Satelita komponita bildo de Azio.
Azio
, kun 44.579.000 km
2
, estas la plej granda
kontinento
de la
mondo
. ?i havis 4.164 milionojn da lo?antoj en la jaro
2011
kaj tiele ?i estas
la plej lo?ata
kontinento
de la
mondo
. Oni parolas 1780 malsamajn
lingvojn
en Azio.
?i situas ?efe en la orienta kaj norda hemisferoj kaj kunhavas la kontinentajn teramasojn de
E?razio
kun la kontinento E?ropo. Azio kovras areon de 44.579.000 kvadrataj kilometroj, nome ?irka? 30% el la totala terareo de la Tero kaj 8,7% el la totala surfaca areo de la Tero. La kontinento, kiu estis dumlonge hejmo de majoritato de la homa
lo?antaro
[2]
, estis loko de multaj el la
unuaj civilizoj
. Azio elstaras ne nur pro sia ?enerala grando kaj lo?antaro, sed anka? pro densaj kaj grandaj setlejoj same kiel pro amplekse grande lo?ataj regionoj ene de kontinento de 4,4 mil milionoj da personoj.
?enerale, Azio limas oriente de la
Pacifika Oceano
, sude de la
Hinda Oceano
kaj norde de la
Arkta Oceano
. La okcidenta limo kun E?ropo estas historia kaj kultura koncepto, ?ar ne estas klara fizika kaj geografia separoj inter amba? "kontinentoj". La plej ofte komune akceptitaj limoj lokigas Azion oriente de la
Sueza Kanalo
, la
Urala Rivero
, kaj la
Uralaj Montoj
, kaj sude de la
Ka?kazaj Montoj
kaj la
Kaspia Maro
kaj la
Nigra Maro
.
[3]
?inio
kaj
Hindio
alternis kiel la plej grandaj ekonomioj en la mondo el 1 al 1800 p.K. ?inio estis ?efa ekonomia povo kaj allogis multajn orienten,
[4]
[5]
[6]
[7]
kaj por multaj la legenda ri?o kaj prospero de la antikva kulturo de Hindio personigis Azion,
[8]
allogante
komercon
, esploradon kaj
koloniismon
el E?ropo. La hazarda malkovro de Ameriko fare de Kolumbo ser?ante Hindion pruvas tiun profundan fascinon. La
Silka Vojo
i?is la ?efa komercvojo Orient-Okcidenta en Azio dum la Markolo de Malako elstaras kiel ?efa marvojo. Azio montris ekonomian dinamismon (?efe ?e Orienta Azio) same kiel fortikan lo?antokreskon dum la 20a jarcento, sed la ?enerala lo?okresko ekde tiam falis.
[9]
Azio estis naskoloko de plej el la ?efaj grandaj religioj, kiaj
judismo
,
kristanismo
,
islamo
,
hinduismo
,
budhismo
,
konfuceismo
,
taoismo
,
?ajnismo
,
sikismo
,
zaratu?trismo
kaj
bahaismo
, same kiel de multaj aliaj religioj.
Pro ties grando kaj diverseco, la koncepto de Azio ? nomo kiu datas reen el la klasika antikveco ? povas fakte rilati pli al homa geografio ol al fizika geografio.
[10]
Azio estas ege varia la?longe kaj ene de siaj regionoj rilate al la etnaj grupoj, kulturoj, medio, ekonomio, historiaj ligoj kaj regosistemoj. ?i havas anka? mikson de multaj diferencaj klimatoj gamaj el ekvatora sudo tra varmega dezerto en
Mezoriento
, moderklimataj areoj en Oriento kaj la ekstrema kontinenta centro al ampleksegaj ?earktaj kaj polusaj areoj en
Siberio
.
La origina Azio estis la
romia
provinco
Asia
en orienta
Anatolio
, kie estis la urboj
Pergamo
kaj
Efezo
.
