Антонио Вивальди
итальянла   Antonio Vivaldi
Шочмаш дене л?м	итальянла   Antonio Lucio Vivaldi
Шочын	1678 ий 4 ?ярня ( 1678-03-04 ) [1] [2] [3] […]
Шочмо вер	Венеций , Венецианская республика [d] [4] [5] [6]
Колен	1741 ий 28 С?рем ( 1741-07-28 ) [1] [2] [3] […] (63 ий)
Колымо вер	Вена , Эрцгерцогство Австрия [d] , Священная Римская империя [d] [5] [6]
Эл	Венецианская республика [d]
Тыршымаш алан	семлызе
Ача	Giovanni Battista Vivaldi [d] [4]
Ава	Camilla Calicchio [d]
Автограф
Медиафайлы на Викискладе

Анто?нио Лю?чио Вива?льди ( итальянла   Antonio Lucio Vivaldi ; 4 yярня 1678 , Венеций ? 28 сyрем 1741 , Вена ) ? итальян композитор, скрипач, педагог, дирижёр. Вивальдим XVIII курымын итальян скрипка дене шоктымо сымыктышын ик эн тале представительжылан шотлат. Эше илыме жапыштыжак уло Европышто кyкшыт суапым налын. Тy? шотышто Вивальди инструментан концерт-влаклан кoра палыме лийын, утларакшым скрипка дене. Тудын эн палыме пашажлан ≪Идалык жап-влак≫ ныл скрипичный концерт серийым шотлат.

Илышгорно [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

Шочмыжо да йоча пагыт [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

Антонио Вивальди 4 yярня 1678 ий Венецийыште шочын. XX курымын пелыже марте шымлызе-влак шочмыжын тyрлo ийым палемденыт, иктышт 1675 ийым ончыктеныт, весышт ? эше вес ийым. Но шорыкйол тылзын 1963 ийыште англичан шымлызе Эрик Пол Брагорышто Святой Иоанн черке приходышто возымашым муын, куштыжо Вивальдин чын шочмо ийжым палемдыме. Тудо 4 yярня 1678 ийыште шочын да тудо кечынак тиде черкыште тынеш пуртеныт. Тынеш пуртымаш писын гына акушерка дене ышталтын, молан манаш гын эрге туешке шочын да колымашке лишыл улмаш. Антонион кугезыже Брешиаште пагалыме е? лийыныт, туштак 1655 ийыште композиторын ачаже шочын, Джованни Баттиста (1655?1736). Лу ияш годым Джованни аваж дене Венецийыш илаш кусненыт, куштыжо yпым тyредшылан тунемын. Тудо жапыште клиент-влакын яра жапыштым сылнештараш манын тyрлo музык инструмент-влак лийыныт. Джованни жапын-жапын скрипка дене шоктен да варажымат шкенжым музыклан пуэн.

1677 ийыште Джованни Камилла Каликкьо (1655?1728) дене ушнен, ик ий гыч нунын Антонио л?ман эргышт шочеш. Черке возымаште Антонион кум шyжарже лийын манын палемдыме ? Маргарита Габриэла, Чечилия Мария да Дзанетта Анна, да кок шольыжо ? Бонавентура Томасо да Франческо Гаэтано, кудышт ачаштын пашам шуеныт да цирюльник лийыныт.

1685 ийыште Джованни Баттистын ≪Sovvegno dei musicisti de Santa Secilia≫ музык сообществылан тy?алтышым пыштыше-влакын спискыште палемдалтын, директорже кумдан палыме композитор, икмыняр опер-влакын авторжо Джованни Легренци лийын. Варажым Джованни Святой Марк соборын капеллыште тy? скрипач лийын. Тудо жапыште тичмаш лyмжым Джованни Баттиста Россо манын палемденыт. Молан манаш гын тудын yпшo йошкарге лийын, а тыгайже Венецийыште шуен вашлиялтын. Антониолан тыгай yп тyс ачаж деч логалын, варажым тудым ≪йошкар священник≫ ( итальянла   il prette rosso ) манын лyмденыт. Композиторын самырык пагыт да музыкым тунеммаш нерген шагал каласалтын. Антонион икымше музыкым туныктышыжо ачажак лийын докан, скрипке дене шокташ туныктен.

