Nai s?ng t?m A-Au
Th?i đi?m hoa th?ch: Pleistocene s?m đ?n G?n đay [1] [2]
Nai s?ng t?m đ?c va nai s?ng t?m cai
Tinh tr?ng b?o t?n
It quan tam  ( IUCN 3.1 ) [3]
Phan lo?i khoa h?c
Gi?i ( regnum )	Animalia
Nganh ( phylum )	Chordata
L?p ( class )	Mammalia
B? ( ordo )	Artiodactyla
H? ( familia )	Cervidae
Phan h? ( subfamilia )	Capreolinae
Chi ( genus )	Alces Gray , 1821
Loai ( species )	A. alces
Danh phap hai ph?n
Alces alces ( Linnaeus , 1758 )
B?n đ? phan b?
Danh phap đ?ng ngh?a
Cervus alces Linnaeus, 1758

Nai s?ng t?m A-Au ( Danh phap khoa h?c : Alces alces ) la m?t loai thu trong phan h? Capreolinae thu?c h? h??u nai (Cervidae). đay la loai thu to l?n nh?t va n?ng nh?t con t?n t?i trong h? h??u nai. Ng??i ta phan bi?t nai s?ng t?m v?i cac loai h? hang h??u nai khac thong qua đ?c tr?ng la b? g?c hinh la ? con đ?c (" gi?ng nh? nhanh cay "), chung n?i b?t v?i v? ngoai đ? s? va c?p s?ng khoi v?, cai chan ca kheo va co mom dai ngo?ng. Nai s?ng t?m th??ng s?ng t?i cac khu r?ng phia b?c va nh?ng khu r?ng r?ng la h?n h?p t?i B?c ban c?u thu?c khi h?u on đ?i đ?n khi h?u c?n B?c C?c . Trong l?ch s?, loai nai s?ng t?m A Au t?ng phan b? tren m?t ph?m vi r?ng l?n nh?ng ho?t đ?ng s?n b?n va cac ho?t đ?ng khac c?a con ng??i đa khi?n qu?n th? nai s?ng t?m s?t gi?m va thu h?p r?t nhi?u. Nai s?ng t?m đ??c tai du nh?p loai vao m?t vai moi tr??ng s?ng tr??c đay c?a chung.

Hi?n nay, h?u h?t nai s?ng t?m sinh s?ng t?i Canada , Alaska , Scandinavia , Latvia , Estonia , New England va Nga . Trong đo, cac quy?n th? phan b? t?i chau M? ( Canada , Alaska ...) thu?c v? m?t chi rieng trong chi Alces . Ch? đ? ?n u?ng c?a nai s?ng t?m bao g?m c? th?c v?t tren c?n l?n d??i n??c (th?c v?t th?y sinh). Nh?ng loai da thu chuyen s?n nai s?ng t?m ph? bi?n nh?t la soi xam , g?u va con ng??i . Khong gi?ng h?u h?t cac loai h??u nai khac, nai s?ng t?m la đ?ng v?t đ?n đ?c va khong s?ng thanh b?y đan. M?c du chung th??ng di chuy?n ch?m va it v?n đ?ng, nai s?ng t?m co th? tr? nen hung h?ng va di chuy?n nhanh chong n?u chung b? gi?t minh hay gi?n gi?. Mua giao ph?i c?a chung di?n ra vao mua thu, trong th?i k? nay co th? d?n đ?n nh?ng tr?n đ?u ngo?n m?c gi?a cac con đ?c c?nh tranh danh l?y c?m tinh m?t con h??u cai.

Phan b? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nai s?ng t?m A-Au đ??c Linnaeus mo t? vao n?m 1758 , sau đo vao n?m 1821 , John Edward Gray đ?t l?i phap danh c?a chung la Alces thay vi Cervus nh? tr??c đay. Tac gi? Szerintuk c?ng kh?ng đ?nh phan loai nay v?i ten g?i Eurazsiai javorszarvas t??ng ph?n v?i loai/phan loai nai s?ng t?m B?c M? ( Alces americanus ) v?i ten g?i Amerikai javorszarvas . Trong l?ch s?, nai s?ng t?m A-Au phan b? tr?i dai tren L?c đ?a A-Au , keo dai t? cac n??c chau Au sang đ?n t?n n??c Nga . Hi?n nay, chung la phan loai nai s?ng t?m t?n t?i ? Ph?n Lan , Th?y đi?n , Na Uy , Estonia va Nga , chung đa khong con hi?n di?n ? mi?n Trung Au va Tay Au , ngo?i tr? Ba Lan , Litva va Belarus , v?i m?t s? qu?n th? t?i C?ng hoa Czech , Slovakia , va mi?n b?c Ukraina , ^{[4] [5]} nh?ng c?ng co th? tim th?y chung ? Bohemia k? t? nh?ng n?m 1970 va m?t s? nh? đ??c tai du nh?p l?i ? Scotland , V??ng qu?c Anh , ^{[6] [7]} g?n đay, ng??i ta con th?y m?t s? ca th? lang thang ? mi?n đong Nam n??c đ?c ^[8] (ph?m vi tr??c đay c?a chung bao g?m Phap , Th?y S? , va Benelux ). Qu?n th? loai nay đang t?ng tr??ng va t?ng b??c gianh l?i lanh th? tr??c đay c?a chung. Hi?n nay, chung co kho?ng 1,3 tri?u con (trong đo ? ban đ?o Scandinavi đa chi?m kho?ng 700.000 con).

T?i chau Au , nai s?ng t?m A-Au hi?n phan b? v?i s? l??ng l?n tren toan Na Uy , Th?y đi?n , Ph?n Lan , Ba Lan va cac n??c vung Baltic, ngoai ra chung con phan b? v?i m?t s? l??ng nh? h?n ? phia Nam C?ng hoa Sec , Belarus va mi?n b?c Ukraina va m?t it ca th? ? vung Tay B?c Mong C?. Chung c?ng đang lan tran qua Nga va lang thang qua cac khu v?c bien gi?i v?i Ph?n Lan v? phia nam đ?n bien gi?i v?i Estonia , Belarus va Ukraine va tr?i dai xa v? phia đong đ?n t?n n??c Nga. Trong l?ch s? , chung t?ng phan b? ? kh?p chau Au, t? th?i La Ma đa ghi chep l?i đ??c s? hi?n di?n c?a gi?ng loai nai s?ng t?m. Trong m?t quang th?i gian, con ng??i đa s?n b?t nai s?ng t?m A-Au khi?n chung co nguy c? tuy?t ch?ng. Loai nai s?ng t?m đ??c li?t ke trong Ph? l?c III c?a Cong ??c Bern .

