Mezopotamiska ( grjeksce : Μεσοποταμ?α Mesopotamia , aramejsce : ???????? Beth Nahrin , kurdisce: Mezopotamya arabsce : ???? ????? ??????? Bil?d m? bain an-Nahrain ) woznamjenja (kraj) mjez (dw?maj) r?komaj abo te? krotko Mjezyr??ina a woznamjenja w historiskim zmysle kon?inu dolnych runinow mjez r?komaj Eufratom a Tigrisom , w kotrej? m???anske staty Sumeri?anow , Babylonjanow , Aramej?anow a Assyri?anow le?achu.

Zap?ije?e a definicija [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

D?ensni?e wu?i?e mjena Mezopotamiska za kraj mjez r?komaj zap?ijima kon?inje wot Sumer a Akkad , kotreju? dolne runiny su znate pod mjenom Ju?na Mezopotamiska . ^[1] Pr?njotnje so kon?ina Mezopotamiskeje we wysokos?i d?ensni?eho Bagdada zapo?a a rozp??str? so ha? do regionow sewjerneje Syriskeje. ^[1]

Geografija [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Z Mezopotamiskej jako Mjezyr??ina su geografisce d?ensni?e kon?iny Iraka sewjerowuchodneje Syriskeje ka? te? juhowuchodneje Turkowskeje definowane. ^[2] Za p?irodne mjezy maja wuchodne dolne nakromne kon?iny horinow Zagros a Taurus , pobrjo?na kon?ina Persiskeho golfa a zapo?inaca so syrisko-arabska pus?ina. ^[3] ?orłowe regiony Eufrata a Tigrisa pak geografisce k Mezopotamiskej njesłu?achu. ^[3] Z koncom nowowbabylonskeho mocnarstwa so te? historiske stawizniske zap?ije?e Mezopotamiska kon?e?e. Sl?dowace epochi z jich nowymi politiskimi statnymi wutworami tohodla pod historiske mjeno Mezopotamiska njesłu?eja. ^[3]

Politiske wliwowe kon?iny [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Assyriska, Babyloniska a Sumer p?stowachu dalokosahace politiske po?ahi k susodnym krajam, kotre? buchu te? zd??la za prowincy mezopotamiskich jadrowych krajow deklarowane. Mjez krajemi starow?ka , kotre? njesłu?eja k historisce definowanym geografiskim kon?inam Mezopotamiskeje, su mj. dr. Armenska , Urartu , Mittani , Mediska , Elam a za?ne persiske mocnarstwo , prjedy ha? wot l?ta 539 p?. n. l. pr?ni nasl?dny stat stareje Mezopotamiskeje tworje?e. ^[3]

P?edstawizny [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Najstar?e archeologiske wobsydlenske s??hi hod?a so za połojcu 11. l?ttysaca p?. n. l. p?i srjed?nmy Eufra?e w Murejbe?e dopokaza?, hd?e? su so pochowane by?e nopy w kulojtych domach namakali. Hod?i so z w?stotu p?edpokładowa?, zo b?chu podobne pom?ry w susodnych regionach, dokel? dru?ina namakankow typiske znamjenja cyłkowneje Mezopotamiskeje reprezentuje. ^[4] Wot 10. l?ttysaca p?. n. l. hod?a so wumodelowane ?onske figuriny namaka?. Obsidian w małych mnostwach pokazuje na wikowanje z Kapadociskej . Namakane obsidianowe brjenki su dopokaz za?neho wikowanja.

Ha? do 8700 p?. n. l. mo?emy architektoniski pokrok wobked?bowa?. N?hdy kulojte bydli??a p?em?njachu so do ro?katych domow, kotre? n?tko te? nad wjacorymi rumnos?emi disponowachu. ?itne zbytki w silach pokazuja na pr?nje ratarkse ?initos?e. N?hd?e wot 7700 p?. n. l. pokazuja w?? domy, w kotrych? buchu ?łowjeske nopy namkane, ro?katy stil. Specialny porjad pokazuje podobnos?e na kult mortwych Jericha . Ze sedmoho l?ttysaca do Chrystusa pochad?eja najstar?e dokłady za keramiku . Objekty pokazuja m?njace so motiwy a techniki, kotre? pokazuja na dołhi wuwiwanski proces p?ez wjacore l?tstotki. Wot 6. l?ttysaca p?. n. l. hod?i so pr?ni raz palena hlina z prehistoriskimi modelemi horn?erskeje ta?ele dopokaza?. ^[4]