Divido de Azio en regionoj fare de Unui?intaj Nacioj: malhelblue;
Norda Azio
; rozkolore,
Centra Azio
; helverde,
Okcidenta Azio
; ru?e,
Suda Azio
; flave,
Orienta Azio
; kaj oran?e,
Sud-Orienta Azio
.
Azio dividi?as en kelkajn geografiajn regionojn kaj subregionojn, kies limoj ne koincidas kun la modernaj ?tatlimoj. ?e malsamaj fontoj ili povas nomi?i diverse kaj havi diversajn signifojn.
- Centra Azio
-
Malgrand-Azio
-
Mez-Azio
-
Okcidenta Azio
-
Orienta Azio
-
Norda Azio
-
Suda Azio
-
Sud-Orienta Azio
La kontinenta termaso situas en la orienta duonsfero norde de la
ekvatoro
, krom la
?ukotka duoninsulo
en orienta
Siberio
, kiu situas oriente de la
internacia datlinio
, kaj la sudorientaj insuloj de
Indonezio
, kiuj situas sur la suda duonsfero de la tero.
Azio estas la plej granda
kontinento
de la tero. Pro ?irka? 44.614 milionoj da kvadrataj kilometroj (sen
Rusujo
31.7 milionoj da kvadrataj kilometroj) ?i entenas ?irka? duonon de la tuta landareo. Kune kun
E?ropo
Azio estas parto de la granda kontinento
E?razio
.
Iom aparte, foje oni konsideras anka? mondoregionon
Azio-Pacifiko
.
Azio estas limigita norde de la
Arkta Oceano
, oriente de la
Pacifiko
kaj sude de la
Hinda Oceano
.
Oriente la limo al E?ropo konsistas de nordo al sudo el la montaro
Uralo
, la rivero
Uralo
, la
kaspia Maro
, tio estas la kavo de Mani?, la
Ka?kazo
, la suda bordo de la
Nigra Maro
kaj
Bosporo
,
Marmora Maro
kaj la
Dardaneloj
. De la
Barenca Maro
?is la
Nigra Maro
tiu limo longas ?irka? 2.700 km. Azio estas ligita al
Afriko
norde de la
Ru?a Maro
de la ?e
Suezo
145 km lar?a duoninsulo
Sinajo
.
Nordoriente trovi?as la kontinentaj termasoj de Azio kaj
Nordameriko
disigitaj de la iom pli ol 80 km lar?a
Beringa Markolo
.
Sudoriente la
indonezia
insularo
ligas la kontinenton al
A?stralio
.
La marbordoj de Azio longas ?irka? 82.300 km, el kiuj 15.900 km bordas la Arktan Oceanon, 27.300 km la Pacifikon, 33.600 km la Hindan Oceanon kaj ?irka? 5.500 km la
Mediteraneon
kaj la Nigran Maron.
La geografia centro de Azio en
Kizil
, Rusujo.
- La geografia centro de Azio situas la? kalkulo de la brita geografo Douglas Carruthers
[11]
el la frua
20-a jarcento
?e
Kizil
en la a?tonoma rusa respubliko
Tuvio
en suda
Siberio
?e la kunfluejo de la granda kaj la malgranda
Jenisejo
-j.
- La plej norda punkto de la kontinento estas la
kabo ?eljuskin
(77° 40′ N) sur la duoninsulo
Tajmiro
en
Siberio
.
- La plej suda punkto de la kontinento estas la ?tato
Johor
?e la pinto de la
Malaja duoninsulo
, la plej sudorientaj insuloj de la indonezia insularo trovi?as e? sur la suda duonsfero de la tero.
- La plej okcidenta punkto estas la
kabo Baba
en
Malgrand-Azio
(26° 4′ E).
- La plej orienta punkto trovi?as ?e la
kabo De?njov
(169° 44′ ?) sur la ?u?uka duoninsulo en orienta Siberio.
Riveroj, kiuj enfluas en la Arktan Oceanon
[
redakti
|
redakti fonton
]
?iplevejo ?e la Jenisejo ?e Divnogorsk.