V? s? l??ng phan b? ? Chau Au va Chau A :

• Ph?n Lan : Vao mua he n?m 2009, đa ghi nh?n s? xu?t hi?n c?a qu?n th? v?i 115.000 ca th? nai s?ng t?m A-Au ^[9]
• Na Uy : Th?ng ke n?m 2007 cho hay qu?c gia nay co kho?ng 120.000 con nai s?ng t?m ^[10] trong đo, vao n?m 2015 ghi nh?n 31.131 ca th? nai s?ng t?m b? b?n h?. Vao n?m 1999 ghi nh?n k? l?c len đ?n 39.422 ca th? nai đa b? b?n h? ^[11]
• Estonia : Ghi nh?n co 13.260 ca th? ^{[12] [13]}
• Ba Lan : Ghi nh?n co 2.800 ca th? ^[14]
• C?ng hoa Sec : t?i đa 50 ca th? đa đ??c ghi nh?n ^[15]
• T?i Lithuania ghi nh?n co 14.000 ca th? vao n?m 2016 ^[16]
• Nga : Trong n?m 2007, m?t ghi nh?n đa co kho?ng 600.000 ca th? nai s?ng t?m ^[17]
• Th?y đi?n : Vao mua he, ng??i ta ??c tinh co kho?ng 300.000-400.000 ca th? nai s?ng t?m, trong đo c? vao thu thi co kho?ng 100.000 con con nai s?ng t?m s? b? b?n h? ^{[18] [19]} va hang n?m co kho?ng 10.000 con b? ch?t ch?t trong cac v? tong xe tai n?n giao thong. ^[20]

Nh?ng con nai s?ng t?m ? chau Au la co ngu?n g?c t? vung on đ?i v?i moi tr??ng s?ng thich h?p tren l?c đ?a va th?m chi Scotland t? cu?i th?i k? b?ng ha cu?i cung, khi chau Au đa co m?t k?t h?p c?a r?ng ph??ng b?c on đ?i va r?ng r?ng la . V??t qua nh?ng th?i c? đi?n, nh?ng loai đa ch?c ch?n phat tri?n m?nh trong c? vung đ?t Gaul va Germania Magna , nh? no xu?t hi?n trong quan đ?i va s? d?ng lam tro s?n b?n. Tuy nhien, gi?ng nh? nh? c?nh t??ng th?i La Ma b? xoa nhoa khi b??c vao th?i Trung c? thi cac con thu khoi v? nay c?ng t? t? bi?n m?t ? m?t s? n?i thu?c chau Au ngay sau khi xu?t hi?n tri?u đ?i c?a Charlemagne, nh?ng nai s?ng t?m A-Au bi?n m?t ? n??c Phap , n?i ma ph?m vi sinh s?ng c?a no keo dai t? Normandy ? phia b?c t?i phia nam day nui Pyrenees .

Xa h?n v? phia tay, nh?ng qu?n th? nai s?ng t?m v?n t?n t?i ? Alsace va Ha Lan cho đ?n th? k? th? IX t?ng la vung đ?m l?y ? sau nay đa b? tieu thoat n??c va nh?ng khu r?ng đa b? pha đi đ? danh lam nh?ng vung đ?t c?a nh?ng đ?a ch? phong ki?n ? tr??c đo trong th?i k? phong h?u ki?n ?p, l?p đi?n đ?a c?a quy t?c chau Au. Nh?ng ca th? cu?i cung c?a nai s?ng t?m đa bi?n m?t t?i Th?y S? vao n?m 1000 sau cong nguyen, qu?n th? con l?i b? d?n đ?n phia tay C?ng hoa Sec vao n?m 1300 sau cong nguyen, r?i d?n t? Mecklenburg ? đ?c vao n?m 1600 , va qu?n th? nai s?ng t?m đa b? xoa kh?i Hungary va Caucasus t? th? k? XVIII va XIX. đ?n đ?u th? k? XX, cac nh?ng n?i c? ng? cu?i cung gi?ng loai nai s?ng t?m ? chau Au d??ng nh? ch? la ? cac n??c vung Scandinavia va nh?ng vung xen k? sinh thai c?a Nga, v?i m?t vai ca th? di c? tim th?y trong nh?ng vung đ?t ma bay gi? la Estonia va Litva .

Cac n??c nh? Lien Xo va Ba Lan đa th?c hi?n cac gi?i phap qu?n ly đ? khoi ph?c l?i cac ph?n c?a ph?m vi phan b? c?a nai s?ng t?m ben trong lanh th? sinh s?ng c?a no (vi d? nh? s? tr? l?i c?a qu?n th? nai s?ng t?m vao n?m 1951 đa ch?ng ki?n s? thanh c?a cong vien qu?c gia Kampinos va sau n?m 1958 thi đ??c nhan r?ng ap d?ng ? Belarus ). Nh?ng n? l?c trong n?m 1930 va m?t l?n n?a vao n?m 1967 ? vung đ?m l?y phia B?c Berlin đa khong thanh cong. Hi?n t?i ? Ba Lan , qu?n th? đ??c ghi nh?n trong cac thung l?ng song Biebrza , Kampinos, va trong khu r?ng Białowie?a . Chung đa di c? vao cac b? ph?n khac c?a đong Au va đa đ??c phat hi?n ? mi?n đong va mi?n nam n??c đ?c, đ?n nay trong cac khu v?c nay thong qua phat tan t? nhien t? cac qu?n th? nai s?ng t?m co ngu?n g?c ? Ba Lan, Belarus, Ukraine, C?ng hoa Sec va Slovakia. Nh?ng qu?n th? nai s?ng t?m thanh cong trong vi?c di c? v? phia nam day Caucasus. Trong n?m 2008, co hai con nai s?ng t?m đa đ??c tai du nh?p l?i vao cao nguyen Scotland ^{[6] [7]} trong Khu b?o t?n t? nhien Alladale ^[21] . ? chau A , cac qu?n th? nai đong A l?i phan b? m?t cach gi?i h?n, ch? y?u la đ? cac lanh th? c?a Lien bang Nga. N?m 1900 , m?t n? l?c đ? du nh?p nai s?ng t?m A-Au vao khu v?c Hokitika c?a Tan Tay Lan đa th?t b?i.

Ten g?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ten g?i c?a nai s?ng t?m A Au đ??c k?t h?p b?i hai thanh t? la nai s?ng t?m va vung A-Au , con v?t nay to l?n va luon đ??c g?i la " nai " (elk) trong ti?ng Anh . ^[22] M?t con nai s?ng t?m đ?c tr??ng thanh đ??c g?i la m?t con bo m?ng / bo đ?c (bull), m?t con nai s?ng t?m A-Au cai tr??ng thanh la m?t con bo cai va m?t con nai s?ng t?m ch?a tr??ng thanh, ch?a thu?n th?c sinh d?c g?i la m?t con be (calf). T? " nai" trong ti?ng Anh co ngu?n g?c t? ngon ng? Proto-Germanic n?i ma t? đo ti?ng Anh phat tri?n len. T? " nai " c?ng co cung ngu?n g?c c?a ngon ng? ?n-Au khac, vi d? Elg ? đan M?ch /Na Uy, t? Alg ? Th?y đi?n ; Elch ? đ?c ; va t? Los t?i Ba Lan ^[23] (Alce v?i ten Latin ho?c alc?s v?i ti?ng Hy L?p ?λκη, Alke co l? la t? vay m??n t? ti?ng đ?c ).

