Riga R?ga R?ga
Letoniako estatuko hiria
Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Letonia
Alkatea	Aivars Aksenoks
Sorrera	1201
Alkatea	Vilnis ?irsis
Izen ofiziala	R?ga
Jatorrizko izena	R?ga
Posta kodea	LV-1000
Geografia
Koordenatuak	56°56′51″N 24°06′25″E  /  56.9475°N 24.1069°E  / 56.9475; 24.1069
Azalera	307,17 km²
Altuera	8
Mugakideak	J?rmala , M?rupe Municipality (en) , Olaine udalerria , ?ekava udalerria , Salaspils udalerria , Ropa?i Municipality (en) , ?da?i udalerria , Garkalne udalerria , Carnikava udalerria , Bab?te udalerria , M?rupe udalerria , ?ekava udalerria eta Stopi?i udalerria
Demografia
Biztanleria	660.187 ( 2023ko urtarrilaren 1a ) 54.385 (2022)
Dentsitatea	2.171,67 bizt/km²
Herritarra	rigatar [1]
Informazio gehigarria
Sorrera	1201
Telefono aurrizkia	66-67
Ordu eremua	Ekialdeko Europako Udako Ordutegia eta Ekialdeko Europako Ordua
Hiri senidetuak	Kiev , Vilnius , Taipei , Calais , Aalborg , Almaty , Astana , Bremen , Cairns (en) , Tallinn , Tartu City (en) , Florentzia , Slough , Alacant , Amsterdam , Dunkerque , Bordele , Kobe , Mosku , Dallas , Minsk , Pekin , Rostock , San Petersburgo , Santiago , Stockholm udalerria , Suzhou , Varsovia , Guam , Paita (en) , Pori , Norrkoping udalerria , Aalborg Municipality (en) , Kaunas , Erevan , Hagatna eta Tbilisi
Matrikula	LV
Hizkuntza ofiziala	letoniera
http://www.riga.lvtr/ www.riga.lv

Riga ^[1] ( letonieraz , R?ga , riː?a ahoskatua) Letoniako hiriburua eta hiri nagusia da. Bertako gune historikoa Gizateriaren Ondare izendatu zuen UNESCOk , Europako modernismo eraikinen sorta handiena baitauka. 2010ean 709.145 biztanle zituen.

Inguru naturala eta klima [ aldatu | aldatu iturburu kodea ]

Riga hiria izen bereko golkoan kokatua dago, Daugava ibaia itsasoratzen den tokian. Itsaso Baltikoan portu garrantzitsua da. Hiru herrialde baltiarretako hiririk populatuena da Riga.

Letoniak itsas klima dauka, udak freskoak izaten dira eta neguak hotzak izaten dira, betiere itsasoaren hurbiltasunak eskaintzen duen tenperaturen moderazioarekin.

Datu klimatikoak (Riga)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	-2.3	-1.7	2.7	9.8	16.2	20.1	21.7	21.0	16.3	10.4	3.9	0.3	9.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-7.8	-7.6	-4.7	1.0	5.9	10.0	12.3	11.8	8.0	4.0	-0.5	-4.4	2.3
Pilatutako prezipitazioa (mm)	34	27	28	41	44	63	85	73	75	60	57	46	633
Eguzki orduak	45.5	59.0	131.1	234.4	271.7	288.3	306.8	243.3	177.3	97.2	32.7	23.5	1910.8
Iturria (1): World Weather Information Service [2]
Iturria (2): Latvijas vides, ?eolo?ijas un meteorolo?ijas centrs (eguzki orduak 2004.-2010.) [3]

Auzoak [ aldatu | aldatu iturburu kodea ]

Riga sei gune administratibotan banaturik dago. Dena den, bertako biztanleek hiria auzotan banatzen dute "mikro eskualde" izenarekin ere deituak. Auzoak honakoak dira:

• Vecr?ga
• P?rdaugava
• Ziepniekkalns
• Tornakalns
• Imanta
• Zolit?de
• Bolder?ja
• Vecm?lgravis
• Sarkandaugava
• Me?aparks
• Jugla
• ?merlis
• Me?ciems
• ?engarags
• Purvciems
• P?avnieki
• D?rzciems

Historia [ aldatu | aldatu iturburu kodea ]

Riga, antzinako herri livoniarra bizi zen gunean ezartzen da, Daugava eta Ridzene ibaiak batzen diren tokian. Ridzene ibaiari Riga ibaia deitzen zitzaion antzina. Ibaiaren puntu batean, gaur egun ez den portu natural bat zegoen bertan, Rigako lakua izenez ezagutzen zena. Riga hiriaren izena, antzinako laku honetatik datorrela uste dute adituek.

Hiriaren fundazio ofizialtzat 1201eko abuztuaren 18ko data gordetzen da, non Albrecht von Buxthoeven apezpiku alemaniarrak bedeinkatu zuen hiriaren sorrera. Apezpikua Bremendik etorri zen Livonia ebanjelizatzera eta germanizatzera, Iparraldeko Gurutzaden kontestuan. Zaldun germaniarren aristokraziak, Livoniako Ordena izena harturik, gaur egungo Letoniari dagokion lurralde osoa Rigatik kontrolatu zuen hurrengo mendeetan.

Alemanen indarra ahuldutakoan, hiria Suediarena izan zen 1621etik 1710era, eta gero Errusiak konkistatu zuen gerra latz baten ondoren.

Independentziaren bi tarteak [ aldatu | aldatu iturburu kodea ]

Rigak inperio errusiarrarentzat izan zuen garrantzia haziz joan zen denborarekin, Errusiako portu nagusietako bat bilakatuz. Barne migrazio handien garai honetan, alemaniarrak gutxiengo bilakatu ziren errusiar eta letoniarren aurrean, baina posizio sozial eta politiko prestigiotsuenak mantentzea lortu zuten hirian. Izatez, 1867an Rigako biztanleen % 42,9 alemanak ziren eta hiriko administrazioaren hizkuntza ofiziala alemana izan zen 1891 arte, non Errusiak Baltikoko lurralde guztietan Errusifikazio prozesua indartu zuen. Errusiako inperioa erortzean, 1918an, bihurtu zen letoniera azkenik hizkuntza ofiziala, Letoniako independentziaren ondoren.

Riga Letoniako errepublika independentearen hiriburu bihurtu zen, eta haren zoriak jarraitu zuen (1940an Sobietar okupazioa, 1941etik 1944ra Alemania naziren okupazioa eta gerra suntsitzea, 1944an sobietarrek berriro okupatua).

Bigarren Mundu Gerraren garaian 30.000 pertsona baino gehiagoko hiriko judu populazio osoa Rigako ghettoan giltzapetu zuten eta 1941ean geheinak erahil zituzten hiritik gertuko Rumbula basoan egindako sarraskietan. Ondoren, ghettoa Alemaniako, Austriako eta Bohemiako 16.000 judu ingururekin birpopulatu zuten, hauek ere 1943an zehar sarraskituak izan ziren.

Bigarren Mundu Gerraren ostean, Rigak SESBren parte jarraitu zuen, 1991n independentzia berreskuratu zuen Letoniako estatu berriaren hiriburu gisa.

Europako Kultura Hiriburu [ aldatu | aldatu iturburu kodea ]

2014an Europako kultura-hiriburua izan zen, 200 ekintza baino gehiago prestatu zituzten sei arlotan banatuta: zinema, antzerkia, musika, literatura, artea eta ingurumena. %15 eta %20 inguru igo zen turismoa. 24 milioi euroko aurrekontua izan zuen ^[4] .

Iruditegia [ aldatu | aldatu iturburu kodea ]

• 
  Buru beltzen etxea.
• 
  Sutautsaren dorrea, egun Gerraren Museoa.
• 
  Ekitaldi sozialista sobietarra 1988an, halako erakustaldietan azkenengoetakoa.
• 
  Rigako etxe klasiko tipikoak.
• 
  Hiriko gaztelua.