La plej gravaj riveroj de Siberio fluas de sudo al nordo en la arktan oceanon. Tio malhelpis la malfermon de Siberio, ?ar ne eblas surakva ligo de okcidento al oriento. krome la riveroj navigeblas nur somere. Tamen riveroj havas gravan ekonomian signifon por la provizado de la regionoj situantaj norde de la transsiberia fervojo.
La plej gravaj siberiaj riveroj de okcidento al oriento estas
Riveroj, kiuj enfluas en la Pacifikon
[
redakti
|
redakti fonton
]
Flava rivero
?e Lanzhou.
La
Tri Gor?oj
.
Pejza?o ?e la
Mekongo
.
La
Amuro
estas 2.824 km longa rivero en
?inujo
kaj
Rusujo
, kiu enfluas en la
Pacifikon
. La rivero esti?as ?irka? 65 km okcidente de la kantono Mohe pro la kunfluo de la
Arguno
kaj de la
?ilka
. La Amuro estas limrivero inter Rusujo kaj ?inujo.
La
Flava Rivero
,
?ine
Huang He
estas rivero en la nordo de la popolrespubliko de ?inujo. ?i estas 5.464 km kaj tial la dua plej longa rivero de ?inujo. La fonto de la Flava Rivero trovi?as en
Tibeto
, ?irka? 200 km norde de la duona linio inter
Lasao
kaj
Xining
.
La
Jangzio
estas pro sia longeco de 6.380 km la plej longa rivero de Azio, kaj post la
Nilo
kaj la
Amazono
la plej longa rivero de la mondo. 2.800 km de la Jangzio estas navigeblaj.
La
Mekongo
estas rivero en sudorienta Azio. La indikoj pri ?ia longeco varias inter 4.350 km kaj ?is 4.909 km.
Riveroj, kiuj enfluas en la Hindan Oceanon
[
redakti
|
redakti fonton
]
Riverujo de la
Induso
?e Skardu.
La 2.092 km longa
Iravadio
estas rivero en sudorienta Azio. ?i fontas en la sudoriento de Tibeto kaj enfluas en la
Andamanan maron
?irka? 150 ?is 180 km sudokcidente de
Ranguno
, urbo en
Birmo
.
La rivero
Gango
havas longecon de 2.511 km. ?i trafulas
Hindion
kaj
Banglade?on
. Post trafluo de grandega enfluejo ?i atingas, kiel anka? la 2998 km longa
Bramaputro
la golfon de
Bengalo
kaj tiel la
Hindan Oceanon
.
La
Induso
estas pro siaj 3.180 km la plej longa rivero de la hinda subkontinento kaj la plej grava rivero de
Pakistano
. La nomo
Hindujo
devenas de la nomo de tiu rivero.
La Aralo estas senelflua
salakva lago
, kiu situas po duono en
Kaza?io
kaj
Uzbekio
. ?i trovi?as en centra Azio meze de grandaj
dezertoj
kaj
stepoj
. Iam pro ?irka? 66.900 km² la Aralo estis la kvara plej granda lago de la mondo. Sed pro homa agado kaj por akvumigi dezerton malpli kaj malpli da akvo atingas la lagon.
La
Balka?o
, kio signifas
mar?lago
estas senelflua lago en la dezerteca stepo de orienta
Kaza?io
. La lago estas ?is 18.428 km² granda.
La
Morta Maro
estas ?irka? 600 km² granda senelflua
salakva lago
situanta en la fosa?ego de la
Jordano
, norda sekvo de la
granda afrika rifto
.
La
Isik-Kol
en
Kirgizio
estas post la sudamerika
lago Titikako
la dua plej granda montara lago de la mondo, pro areo de 6.236 km².
La lago
Van
estas la plej granda lago de
Turkio
kaj situas en la oriento de la lando.
La
Urmia
estas la plej granda ena lago de
Irano
. ?i situas je alteco de 1.280 m super la maro. ?i ne havas elfluon.