Trong cac ngon ng? chau Au l?c đ?a , cac hinh th?c c?a t? " nai " g?n nh? luon ?nh h??ng va d?n chi?u t? alces Alces. T? "nai" đ?u tien b??c vao ti?ng Anh vao kho?ng n?m 1606 va đ??c vay m??n t? cac ngon ng? Algonquian, va co th? ?nh h??ng t? nhi?u ngon ng? hai ben giao thoa l?n nhau. Nai s?ng t?m đa b? tuy?t ch?ng ? Anh trong th?i đ?i đ? đ?ng , r?t lau tr??c kham pha c?a ng??i chau Au ? M?. Nh?ng b? x??ng s?m nh?t đ??c tim th?y ? Scotland va la kho?ng 3900 n?m tu?i ^[24] , nh?ng con nai s?ng t?m đa b? tuy?t di?t t?i hon đ?o nay t? tr??c n?m 900 sau Cong nguyen. ^[25] .T? "n ai s?ng t?m " v?n con trong s? d?ng do s? t?n t?i c?a no ? l?c đ?a chau Au, nh?ng khong co b?t k? đ?ng v?t s?ng xung quanh đ? ph?c v? nh? la m?t tai li?u tham kh?o, y ngh?a đa tr? nen kha m? h? cho h?u h?t cac t? c? c?a Anh, ng??i s? d?ng "nai" đ? ch? " con nai l?n " noi chung. T? đi?n c?a th? k? 18 ch? đ?n gi?n mo t? " nai " nh? m?t con nai đo la " to nh? m?t con ng?a ". ^[26]

đ?c đi?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nai s?ng t?m A-Au la loai h??u nai l?n nh?t ? chau Au, chung cao tren 2 met, sinh t?n b?ng vi?c tim ki?m va g?m c? tren nh?ng bai c? m?ng d??i l?p tuy?t , đ?ng th?i, chung c?ng ?n la long va nh?ng m?m cay co ch?t dinh d??ng khac. S?ng trong moi tr??ng tuy?t day bao ph? khi?n vi?c ch?y nh?y c?a chung vo cung kho kh?n va chung đa thich ?ng v?i đ?c đi?m t? nhien b?ng nh?ng c?p chan leo kheo.

T?m voc [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tinh trung binh, m?t con nai s?ng t?m tr??ng thanh khi đ?ng tinh đ?n b? vai thi co chi?u cao 1,4?2,1 m (4,6?6,9 ft), tr?i h?n h?n loai h??u l?n th? nhi la loai h??u s?ng l?n/nai s?ng xam ( Cervus canadensis ). ^[27] Con đ?c th??ng co can n?ng t? 380 đ?n 700 kg (838 đ?n 1.543 lb), con con cai th??ng n?ng 200 đ?n 490 kg (441 đ?n 1.080 lb), ph? thu?c vao ch?ng loai ho?c d? bi?t đ?ng lo?i c?ng nh? tu?i tac c?a ca th? hay do đi?u ki?n dinh d??ng. ^{[28] [29]} Chi?u dai t? đ?u đ?n h?t than đ?t 2,4?3,1 m (7,9?10,2 ft), tinh luon c? đuoi thi them 5?12 cm (2,0?4,7 in) n?a. ^[30]

Du l?n nh?t trong s? t?t c? ch?ng loai la phan loai ? Alaska ( A. a. gigas ) v?i chi?u cao đ?n b? vai khi đ?ng đa v??t 2,1 m (6,9 ft), chung co m?t kho?ng g?c dai 1,8 m (5,9 ft) va trung binh n?ng 634,5 kg (1.399 lb) ? con đ?c va 478 kg (1.054 lb) ? con cai. ^[31] Thong th??ng, g?c h??u đ?c tr??ng thanh co chi?u dai kho?ng t? 1,2 đ?n 1,5 m (3,9 đ?n 4,9 ft). Kich th??c xac nh?n l?n nh?t đ?i v?i loai nay la m?t con nai đ?c b? b?n t?i song Yukon vao thang 9 n?m 1897 đ??c đo đ?c co can n?ng 820 kg (1.808 lb) va đo l??ng chi?u cao đ?n vai đ?t 2,33 m (7,6 ft). ^[32] đa co bao cao tr??ng h?p nai s?ng t?m th?m chi l?n h?n, bao g?m c? m?t con nai đ?c đ??c bao cao can n?ng đ?t 1.180 kg (2.601 lb), nh?ng khong ai đ??c ch?ng th?c va m?t s? co th? khong đang đ??c tin c?y. ^[32]

Mom [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nai s?ng t?m A-Au co m?t khuon m?t đ?c tr?ng v?i cai mom dai ngo?ng, nh?ng chung l?i thi?u r?ng c?a ? ham tren, nh?ng bu l?i thi chung co tam cai r?ng c?a s?c n?m ? ham d??i. Chung c?ng co m?t cai l??i kha dai, co đoi moi va n??u r?ng r?t phu h?p cho vi?c g?m, t??c, kh?i cac loai th?c v?t than g? . Nai s?ng t?m A-Au co sau c?p r?ng l?n, r?ng ham ph?ng, phia tr??c co sau c?p r?ng tr??c ham đ? nghi?n th?c ?n. Moi tren c?a m?t con nai s?ng t?m r?t nh?y c?m, đ? giup phan bi?t gi?a nh?ng ch?i t??i va canh cay kho, va moi la co kh? n?ng v? vet, n?m th?c ?n . Vao mua he, nai s?ng t?m co th? s? d?ng cai moi co kh? n?ng c?m nay vi?c t??c toan b? cac nhanh la ch? trong m?t l?n ?n, hay đ? keo cay b? cong anh , ho?c th?c v?t th?y sinh len kh?i cac gia th?, r? c?a chung. Nai s?ng t?m A-Au đa đ??c bi?t đ?n co th? l?n d??i n??c đ? v?i ?n đ??c nh?ng ngu?n th?c ?n d??i đay h?, va v?i cai mom ph?c t?p co th? giup chung lam đ??c chuy?n nay. Nai s?ng t?m A-Au co kh? n?ng ki?m ?n d??i n??c, nh? m?t s? thich nghi trong vi?c ?n u?ng c?a nh?ng con v?t s?ng d??i n??c, trong l? m?i chung co cac mi?ng đ?m beo va c? b?p ma co th? đong l? m?i khi ti?p xuc v?i ap l?c n??c nh?m ng?n n??c xam nh?p vao m?i gay s?c.

