Прус?я

З В?к?педы?, свабоднай энцыклапеды?
У паняцця ёсць ? ?ншыя значэнн?, гл. Прус?я (значэнн?) .
Г?старычная дзяржава
Прус?я
Preußen
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Г?мн : Preußenlied [d] , Borussia [d] ? Heil dir im Siegerkranz [d]
Прусія ў складзе Германскай імперыі
Прус?я ? складзе Германскай ?мперы?
<  
  >
  >
  >
  >
1525  ? 1947

Стал?ца Кён?гсберг (1525?1701)
Берл?н (1701?1947)
Мова(ы) Нямецкая
Аф?цыйная мова нямецкая
Плошча 297 007 км² ( 1939 )
Насельн?цтва 41 915 040 чал. ( 1939 )
Форма к?равання манарх?я (1525?1918)
рэспубл?ка (1918?1947)
Г?сторыя
 ?  1525 герцагства
 ?  27 жн??ня 1618 ун?я з Брандэнбургам
 ?  18 студзеня 1701 карале?ства
 ?  9 л?стапада 1918 Свабодная дзяржава
 ?  30 студзеня 1934 скасавана ( дэ-факта )
 ?  25 лютага 1947 скасавана ( дэ-юрэ )
Лагатып Вікісховішча  Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Пру?с?я ( ням. : Preußen ) ? г?старычная назва шэрагу раёна? ва ?сходняй ? цэнтральнай Е?ропе , а менав?та:

  1. Населены аднайменным народам ( прусы ) рэг?ён на па?днёва-?сходн?м узбярэжжы Балтыйскага мора , у Сярэднявеччы заваяваны тэ?тонск?м? рыцарам? . Пазней гэты рэг?ён ста? звацца Усходняй Прус?яй .
  2. Герцагства (з 1525 годзе), курфюрства (з 1618 годзе, пад уладай нямецкай дынасты? Гогенцолерна? ). Уключала ?ласна (Усходнюю) Прус?ю, а таксама Брандэнбург . Стал?ца размяшчалася спачатку ? Кён?гсбергу , а пасля Трыццац?гадовай вайны  ? у Берл?не . Карале?ства (з 1701 годзе).
  3. Тэрытарыяльнае ?тварэнне (≪вольная дзяржава≫) у рамках Веймарскай рэспубл?к? , узн?клае пасля падзення Гогенцолера? у 1918 годзе, якое ?ключала большую частку былога карале?ства. У 1947 годзе як тэрытарыяльнае ?тварэнне Прус?я была л?кв?давана па рашэнн? саюзн?ка? у рамках паваеннай перабудовы Е?ропы.

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

V?XIII стагоддз? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Да XIII стагоддзя тэрыторыю Усходняй Прус?? засялял? прусы . Яны з'я?лял?ся адным? з прамых пераемн?ка? культуры шнуравай керам?к? (III?II тыс. да н.э.) якая займала амаль усю кантынентальную Е?ропу, акрамя М?жземнамор'я ? По?начы, ? у тым л?ку сучасную Цэнтральную Рас?ю. ?х вылучэнне ? асобны народ з групы роднасных плямёна? адносяць да V?VI стагоддзям. Пры гэтым характэрныя рысы ?ласна прускае культуры прасочваюцца з пачатку нашае эры. Першыя пасел?шчы ?ласна пруса? па?стал? на ?збярэжжы цяперашняга Кал?н?нградскага зал?ва . Затым, аж да IX стагоддзя, прусы м?гравал? на захад, да н?жняга цячэння В?слы.

У XIII павеку гэта тэрыторыя была захоплена Тэ?тонск?м ордэнам .

Тэ?тонск? ордэн (1224?1525) [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Асно?ны артыкул: Тэ?тонск? ордэн

У 1226 годзе польск? князь Конрад I Мазавецк? папыта? дапамог? ? тэ?тонск?х рыцара? у барацьбе супраць пруса?, абяца?шы ?м валоданне гарадам? Кульм ? Добрынь, а таксама захаванне за ?м? захопленых тэрыторый. У 1232 годзе Тэ?тонск?я рыцары прыбыл? ? Польшчу . Заваяванне пруса? ? яцвяга?, пачатае ? 1233, завяршылася ? 1283; два вял?к?х па?станн? пруск?х плямёна? (1242?1249 ? 1260?1274) был? жорстка падушаны. У 1237 да Тэ?тонскага ордэна далучыл?ся рэштк? Ордэна мечаносца? , пацярпелага незадо?га да гэтай паражэнн? ад л?цв?на?. У вын?ку гэтага аб'яднання ?тварылася аддзяленне Тэ?тонскага ордэна ? ?нфлянтах ? Курлянды?  ? Л?вонск? ордэн . Пасля падначалення Прус?? пачал?ся рэгулярныя паходы супраць паганскай Л?твы . У 1308?1309 Тэ?тонск? ордэн захап?? у Польшчы Усходняе Памор’е з Гданьскам . У 1346 дацк? кароль Вальдэмар IV саступ?? ордэну Эстляндыю . У 1380?1398 ордэн падпарадкава? Жамойць , аб'ядна?шы так?м чынам свае ?ладанн? ? Прус?? ? Л?вон?? , у 1398 захап?ла востра? Готланд, у 1402 набы? Новую марку.