Ju?na Mezopotamiska [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Wobsydlenje zapo?a so mjez 5000 a 4000 p?. n. l. w Obejdskej dobje . Ratarjo wobsydlachu kraj mjez Babylonom a Persiskim golfom, wjed?echu pr?nje ratarstwo. D??lenje d??ła nasta, horn?erska ta?el bu wunamakana, Temple z hlinjanych cyhelow su nastate. Wot Urukoweje doby (4000?3100 p?. n. l.) namakachu m?sta a spo?atki pisma , kotre? so ze systema piktogramow k sumeriskemu klinowemu pismu wuwiwa?e.

Srjed?na Mezopotamiska [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

W dolnych runinach srjed?neje Mezopotamiskeje le?achu jako najwuznamni?e m?stnos?e Sippar , Dur-Kurigalzu a Opis . Kon?ina b? p?ez r?ku Dijala a horni b?h Delnjeho Zaba wobmjezowana. Plahowachu hłownje ?ito . Najwa?ni?a hospodarska hałza w?ak b? zhotowjenje smoły a kołmaza w regionje Opis.

Sewjerna Mezopotamiska [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Wosebitu rolu hraje?e w 4. a 3. l?ttysacomaj p?. n. l. te? sewjerna Mezopotamiska, kotre? so wobchadnje druhdy te? Hornja Mezopotamiska mjenuje. K njej słu?achu kon?iny p?i hornim b?hu Eufrata, Tigrisa a Habura . Wuznamne m?sta su tam nastali, ka? Mari , Ebla , Hama , Hamukar , Tell Halaf / Aleppo , Nabada , Niniwa a te? Assur .

W druhej połojcy 3. l?ttysaca p?. n. l. da so nimo toho jednotna kultura w tutej kon?inje zw?s?i?, kotra? so mjez druhim p?ez standardizowany zało?k Akropolisa z palastom a templemi w srjed?i??u sydlenskeje horki wuznamjeni.

Wot Sumera ha? ke koncej nowobabylonskeho mocnarstwa [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Najwjet?i d??l znatych stawiznow Mezopotamiskeje je p?ez p?ipu?owanja po skupinach charakterizowany. Zwjet?a rozpadny region do wjele m???anskich statow, podobnje ka? w starow?kowskej Grjekskej , pod kralemi, kot?i? nachwilu jedny p?e?iwo druhemu wojowachu. B?chu fazy, kotre? buchu p?ez wulke mocnarstwa dominowane a druhe, w kotrych? mocy ze susodnych regionow dobywanske wojnske wuprawy wjed?echu.

Chronologija zep?ra so na assyrisku lis?inu kralow , lis?inu eponymow a chroniku eponymow . P?ez rjad synchronizmow hod?i so najwjace babylonskich kralow (po sumeriskej a babylonskej lis?inje kralow A ) do systema zasuny?. W Babylonskej so l?tnje mj?na (po wa?nym podawkom) ha? do ?asa knjejstwa krala Kurigalzu I. wu?iwachu, po tym wu?iwa so zwjet?a jeno? l?to knjejstwa krala jako referencu.

Nimo toho su synchronizmy znate: ?am?i-Adad I. z Assyriskeje zemr? w 17. l??e knjejstwa krala Hammurabi, Ammi?aduqa , kral Babylona knje?e?e 146 l?t po stupjenju krala Hammurabi. Babylon p?ipadny w l??e 31 krala ?am?u-ditana k Hetitam pod Mur?ili I. Z wobked?bowanjow Wenusy w ?asu krala Ammi?aduqa spytachu, absolutne daty wotwod?i?. Wotpow?dny podawk wospjetowa?e so ko?de wosme l?to. Nimo toho je rozprawa wo dw?maj za?mi?omaj m?sa?ka za ?as UR-III-dynastiju.

Te? archeologiske namakanki su r?dke. Wjele starobabylonskich sydli??ow bu rozpu??ene. Po Gasche et al. (1998, 7) je so tuton proces w?ak hi?o p?ed padom Babylona zapo?ał a zda so, zo b? ze zm?nu hydrologiskeho systema za ?as knjejstwa Samsuiluny zwjazany. Ur , Uruk a Larsa nad Eufratom b?chu potrjechene, ale te? Girsu a Laga? bu?tej rozpu??enej, w 30. l?to knjejstwa Samsuiluny potom te? Isin a Nippur . Te? rozpje?e keramikowych formow jasnje woteb?ra (Gasche et al. 1996, 43). Zda so, zo b? kon?ina na wuchod Tigrisa mjenje potrjechena.