G?c s?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

G?c c?a chung đ??c bao ph? b?ng m?t l?p ph? long m?m co ten g?i " nhung ". Cac m?ch mau trong cac ch?t dinh d??ng v?n chuy?n len nhung h??u đ? h? tr? t?ng tr??ng c?a c?p s?ng. Nai s?ng t?m A-Au đ?c co g?c nh? cac thanh vien khac c?a h? H??u nai . Nh?ng con cai s? ch?n b?n tinh d?a tren kich th??c c?a con nai đ?c va đ?c bi?t la kich th??c c?a c?p s?ng k? v? nh? m?t s? minh ch?ng m?nh m? cho s? nam tinh va kh? n?ng sinh s?n c?a nai đ?c. Nai s?ng t?m A-Au đ?c s? d?ng nh?ng ph?n nh?n va c?ng cap c?a g?c đ? c?nh tranh va s? ch?ng đ? ho?c ch?ng l?i cac đ?i th?. Kich th??c va t?c đ? t?ng tr??ng c?a g?c ?nh h??ng do ch? đ? ?n u?ng va tu?i tac t??ng x?ng vi?c ph?n anh s?c kh?e t?ng quat c?a m?t con nai s?ng t?m.

G?c c?a con nai đ?c phat tri?n nh? d?m tr? chi?u tren m?i ben đ?u vuong goc v?i đ??ng gi?a c?a h?p s?, va sau đo r? ra lam ba. Canh m?t d??i c?a nga ba nay co th? la đ?n gi?n, ho?c chia thanh hai ho?c ba nhanh, v?i m?t s? nhanh ph?ng. G?c nai r?t r?ng va gi?ng long ban tay (ph?ng) v?i nhi?u đi?m d?c theo ria phia ngoai. G?c c?a nai s?ng t?m A-Au th??ng nh? h?n nai s?ng t?m Alaska va co hai thuy tren m?i ben, gi?ng nh? m?t con b??m. G?c nai Au A gi?ng nh? m?t hinh v? so, v?i m?t thuy duy nh?t tren m?i ben, cac b? ph?n sau c?a nga ba chinh chia thanh ba nhanh, khong co lam ph?ng rieng bi?t. Tuy nhien, m?t gi?ng c?a nai s?ng t?m A-Au thong th??ng ? Scandinavia thi hinh thu chi?c g?c đ?n gi?n h?n ch? khong qua ph?c t?p.

Sau khi giao ph?i xong, m?c đich c? b?n c?a phat tri?n g?c coi nh? đa xong, con đ?c s? vao mua r?ng g?c c?a chung đ? danh n?ng l??ng cho mua đong , chung s? r?ng g?c đ? kh?i t?n dinh d??ng nuoi nh?ng b? g?c đ? s? nay. M?t l?p m?i c?a g?c sau đo s? m?c tr? l?i vao mua xuan theo m?t chu k? đa đ?nh s?n. Nh?ng cai s?ng s? m?t 3-5 thang đ? phat tri?n đ?y đ?, lam cho chung la m?t trong nh?ng b? ph?n c? th? đ?ng v?t phat tri?n nhanh nh?t. S? t?ng tr??ng nhung h??u đ??c nuoi d??ng t? m?t h? th?ng m? v?i cac m?ch mau trong b?c da, trong đo co nhi?u nang long ma cung c?p cho nhung, đi?u nay đoi h?i m?t ch? đ? ?n u?ng đ?m b?o ham l??ng dinh d??ng cao. đ?n thang, c?p nhung đ??c lo?i b? b?ng cach c? xat va thay đ?i mau s?c c?a cac nhanh g?c. Nh?ng con đ?c ch?a tr??ng thanh co th? khong r?ng g?c c?a chung vao mua đong, nh?ng gi? chung cho đ?n mua xuan n?m sau. Nai s?ng t?m A-Au s? ?n l?i nhung r?ng đ? l?y cac ch?t dinh d??ng.

Sinh thai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nai s?ng t?m A-Au ho?t đ?ng ch? y?u vao ban ngay , chung la đ?ng v?t s?ng đ?n đ?c , nh?t la con đ?c. M?c du hi?m khi nai s?ng t?m A-Au gia nh?p thanh m?t nhom, co th? co m?t s? g?n g?i v?i nhau trong mua giao ph?i. Vi?c giao ph?i s? di?n ra trong thang Chin va thang M??i. Nh?ng con la loai v?t l?ng nh?ng (ch? đ? đa the) va s? tim nh?ng con nai cai đ? giao ph?i v?i. Trong th?i gian nay, c? hai gi?i s? m?i g?i nhau b?ng nh?ng ti?ng keu g?i tinh . Con đ?c t?o am thanh ren n?ng n? co th? đ??c nghe th?y t? h?n 500 met, trong khi con cai gi?i phat ra am thanh gi?ng nh? ti?ng than khoc . Nh?ng con đ?c s? chi?n đ?u cho con cai "ch?m đi?m", nh?ng con cai s? đanh gia la con nao l?n h?n thi nh?ng con nai nh? h?n s? t? bi?t minh ma l?ng l? rut lui, ho?c chung co th? tham gia vao cac tr?n đanh b?t phan th?ng b?i. Nai s?ng t?m A-Au cai co m?t kho?ng th?i gian mang thai tam thang, th??ng mang m?t con be, ho?c sinh đoi n?u th?i đi?m nay co ngu?n th?c ?n d?i dao.

Ch? đ? ?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nai s?ng t?m A Au la m?t đ?ng v?t ?n c? va chung co th? ?n đ??c nhi?u lo?i th?c v?t ho?c trai cay . M?t con Nai s?ng t?m A-Au đ?c tr??ng thanh trung binh c?n ph?i ?n đ?n 9.770 kcal (40,9 MJ) m?i ngay đ? duy tri tr?ng l??ng c? th? đ? s? c?a no. Ph?n l?n ngu?n n?ng l??ng c?a m?t con nai s?ng t?m co ngu?n g?c t? th?c v?t tren c?n , ch? y?u bao g?m cac lo?i cay forbs va cac lo?i c? cay khac, va m?ng t??i t? cac lo?i cay nh? cay li?u va b?ch d??ng . Nh?ng loai nay cung c?p ch?t natri kha th?p do đo, nai s?ng t?m th??ng c?n ph?i ?n m?t l??ng đang k? cac loai th?c v?t th?y sinh. Du nh?ng lo?i th?c v?t th?y sinh cung c?p ngu?n n?ng l??ng it h?n cac lo?i th?c v?t tren c?n nh?ng nh?ng lo?i th?c ?n nay l?i cung c?p cho nai s?ng t?m A-Au l??ng natri ma chung c?n nen đa chi?m đ?n phan n?a ph?n ?n c?a chung th??ng bao g?m cac lo?i th?c v?t th?y sinh. Vao mua đong, con nai s?ng t?m th??ng ch?y ra gi?a long đ??ng đ? li?m mu?i t? nh?ng l?p tuy?t. M?t con nai s?ng t?m đi?n hinh, co tr?ng l??ng 360 kg (794 lb) co th? ?n đ?n 32 kg (71 lb) th?c ?n m?i ngay.