Пагроза з боку Тэ?тонскага ордэна прывяла да ?сталявання дынастычнага саюза пам?ж Польшчай ? Л?твой ( Крэ?ская ун?я 1385). У Вял?кай вайне 1409?1411 гадо? Тэ?тонск? ордэн патрыва? паражэнне пры Грунвальдзе ад аб'яднаных с?л Польшчы ? Вял?кага Княства Л?то?скага. Па Торунск?м м?ры 1411 года ён, адмов??шыся ад Жамойц? ? польскай Добжынскай земл?, выплац?? кантрыбуцыю. З гэтай паражэнн? пачынаецца заход Ордэна.

Патрыва?шы паражэнне ? Трынаццац?гадовай вайне 1454?1466, Тэ?тонск? ордэн пазбав??ся Гданьскага Памор'я, Торун?, Марыенбурга, Эльблонга, б?скупства Варм?? ? ста? васалам Польскага карале?ства. Рэз?дэнцыя вял?кага маг?стра была перанесена ? Кён?гсберг . Л?вонск? ордэн фактычна ста? самастойным.

Герцагства Прус?я (1525?1618) [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Асно?ны артыкул: герцагства Прус?я

У 1525 Вял?к? Маг?стр Тэ?тонскага ордэна Альбрэхт Брадэнбургск?, пяройдучы ? пратэстанцызм, па радзе Марц?на Лютэра секулярызава? земл? Тэ?тонскага ордэна ? Прус??, ператвары?шы ?х у свецкае герцагства, змешчанае ? леннай залежнасц? ад Польшчы.

Альбрэхт таксама рэфарм?рава? усю дзяржа?ную с?стэму. Стварал?ся новыя ?радавыя ?становы. У 1544 годзе ? Кён?гсбергу ?твораны ун?верс?тэт , уладкованы на ?зор ?ншых нямецк?х ун?верс?тэта?. Рэформы Альбрэхта згулял? значную ролю ? разв?цц? Прус??, спрыял? яе эканам?чнаму ? культурнаму разв?ццю. Памёр Альбрэхт 20 сакав?ка 1568 годзе на 78-м годзе жыцця ? замку Тап?яу ( Гвардзейск ).

Пасля яго смерц? с?туацыя ? Прус?? зно? ускладн?лася. Яго хворы сын, Альбрэхт Фрэдэрэк, практычна не прыма? удзелу ? к?раванн? герцагствам. З 1578 года Прус?яй стал? к?раваць рэгенты з нямецкай дынасты? Гогенцолерна? . Бо ? Альберта Фрэдэрыка не было сыно?, курфюрст Брандэнбурга ?аах?м Фрыдрых жэн?ць свайго сына ?аана Жыг?монта на Ганне Прускай, дочк? Альбрэхта ? надзе? ?сталяваць дынастычнае сваяцтва ? пасля яго смерц? далучыць земл? Прус?? да Брандэнбурга. Так ? здарылася. У 1618 Альбрэхт Фрэдэрык пам?рае ? прускае герцагства пераходз?ць да курфюрста Брандэнбурга ?аана Жыг?монта.

Курфюрства Брандэнбург-Прус?я (1618?1701) [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Асно?ны артыкул: Брандэнбург-Прус?я

Улада Брадэнбургск?х курфюрста? у далучаных землях Прус?? была давол? х?сткае. Па-першае Прус?я працягвала знаходз?цца ? леннай залежнасц? ад Польшчы, па-другое Польшча сама жадала валодаць гэтым? тэрыторыям?, марачы далучыць Прус?ю да каронных зямель у выглядзе ваяводства. Брандэнбург жа тым часам моцна пакутава? ад распачатае Трыццац?гадовай вайны ? не мог праводз?ць акты?ную пал?тыку па замацаванн? за сабой нованабытых зямель.

Значнае ?змацненне Брадэнбургска-Прускай дзяржавы адбылося пры к?раванн? Фрыдрыха В?льгельма I . Яго пал?тыка спрыяла прытоку ?м?гранта? у разбураны вайной Брандэнбург ? спрыяла яго хуткаму адна?ленню. З мэтай зн?шчэння леннай залежнасц? Прус?? ад Польшчы ? дасягнення яе суверэн?тэту курфюрст прыня? удзел у шведска-польскай вайне 1655?1661 гадо?. Перамога над палякам? ? трохдзённай б?тве пад Варшаваю, здабытая пры дапамозе брадэнбургск?х войска?, значна ?змацн?ла паз?цы? курфюрста. 20 л?стапада 1656 Карл X скла? з курфюрстам дамову ? Лаб?а?, па як?м Фрыдрых-В?льгельм атрымл?ва? по?ны суверэн?тэт у Прус??. У адпаведнасц? Вяля?ска-Быдгашчск?м трактатам 1657 гэты суверэн?тэт прызнаецца Рэччу паспал?тай. Зараз на карце Е?ропы з'я?ляецца новая дзяржава Брандэнбург-Прус?я, якая дзякуючы выс?лкам Фрыдрыха В?льгельма I значна ?змацняецца ? абрастае новым? землям?.

