Konstantinopolo
(
greke
Κωνσταντινο?πολι?
, K?nstantinoupolis, a?
? Π?λι?
;
romia
nomo:
latine
Constantinopolis
) estas malnova nomo de la nuna urbo
Istanbulo
en
Turkio
. ?ia originala nomo estis
Bizanco
(
Βυζ?ντιον
). ?i estis en la e?ropa flanko de markolo
Bosporo
?e 41.01 Norde, 28.58 Oriente.
"Konstantinopolo" estas esperantigo de "Konstantinoupolis," kiu signifas "Urbon de Konstanteno" en la greka, kaj ricevis tiun nomon alude al la romia imperiestro
Konstanteno la 1-a
, kiu igis ?in la regurbo de la
Romia imperio
la
11-an de majo
,
330
. Efektive, Konstanteno nomis ?in
Nova Roma
a?
Nea Rhome
, sed tiu nomo neniam fari?is ofta.
Romo
konservis siajn politikajn kaj komercajn privilegiojn. La urbo konservis sian nomon de 330 ?is
1930
, kiam ?i estis alinomita kiel
Istanbulo
.
Konstantinopolo estis unue la ?efurbo de la
Romia imperio
, tiam de la
Bizanca imperio
, kaj ekde
?ia falo
la
29-an de majo
,
1453
, de la
Otomana Imperio
. Kiam la Respubliko de
Turkio
estis fondita en
1923
, la ?efurbo movi?is de Istanbulo al
Ankaro
. Tamen, la
Patriarko de Konstantinopolo
en kvartalo
Fanar
da?re estas la estro de
Greka Ortodoksa Eklezio
kaj la ?efa el la
ortodoksaj
patriarkoj
. Otomanoj kutimis nomi sian ?efurbon per diversaj nomoj, inkluzive per Konstantinopolo. Istanbulo fari?is la oficiala nomo nur en
1930
. La nomo Istanbulo devenas de la grekaj vortoj "stin poli", kiu signifas "al la Urbo". Tiel la grekoj kutime aludis la "Urbon de la Urboj", kiel oni konis Konstantinopolon dum la bizanca epoko kaj poste.
Konstanteno fondis la urbon sur Bizanco en duoninsulo apud natura haveno,
Ora Korno
, kiun oni povis fermi per ?enoj. La situo ?e Bosporo ebligis la regadon de komerco inter
Azio
kaj
E?ropo
kaj inter
Mediteraneo
kaj
Nigra Maro
.
La urbo estis ?irmita dum jarcentoj per ?is du zonoj da
muregoj
, menditaj de Konstanteno kaj
Arkadio
(6-a jarcento). Proksimaj fortika?oj kaj
greka fajro
?irmis ?in kontra? pluraj invadantoj. Tamen perfido kaj turkaj kanonegoj (vidu
Kerkaporta
) venkis ilin.
La imperiestro estis gardita de fremdaj
varengoj
: unue skandinavoj el
Rus
, poste
skotlandanoj
a?
anglosaksoj
.
La bizancia ?tato
monopoligis
komercon inter E?ropo kaj
Azio
(tritiko, sklavoj, felo,
sukceno
, vino). Anka? industrio, ?efe pri luksa?oj, estis tre regulita kaj koncentrita en la urbo. En
554
, bizanciaj mona?oj kontrabandis
silkvermojn
el
?inio
. La
silkindustrio
i?is valorega rimedo rekte regita de ?tato. La
italaj maraj civitoj
iom post iom trudis e? per
krucmilito
rompi la monopolon kaj liberigi la merkaton.
?enovo
fine ricevis la kvartalon
Pera
(
1115
) kaj
Venecio
la kvartalon
Galata
(
1082
), kie ili havis magazenojn kaj ?uis
eksterteritoriecan
staton.
En
1204
, krucmilitistoj konkeris la urbon komencante la
Latinan Imperion de Oriento
, da?ronta ?is
1264
. Post la restarigo de greka dinastio, okcidente?ropaj komercistoj (la anta?aj italoj, katalunoj, provencanoj) ankora? multe gravis.
Inter 500 000 kaj 600 000 homoj lo?is en la urbo.
Dum la imperio kontrolis
Egiption
, la urbo ricevis tritikon, disdonotan al malri?uloj, kortegaj servistoj kaj la gvardio. Post la 6-a jarcento, ili devis kontenti per la tritiko de
Trakio
kaj de
Malgrand-Azio
.
La socia kaj politika vivo centris en la
?evalkurejo
. La ?arteamoj (komence kvar, fine nur du:
verdaj
kaj
bluaj
) dividis la urbon la? politiko, urbadministrado kaj religio (vidu
herezo
). La imperiestro atente spektis la publikon.
Post la turka konkero, la princo de
Moskvio
, parenco de la lasta bizancia imperiestro, deklaris sin ties heredanto kaj nomis sin
caro
, kaj
Moskvon
la tria Romo.
- En Konstantinopolo mortis en malliberejo hungara militestro
Balint Torok
.
- En 1919 mortis hungardevena inventisto
Pal Janko
.