Ch? đ? ?n u?ng c?a m?t con nai s?ng t?m th??ng ph? thu?c vao v? tri c?a no đang ?, nh?ng chung co v? thich ngu?n n?ng l??ng t? cay r?ng la co ham l??ng đ??ng cao, ch?ng h?n nh? b?ch d??ng tr?ng , d??ng va phong s?c , trong s? r?t nhi?u loai khac. Nhi?u ngu?n th?c ph?m th?y s?n bao g?m hoa loa ken nen đ? v?i đ??c nh?ng canh cay cao, m?t con nai s?ng t?m co th? v?i u?n cong cay nh? xu?ng, s? d?ng co kh? n?ng c?m, n?m linh ho?t c?a đoi moi ho?c c? th? c?a no. đ?i v?i cay l?n h?n m?t con nai s?ng t?m co th? đ?ng len va đi đ?ng th?ng tren hai chan sau co th? đ?t đ??c chi?u dai cho t?i 4,26 m (14,0 ft) ho?c cao h?n so v?i m?t đ?t. Nai s?ng t?m A-Au la nh?ng tay b?i c? phach va chung bi?t l?i xu?ng n??c đ? mo ?n th?c v?t th?y sinh, ngoai ra chung con s? d?ng kh? n?ng nay đ? lam mat vao nh?ng ngay he va thoat kh?i s? bu bam c?a nh?ng con ru?i đen nen nh?ng con nai s?ng t?m A-Au hay nhao vao đ?m l?y va b? song trong nh?ng thang nong nh? đ? cung c?p ngu?n th?c v?t thich h?p đ? ?n va n??c đ? lam ??t minh gi?a nh?ng cai nong oi b?c.

Gay h?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nai s?ng t?m A-Au nhin chung th??ng khong hung d? v?i con ng??i , nh?ng chung co th? t?n cong ng??i n?u b? kich đ?ng ho?c s? hai đ? đ? t?o ra ng?n ngu?n c?a cach hanh x? v?i s? hung h?ng. Xet v? s? li?u, chung t?n cong ng??i nhi?u h?n g?u hay soi c?ng l?i, nh?ng thong th??ng thi ch? ra k?t qu? khong nh? v?y, khi b? qu?y r?i hay gi?t minh b?i nh?ng ng??i ho?c trong s? hi?n di?n c?a m?t con cho , nh?ng con nai s?ng co th? ph?n ?ng m?t cach quy?t li?t va thai qua. Ngoai ra, nh? v?i g?u ho?c b?t k? đ?ng v?t hoang da , nai s?ng t?m đa tr? nen quen d?n hay than quen v?i con ng??i v?i nh?ng hanh vi than thi?n khi nh?n th?c ?n t? con ng??i.

Trong mua giao ph?i vao mua thu, con nai s?ng t?m đ?c co th? hung h?ng v?i con ng??i vi n?ng đ? hormone t?ng cao d?n đ?n s? h?ng mau phat ti?t va th?t th??ng trong tinh khi. Nh?ng con nai cai v?i con non s? co y th?c b?o v? con cai c?a chung va s? t?n cong bat c? ai đ?n qua g?n con c?a chung. Khong gi?ng nh? cac loai đ?ng v?t nguy hi?m khac, nai s?ng t?m khong co t?p tinh lanh th? , va khong xem con ng??i nh? th?c ?n, va do đo no s? th??ng khong đu?i theo con ng??i n?u chung ta ch? đ?n gi?n la b? ch?y. Gi?ng nh? b?t k? đ?ng v?t hoang da nao, tinh khi c?a nai s?ng t?m A Au la khong th? đoan đ?nh tr??c nen ta ph?i ton tr?ng va gi? kho?ng cach v?i chung. Chung nhi?u kh? n?ng s? t?n cong n?u c?m th?y kho ch?u, qu?y nhi?u, ho?c n?u "khong gian ca th?" c?a chung đa b? xam ph?m. M?t con nai s?ng t?m đa b? sach nhi?u co th? trut s? t?c gi?n c?a minh vao b?t c? ai chung th?y trong khu v?c lan c?n, va chung th??ng khong th? phan bi?t gi?a nh?ng k? hanh h? treu ch?c chung va ng??i vo can, ng??i qua đ??ng ma s? t?n cong t?t c?.

Nai s?ng t?m A-Au la loai đ?ng v?t r?t d?o dai v?i cac kh?p n?i linh ho?t cao va nh?ng ho?t mong gu?c nh?n, va co kh? n?ng đa t? c? hai phia tr??c va chan sau. Khong gi?ng đ?ng v?t co vu co mong gu?c l?n khac, nh? ng?a ch? co th? đa m?t h??ng v? phia sau (đa h?u), c?p gio c?a nai s?ng t?m co th? đa ? m?i h??ng k? c? sang m?t ben. Vi v?y, khong co phia nao la an toan ma t? đo đ? ti?p c?n chung. Tuy nhien, nai th??ng co cac d?u hi?u c?nh bao tr??c khi t?n cong, s? bi?u th? tinh gay h?n c?a chung b?ng ph??ng ti?n c?a ngon ng? c? th? . Vi?c chung nhin ch?m ch?m khong r?i m?t th??ng la d?u hi?u đ?u tien c?a s? gay h?n, trong khi tai th?ng xu?ng ho?c khi cai đ?u h? xu?ng la m?t d?u hi?u ro rang c?a s? kich đ?ng.

N?u ta quan sat th?y cac s?i long tren gay (b?m) c?a con nai s?ng t?m va vai d?ng đ?ng len thi đo chinh la d?u hi?u c?a m?t c?n th?nh n? la đi?u th??ng s?p x?y ra. Trung tam khach l? hanh Anchorage đa co c?nh bao khach du l?ch r?ng m?t con nai s?ng t?m v?i long mao c?a no d?ng len la m?t đi?u nen lo s? va ph?i h?t s?c c?n th?n. Nai s?ng t?m c?ng th??ng th?y gay h?n v?i đ?ng v?t khac, đ?c bi?t la đ?ng v?t ?n th?t đay la m?t c? ch? phong v? c?a đ?ng v?t b?ng cach ch? đ?ng gay h?n đ? xua đu?i m?i nguy h?i. Nai s?ng t?m A-Au đa đ??c bi?t đ?n vi?c dam d?m vao l? soi t?n cong lam chung c? kinh, nen nh?ng con soi khong ngoan it khi xem chung la con m?i th??ng xuyen. Nai s?ng t?m A-Au la hoan toan co kh? n?ng gi?t ch?t m?t con g?u va cho soi. Nai s?ng t?m ? chau Au th??ng h?ng hai h?n so nai s?ng t?m B?c M?, nh? con nai ? Th?y đi?n, ma th??ng tr? nen r?t kich đ?ng khi nhin th?y m?t đ?ng v?t ?n th?t.