Sumeri?enjo [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Pr?nje pisomne dopokazy w ju?nej Mezopotamiskej su w sumeriskej r??i spisane. N?kot?i r??espytnicy m?nja, zo sumeriska r?? mohła z mongol??inu , fin??inu , mad?ar??inu abo z turkow??inu p?iwuzna by? a wotwod?eja z toho p?ipu?owanje Sumeri?anow do Mezopotamiskeje z wuchoda, m?njo, zo tam su korjenja tutych r??ow. Njejsu ?ane archeologiske dokłady za tajke p?ipu?owanje. Teorija, zo ju?na Mezopotamiska w neolitikumje hi??e pod morskej hład?inu le?e?e, njeda so mjeztym wjace d?er?e?, chibazo p?i?d?e p?ez eroziju w s??wku rolniskeho wu?iwanja a p?epasenja w Taurusu a Zagrosu k sylnemu nanjesenju pody.

Konc 4. l?ttysaca p?. n. l. buchu technologije za efektiwni?e powod?enje polow wuwite a etabl?rowane, tak zo mohli so pr?ni raz m?sta twori?. Rozhał?kowany kanalowy system bu wot tak mjenowanych m??niskich wjerchow zorganizowany a zhromadnje wobtwarjeny (? templowe hospodarstwo “).

Rjemjesło a wikowanje nabywa?tej dale a bole wuznam a m?sta buchu dale a bole zamo?ite. Ko?de z tutych sydli??ow b? politisce samostatne.

P?ib?race ?adanja na organizaciju a te? templowe hospodarstwo wum?njachu a sp?chowa?tej wuwiwanje pisma. Na spo?atku słu?e?e pismo jeno? knihiwjedstwu- Najwa?ni?e m?sto Sumeri?anow b? Uruk , jedyn z jeho knje?i?elow b? Gilgame? . Epos wo tutym rjeku maja so za najstar?i wobchowany literarny dokument ?łowjestwa. Wokoło l?ta 2700 p?. n. l. b? klinowe pismo w swojich mo?nos?ach dospołnje wuwite.

Wot l?ta 3000 p?. n. l. p?ipu?owachu nomad?a ze sewjera do ju?neho Mezopotamiskeje. Sumeriska lis?ina kralow , kotra? te? wo lije?cy pow?da, dokumentuje tute pu?owanja p?ez mjenowanje semitiskich mjenow. Historikarjo mjenuja tutu dobu za?nodynastisku periodu, kotra? so w 23. l?tstotku p?. n. l. skon?i.

W tutej dobje rozłama jednota duchowneje a sw?tneje mocy. Palasty buchu za kralow natwarjene, kotre? nic jeno? reprezentaciji słu?achu. Kralojo tuteje doby mjenowachu so lugal (= ?wulki ?łowjek“). Swoj mocnarski narok pokazachu knje?i?eljo te? p?ez swoje rowy, dajo so z swojej dru?binu pohrjeba?. Wjacore tutych kralowskich rowow namakachu blisko m?sta Ur .

Dal?e namakanki, kotre? m?jachu za hospodarstwo rozsudny wuznam, b??tej koleso a horn?erska ta?el ( pozdnja Uruk-doba ).

Zjedno?enje a ?as rozk??wa pod Akkadom [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Ze Sargonom z Akkada so nowa epocha zapo?a (wokoło 2235-2094 p?. n. l.). Zało?i pr?nje wulke pr?dnjoaziske mocnarstwo, zjedno?ejo wjele m???anskich statow. K swojemu mocnarskemu wobwodej słu?e?e cyłu Mezopotamisku, d??le Syriskeje , Irana a Małeje Azije . M?sto Akkad , kotreho? zbytki hi??e njebuchu namakane, bu knje?erstwowe sydło. Akkadska r?? wutło?i sumeri??inu jako r??anu r??; sumeri??inu w?ak wu?iwachu dale jako sakralnu, ceremonialnu, literarnu r?? a jako r?? w?domos?e. Dobywanja Sargona wjed?echu k hospodarskim a kulturelnymi zwiskam z pod?isnjenymi ludami a z nowymi susodami. P?istup k Persiskemu golfej da?e flor?rowace morske wikowanje nasta?.