Demografia [ aldatu | aldatu iturburu kodea ]

Rigak 709.145 biztanle zeuzkan 2010ean . Historian zehar biztanleriak hainbat aldaketa izan ditu, betiere goranzko joeran. Dena den, Lehen Mundu Gerraren ostean jaitsiera handia izan zuen, gerrateak eragindako hildako eta bizimoduaren okertzeagatik. Bigarren Mundu Gerraren ostean ere biztanleria asko jaitsi zen, egin ziren deportazio masiboek eraginda.

Gaur egun Rigako biztanleria beherantz doa poliki-poliki, Europa ekialdeko beste hainbat hiri eta herrialdetan bezala. Biztanle gehien 1990ean izan zuen, orduan Rigak 900.000 laguneko biztanleria baitzuen. Europar Batasuneko beste herrialde batzuetara emigrazioa handia dago. Horrez gain, jaiotze tasaren beherakada handia dela eta, biztanleria gero eta zaharragoa da.

Rigatar ezagunak [ aldatu | aldatu iturburu kodea ]

• Mikhail Barishnikov , dantzari eta koreografoa.
• Isaiah Berlin , britainiar filosofoa.
• Sergei Eisenstein , sobietar zinema zuzendaria.
• Elina Garanca , mezzo-sopranoa.
• Johann Georg Hamann , alemaniar idazle eta filosofoa.
• Johann Gottfried Herder , alemaniar poeta.
• Mstislav Vsevolodovitx Keldyx , sobietar zientzialaria.
• Gidon Kremer , biolin-jotzailea.
• Wilhelm Ostwald , alemaniar kimikaria.
• Kristian Jaak Peterson , estoniar olerkaria.
• Mikhail Tal , sobietar xakelaria.

Herri eta hiri senidetuak [ aldatu | aldatu iturburu kodea ]

Riga ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:

Erreferentziak [ aldatu | aldatu iturburu kodea ]

Kanpo estekak [ aldatu | aldatu iturburu kodea ]

• (Errusieraz) (Ingelesez) (Frantsesez) Rigako Udalaren webgunea

	Europako kultura-hiriburuak
1985  Atenas  • 1986  Florentzia  • 1987  Amsterdam  • 1988  Mendebaldeko Berlin  • 1989  Paris  • 1990  Glasgow  • 1991  Dublin  • 1992  Madril  • 1993  Anberes  • 1994  Lisboa  • 1995  Luxenburgo hiria  • 1996  Kopenhage  • 1997  Tesalonika  • 1998  Stockholm  • 1999  Weimar  • 2000  Reykjavik  • Bergen  • Helsinki  • Brusela  • Praga  • Krakovia  • Santiago de Compostela  • Avignon  • Bolonia  • 2001  Rotterdam  • Porto  • 2002  Brujas  • Salamanca  • 2003  Graz  • 2004  Genova  • Lille  • 2005  Cork  • 2006  Patras  • 2007  Luxenburgo hiria eta Eskualde Handia  • Sibiu  • 2008  Liverpool  • Stavanger  • 2009  Linz  • Vilnius  • 2010  Essen  • Istanbul  • Pecs  • 2011  Turku  • Tallinn  • 2012  Maribor  • Guimaraes  • 2013  Ko?ice  • Marseilla  • 2014  Umea  • Riga  • 2015  Mons  • Plze?/Pilsen  • 2016  Donostia  • Wrocław  • 2017  Aarhus  • Pafos  • 2018  Leeuwarden  • Valletta  • 2019  Matera  • Plovdiv 2020-2021eko apirila  Rijeka  • Galway  • 2022  Kaunas  • Esch-sur-Alzette  • Novi Sad  • 2023  Veszprem  • Timi?oara  • Eleusis  • 2024  Tartu  • Bad Ischl  • Bodø 2025  Chemnitz