Карале?ства Прус?я (1701?1918) [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Асно?ны артыкул: Карале?ства Прус?я

18 студзеня 1701 годзе ? Кён?гсбергу сын Фрыдрыха В?льгельма курфюрст Брадэнбургск? Фрыдрых III бы? каранаваны каралём Прус?? ? прыня? тытул Фрыдрыха I , пры гэтым назва Прус?я была прысвоена ?сёй Брандэрбургска-Прускай дзяржаве.

Хоць н?як?м? асоба важным? для дзяржавы падзеям? к?раванне Фрыдрыха I адзначана не было, карале?ск? тытул к?ра?н?ка падня? м?жнародны прэстыж Прус??.

Пасля смерц? Фрыдрыха I у 1713 годзе на пруск? пасад уступ?? Фрыдрых В?льгельм I , празваны Каралём-салдатам. Фрыдрых-В?льгельм I перабудава? уладныя структуры буйных гарадо?, так?х, як Берл?н , Кён?гсберг ? Штэтын . Гарады атрымл?вал? прызначаных каралём штат-прэз?дэнта?, адначасова як?я робяцца старшыням? ваенных ? зямельных палата? у дадзенай прав?нцы?. Падчас яго к?равання прускае войска стала мацнейшым войскам у Е?ропе.

З 1740 па 1786 гг. каралём Прус?? бы? Фрыдрых II Вял?к? . У гэты перыяд Прус?я ?дзельн?чала ? шматл?к?х войнах. Ужо ? 1740 годзе пачынаецца Вайна за а?стрыйскую спадчыну ( 1740 ? 1748 ), у вын?ку якой Прус?я захап?ла большую частку С?лез??.

У 1756?1763 гадах Прус?я ?дзельн?чала ? Сям?гадовай вайне , у якое атрымала перамогу, панясучы, аднак, вял?к?я страты. У 1757 ? 1759 гадах Прус?я пацярпела паражэнне ад рас?йск?х войска? у б?тве пры Грос-Эгерсдорфе ? ? Кунерсдорфскай б?тве. У вын?ку большасць пруск?х прав?нцый был? заняты або руск?м?, або а?стрыйцам?. Аднак у 1762 годзе пасля смерц? рас?йскай ?мператрысы Л?заветы Пётр III , як? прыйшо? да ?лады, заключы? з Фрыдрыхам II перам?р'е ? вярну? земл?, заваяваныя рас?йск?м войскам. Услед за Рас?яй перам?р'е было складзена 22 мая 1762 гады пам?ж Прус?яй ? Францыяю, а 24 л?стапада ? перам?р'е пам?ж Прус?яй ? А?стрыяю. У вын?ку вайны Прус?я канчаткова ?вайшла ? круг вядучых е?рапейск?х дзяржа?.

Апошняя вайна, у якой удзельн?чала Прус?я падчас к?равання Фрыдрыха II, ? вайна за баварскую спадчыну 1778?1779 гадо? . Прус?я атрымала перамогу, аднак не атрымала ад вайны н?як?х выгад.

Фрыдрых II скана? у 1786 годзе ? Патсдаме , не пак?ну?шы прамога спадчынн?ка. Яго пераемн?кам ста? яго пляменн?к Фрыдрых В?льгельм II . Пры ?м с?стэма к?равання, створаная Фрыдрыхам, стала руйнавацца, ? пача?ся заняпад Прус??. Пры Фрыдрыху В?льгельме II, падчас Вял?кай французскай рэвалюцы? Прус?я разам з А?стрыяю склала ядро 1-й антыфранцузскай каал?цы?, аднак пасля шэрагу параза? была вымушана падп?саць сепаратны Базельск? м?р з Францыяю ? 1795 годзе.

У 1797 годзе пасля смерц? Фрыдрыха В?льгельма II на пасад уступ?? яго сын, Фрыдрых В?льгельм III . Фрыдрых В?льгельм апыну?ся слабым ? нерашучым к?ра?н?ком. У напалеона?ск?х войнах ён до?г? час не мог вызначыцца, на як?м ён боку. Ён абяца? садзейн?чанне А?стры?, але н?чога не распача? пасля ?варвання ? гэту кра?ну Напалеона ? 1805 годзе, спадзяючыся набыць ад Францы? на?замен за нейтрал?тэт Прус?? Гановер ? ?ншыя земл? на по?начы. 1 кастрычн?ка 1806 года Прус?я прад'яв?ла Напалеону ?льтыматум, а ?жо 8 кастрычн?ка 1806 года Напалеон напа? на Прус?ю. У вын?ку прускае войска была разгромлена Напалеонам у б?твах пры Ене ? А?эрштэдце . Па Тыльз?цкаму м?ру 1807 года Прус?я страц?ла каля паловы сва?х тэрыторый. У студзен? 1813 года Прус?я вызвалена ад напалеона?ск?х войска?. Па вын?ках Венскага кангрэса 1814?1815 гадо? Прус?? был? вернуты Рэйнская Прус?я, Вестфал?я, Познань ? частка Саксон??.