Mocnarstwo Akkada ?ane dołhe wobsta?e njem?je?e. Mnoholi?bne zb??ki a p?edew??m p?ipu?owacy horski lud Gutej?anow skon?ichu tutu epochu.

Tute pr?nje wulke mocnarstwo zwosta w mytach regiona ?iwe. Tak wjele pozd?i?o samo Assyri?enjo w swojich stawiznach wo Sargonje rozprawichu.

Nowosumeriske mocnarstwo dynastije Ur III [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Po nic cyle 100 l?tach buchu Gutej?enjo wuhna?i, a sumeriske m???anske staty do?d?echu zaso k mocy a wulkos?i. M?sto Ur bu znowa srjed?i??o. Sumeri??ina bu zarjadniska r??. pr?nje cikuraty nastawaja.

Tuta doba wuznamjeni so p?ez krute zarjadnistwo a p?ez wudawanje prawniskich wukazow ( Kodeks Ur-Nammu ). Je to poslednja wot Sumeri?anow charakterizowana epocha. Jich rozpad je p?ez za?d?enje mocy m?stow wuznamjeny. p?ez to m?ł dal?i nomadny lud swoju ?ansu k postupej dosta? (hlej te?: Lis?ina kralow z Ura ).

Starobabylonska doba [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Pod kralom Hammurabi , w starobabylonskej period?e (2000 p?. n. l. - 1595 p?. n. l.), so m?sto Babylon do srjed?i??a tehdy?ich podawkow dosta a bu tak wuznamne za region, zo Grjekojo pozd?i?o cyłu Mezopotamisku Babylonsku mjenowachu. Hammurabi je znaty, dokel? spisa jednu z pr?nich trad?rowanych zb?rkow zakonjow, tak mjenowany kodeks Hammurabi . W 280 paragrafach prawidłowa?e aspekty ciwilneho prawa, chłostanske prawo a zarjadniske prawo. Poda nam wjele rozsud?enjow jednotliwych padow, kotre? so ?asto p?ez wulku krutos? wuznamjenjachu. Historikarjo njejsu sej w?s?i, kak dołho so tuta zb?rka zakonjow wobked?bowa?e.

Assyriska doba [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

We 18. l?tstotku p?. n. l. knje?e?e ?am?i-Adad I. wjet?e mocnarstwo na sewjer wot Mezopotamiskeje, ale w pr?njej połojcy 17. l?tstotka Assyriska zaso rozpada a staroassyriske mocnarstwo so skon?i.

W 14. l?tstotku p?. n. l. Assyriska zaso na mocy naby. Stolica A??ur le?e?e p?i hornim Tigrisu. Historikarjo m?nja, zo tute m?sto najprjedy b? pod knjejstwom Akkada , mjeztym zo pr?ni Assyri?enjo b?chu nomad?a.

Na ?ole Assyri?anow steje?e kral, ki? so te? za zastupjerja boha A??ur m?je?e. Podla kupnicy wulku moc w kraju wukonjachu. Assur, geografisce le?o p?i wa?nych wikowanskich pu?ach, wikowa?e z Babylonom, Anatolskej a d?ensni?im Iranom .

Pod A??ur-uballit I.om (1353-1318 p?. n. l.) naby Assyriska swoj wliw wro?o. Mnoholi?bne dobywanja wjed?echu k hospodarskemu rozmachej. Kral Tukulti-Ninurta I. zrozumi so zaso jako zastupjer boha Assur. Mjenowa?e so te? "knje?i?el ?tyrjoch zemjed??low”. Z jeho smjer?u so tak mjenowane srjed?oassyriske mocnarstwo skon?i.

Posledni rozmach do?iwi mocnarstwo z kralom A??ur-danom III. (935-912 p?. n. l.), ki? wjele aramejskich m?stow doby. Assyri?enjo pon??im pismo a r?? wot Aramej?anow p?ejimachu.

Kralej A??ur-nasir-apli II. (883-859 p?. n. l..) a ?ulmanu-a?ared III. (858-824 p?. n. l.) roz??ri?taj assyriski mocnarski wobwod ha? do Syriskeje. Po n?kotrych pora?kach a nut?kownych wad?e?cach je so Tukulti-apil-E?arrje III. (745-727 p?. n. l.) porad?iło, Fenicisku, Palestinu a Israel doby?. Babylon dobywachu w l??e 689 p?. n. l. Dobywanska ?ados? namaka swoj wjer?k w dobywanju Egyptowskeje p?ez A??ur-ahhe-iddina (681-669 p?. n. l.). A??ur-bani-apli (669-627 p?. n. l.) b? posledni wuznamny knje?i?el. Won b? nazhonity politikar, ki? b? jara wob?itany. Jeho knihownja je wuznamne ?orło za stawizny Mezopotamiskeje.