Detalo de ?ina
silko
de la 4a jarcento a. K. La tipa komerco de silko tra la
Silka Vojo
konektis diversajn regionojn ?inajn, Baratajn, Centraziajn kaj Okcidentaziajn al E?ropo kaj Afriko.
La marborda periferio de Azio estis la hejmo de kelkaj de la plej fruaj konataj civilizacioj de la mondo: ?iuj el la tri regionoj evoluigis fruajn civilizaciojn ?irka? fekundaj riveraj valoj. ?i tiuj valoj estis fekundaj ?ar la grundo estis ri?a kaj povis porti multajn radikajn kultiva?ojn. La civilizacioj en
Mezopotamio
, la
Indusa Valo
kaj
?inujo
estis tre similaj kaj probable inter?an?is teknologiojn kaj ideojn kiel
matematikon
kaj la
radon
. Aliaj ideoj kiel tiu de skribo probable evoluis unuope en ?iu areo. Urboj, ?tatoj kaj poste imperioj evoluis en tiuj malaltaj regionoj.
En la stepa regiono longe lo?is sur?evalaj nomadoj kaj de la centraj stepoj ili povis atingi ?iujn areojn de Azio. La nordan parton de la kontinento, kovrantan multe da
Siberio
anka? ne povis aliri la stepaj nomadoj pro la densaj arbaroj kaj pro la
tundro
. Tiuj areoj en Siberio estis tre maldense lo?ataj.
La centron kaj la periferion malkunigis montoj kaj dezertoj. La
Ka?kazo
, la
Himalajo
, la
Karakuma Dezerto
kaj la
Gobia Dezerto
estis baroj kiujn la stepaj ?evalistoj nur povis transiri malfacile. Dum teknologie kaj kulture la urbaj lo?antoj estis pli altnivelaj, ili povis fari malmulton por milite defendi sin kontra? la sur?evalaj hordoj de la stepo. Tamen, la (geografie) malaltaj regionoj ne havis sufi?an herba?on por subteni grandan sur?evalan soldataron. Kaj tiel la nomadoj kiuj konkeris ?tatojn en Okcidenta Azio estis balda? devigitaj adapti sin al la lokaj socioj.
La historio de Azio prezentis gravajn evoluadojn viditajn en aliaj partoj de la mondo, samkiel eventojn kiuj influis tiujn aliajn regionojn. ?i tiuj inkluzivigas la komercon de la
Silka Vojo
, kiu disvastigis kulturojn, lingvojn, religion kaj malsanon dum Afrika-E?razia komerco. Alia grava avanco estis la nova?o de
pulvo
en mezepoka ?inujo, kiu ka?zis altnivelan militadon pro la uzo de pafiloj.
Elfosejo de Gobekli Tepe.
Templan areon en sudorienta Turkujo ?e
Gobekli Tepe
, kun ver?ajna dato ?irka? 10000 a. K., oni vidis kiel la komencon de la kulturo "
Nov?tonepoka
1". Tiu ejo estis estigita de nomadaj
?asistoj-kolektistoj
; tion oni scias pro tio ke estas ne konstanta domaro en la proksima?oj. Tiu templa ejo estas la plej malnova konata homfarita adorejo. De 8500?8000 a. K. farmantaj komunumoj komencis disvasti?i al
Anatolio
, Norda Afriko kaj norda
Mezopotamio
.
Komence de la historia epoko (do proksimume ekde 3000 a. K.), en suda
Mezopotamio
vivis la
Sumeranoj
. Komence ?iu urbo estis sendependa ?tato, kiun regis urba re?o nomata “granda viro” (“Lugal”). La urbestro anka? estis templestro. Ekde ?irka?e 2800 a. K. malrapide venis Sumeren
?emidoj
; ekde proksimume la sama epoko, oni anka? konstruis la famajn
ziguratojn
, plureta?ajn templojn.
[12]
Ruinoj de
Mohenjo-Daro
, Pakistano.