Войны за аб'яднанне Герман?? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 1848 ? 1850 ? 1864 гадах Прус?я сумесна з Германск?м саюзам вяла вайну супраць Дан?? за ?ладанне герцагствам? Шлезв?г ? Гольштэйн (Глядз?це Дацка-пруская вайна 1848?1850 , Дацкая вайна 1864 года ). Па вын?ках вайны герцагства был? абвешчаны сумесным? ?ладанням? Прус?? ? А?стры?, якая стаяла на чале Германскага саюза.

?мкненне А?стры? ? Прус?? да аб'яднання ?с?х нямецк?х зямель пад сваёю эг?даю прывяло да пачатку ? 1866 годзе А?стра-Прускай вайны . Вын?кам? гэтай вайны стал? анекс?я Прус?яй тэрыторый Карале?ства Гановер , Кургесэна , Насау, Шлезв?г-Гольштэйна , Франкфурта-на-Майне . Гэтыя анекс?? тэрытарыяльна злучыл? рэйнск?я прав?нцы? Прус?? з асно?най тэрыторыяй карале?ства ? ?тварыл? Па?ночна-Германск? саюз , як? аб'ядна? 21 нямецкую дзяржаву.

У 1870 ? 1871 гадах Прус?я вяла вайну супраць Францы? , па вын?ках якой да Па?ночна-Германскага саюза был? далучаны па?днёванямецк?я земл? ? Бадэн , Вюртэмберг ? Баварыя . 18 студзеня 1871 годзе, яшчэ да канчатка вайны, у Версал? м?н?стр-прэз?дэнт Прус?? Б?смарк ? пруск? кароль В?льгельм I абвясц?л? пра стварэнне Германскай ?мперы? .

З гэтай даты пачынаецца г?сторыя Прус?? ? складзе адз?най Нямецкай дзяржавы.

У складзе Герман?? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Карта карале?ства Прус?я 1905 (складовая частка Германскай ?мперы?)

Новая ?мперыя Б?смарка стала адной з самых магутных дзяржа? з кра?н кантынентальнай Е?ропы. Панаванне Прус?? ? новай ?мперы? было амаль гэтак жа абсалютным, як гэта было ? Па?ночна-Германск?м саюзе. Прус?я мела тры пятых плошчы ?мперы?, ? дзве трац?ны яе насельн?цтва. ?мператарская карона стала спадчыннай дынасты? Гогенцолера?.

Аднак каран? будучых праблем знаходз?л?ся ? глыбок?х адрозненнях пам?ж ?мперскае ? прускае с?стэмам?. ?мперыя мела с?стэму ?сеагульнага ? ро?нага выбарчага права для ?с?х мужчын старэй 25 гадо?. У той жа час, Прус?я захавала с?стэму галасавання з абмежавальным? трыма класам?, у якое 17,5 % насельн?цтва кантралявала ?се сферы жыцця. ?мперск? канцлер бы?, за выключэннем двух перыяда? (студзень-л?стапад 1873 ? 1892?1894 гадо?) таксама прэм'ер-м?н?страм Прус??, ? гэта азначала, што на працягу большае частк? ?снавання ?мперы?, каралю/?мператару ? прэм'ер-м?н?стру/канцлеру прыйшлося шукаць большасц? ? выбарчых заканада?чых органах дзвюх абсалютна розных выбарчых с?стэм.

На момант стварэння ?мперы? дзве трац?ны насельн?цтва Прус?? было сельск?м. Аднак на працягу 20 наступных гадо? станов?шча змян?лася ? на гарадск?я пасел?шчы ?жо даводз?лася дзве трац?ны насельн?цтва. Тым не менш, межы выбарчых акруга? так ? не был? зменены, каб адб?ць рост насельн?цтва ? ?плы? гарадо?.

Б?смарк разуме?, што астатняя частка Е?ропы некальк? скептычна став?цца да с?лы новага Рэйха, ? звярну? сваю ?вагу на захаванне м?ру накшталт Берл?нскага кангрэса.

В?льгельм I памёр у 1888 годзе, ? яго на троне змян?? спадчынны прынц ? Фрыдрых III . Новы ?мператар, бы? англаф?лам ? планава? ажыццяв?ць шырок?я л?беральныя рэформы. Але ён памёр праз 99 дзён з моманту свайго ?зыходжання на трон. Яго спадчынн?кам ста? 29-летн? сын, В?льгельм II .

В?льгельм па?ста? супраць сва?х бацько? у ?х л?беральных спробах ? пак?ну? пруса? пад апекаю Б?смарка. Новы кайзер хутка сапсава? аднос?ны з брытанскай ? рас?йскай карале?ск?м? сем'ям? (хоць ? бы? роднасна злучаны з ?м?), ста? ?х суперн?кам ? нарэшце ворагам. В?льгельм II адх?л?? Б?смарка ад пасады ? 1890 годзе ? пача? кампан?ю м?л?тарызацы? ? авантурызму ? вонкавай пал?тыцы, што ? канчатковым вын?ку прывяло Герман?ю да ?заляцы?.