Nowobabylonska doba [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Po spad?e Assyriskeje Babylon zaso na mocy naby. Kral Nabopolassar dobywa naposledk nad Assyriskej. 18 l?t po smjer?i Assurbanipala dobychu zjedno?eni Medojo a Babylonjenjo wojska Assyriskeje (609 p?. n. l.). Potom bu Babylon znowa kulturelny centrum Mezopotamiskeje. Assur a Niniwa bu?tej dospołnje zni?enej a Assyri?enjo so skon?nje z pomjatka nasl?dnych generacijow zhubjachu, doni? so tute mjeno z politisko-socialnych p?i?inow znut?ka assyriskeho luda na wuchod?e w 19. l?tstotku n. l. zaso njewo?iwi.

Nasl?dnicy Stareje Mezopotamiskeje [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Achejmenid?a dobywachu wot 550 p?. n. l. Bliski wuchod a Mału Aziju. W Babylonje zawostaji Cyrus II. 539 p?. n. l. swoju proklamaciju na Cyrusowym cylindrje a Mezopotamiska bu d??l mocnje ekspandowaceho Persiskeho mocnarstwa . W ?asu persiskeho knjejstwa bu aramej??ina mocnarstwowa r??, t. mj. mocnarstwowa aramej??ina. W l??e 330 p?. n. l. dobywa?e Aleksander Wulki persiske mocnarstwo a po jeho smjer?i p?ewza jeho n?hdy?i wojnski wjednik Seleukos moc a zało?i dynastiju Seleukidow .

Kultura a towar?nos? [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Hospodarstwo a wikowanje [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

W 3. l?ttysacu (za Sumeri?anow) knje?achu m??niscy wjerchojo, kot?i? politisku a nabo?nu moc w swojich rukach d?er?achu. Organizowachu te? kanalizowanje kraja a rolnistwo. Etat stata b? identiski z tym knje?i?ela, tuton hospodarski system r?ka oikosowe hospodarstwo . Organizacija trjeba?e za to wulki zarjadniski aparat. Njewolnicy, kot?i? za m??niskich wjerchow d??łachu, dostachu za to naturalije. Priwatne swojstwo hakle w Babylonskej dobje nasta. Nadawki stata su so w b?hu ?asa zd??la “priwatizowali”, t. r. najenk p?ewza d??ła a dyrbje?e za to wukon (na p?. sl?bro ) p?injes?.

Ratarjo w 2. a 1. l?ttysacu p?. n. l. w?ak wum?njachu swoje produkty za tr?bne ?iwidła a tekstilije. Temple a jich m??nicy m?jachu w Assyriskej wjele mjenje wliwa na hospodarstwo. Assyriski stat dopu??i priwatne swojstwo a financowa?e so p?ez tributy a dawki. Le?ownos?e b?chu we wobsydstwje zemjanskich swojbow, kotre? małych ratarjow dale bole k wotwisnym ?injachu. Wulku l?p?inu m?je?e wobsydstwo na pod?e - wono b? bjezdawkowe. Nimo pody wobsed?echu tute zemjanske swojby zwjet?a hi??e wulke wikowanske p?edewza?a.

Te? w Babylonje b?chu wliwapołni p?ekupcy, kot?i? ze swojimi swojbami hotowe dynastije tworjachu. Nic jeno? p?ez wikowanje powjet?achu swoje zamo?enje, ale te? p?ez pjenje?ne wobchody. P?e?iwo w?emu wo?akowanju njeb?chu po w??m zda?u ?ane wiki ( bazary ), ka? by so poprawom wot orientaliskeho kraja wo?akowało. Ale namakane dokumenty wo tutej wikowanskej formje ni?o njerozprawjeja.

Mezopotamiska wikowa?e ze susodnymi krajemi. Po?ahi dalokowikowanja sahachu samo wot Baltiskeho morja ha? k Indusowej del?e. Twory p?injesechu p?ez lod? abo karawanu do kraja. Karawany najprjedy swoje wikowanske twory z wosołami transportowachu, wot 1. l?ttysaca p?. n. l. wjelbłudy twory njesechu. W snadnej m?rje su so te? konje a wozy wu?iwali. Drohi b?chu hakle wot nowoassyriskeho mocnarstwa.