La
Induso-civilizacio
estis Bronzepoka civilizacio (3300?1300 a. K.; matura periodo 2600?1900 a. K.), kiu estis centrita plejparte en la okcidenta parto de la Bharata Subkontinento; oni konsideras, ke frua formo de hinduismo estis elfarita de tiu civilizacio. Kelkaj de la grandaj urboj de ?i tiu civilizacio estas
Harapo
kaj
Mohen?o-daro
, kiuj havis altan nivelon de urba planado kaj de artoj.
[13]
[13]
La proo de la detruo de tiuj regionoj ?irka? 1700 a. K. diskuteblas, kvankam indicoj sugestas, ke ?i estis ka?zita de naturaj katastrofoj (precipe inundoj) kaj de Hinde?ropaj invadantoj.
[14]
Tiujn invadantojn oni ofte nomas la
Arjoj
kaj ilia superregado kreis la
Vedan civilizon
, kiu da?ris ?irka?e de 1500 a. K. al 500 a. K. Dum tiu periodo, la
Sanskrita
lingvo evoluis kaj la
Vedoj
estis skribitaj, himnoj kiuj rakontis pri Arjaj dioj kaj militoj. Tio estis la bazo por la Arja religio, kiu poste evoluis je
Hinduismo
, religio bazita sur la kasta sistemo de klaso (kiu konsistis el la kvar
varnoj
), sur la
brahmana
sacerdoceco kaj sur la evoluanta duon-monoteismo.
[15]
En 729 a. K. la
Asiria
re?o
Tiglatpilezero la 3-a
, jam re?o de malsuda
Mezopotamio
, de
Sirio
, kaj de partoj de
Fenicujo
kaj de
Palestino
, i?is re?o de
Babilono
. Post la morto de la
Asiria
re?o
Asurbanipal
(626 a. K.),
Nabopolasaro
de
Babilono
militprenis kaj detruis ?iujn Asiriajn urbojn, kun helpo de
Kjaksaro
de
Medujo
. Nabopolasaro regis
Mezopotamion
,
Sirion
kaj
Palestinon
inter 625 kaj 605 a. K.
La A?emenida Imperio ?irka? la jaro
500 a.K.
.
La
A?emenida dinastio
de la
Persa
imperio, fondita de
Kiro la 2-a
, regis areon de
Helenujo
kaj de
Turkujo
al la
Induso
kaj al Centra Azio inter la 6-a kaj 4-a jarcentoj a. K. Persa politiko inkluzivis toleremon por aliaj kulturoj, tre
centran registaron
kaj gravajn infrastrukturajn evoluigojn. Poste, sub
Dario la Granda
, la teritoriojn oni enigis, burokratismon evoluigis, al la nobeloj asignis militistajn poziciojn, impostan kolekton zorgeme organizis kaj spionojn uzis por certigi la lojalecon de regionaj oficialuloj. La persa Imperio estis sukcesa pri establi pacon kaj stabilecon en Okcidenta Azio kaj havis gravan influon pri arto, pri politiko (influante Helenismajn gvidantojn) kaj pri religio.
Aleksandro la Granda
konkeris tiun imperion en la 4-a jarcento a. K., kreante la nelongan
Helenisman periodon.
Li estis nekapabla establi stabilecon kaj post lia morto, Persujo rompis je malgrandaj, malfortaj dinastioj inkluzivantaj la
Sele?kidan Imperion
, sekvitan de la
Parta Imperio.
Je la fino de la "
Klasika epoko
", Persujo estis restabiligita je la
Sasanida Imperio
, anka? konata kiel la dua persa Imperio.
La epokon, en Bharato, de la
Ma?rja
kaj de la
Gupta
imperioj, oni nomas la Ora Epoko de
Barato
; ili estis markitaj de multaj inventa?oj kaj eltrovoj en scienco, teknologio, arto, religio, kaj filozofio, kiuj kristaligis la elementojn de tio, kio estas ?enerale konata kiel
Barata kulturo
.