Падчас А?стра-Венгерскага канфл?кту з Серб?яй кайзер з'еха? у адпачынак, ? паспешныя планы маб?л?зацы? некальк?х дзяржа? прывял? да катастрофы ? Першай сусветнай вайне (1914?1918). За выйсце з вайны бальшав?к?, паводле Брэсцкага м?ру (1918 год), пагадз?л?ся на акупацыю буйных рэг?ёна? заходняй частк? Рас?йскай ?мперы?, як?я межавал? з Прус?яй. Нямецк? кантроль над гэтым? тэрыторыям? до?жы?ся ?сяго некальк? месяца? ? спын??ся з-за паражэнн? нямецкага войска ? перамог? нямецкай рэвалюцы?, як?я прывял? да адлучэння кайзера ад трона ? яго выгнання.

Паваенная Версальск? дагавор прымус?ла Герман?ю несц? по?ную адказнасць за вайну. Дамова была падп?сана ? Версал?, у зале люстэрка?, дзе нямецкая ?мперыя ? была створана. Па гэтай м?рнага дагавора Прус?я страц?ла шэраг тэрыторый, раней як?я ?ваходз?л? ? яе склад ( Верхняя С?лез?я , Познань , частка прав?нцый Усходняя ? Заходняя Прус?я , Саар , Па?ночны Шлезв?г ? некаторыя ?ншыя).

Яшчэ да завяршэння вайны ? Герман?? ?спыхнула Л?стапада?ская рэвалюцыя 1918 г. , якая прымус?ла В?льгельма II зрачыся ? ад прускага пасаду, ? ад злучанага з ?м тытула нямецкага ?мператара. Герман?я стала рэспубл?каю, Карале?ства Прус?я было пераназвана ? Вольную дзяржаву Прус?я .

У складзе Веймарскай рэспубл?к? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Веймарская рэспубл?ка засталася ≪саюзнай дзяржавай≫, а земл? был? дзяржавам?, хоць ? з абмежаваным суверэн?тэтам. Менав?та нера?напра?е яе члена?, першым чынам, ? характарызавала федэрал?стычную структуру Веймарскай рэспубл?к?. На тэрыторы? Прус?? пражывала амаль 2/3 насельн?цтвы, тут была шырока разв?та прамысловасць ? ваенная арган?зацыя. З прычыны гэтага Прус?я захавала сваё дам?нантнае станов?шча ? Герман?? ? пара?нанн? з ?ншым? нямецк?м? землям?. Планы тэрытарыяльнай перабудовы Герман?? сустракал? разлютаванае супрац??ленне. арт.18 Канстытуцы? ?сталё?ва?, што тэрытарыяльныя змены ?сных ? стварэнне новых зямель у межах нямецкай ?мперы? адбываецца шляхам ?мперскага закону, як? змяняе канстытуцыю, што ? прамым сэнсе азначала, што н?якая тэрытарыяльная перабудова немагчыма без згоды Прус??.

Нера?напра?е выя?лялася ? ? прадста?н?цтве зямель у Рэйхстагу . Прус?я тут атрымала 2/5 галасо? ? с?туацыю не магло змян?ць нават уключэнне ? канстытуцыю ≪антыпрускае абмо?к?≫, якая прадугледжвала, што палову пруск?х галасо? пав?нны мець прадста?н?к? пруск?х прав?нцыйных к?равання?, а не пруск? ?рад. Так?м чынам, з 66 галасо? у Рэйхстагу Прус?я мела 26, Баварыя ? 11, Саксон?я ? 7, Вюртэмберг ? 4, Бадэн ? 3, Цюрынг?я, Гесэн, Гамбург ? па 2, астатн?я 9 зямель па 1 голасу. Усё гэта казала пра тое, што н?воднае рашэнне не магло быць прынята супраць вол? Прус??.

Прус?я ? эпоху Трэцяга рэйха [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля прыходу 30 студзеня 1933 годзе да ?лады ? Герман?? нацыянал-сацыял?ста? Прус?я працягвала заставацца ? складзе Герман?? на адмысловым станов?шчы. Ужо 30 студзеня рэйхскам?сарам Прус?? ста? в?цэ-канцлер у сфарм?раваным урадзе Адольфа Г?тлера Франц фон Папен [1] .

Пасля ?водз?н пасто? ?мперск?х намесн?ка? ( рэйхсштатгальтэра? ) у землях Герман?? з 7 красав?ка 1933 годзе ? да сваёй смерц? 30 красав?ка 1945 годзе ?мперск?м намесн?кам Прус?? бы? сам А. Г?тлер, а яе м?н?страм-прэз?дэнтам з 11 красав?ка 1933 да 23 красав?ка 1945 года [2] бы? прэз?дэнт Рэйхстага Герман Герынг . Яму ж 30 студзеня 1935 годзе А. Г?тлер даручы? адначасова выконваць яго абавязк? рэйхсштатгальтэра Прус??, але фармальна застаючыся часткай прускай дзяржавы [3] .

Л?кв?дацыя Прус?? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля кап?туляцы? Герман?? ? Другой сусветнай вайне ? 1945 годзе ? пераходу вярхо?най улады ? кра?не да саюзн?цк?х акупацыйных улада?, апошн?м? прадпрымаюцца меры па расфарм?раванн? вел?зарнай Прус??, разгляданае ?м? як апора нямецкага м?л?тарызму ? рэакцы?. На працягу 1945?1946 гг. распараджэнням? саюзн?цк?х улада? са складу Прус?? канф?ско?ваюцца розныя яе тэрыторы?.