Thien đ?ch [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t con nai s?ng t?m A Au hoan toan tr??ng thanh ch? co vai k? thu khong đang k?, ngo?i tr? h? Siberia ( Panthera tigris altaica ) đay la k? ma th??ng xuyen s?n nh?ng con nai s?ng t?m A-Au tr??ng thanh ? nh?ng vung r?ng ? n??c Nga n?i ma nh?ng con nai s?ng t?m A Au c? ng? ch?ng l?n len lanh th? c?a nh?ng con h?. Nh?ng m?t b?y soi xam (Canis lupus) v?n co th? t?o ra m?t m?i đe d?a, đ?c bi?t la đ? con cai v?i vi?c c?n vao b?p chan gay ch?y mau. G?u nau (Ursus arctos) c?ng đ??c bi?t la s?s?n m?i con nai s?ng t?m co kich th??c khac nhau va la nh?ng k? s?n m?i duy nh?t ngoai con soi đa t?n cong Nai s?ng t?m A-Au c? t?i vung Au A va B?c M?. Tuy nhien, g?u nau co nhi?u kh? n?ng s? chi?m m?t cai xac đa b? gi?t do cho soi hay b?t nai s?ng t?m A-Au tr? h?n la m?o hi?m đ? s?n m?t nai s?ng t?m l?n. Ch?n soi ( Gulo gulo ) co nhi?u kh? n?ng ?n xac nh?ng con nai nh? th?i r?a nh?ng co nai s?ng t?m A-Au thi?t m?ng do ch?n k? c? con l?n khi cac đ?ng v?t mong gu?c l?n đang suy y?u do đi?u ki?n mua đong kh?c nghi?t.

Nhin chung, thien đ?ch ch? y?u va th??ng xuyen c?a nai s?ng t?m A Au chinh la cho soi , cho soi la tac nhan ki?m soat s? l??ng c?a nai s?ng t?m. M?c du tr??c nh?ng con nai s?ng t?m to l?n nh?ng nh?ng con soi đ?u co th? kien nh?n đ? tim nh?ng đi?m y?u c?a chung, cu?i cung la b?t đ??c nh?ng con m?i c?n thi?t. N?u ? nh?ng vung sinh thai khong co soi, đan nai khong co s? uy hi?p nao nen s? nhanh chong phat tri?n m?nh m? va ch?ng m?y ch?c s? ?n s?ch c? tren th?o nguyen va khong co th?c ?n thi đan nai, c?ng s? nhanh chong b? di?t vong. Trong th?p nien 80 c?a th? k? XX, ? canh r?ng r?m Ph?n Lan n?m gi?a bien gi?i c?a Th?y đi?n va Na Uy co s? xu?t hi?n c?a nh?ng con cho soi n?i xa r?i lanh đ?a truy?n th?ng c?a chung.

? Th?y đi?n, trong m?y ch?c n?m tr? l?i, vi?c thay đ?i ch? y?u c?a r?ng b?o h? khong ch? lam t?ng them nhi?u r?ng m?i ma con cung c?p nhi?u th?c ?n cho loai nai s?ng t?m, song c?ng gi?ng nh? nhi?u s? vi?c trong qua kh?, vi?c con ng??i ki?m soat moi tr??ng đ?ng th?i c?ng phat sinh them nhi?u v?n đ? m?i. Khong lau sau đo, s? l??ng nai s?ng t?m t?ng tr??ng đ?n m?c đang lo l?ng, chung ?n qua nhi?u cay c? d?n đ?n can b?ng sinh thai đa b? pha h?ng, th?c ?n c?n ki?t d?n, r?ng r?m co nguy c? b? pha h?ng. Luc nay con ng??i phat hi?n ra soi trong khu r?ng r?m, la vi?c đang m?ng vi chung co th? giup con ng??i gi?i quy?t v?n đ? can b?ng sinh thai.

? m?t s? vung, nai la ngu?n th?c ?n chinh cho soi xam. Nai s?ng t?m th??ng b? ch?y khi phat hi?n con soi. Nh?ng con soi th??ng ch?y theo con nai s?ng t?m ? kho?ng cach 100-400 met (330 ft 1310), đoi khi ? kho?ng cach 2?3 km (1,2-1,9 mi). Cac cu?c t?n cong t? cho soi vao nai s?ng t?m con co th? keo dai, m?c du đoi khi chung co th? thoai lui trong nhi?u ngay tr??c nh?ng con tr??ng thanh. đoi khi, con soi s? đu?i theo con nai s?ng t?m vao su?i c?n ho?c tren cac con song đong b?ng, n?i chuy?n đ?ng c?a chung b? c?n tr? r?t nhi?u. Nai s?ng t?m khi s? gi? v?ng v? tri c?a minh va t? b?o v? minh b?ng cach xua nh?ng con soi hay m?ng m? chung v?i mong gu?c m?nh m? c?a chung. Nh?ng con soi th??ng gi?t con nai s?ng t?m b?ng cac xe rach ? vung hong va đay ch?u, gay m?t mau x?i x?. Th?nh tho?ng, m?t con soi co th? lam te li?t m?t con nai s?ng t?m b?ng cach c?n m?nh vao cai m?i nh?y c?m c?a no, n?i đau t? cu c?n manh li?t đ?n m?c co th? lam te li?t t?m th?i toan than m?t con nai s?ng t?m.

Nh?ng con soi ch? y?u nh?m m?c tieu ch? y?u la nh?ng con be va con nai đa gia y?u, nh?ng co th? va s? la con nai s?ng t?m l?n kh?e m?nh khi b?y soi đ? l?c l??ng va co c? h?i thu?n l?i. Nai s?ng t?m A-Au trong đ? tu?i t? hai đ?n tam tu?i hi?m khi b? nh?ng con soi b?t gi?t b?i đay la giai đo?n ma chung đang sung s?c. M?c du con nai s?ng t?m th??ng đ??c c? b?y soi s?n lung nh?ng c?ng co nh?ng tr??ng h?p ma ch? co con soi đ?n đ?c đa gi?t ch?t thanh cong m?t con nai tr??ng thanh kh?e m?nh. Nghien c?u cho th?y r?ng vi?c ?n th?t con nai s?ng t?m ph?n ?ng c?a chung v?i cac m?i đe d?a nh?n đ??c ch? khong ph?i la b?n n?ng. Tren th?c t? đi?u nay co ngh?a nai s?ng t?m A-Au d? b? t?n th??ng h?n ? nh?ng n?i cho soi hay qu?n th? g?u đa b? tieu hao trong qua kh? nh?ng bay gi? đang h?i ph?c. Nh?ng nghien c?u t??ng t? cho th?y chung thich ?ng m?t cach nhanh chong, chung s? ch?y tr?n kh?i m?t khu v?c n?u chung nghe th?y hay ng?i th?y cho soi, g?u, ho?c cac loai chim ?n xac th?i nh? con qu? . Nai s?ng t?m A-Au c?ng la v?t ch? c?a cac b?nh khac nhau va nhi?u d?ng ky sinh . T?i B?c Au , nh?ng con nai s?ng t?m b? ru?i trau qu?y nhi?u, đay la m?t lo?i ky sinh trung co ph?m vi phan b? d??ng nh? đ??c lan r?ng h?n.