R??, pismo a li?by [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Do 4. l?ttysaca p?. n. l. wu?iwachu wobydlerjo Mezopotamiskeje tak mjenowane li?enske kamu?ki za li?enske nadawki w??dneho dnja. Rozrostowace wikowanje wjed?e?e w 3. l?ttysacu k wuwi?u klinoweho pisma . Najprjedy klinowe pismo zestaji so hłownje z wobrazowych symbolow. Pozd?i?o bu wono abstrakni?e. Dokel? wjele lud?i njemo?e?e pisa?, wu?iwachu za swoje zam?ry słu?by pisarjow. Pisar sta so tak z nahladnej wosobu w towar?nos?i .

Znamje?ka buchu z pisakami do hlinjanych taflow zadrapane. Najprjedy so na hlinjanej tafli padorune a wodorune linije ?ahachu. Potom zapisuja symbole do nastatych ka??ikow, zatło?ujo je z t?iro?katym kon?kom ?e?keho drjewjaneho kuska do mjechkeje hlinjaneje tafle. Pisachu a ?itachu wotl?wa doprawa. Klinowe pismo docp? wo 2700 p?. n. l. swoju dokonjanos?. Klinowe pismo bu 2500 l?t w Mezopotamiskej nało?ene a namaka so te? w Syriskej a pola Hetitow ka? te? w diplomatiskich archiwach Egyptowskeje.

Pola Sumeri?anow jednotliwe znamje?ka najprjedy cyłe słowa p?edstajichu, kotre? mo?achu te? woznamy m??. Druhdy so znamje?ka kombinowachu, zo bychu ?initos?e p?edstajili. Tak zap?ije?e "j?s?" p?edstaji so p?ez symbolej ?huba“ a ?chl?b“. Tute wobrazowe pismo dowoli lud?om, w??dne w?cy l?pje organizowa?.

Pismo bu w b?hu ?asa kompleksni?e, jednotliwe symbole mo?achu n?tko te? zwuki resp. wjacore symbole mo?achu cyłe sady p?edstajic. To zmo?ni narod literatury, ka? so te? na p?. w Gilgame?owym eposu wotbły??owa?e, kotry? je w cyłym region znaty był. Do 2. l?ttysaca w Mezopotamiskej ?ana z wu?itych r??ow dominowa?e. R??achu sumeri??inu a akkad??inu runoprawnje. L?tstotki dołhe zasydlowanje a roz??rjowanje najrozd??lni?ich aramejskich kmjenow po cyłym Płodnym m?sa?ku ?injachu aramej??inu k nawodnej r??i Bliskeho wuchoda.

Sumeriska r?? wosta ha? k p?ewrotej ?asow r?? zd??łanych lud?i, podobnje ka? b? to grjek??ina za Romske mocnarstwo abo ła?on??ina w srjed?ow?ku. Wot Aramej?anow bu te? pismikowe pismo, kotre? su wot Feni?anow p?ewzali, zawjed?ene. P?i tym pisachu jeno? konsonanty , wokale so w p?isłu?nym pismje njepisa?e (samsne pła?i za prapisma Biblije ka? te? hieroglyfowe pismo Egyptow?anow). W tutej dobje pisachu na papyrusu a pergamen?e .

?orła [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

1. ↑ ^{1,0 1,1} Gebhard Selz: Sumerer und Akkader. C.H. Beck, Munchen 2005, S. 11-13.
2. ↑ Dietz-Otto Edzard: Geschichte Mesopotamiens. C.H. Beck, Munchen 2004, S. 10.
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2 3,3} Dietz-Otto Edzard: Geschichte Mesopotamiens. C.H. Beck, Munchen 2004, S. 13-16.
4. ↑ ^{4,0 4,1} Dietz-Otto Edzard: Geschichte Mesopotamiens. C.H. Beck, Munchen 2004, S. 16-20.

Wotkazy [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

• Josef Klima, "Lud?o Mezopotamiskeje" (hornjoserbsce, p?eło?k ze słowak??iny, PDF-dataja: 1.786 KB)
• Zur Fruhgeschichte Mesopotamiens (PDF-dataja; 1,32 MB)
• Deutsches Archaologisches Institut: Ubersicht uber archaologische Grabungen in Mesopotamien
• Geschichte Mesopotamiens