Гэты працэс завяршы?ся з прыняццем саюзным Кантрольным саветам у Герман?? 25 лютага 1947 гады Закона ≪Аб л?кв?дацы? Прускай дзяржавы≫. 1 сакав?ка 1947 года Кантрольным саветам аф?цыйна зая?лена пра тое, што Пруская дзяржава ≪з'я?лялася крын?цаю м?л?тарызму ? рэакцы? ? Герман??≫, ? таму яно больш не ?снуе.

Усходняя Прус?я была падзелена пам?ж Савецк?м Саюзам ? Польшчай . У склад Савецкага Саюза разам са стал?цай Кён?гсбергам (як? бы? пераназваны ? Кал?н?нград ) увайшла адна трац?на Усходняй Прус??, на тэрыторы? якое была створана Кал?н?нградская вобласць . Невял?кая частка, якая ?ключала частка Куршскай касы ? горад Клайпеда (Клайпедск? край), была перададзена Л?то?скай ССР . Таксама да Польшчы адышл? Н?жняя С?лез?я , вял?кая частка Памеран?? ? ?ншыя тэрыторы? да ?сходу ад л?н?? Одар-Нейсэ .

Астатн?я тэрыторы? л?кв?даванай Прускай дзяржавы ?вайшл? ? склад ?ншых федэральных зямель Герман??, так?х як Брандэнбург , Гесэн , Н?жняя Саксон?я , Рэйнланд-Пфальц , Па?ночны Рэйн ? Вестфал?я , Саксон?я-Ангальт , Цюрынг?я , Шлезв?г-Гольштэйн , Мекленбург-Пярэдняя Памеран?я , Бадэн-Вюртэмберг , Саар . У 1990 годзе самастойнай зямлёй Герман?? стала былая стал?ца Прус?? ? Берл?н .

Так?м чынам, з 16 зямель сучаснае Федэраты?най Рэспубл?к? Герман?я 12 цалкам ц? часткова размешчаны на тэрыторыях, раней як?я ?ваходз?л? ? склад Прус??.

Значэнне Прус?? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Г?старычна Прус?я з'я?лялася цэнтрам ? часткай зямель Герман??. З 1871 года, паслья ?тварэння адз?най Германскай ?мперы?, стала губляць свай паз?цы? ? якасц? самастойнага суб'екта, пакольк? ?значал??шы аб'яднанне кра?ны стала ? штодзённай свядомасц? ? значнай ступен? с?нан?м?чная новай дзяржаве.

Геаграф?я ? насельн?цтва Прус?? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Тэрыторыя Прус?? значна змянялася з цягам часу. Так, у XIV павеку Прус?я складалася з тэрыторый цяперашняга Варм?нска-Мазурскага ваяводства Польшчы , Кал?н?нградскай вобласц? ? Клайпедскага павета Л?твы . Напачатку XX стагоддзя карале?ства Прус?я складалася з ≪уласна Прус??≫ ( Усходняй ? Заходняй Прус?? ), Брандэнбург , прав?нцы? Саксон?? (тэрыторыя цяперашняе зямл? Саксон?я-Ангальт ? частка зямл? Цюрынг?я ), Памеран?? , Рэйнскай прав?нцы? , Вестфал?? , С?лез?ю , Лужыцы , Шлезв?г-Гольштэйн, Гановер , Гесэн-Насау ? прав?нцыю Гогенцолерн.

У 1914 годзе плошча тэрыторы? Прус?? складала 354 490 км².

Насельн?цтва Прус?? па гадах ( 1740 ? 1939 )

Змена колькасц? насельн?цтва Прус??
Год Насельн?цтва Год Насельн?цтва Год Насельн?цтва
1740 2 240 000 1840 14 929 000 1890 29 957 000
1786 5 430 000 1852 16 935 000 1900 34 473 000
1800 9 700 000 1861 18 491 000 1910 40 165 000
1816 10 349 000 1864 19 255 000 1925 38 176 000
1828 12 726 000 1871 24 689 000 1933 39 934 000
1834 13 510 000 1880 27 279 000 1939 41 334 000

Узнагароды Прус?? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Ордэны Прус??

Ордэн ≪За заслуг? ? навуцы ? мастацтве≫ (Прус?я) ням. : Orden ≪Pour le Merite≫ fur Wissenschaft und Kunste

Гл. таксама [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Зноск?