Militistoj de la
Terakota armeo
de la
Qin-Dinastio
.
La
Zhou-dinastio
uzis
fe?dan sistemon
donante potencon al lokaj nobeloj kaj fidante je ilia lojaleco por kontroli ?ian grandan teritorion. Rezulte, la ?ina registaro dum tiu tempo estis malcentra kaj malforta kaj ofte malmulton la imperiestro povis fari por solvi naciajn aferojn. La
Qin-Dinastio
(?ine: 秦朝; pinyin: Qin Chao) estis la unua reganta dinastio de Imperia
?inujo
; ?i da?ris de 221 al 207 a. K.
[16]
La nova Imperiestro aboliciis la fe?dan sistemon kaj rekte nomumis burokration, kiu devu fidi je li por potenco. La
Han-Dinastio
(simpligita ?ina: ?朝; tradicia ?ina: 漢朝; pinyin: Han Chao ; 206 a. K. ? 220 p. K.) estis la dua imperia dinastio de ?inujo, anta?irita de la Qin-Dinastio kaj postirita de la
Tri re?landoj
(220?265).
Post la klasika epoko diversaj imperioj en diversaj epokoj etendi?is tra diversaj mondoregionoj en Azio, kiaj la
Mongola Imperio
, la
Mogola Imperio
,
Islamo
el la 7a jarcento, la
Rusa Imperio
al Siberio ekde la
19a jarcento
, la
Japana Imperio
dum la unua duono de la
20a jarcento
ktp.
?inio
estas la plej lo?ata lando en Azio kaj en la mondo. Jen trafiko en
Pekino
.
Pro pli ol 4.164 milionoj da lo?antoj, Azio estas
la plej lo?ata
kontinento de la tero. La meza lo?denso estas ?irka? 87 lo?antoj/km².
Orienta Azio havis pro multo la plej fortan ?eneralan plialtigon de la
indico de homa disvolvi?o
(IHD) de ajna regiono en la mondo, preska? duoble avera?e atingo de IHD dum la pasintaj 40 jaroj, la? la analizoj pri sano, eduko kaj enspezo. ?inio, ladua plej alta atinganto en la mondo en terminoj de plibonigo de la IHD ekde 1970, estas la nura lando el la listo de "10 Pintoj" pro enspezo pli ol atingoj en sano a? eduko. Ties propersona enspezo plii?is la? rimarkinda 21-oble dum la lastaj kvar jardekoj, anka? eligante centojn de milionojn ekster la malri?o. Tamen ?i ne estas inter la pintaj plenumantoj de la regiono en plibonigo de lerneja aliro kaj vivoda?ro.
[17]
Nepalo
, lando de
Suda Azio
, aperas kiel unu el la plej rapidaj kreskantaj movantoj el la mondo ekde 1970 ?efe pro atingoj en sano kaj eduko. Ties nuna
vivda?ro
estas 25 jarojn pli longa ol en la
1970-aj jaroj
. Pli ol kvar el ?iu kvin infanoj de lerneja a?o en Nepalo nune iras al bazlernejo, kompare kun nur unu el kvin anta? 40 jaroj.
[18]
Japanio kaj Suda Koreio rangis inter landoj grupigitaj en la IHD (nombroj 11a kaj 12a en la mondo, kiuj estas en la kategorio de "tre alta homa disvolvigo"), sekvita de
Hongkongo
(21a) kaj
Singapuro
(27a).
Afganio
(155a) rangis la plej malaltaj inter la landoj de Azio el la 169 landoj taksitaj.
[18]
?tatoj en Azio la? alfabeta ordo:
Neagnoskitaj kaj parte agnoskitaj ?tatoj:
Dependaj a? okupitaj teritorioj:
Singapuro
havas unu el la plej aktivaj
havenoj
en la mondo kaj estas la kvara plej granda komerccentroj de la mondo.