Антонио скрипка дене лу ий гыч шоктен, 1689?1692 ийлаште ачажын олмеш Святой Марк соборын капеллыште шоктен. Южо источниклаште ончыктат: Антонио музык теорийым да композицийым Джованни Легренци дечын тунем налын, но Легренци 1590 ийыште колен, сандене тидын дене южо шымлызе-влак огыт келше.

Самырык пагыт [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

Ачажын соборышто пашам ыштымыже Антонио ончыклыкланже негыз лийын. Тудо священнослужитель лияш шонен. Молан манаш гын тудо жапыште Италийыште духовный да музык пашам совмещатлымаш тыглай лийын. Вивальди священник саным налын да вес кечын шкенжын икымше мессым Сан-Джованни-ин-Олео черкыште служитлен. 1 идым 1703 ийыште ≪Пиета≫ черке приютын консеваторийышке скрипке дене шокташ туныктышо семын пурен. Тиде черке эн сай yдыр-влаклан музык школ лyмым нумалын. Варажым оркестрын дирижёржо лийын да концерт-влакын вуйлатышыже ( maestro de concerti ), тудын сомылышкыжо тиде консерваторийын духовный да светский концерт-влаклан мурым возаш пурен. Музыкант профессийым тудо аббат-минорит духовный сан дене совмещатлен, но варажым тиде сан дечын Вивальдим кора?деныт. Тудо черкыште службо жапыште шкенжым кучен огеш керт манын ойленыт. Антонио кора?машлан вес амалым ойлен: астме приступлан кoра тудын шуко гана черке службым чараш логалын. Но туге гынат, мутлан, Григорий Орлов тыгай амалым палемден: Антонио черке службым коден ризницыш каен, вуйушыш толшо у мелодийым возен шукташ манын.

1703 ийыште графиня Лукреция Тревизан деч Святой Иоанн черкыште 90 обетный заутренийым служитлаш заказым налын. 1704 ийыште 17 сорла тылзын viola d’amore играм туныктымылан ешартыш премийым налын. Пел обетный заутренийым служитлыме деч вара, Вивальди Лукреция Тревизанын заказ дечын черле лиймылан кoра шoрлен. 1705 ийыште Джузеппе Салан савыктыш Венецийыште тудын скрипкалан 12 сонетым савыктеныт. Варасе ийлаште Вивальди эше икмыняр гана ик але икмыняр инструмент-влаклан соната жанр деке пoртылын. 1709 ийыште Венецийысе Бортоли савыктыште савыкталтше Вивальдин кокымшо опус, чембало дене сопроводитлалтме скрипкалан 12 сонат пурен. 1706 ийыште Вивальдин калык ончылно француз посольствын полатыште икымше выступлений лийын. Тиде саманыште Вивальди Брагора площадь гыч пошкудо Сан-Проволо приходыш у, кугырак пoртыш илаш кусна. 1711 ийыште ≪L’estro armonico≫ (≪Гармоническое вдохновение≫) 12 концерт савыкталтын. Тиде ийыштак тудо тунемше-влакын концертыштын тy? вуйлатыше лийын, 1713 ий гыч ? ≪Пиета≫ yдырамаш консерваторийын директоржо (≪Ospedale della Pieta≫). Тиде ийлаште Самырык Вивальди тыршен туныктымаш да композитор пашам ыштен. Тудын лyмжo шочмо Венецийыште палыме лияш тy?алеш. Тудо жапыште Венецийышке шуко путешественник-влак толеденыт, сандене Вивальдин лyмжo Венеций деч тораштат палыме лиеш. Тыге, 1709 ийыште ≪Пиетыште≫ ораторийым ончыктымо годым Вивальди датчан кугыжа Фредерик IV -лан палемдыме лийын, кудыжлан варажым 12 скрипке сонатым пoлеклен. 1712 ийыште, Венецийыште илыме жапыште немыч композитор Готтфрид Штёльцель дене вашлиялтын. Тыге, Штёльцель икымше немыч музыкант лийын, кудыжо Вивальди дене пе?гыде кылым кучен.