  1. ↑ К. А. Залесский. ≪НСДАП. Власть в Третьем рейхе≫. М., Эксмо , 2005. С. 411
  2. ↑ Hermann Goring: Timeline
  3. ↑ ПРУССИЯ  ? Советская историческая энциклопедия

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

  • Acta Borussica
  • Allgemeines Archiv fur die Geschichtskunde des Preußischen Staates (Leopold v. Ledebur, Hrsg.). Erster Band, Mittler, Berlin/Posen/Bromberg 1830, 390 Seiten .
  • Max Toeppen: Historisch-komparative Geographie von Preußen , Gotha 1858, 398 Seiten .
  • Scriptores rerum Prussicarum ? Die Geschichtsquellen der preußischen Vorzeit (T. Hirsch, M. Toppen und E. Strehlke, Hrsg.), mit deutschsprachigen Anmerkungen, funf Bande (1861?1874), Band 1 , Band 2 , Band 3 .
  • Die preußische Landesgesetzgebung ? Sammlung von Textausgaben (Max Apt, Hrsg.). Buchhandlung des Waisenhauses, Halle/S. u. Berlin 1933?1935. Etwa 14 Bande (mit Nachtragen).
  • Kurt Adamy, Kristina Hubener (Hrsg.): Geschichte der Brandenburgischen Landtage. Von den Anfangen 1823 bis in die Gegenwart . Verlag fur Berlin-Brandenburg, 1999, ISBN 3-930850-71-0 .
  • Udo Arnold: Preußen und Berlin . Luneburg 1981.
  • Udo Arnold: Preußen als Hochschullandschaft im 19./20. Jahrhundert . Luneburg 1992.
  • Udo Arnold: Preußische Landesgeschichte . Petersberg 2001.
  • Dirk Blasius (Hrsg.): Preußen in der deutschen Geschichte . Verlagsgruppe Athenaum, Hain, Scriptor, Hanstein, Konigstein/Taunus 1980, ISBN 3-445-02062-0 . Mit Auswahlbibliografie und Personenregister.
  • Peter Brandt, Reiner Zilkenat (Hrsg.): Preußen. Ein Lesebuch . LitPol Verlag, Berlin 1981, ISBN 3-88279-021-0 .
  • Handbuch der preußischen Geschichte , hrsg. im Auftrag der Historischen Kommission zu Berlin:
    • Band 1: Wolfgang Neugebauer (Hg.): Das 17. und 18. Jahrhundert und große Themen der Geschichte Preußens. Walter de Gruyter, Berlin New York 2009.
    • Band 2: Otto Busch (Hg.): Das 19. Jahrhundert und große Themen der Geschichte Preußens. Walter de Gruyter, Berlin New York 1992.
    • Band 3: Wolfgang Neugebauer (Hg.): Vom Kaiserreich zum 20. Jahrhundert und große Themen der Geschichte Preußens. Berlin New York 2000.
  • Otto Busch, Wolfgang Neugebauer (bearb. u. Hg.): Moderne Preußische Geschichte 1648?1947. Eine Anthologie . 3 Bde., Walter de Gruyter, Berlin New York 1981 (Veroffentlichungen der Historischen Kommission zu Berlin, Bd. 52/1-3. Forschungen zur Preußischen Geschichte), ISBN 3-11-008324-8 .
  • Otto Busch, Monika Neugebauer-Wolk (Hrsg.): Preußen und die revolutionare Herausforderung seit 1789. Ergebnisse einer Konferenz . Berlin 1991 (Veroffentlichungen der Historischen Kommission zu Berlin, Bd. 78. Forschungen zur preußischen Geschichte), ISBN 3-11-012684-2 .
  • Christopher Clark: Preußen. Aufstieg und Niedergang 1600?1947 . bpb 2007, ISBN 978-3-89331-786-8 .
  • Beate Engelen: Soldatenfrauen in Preußen . Munster 2005 (Herrschaft und soziale Systeme in der Fruhen Neuzeit, Bd. 7), ISBN 3-8258-8052-4 .
  • Gerhard Friedrich: Fontanes preußische Welt. Armee ? Dynastie ? Staat . Baltica Verlag, Flensburg 2001, ISBN 3-934097-12-X .
  • Oswald Hauser: Preußische Staatsraison und nationaler Gedanke . Neumunster 1960
  • Oswald Hauser: Preußen, Europa und das Reich . Koln 1987
  • Klaus Herdepe: Die Preußische Verfassungsfrage 1848 . ars et unitas, Neuried 2003 (Deutsche Universitatsedition, Bd. 22), ISBN 3-936117-22-5 .
  • Reinhart Koselleck: Preußen zwischen Reform und Revolution. Allgemeines Landrecht, Verwaltung und soziale Bewegung von 1791 bis 1848 . Klett-Cotta, Stuttgart 1987, ISBN 3-608-95483-X .
  • Wolfgang Neugebauer: Die Geschichte Preußens. Von den Anfangen bis 1947 . Piper, Munchen 2006, ISBN 3-492-24355-X .
  • Uwe A. Oster: Preußen. Geschichte eines Konigreichs . Piper, Munchen 2010, ISBN 3-492-05191-X .
  • Hans-Joachim Schoeps: Preußen. Geschichte eines Staates. Bilder und Zeugnisse . Ullstein, Frankfurt a.M., Berlin 1992 (zuerst Frankfurt a.M., Berlin: Propylaen Verlag, 1966, 1967), ISBN 3-550-08585-0 .