Azio havas la duan plej grandan nominalan
MEP
de ?iuj kontinentoj, post
E?ropo
, sed la plej grandan kiam mezurite en a?etpovegaleco. Aktuale en
2011
, la plej grandaj ekonomioj en Azio estas
?inio
,
Japanio
,
Barato
,
Sud-Koreio
kaj
Indonezio
.
[19]
Surbaze de
Global Office Locations 2011
, Azio dominis la oficejajn lokigojn kun 4 el supraj 5 kiuj estis en Azio, nome
Honkongo
,
Singapuro
,
Tokio
,
Seulo
kaj
?anhajo
. Proksimume 68 procentoj de internaciaj firmaoj havas oficejon en
Honkongo
.
[20]
En la fino de
1990-aj jaroj
kaj komenco de
2000-aj jaroj
, la ekonomioj de la ?inio
[21]
kaj Barato kreskis rapide, amba? kun meza jarkreskofteco de pli ol 8%. Aliaj lastatempaj tre altaj kreski?intaj landoj en Azio inkludas
Israelon
,
Malajzion
,
Indonezion
,
Banglade?on
,
Tajlandon
,
Vjetnamion
,
Mongolion
,
Uzbekion
,
Kipron
kaj
Filipinion
, kaj mineralri?ajn (inklude nafton) landojn kiaj ekzemple
Kaza?io
,
Turkmenio
,
Irano
,
Brunejo
,
Unui?intaj Arabaj Emiratoj
,
Kataro
,
Kuvajto
,
Saud-Arabio
,
Barejno
kaj
Omano
.
La? ekonomika
historiisto
Angus Maddison en aia libro
The World Economy: Millennial Perspective
, Hindio havis la plej grandan ekonomion de la mondo dum 0 a.K. kaj 1000 a.K.
[22]
[23]
?inio estis la plej granda kaj plej progresinta ekonomio sur la tero por multo da registrita historio,
[24]
[25]
[26]
[27]
?is la
Brita Imperio
(ekskludante
Hindion
) preterpasis ?in en la mezo de la
19-a jarcento
. Dum pluraj jardekoj en la komenco de la
20-a jarcento
Japanio estis la plej granda ekonomio en Azio kaj dua plej granda de iu ununura nacio en la mondo, post superado fare de
Sovet-Unio
(mezurita en retmateriala produkto) en 1986 kaj
Germanio
en 1968 (NB: Kelkaj super?tataj ekonomioj estas pli grandaj, kiel ekzemple la
E?ropa Unio
(EU), la NAFTA (NAFTA) a? APEC). Tio fini?is en 2010 kiam ?inio preterpasis Japanion por i?i la due plej granda ekonomio de la mondo.
- ↑
"Continents of the World". The List. Worldatlas.com. Ar?ivita el la originalo en la
22a de julio
2011.
[1]
Alirita la 25an de Julio 2011.
- ↑
"Asia's First Civilizations - India And China"
[2]
Arkivigite je
2016-08-29 per la retarkivo
Wayback Machine
Alirita la 14an de Septembro 2016.
- ↑
National Geographic Atlas of the World (7a eld.). Washington, DC: National Geographic. 1999.
ISBN 978-0-7922-7528-2
. "Europe" (pp. 68?9); "Asia" (pp. 90?1): "A commonly accepted division between Asia and Europe is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles."
- ↑
"Professor M.D. Nalapat. Ensuring China's "Peaceful Rise".
[3]
Arkivigite je
2010-01-10 per la retarkivo
Wayback Machine
Alirita la 22an de Januaro, 2016.".
- ↑
"Dahlman, Carl J; Aubert, Jean-Eric. China and the Knowledge Economy: Seizing the 21st Century. WBI Development Studies. World Bank Publications.
[4]
Alirita la 22an de Januaro, 2016.".
- ↑
"The Real Great Leap Forward. The Economist. Sept 30, 2004". The Economist.
[5]
Alirita la 22an de Januaro, 2016.
- ↑
"Chris Patten. Financial Times. Comment & Analysis: Why Europe is getting China so wrong.
