Jordanii ^[15] . Rownie? na pocz?tku wrze?nia 1970 wizyt? w Jordanii odbyli przywodcy As-Sa’iki, zapewniaj?c, ?e OWP mo?e liczy? na pomoc syryjsk?. W Damaszku odbywały si? wiece, w czasie ktorych wzywano do walki w obronie Palesty?czykow w Jordanii ^[13] .

Jedena?cie dni po porwaniu samolotow palesty?scy działacze ogłosili w Irbidzie powstanie rz?du ludowego ^[15] . Przywodcy LFWP obwie?cili, ?e na terenie połnocnej Jordanii powstało wyzwolone terytorium palesty?skie ^[9] . Krol Husajn natychmiast nakazał armii jorda?skiej uderzenie na obozy dla uchod?cow pod Ammanem, a 16 wrze?nia ogłosił powstanie rz?du wojskowego z Muhammadem Dawudem al-Abbasim na czele. Walki w obozach przeci?gn?ły si? dłu?ej, ni? zakładał krol, trwały bowiem jedena?cie dni, jednak zgodnie z jego oczekiwaniami zako?czyły si? całkowitym sukcesem sił rz?dowych. OWP twierdziła nast?pnie, ?e w walkach poległo 3,5 tys. Palesty?czykow. Stolica znalazła si? pod kontrol? sił jorda?skich ^[15] . W czasie wojny domowej Palesty?czykom udzieliła pomocy Syria, wysyłaj?c im znaczn? ilo?? broni. Celem tej pomocy nie było jednak obalanie monarchii jorda?skiej, ale utworzenie przy granicy niewielkiego terytorium palesty?skiego, co mogłoby by? punktem wyj?cia do rozmow z Husajnem ^[13] .

Interwencja syryjska [ edytuj | edytuj kod ]

20 wrze?nia 1970 dwie?cie czołgow syryjskich, oficjalnie obsługiwanych przez bojownikow OWP, przekroczyło granic? syryjsko-jorda?sk?, pomagaj?c Palesty?czykom ponownie opanowa? Irbid i Ad?lun ^[15] . Inicjatorem takiej syryjskiej interwencji był Salah D?adid , przywodca radykalnego skrzydła syryjskiej partii Baas , od zamachu stanu w Syrii w 1966 jeden z najpot??niejszych politykow w kraju ^[17] . Minister obrony Syrii, Hafiz al-Asad , był przeciwnikiem wysyłania wojsk do Jordanii (godził si? jedynie dot?d na przekazywanie broni), co jego zdaniem mogłoby wpl?ta? kraj w wojn? z Izraelem, na ktor? Syria nie była gotowa. Nie skierował zatem syryjskiego lotnictwa do Jordanii wspolnie z siłami pancernymi, co stało si? przyczyn? kl?ski interweniuj?cych ^[13] , ktorzy musieli wycofa? si? po trzech dniach ^[15] .

Szczyt w Kairze. Ostateczna kl?ska Palesty?czykow [ edytuj | edytuj kod ]

W celu załagodzenia konfliktu mi?dzy przywodcami krajow arabskich prezydent Egiptu Gamal Abdel Naser zorganizował w Kairze szczyt w dniach 22-25 wrze?nia 1970 ^[15] . Zostało na nim wynegocjowane porozumienie zakładaj?ce wycofanie oddziałow zbrojnych z miast jorda?skich, zawieszenie broni oraz zwolnienie je?cow; porozumienie to 27 wrze?nia 1970 podpisali krol Husajn oraz Jasir Arafat. Wyrazem dobrej woli rz?du miało by? powołanie rz?du cywilnego na czele z Ahmadem Tukanem . W Ammanie starcia zako?czyły si? ^[18] . Dzie? po zawarciu porozumienia Gamal Abdel Naser zmarł, co pozbawiło Palesty?czykow egipskiego wsparcia w konflikcie z krolem Husajnem ^[18] .

W takiej sytuacji Husajn polecił armii jorda?skiej zlikwidowa? pozostałe jeszcze palesty?skie obozy zbrojne. W ci?gu krotkiego zawieszenia broni Palesty?czycy zdołali jedynie ewakuowa? ocalałe oddziały na połnoc kraju. W marcu 1971 Jorda?czycy odzyskali kontrol? nad Irbidem, za? ostatni oboz palesty?ski w gorach Ad?lun poddał si? po czterodniowym obl??eniu 17 lipca 1971 ^[18] . Palesty?czycy nie mogli ju? liczy? na pomoc syryjsk?, gdy? w grudniu 1970 w Syrii doszło do zamachu stanu , po ktorym władz? w kraju obj?ł Hafiz al-Asad, zmieniaj?c nast?pnie kurs polityki zagranicznej kraju ^[19] . Syria przyj?ła jedynie resztki rozbitych oddziałow palesty?skich z Ad?lunu ^[18] . Inni ocaleli bojowkarze palesty?scy znale?li schronienie w Libanie ^[9] .

Konsekwencje [ edytuj | edytuj kod ]

Wskutek wydarze? Czarnego Wrze?nia dotychczasowe struktury wojskowe i polityczne ruchu, zarowno nale??ce do OWP, jak i do konkuruj?cych z ni? formacji, zostały w znacznej mierze zniszczone. Jordania przestała by? centrum palesty?skiego ruchu zbrojnego, ktore przeniosło si? do Libanu ^[9] . Rownocze?nie w?rod Palesty?czykow wzmocniło si? d??enie do utworzenia własnego pa?stwa ^[20] , a formacje palesty?skie jeszcze si? zradykalizowały, co było szczegolnie widoczne w latach 1971-1973 ^[9] . Przejawem tej radykalizacji było utworzenie w 1971 organizacji terrorystycznej Czarny Wrzesie? , ktora swoj? nazw? upami?tniała wydarzenia poprzedniego roku ^[21] . Wojna domowa w 1970 dowiodła rownie?, ?e jedno?? arabska była mitem; ugrupowania głosz?ce panarabizm zachowały jednak pewn? popularno?? w?rod Palesty?czykow jeszcze przez kilka lat ^[22] . W odpowiedzi na zniszczenie palesty?skich oddziałow granice z Jordani? zamkn?ły Syria i Irak, za? Algieria zawiesiła stosunki dyplomatyczne z Jordani? ^[20] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]