  • Julius H. Schoeps: Preußen, Geschichte eines Mythos . 2. erw. Aufl., Bebra Verlag, Berlin 2001, ISBN 3-89809-030-2 .
  • Eberhard Straub: Eine kleine Geschichte Preußens . Siedler, Berlin 2001, ISBN 3-88680-723-1 .
  • Friedemann Bedurftig (Hrsg.): Preußisches Lesebuch. Bilder, Texte, Dokumente . Unipart-Verlag, Stuttgart 1981, ISBN 3-8122-8101-5 .
  • Marion Grafin Donhoff: Preußen. Maß und Maßlosigkeit . Goldmann, Munchen 1998, ISBN 3-442-75517-4 .
  • Hans Dollinger: Preußen. Eine Kulturgeschichte in Bildern und Dokumenten . Prisma, Gutersloh 1985, ISBN 3-570-09624-6 . Mit einem Vorwort von Marion Grafin Donhoff und einer synchronoptischen Zeittafel zur Geschichte und Kultur Preußens.
  • Bernt Engelmann: Preußen. Land der unbegrenzten Moglichkeiten . Munchen 1981, ISBN 3-442-11300-8 .
  • Joachim Fernau: Sprechen wir uber Preußen. Die Geschichte der armen Leute . Herbig Verlag, Berlin und Munchen 1999, ISBN 3-7766-2132-X .
  • Siegfried Fischer-Fabian: Preußens Krieg und Frieden. Der Weg ins Deutsche Reich . Droemer Knaur, Munchen und Zurich 1981, ISBN 3-426-26043-3 . Mit 50 Abbildungen, Zeittafel 1786?1871, Literaturverzeichnis, Register und Bildnachweis.
  • Siegfried Fischer-Fabian: Preußens Gloria. Der Aufstieg eines Staates . Lubbe Verlag, Bergisch Gladbach 2007, ISBN 978-3-404-64227-4 .
  • Sebastian Haffner: Preußen ohne Legende . Gruner u. Jahr, Hamburg 1979, ISBN 3-442-11511-6 . Mit 8 Karten, Zeittafel von 1134 bis 1947, Personenregister und Bildnachweis; Bildteil von Ulrich Weyland.
  • Sebastian Haffner, Wolfgang Venohr: Preußische Profile . Ullstein, Berlin 2001, ISBN 3-548-26586-3 .
  • Alwin Hanschmidt, Die Grafschaft Lingen und Brandenburgs-Preußens Expansion nach Westen . In: Emslandische Geschichte Bd. 13, Haselunne 2006, S. 425?440.
  • Ludwig Huttel: Friedrich-Wilhelm von Brandenburg der Große Kurfurst 1620?1688 , Suddeutscher Verlag, Munchen 1981, ISBN 3-7991-6108-2 .
  • Ingrid Mittenzwei, Erika Herzfeld: Brandenburg-Preußen 1648 bis 1798. Das Zeitalter des Absolutismus in Text und Bild . Berlin (Ost) 1987, ISBN 3-373-00004-1 . Anhang mit Sigelverzeichnis, Personenregister und Bildnachweis.
  • Heinz Ohff: Preußens Konige . Pieper Verlag, Munchen Zurich 2001, ISBN 3-492-23359-7 . Mit 39 S/w-Abbildungen, einer Zeittafel, einer Auswahlbibliografie und einem Personenregister.
  • Wolfgang Ribbe, Hansjurgen Rosenbauer (Hrsg.): Preußen. Chronik eines deutschen Staates . Berlin 2000, ISBN 3-87584-023-2 . Begleitbuch zur gleichnamigen sechsteiligen Fernsehreihe, mit zahlreichen Abbildungen.
  • Johannes Rogalla von Bieberstein: Preußen als Deutschlands Schicksal , Munchen 1981, ISBN 3-597-10336-7 .
  • Jurgen W. Schmidt (Hg.): Polizei in Preußen im 19. Jahrhundert , Ludwigsfelde 2011, ISBN 978-3-933022-66-0 .
  • Hans-Joachim Schoeps: Preußen gestern und morgen. Preussen Verlag, Eutin-Fissau, Essay.
  • Kerski, Basil (Hrsg.): Preußen ? Erbe und Erinnerung. Essays aus Polen und Deutschland. Deutsches Kulturforum ostliches Europa e.V., 1. Aufl., 2005, ISBN 978-3-936168-17-4 .
  • Preußen. Versuch einer Bilanz . Funfbandiger Katalog zur gleichnamigen Ausstellung der Berliner Festspiele vom 15. August-15. November 1981 im Gropius-Bau in Berlin, Rowohlt, Reinbek 1981.
    • Band 1 Preußen. Versuch einer Bilanz . Hg. von Gottfried Korff, 1500- ISBN 3-499-34001-1 .
    • Band 2 Preußen. Beitrage zu einer politischen Kultur . Hg. von Manfred Schlenke, 1000- ISBN 3-499-34002-X .
    • Band 3 Preußen. Zur Sozialgeschichte eines Staates . Bearb. von Peter Brandt, 1000- ISBN 3-499-34003-8 .
    • Band 4 Preußen. Dein Spree-Athen. Beitrage zu Literatur, Theater und Musik in Berlin . Hg. von Hellmut Kuhn, 1000- ISBN 3-499-34004-6 .
    • Band 5 Preußen im Film. Eine Retrospektive der Stiftung Deutsche Kinemathek . Hg. von Axel Marquardt und Heinz Rathsack, 1000- ISBN 3-499-34005-4 .

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Узята з " https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Прус?я&oldid=4645503 "