't
Ottomaanse Riek
(
Ottomaans Turks
: ???? ???? ???????,
Devlet-i ?Al?ye-i ?O
s
m?n?ye
, 'De Sublieme Ottomaanse Staot';
Turks
:
Osmanlı ?mparatorlu?u
of
Osmanlı Devleti
;
Fraans
:
Empire ottoman
) was een staot, eregeerd deur etnische
Turken
, die tussen de 14de en vrogge 20ste ieuw een groot diel van
Zuudoost-Europa
,
West-Azie
en
Noord-Afrika
bestuurde. De staot wordden end 13de ieuw opericht in de stad
So?ut
in 't noordwesten van
Anatolie
deur 't
Turkmaanse
stamheufd
Osman I
. Van zien name is de name van 't riek ofeleid. Nao 1354 steuken de Ottomanen aover naor Europa en veraoverden daor de
Balkan
. Daormit wordden 't Ottomaanse
beylik
(priensdom) een transcontinentaal riek. Mit de inname van
Constantinopel
('t hudige
Istanbul
) deur
Mehmed de Veraoveraar
brachten de Ottomanen 't
Byzantiense Riek
umdale.
Onder 't bewind van
Suleiman de Merakelse
beleefde 't Ottomaanse Riek zien grootste macht en walvaort en de grootste verfiening van zien bestuurlijke, sociale en economische systemen. Begun 17de ieuw bestund 't uut 32 pervincies en een bulte
vazalstaoten
. Intied det partie daorvan later bij 't riek wordden edaone, kregen aandere in de loop van de ieuwen verschillende maoten van autonomie. 't Riek kreeg ok tiedelk varre aoverzeese laanden onder zien bestuur dankzij veklaorings van lejaoliteit an de
Ottomaanse sultan en kalief
, zoas de verklaoring van de sultan van
Atjeh
in 1565, of deur een steugien in bezit te wezen van eilaanden zoas
Lanzarote
in de Atlantische Oceaan in 1585.
Mit Constantinopel as de heufdstad en zeggenschop aover 't laand rond de oostelke
Middellaandse Zee
zat 't Ottomaanse Riek zes ieuwen laank in de midden van de betrekkings tussen de oosterse en de westerse wereld. Allewal der wal emiend is det nao 't hennegaon van Suleiman de Merakelse veur 't riek een tied van gengelderije anbrak, bekiekt de mieste academische historici de zaken niet meer op dizze meniere. In de 17de en een groot diel van de 18de ieuw bleven de economie, 't sociaole bestel en 't leger stark en smeu. Wal raakte, nao een lange vrede van 1740 tot 1768, 't Ottomaanse leger achterop bij det van de rivalen, 't
Habsborger Riek
en 't
Russische Riek
.
As gevolg wordden de Ottomanen in de late 18de en vrogge 19de ieuw militair meermaols de baord ofedaone. De
Griekse Onofhaankelkheidsoorlog
mondde in de jaoren achttiendartig uut in onofhaankelkheid veur
Griekenlaand
. Deur dit en nog aandere verliezen begunden de Ottomanen een perces van hervorming en modernisering, de zo eheten
Tanzimat
. Ondaanks wiedere gebiedsverliezen, mit name in de Balkan waor der een koppel neie laanden ontstunden, raakte de Ottomaanse staot deur dit perces intern beter organiseerd.
Mit de
Revolutie van de Jonge Turken
in 1908 wordden 't riek een constitutionele monarchie mit een meerpartijenstelsel en verkiezings. Wat jaor later pleegde de nationalistische Partije veur Ienheid en Veuruutgaank een staotsgreep, waordeur in 1913 een ienpartijestaot ontstund. De staot gunk een bondgeneutschop an mit 't
Duutse Riek
in de haop um 't diplomatische isolement te deurbreken det onderlest tot gebiedsverlies eleid had. Zo deuden de Ottomanen mit an de
Eerste Wereldoorlog
an de kaante van de
centraole mogendheden
. Binnen 't riek brak onrost uut, mit name de
Arabische opstaand
. In dizze tied pleegden de Ottomanen
volkerenmoord
tegen de
Armenen
, de
Assyriers
en de
Grieken
.
Mit det de
geallieerden van de Eerste Wereldoorlog
't Ottomaanse Riek versleugen en nao de oorlog een diel dervan bezetten, wordden 't riek opedield en raakte 't zien bezittings in 't
Midden-Oosten
kwiet. Dizzend wordden veureest
verdield tussen 't Verienigd Keuninkriek en Fraankriek
. Onder
Mustafa Kemal Ataturk
begunden de Turken de
Turkse Onofhaankelkheidsoorlog
tegen de geallieerde bezettingsmacht. Hieruut kwaamp in 1923 de rippebliek
Turkije
voort, waormit 't Ottomaanse Riek daon was.