V?i con ng??i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nh?ng b?c v? b?ng đa ? chau Au va nh?ng b?c tranh trong hang đ?ng cho th?y con nai s?ng t?m đa b? con ng??i s?n đu?i t? th?i k? đ? đa . Nh?ng cu?c khai qu?t ? Alby , Th?y đi?n , ti?p giap v?i Stora Alvaret đa thu đ??c cac manh m?i la nh?ng g?c nai trong tup l?u b?ng g? t? 6000 TCN đi?u nay ch? ra r?ng đay s? vi?c s?n b?t nai s?m nh?t ? B?c Au. ? phia B?c Scandinavia ta v?n co th? tim th?y d?u tich c?a cac h? b?y dung đ? s?n nai . Nh?ng h?, ma co th? đ??c r?ng len đ?n 4×7 m va sau đ?n 2m, co th? đa đ??c ng?y trang v?i canh va la. Chung s? co m?t d?c đ??c lot b?ng van, lam cho no khong th? cho con nai đ? thoat kh?i m?t khi no b? r?i vao đo. Cac h? ki?u nay th??ng đ??c tim th?y ? nh?ng ch? b?ng qua nh?ng con đ??ng thong th??ng c?a con nai s?ng t?m va keo dai tren vai km.

Ph?n con l?i c?a hang rao b?ng g? đ??c thi?t k? đ? h??ng cac con v?t v? phia h? (v? đ??ng cho h??u ch?y) đa đ??c tim th?y trong cac đ?m l?y va than bun . T?i Na Uy , m?t vi d? c?a cac thi?t b? b?y b?t nay đa đ??c tim th?y kho?ng 3.700 tr??c Cong nguyen. B?y nai s?ng t?m trong h?m lo la m?t ph??ng phap c?c k? hi?u qu? trong s?n b?n, va vao đ?u th? k? XVI, chinh ph? Na Uy đa c? g?ng đ? h?n ch? vi?c s? d?ng chung. Tuy nhien, ph??ng phap nay đa đ??c s? d?ng cho đ?n th? k? th? XIX. Cac mo t? ghi chep s?m nh?t c?a con nai s?ng t?m la trong tac ph?m Commentarii de Bello Gallico Julius Caesar ^[33] . Trong cu?n sach th? 8, ch??ng 16 c?a Pliny gia trong tac ph?m L?ch s? t? nhien t? n?m 77 Tr??c Cong nguyen thi nai va m?t đ?ng v?t đ??c g?i achlis , ma co l? la đ?ng v?t gi?ng nhau c?ng đa đ??c mo t? ^[34] .

• 
  Tren huy hi?u Hirvensalmi
• 
  Miass arması
  ( Celyabinsk Oblastı )
• 
  Yo?kar-Ola arması
  ( Mari El Cumhuriyeti )
• 
  Moncegorsk arması
  ( Murmansk Oblastı )
• 
  Nijniye Sergi arması
  ( Sverdlovsk Oblastı )

Th?t nai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nai s?ng t?m A-Au đa b? s?n b?t nh? m?t loai thu s?n ? r?t nhi?u cac qu?c gia n?i chung sinh s?ng. Th? hi?u tieu dung th?t nai s?ng t?m đa đ??c Henry David Thoreau vi?t l?i trong tac ph?m " The Maine Woods ", theo đo, ong nay mo t? th?t nai s?ng t?m gi?ng nh? th?t bo m?m, v?i h??ng v? ph?n nhi?u la đoi khi gi?ng nh? th?t be . Trong khi th?t chung co ham l??ng protein t??ng t? nh? c?a cac lo?i th?t đ? khac t??ng đ??ng (vi d? nh? th?t bo, th?t h??u va nai s?ng xam) nh?ng l?i co ham l??ng ch?t beo th?p va cac ch?t beo đo la hi?n nay bao g?m m?t t? l? cao h?n cac ch?t beo khong bao hoa đa d?ng ch? khong ph?i la ch?t beo bao hoa ^[35] .

M?c đ? ch?t catmi cao ? gan nai s?ng t?m ? Ph?n Lan va th?n , v?i k?t qu? la vi?c ?n c?a nh?ng b? ph?n t? nai s?ng t?m h?n m?t tu?i đa b? c?m ? Ph?n Lan ^[36] . L??ng Cadmium đa đ??c tim th?y s? đ??c nang len trong s? t?t c? ng??i tieu dung th?t nai s?ng t?m, m?c du th?t nai s?ng t?m đa đ??c bi?t đ?n la đong gop m?t chut v?i l??ng cadmium hang ngay. Tuy nhien vi?c ?n gan ho?c th?n nai s?ng t?m A-Au t?ng đang k? l??ng cadmium, v?i vi?c nghien c?u ti?t l? r?ng ng??i tieu dung ?n n?i t?ng c?a nai s?ng t?m A-Au co m?t bien đ? an toan t??ng đ?i h?p d??i m?c ma co l? s? gay ra cac tac h?i cho s?c kh?e ^[37] . Ti?n s? Valerius Geist , ng??i di c? sang Canada t? Lien Xo , đa vi?t vao n?m 1999 cu?n sach c?a ong Nai s?ng t?m A-Au: Hanh vi, thai, b?o t?n : ? Th?y đi?n, khong co th?c đ?n vao mua thu la khong co m?t mon ?n nai s?ng t?m A-Au nh? m?t mon ?n th??ng nh?t.

S?a nai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

S?a nai hay con đ??c g?i la s?a nai s?ng t?m ch? v? mon s?a t??i đ??c v?t t? nh?ng con nai s?ng t?m. M?c du s?a nai la hay dung cho nh?ng con nai con bu tuy nhien vi?c s?n xu?t c?a s?a nai c?ng đa đ??c th??ng m?i hoa ? Nga, Th?y đi?n. Ham l??ng dinh d??ng c?a s?a nai la t?t. S?a co t? l? b? cao (10%) va cac ch?t r?n (21,5%). Tuy nhien, so v?i s?a bo , s?a nai v?n co m?c cao h?n nhi?u c?a nhom, s?t, selen va k?m ^{[38] [39] [40]} . S?a nai la m?t hang th??ng m?i trong ch?n nuoi ? Nga, co nh?ng c? s? th?m chi ph?c v? s?a nai cho c? dan v?i ni?m tin r?ng no giup h? kh?i b?nh ho?c đi?u tr? b?nh man tinh hi?u qu? h?n ^[41] . M?t s? nha nghien c?u Nga đa khuy?n cao r?ng s?a nai s?ng t?m A Au co th? đ??c s? d?ng cho cong tac phong ch?ng b?nh loet d? day ? tr? em do c? ch? ho?t đ?ng lysozyme khi u?ng s?a ^[42] .