Композитор пашам тy?алмаш [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

1713 ийыште Вивальди шкенжын икымше произведенийым возен: ≪Ottone in villa≫ (≪Оттон на вилле≫) оперым. Премьерыже 17 ага тылзын тудо ийыштак Театро делле Грацие ( Teatro delle Grazie ) венециан сценыште лийын. Опера кугу кyкшытыш лектын, молан манаш гын венециан импресарион т?ткышышке логалын. Вашке Вивальди Модотто (Сан-Анджело театрын оза) деч у оперлан заказым налеш. Тудын дене Вивальди шкенжын пытартыш ≪Фераспе≫ (1739) оперыже марте пе?ыде кылым кучен. Ик ий гыч, 1714 ийыште, ≪Orlando finto pazzo≫ (≪Роланд, мнимый безумец≫) л?ман кокымшо оперым воза. Опера Грацио Браччьолин либреттолан возен, кудыжо итальян поэт Лудовико Ариостон ≪Неизвестный Роланд≫ поэмын эрыкан переработкыжо лийын. Вашке композитор латин текст-влаклан кок ораторийым возен: ≪Моисей, бог фараонов≫ 1714 ийыште да ≪Юдифь торжествующая≫ 1716 ийыште. ≪Моисей, бог фараонов≫ икымше ораторийын партитурыжо варажым йомын.

Святой Сессилий рим консерваторийыште лач ораторийын текстше да исполнитель-влакын лyмышт кодын, кушечынже коеш: чыла партий-влакым тунемше yдыр-влак модыныт, пoръе?ынымат. ≪Юдифь торжествующая≫ ораторий Вивальдин эн сай пашажлан шотлалтеш. Композитор да педагогын талантшым пален налын Вивальдин тунемше-влакын чотышт шукемын. Но туге гынат ни у тунемше-влак, ни ≪Пиета≫ консерваторийыште пашам ыштымаш Вивальдим театрыште пашам ыштыме деч кора?ен кертын огытыл. 1715 ийыште Сан-Анджело театр деч заказым налын ? 12 тy? арий ≪Nerone fatto Cesare≫ (≪Нерон, ставший Цезарем≫) оперыште. 1716 ийыште тиде театрланак ≪L’incoronazione di Dario≫ (≪Коронация Дария≫) оперым возен. Тиде ийыштак ≪La costanza trionfante degl’amori e de gl’odii≫ (≪Постоянство, торжествующее над любовью и ненавистью≫) оперым Сан-Мозе венециан театрлан возен. Тиде театр дене Вивальди последующие ийыштат кылым кучен. Тиде опер-влакын премьерышт 1716 ийыште карнавалыште эртен. ≪Scanderbegh≫ (≪Скандербег≫) оперым 1718 ийыште флорентий театр сценыште шындымаш Вивальдин вес эллаште палыме лиймыж нерген рашын ончыкта.

Чумыр налмаште, 1713?1718 ийлам шымлызе-влак Вивальдин эн продуктивный пагытлан шотлат: тиде вич ийыште тудо кандаш оперым возен.

Илыш Мантуйышто (1719?1722) [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

Композиторын 1719?1722 ийласе илыш нерген шагал палат. 1737 ийысе композиторын серыш да операн аннотаций гыч раш коеш: Вивальди тиде ийлам Мантуя олаште да Германийыште эртарен. ≪La Verita in Cimento≫ оперлан либреттон вуймутан листеш тудо шкенжым Maestro di Capella di Camera il Principe Filippo Langravio d’Assia Darmstadt манын лyмден. Тышеч шонаш лиеш: 1720 ий гыч 1723 ий марте Вивальди Филипп Гессен-Дармштадтский маркграфлан служитлен, кудыжо тудо жапыште Мантуя да Неапольыште Карл VI австрий кугыжан войскажын вуйлатышыже лийын. Мантуйышто Вивальди оперым мурышо, француз yптyредшын yдыржo, Анна Жиро (Anna Giraud) дене палыме лийын. Тиде палымаш Вивальдин ончыклык илышыштыже кугу кышам коден. Карло Гольдони драматурглан посланийыште Анна Жиром Вивальди ≪тыршыше тунемше≫ манын палдарен. Шымлызе-влакын шонат: Анна Жирон тале оперым мурышо лиймаш ? тиде Вивальдин кугу суапше. Современник-влак Аннам талантан, ныжыл йyкан мурызылан шотленыт. Карло Гольдони возен: ≪тудо мотор огыл, но чатка лийын, вичкыж кыдалан, мотор шинчан, чечен yпан да сoрал тyрван. Тудын йyкшo кyкшo огыл лийын, но, мутат уке, актер талантан≫. Вивальди бронх астме дене черле лийын да Паолина йолташыже (Анна Жирон акаже) композиторлан медсестра семын полышкален, тазалыкшым аралаш тoчен. Кум ий службо деч вара Вивальди, Анна да Паолина Венецийыш пoртылыт, Аннам ≪йошкар священникын йолташыже≫ лyмдаш тy?алыныт. Венецийыште ака ден шyжар Вивальдин пoртыштo иленыт да тyрлo путешествийышке воктенже коштыныт. Тыгай лишыл кыллан кoра черкызе-влак Вивальдилан шыдын ойленыт, молан манаш гын тудо священник лийын. Тудын уда койыш-кучышланже кoра неле пагыт толын. Черкые?-влакат тудын деч савырненыт. Палена: 1738 ийыште Феррара олан кардинал-архиепископ Вивальдин языкыш пурымыжлан олаш пураш да мессым служитлаш чарен. Туге гынат тудо эре кугу пагалымаш дене шке йолташыж-влак нерген ойлен да лyмнерыштым арален.