[6]
Alirita la 22an de Januaro, 2016.". Arkivita el la originalo la 5an de Marto 2008.
- ↑
[7]
Alirita la 22an de Januaro, 2016.
- ↑
"Like herrings in a barrel". The Economist. The Economist online, The Economist Group (Millennium issue: Population). 23a de Decembro 1999.
[8]
Alirita la 14an de Septembro 2016.
- ↑
"Asia". AccessScience. McGraw-Hill. Arkivita el a originalo en 27a de Novembro 2011.
[9]
Alirita la 26an de Julio 2011.
- ↑
Unknown Mongolia: A Record of Travel and Exploration in North-West Mongolia and Dzungaria
; Douglas Carruthers; Hutchinson & Co., 1914,
ISBN 81-206-0857-7
- ↑
Kinder, Hermann kaj Hilgemann, Werner:
dtv-Atlas zur Weltgeschichte
, Deutscher Taschenbuch Verlag, 1964 (1986)
- ↑
13,0
13,1
Mughal, Muhammad Aurang Zeb (2011).
- ↑
"The Indus Valley Civilisation"
Arkivigite je
2013-05-09 per la retarkivo
Wayback Machine
.
- ↑
Stearns, 2011, pa?o 68
- ↑
Stearns 2011, p. 42.
- ↑
"2010 Human Development Report: Asian countries lead development progress over 40 years" (PDF). UNDP.
[10]
Arkivigite je
2013-07-23 per la retarkivo
Wayback Machine
Alirita la 15an de Septembro 2016.
- ↑
18,0
18,1
"2010 Human Development Report: Asian countries lead development progress over 40 years" (PDF).
- ↑
5 largest economies in Asia
. Arkivita el
la originalo
je 2022-07-30. Alirita 2014-05-13.
- ↑
Hong Kong, Singapore, Tokyo World's Top Office Destinations | CFO innovation ASIA
. Arkivita el
la originalo
je 2011-08-07. Alirita 2014-05-13.
- ↑
Five Years of China's WTO Membership. EU and US Perspectives on China's Compliance with Transparency Commitments and the Transitional Review Mechanism
, Legal Issues of Economic Integration, Kluwer Law International, Volume 33, Number 3, pp. 263?304, 2006. by
Paolo Farah
- ↑
The World Economy: Historical Statistics, Angus Maddison
- ↑
http://www.theworldeconomy.org/MaddisonTables/MaddisontableB-18.pdf
- ↑
Professor M.D. Nalapat. Ensuring China's "Peaceful Rise". Alirita la 30an de Januaro 2008
. Bharat-rakshak.com (11-a de septembro 2001). Arkivita el
la originalo
je 2010-01-10. Alirita 1-a junio 2010.
Arkivita kopio
. Arkivita el
la originalo
je 2010-01-10. Alirita 2014-05-13.
- ↑
Dahlman, Carl J; Aubert, Jean-Eric. China and the Knowledge Economy: Seizing the 21st century. WBI Development Studies. World Bank Publications. Accessed 30a Januaro 2008
. Eric.ed.gov. Alirita 1-a de junio 2010.
- ↑
"
The Real Great Leap Forward. The Economist. 30a Septembro 2004
",
The Economist
, 30a Septembro 2004. Kontrolita 1-a Junio 2010.
- ↑
Chris Patten.
Financial Times
. Comment & Analysis: Why Europe is getting China so wrong. Alirita la 30an de Januaro 2008.
| Kontinentoj
|
|---|
| Kontinentoj
|
|
|---|
| Hipoteza kontinento
|
|
|---|
Geologiaj
superkontinentoj
|
|
|---|
Historiaj
kontinentoj
|
Arktido
,
Aziameriko
,
Atlantiko
,
Avalonio
,
Baltiko
,
E?rameriko
,
Suda ?inio
,
Kalahario
,
Kaza?stanio
,
Kongo
,
La?rentio
,
Norda ?inio
,
Siberio
,
Uro
|
|---|
|