Рим пагыт (1723?1724) [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

Мантуйышто кум ий службо деч вара Вивальди Венецийыш пoртылын. 1723 ийыште икымше гана Римыш ≪Ercole sul Termodonte≫ (≪Геркулес на Термодонте≫) у опера постановке дене кая. Тиде опера калыклан пеш келшен. 1724 ий пургыж тызын Вивальди ≪Giustino≫ (≪Джустино≫) оперын премьержылан уэш Римыш толеш. 1724 ийыште возалтше да рим карнавалыште ончыкталтше ≪La virtu trionfante dell’amore, e dell’odio, overo Il Tirane≫ (≪Добродетель, торжествующая над любовью и ненавистью≫) кумшо опере композиторын Римыште кyкшыл се?ымашым налмаште пытартыш лийын. 1725 ийыште Амстердамыште ≪Il Cimento dell’Armonia e dell’Invenzione≫ (≪Искус гармонии и инвенции≫ или ≪Спор Гармонии с Изобретением≫) 12 концерт цикл савыкталтын. Тиде цикл иктаж 1720 ийыште возалтын. Тyнямбалне кумдан палыме ≪Времена года≫ (тиде циклын ныл тy?алтыш концертше) эше тунамак колыштшо-влакын чонышкышт шуктен. Чын лyмжo ? ≪Четыре времени года≫ ( Le quattro stagione ). Тудо жапыште Венецийыште француз посольствышто пашам ыштыше Жак-Жак Руссо Вивальдин музыкшым кyкшын аклен да шкежат тиде цикл гыч икмыняржым флейте дене шоктен. Тыгакак кумдан палыме улыт тыгай концерт-влак: ≪La notte≫ (≪Й?д≫), ≪Il cardellino≫ (≪Олагайык иге≫), ≪Gloria≫, ≪Magnificat≫, ≪Stabat Mater≫, ≪Dixit Dominus≫. 1735 ийыште адакат кyчык жаплан капельмейстер лийын.

Илышын пытартыш ийла [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

Кунам Вивальди Венеций гыч каен раш пале огыл, но 1740 ий yярня тылзын музыкант, Венецийым коден, Карл VI кугыжа деке кая. Вивальдийын Веныш толмыж деч вара икмыняр тылзе гыч Карл VI кола да австрий наследствылан кредалмаш тy?алеш. Сандене Вивальди у пашам кычалын Дрезденыш , Саксонийыш кая. Туштак тудо черланен докан. Чылашт дене мондымо, черле, окса деч посна тудо Венышке пoртылеш. Тыште Вивальди 1741 ий пеледыш тылзын 28 кечын илыш дене чеверласа. Эмлызе ≪кoргo пуалмаш≫ диагнозым шынден. Композиторым незер-влакын ш?гарлаште тоеныт. Тылзе гыч Маргарита да Дзанетта шyжарже Антонион колымыж нерген серышым налыныт.

Шарнымаш [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

Антонио Вивальдин лyмжым нумалыт:

• Меркурий планетын кратерже
• Сиеныште итальян институт (Франческо Малипьеро вуйлатен).

Важ-влак [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]