Theo s? li?u đ??c thu th?p tren nh?ng con nai s?ng t?m A Au t?i Nga va nh?ng nghien c?u vao s?a nai t?i M? đang trong tinh tr?ng kem phat tri?n h?n ? Nga, nh?ng d??ng nh? ch? ra r?ng nh?ng con nai s?ng t?m M? co n?ng đ? cao h?n c?a cac ch?t r?n trong s?a c?a chung vao gi?a thang Sau va thang Tam n?i co đi?u ki?n vao m?t ngu?n cung c?p t?t v? th?c ?n cho gia suc , ch?t dinh d??ng va ch?t beo v?i n?ng đ? ch?t l??ng cao trong s?a th??ng gia t?ng trong th?i gian hai m??i l?m ngay k? t? ngay đ?u tien c?a chu k?, đay đ??c coi la th?i k? cao đi?m, ch?t dinh d??ng, ch?t beo va ham l??ng nguyen t? khoang gi?m đ?i v?i ph?n con l?i c?a th?i k? cho con bu.

Cac C?n nha nha nai (Elk House hay Algens Hus) thu?c trang tr?i ? Bjurholm , Th?y đi?n, đ??c đi?u hanh b?i Christer va Ulla Johansson đ??c cho la ch? la n?i duy nh?t s?n xu?t pho mat nai s?ng t?m c?a th? gi?i. No co ba con nai s?ng t?m cho s?a, co s?a s?n l??ng kho?ng 300 kg pho mat m?i n?m, cac pho mat đ??c ban v?i gia kho?ng 1.000 USD cho m?i kg (kho?ng US $ 455 cho m?i pound) ^[43] . Ba lo?i pho mat đ??c s?n xu?t g?m m?t ki?u b?c v? m?t lo?i mau xanh va m?t phong cach feta. Cac mon pho mat đ??c ph?c v? t?i nha hang Algens Hus ? Thu? đi?n. M?t b?n kho?n s?a nai bo kho len, do đo, no co th? m?t đ?n 2 gi? v?t s?a trong im l?ng đ? co đ??c n?ng su?t 2 lit đ? ^[44] . Nha nghien c?u Nga Alexander Minaev đa con tr??c đo đa c? g?ng đ? lam pho mat nai s?ng t?m, nh?ng ong noi r?ng, do ham l??ng protein cao c?a s?a, pho mat cang tr? nen kho qua nhanh ^[45] .

đ?ng xe [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tai n?n giao thong tren đ??ng do va ch?m v?i nh?ng con nai s?ng t?m c?ng la m?t v?n đ?. C?u truc c? th? c?a m?t con nai s?ng t?m, v?i m?t c? th? to l?n n?ng n? k?nh c?ng ch?ng len tren đoi chan dai kh?ng khiu khi?n cho loai v?t nay đ?c bi?t nguy hi?m khi b? xe ch? khach tong vao. Noi chung, khi va ch?m v?i m?t con nai s?ng t?m ? t?c đ? cao, b? ph?n c?n tr??c va phia l??i t?n nhi?t c?a chi?c xe ngay l?p t?c s? lam gay chan c?a nai s?ng t?m, khi?n c? th? c?a con nai b? b?t nhao theo ki?u t?ng be va lao xu?ng mui xe c?a chi?c xe va gay ap l?c len ph?n l?n tr?ng l??ng c?a con v?t vao kinh ch?n gio, nghi?n nat t?m kinh phia tr??c c?ng nh? b?t c? ai ? gh? tr??c ^{[46] [47]} . Cac hang rao ki?u Th?y đi?n th??ng đ?t tren đ??ng chung di chuy?n đ? gi?m t? vong nai s?ng t?m A-Au va co nh?ng thi?t k? chuyen bi?t cho xe o to. ? Th?y đi?n va cac t?nh c?a Canada British Columbia hang n?m v?n ghi nh?n tai n?n v?i nai s?ng t?m, con ? Th?y đi?n thi nh?ng v? vi?c nay len đ?n 150.000 v? ^[48] .

Va ch?m c?a lo?i nay la th??ng xuyen gay ch?t ng??i, day an toan đ??c cung c?p khong đ? đ? b?o v?, va cac tui khi co th? khong kich ho?t ph?ng ra ho?c đ??c s? d?ng nhi?u. M?c du cac ph??ng ti?n nh? xe t?i th??ng khong ?nh h??ng t? hi?u ?ng nay vi xe t?i s? d? dang th?i bay m?t con nai s?ng t?m l?n nh?ng cac o to c? nh? thi khong th?, nh?ng cac l?c tac đ?ng c?a b?t k? tac đ?ng c? 270+ kg (600 + pound) vao đ?i t??ng ? t?c đ? cao khong nen đanh gia th?p. Nh?ng r?i ro nay đa d?n đ?n s? phat tri?n c?a m?t th? nghi?m xe g?i la " th? nghi?m nai s?ng t?m " (ti?ng Th?y đi?n : Algtest, ti?ng đ?c : Elchtest) ^[49] . D?u hi?u c?nh bao Nai s?ng t?m A-Au đ??c s? d?ng tren cac tuy?n đ??ng trong khu v?c, n?i co m?t nguy c? va ch?m v?i đ?ng v?t nay. Cac d?u hi?u c?nh bao hinh tam giac ph? bi?n ? Th?y đi?n, Na Uy va Ph?n Lan đa tr? thanh mon qua l?u ni?m đang them mu?n c?a khach du l?ch đi du l?ch ? cac n??c nay, khi?n cac nha ch?c trach đ??ng qua nhi?u chi phi ma cac d?u hi?u con nai s?ng t?m đa đ??c thay th? b?ng nh?ng d?u hi?u c?nh bao chung chung hinh ?nh it h?n trong m?t s? khu v?c ^[50] .

Vao thang 1 n?m 2008, t? bao Na Uy la Aftenposten ??c tinh r?ng m?t s? l??ng kho?ng 13.000 con nai s?ng t?m đa ch?t trong v? va ch?m v?i tau h?a Na Uy t? n?m 2000. Cac c? quan nha n??c v? c? s? h? t?ng đ??ng s?t ( Jernbaneverket ) co k? ho?ch chi 80 tri?u kroner Na Uy đ? keo gi?m t? l? va ch?m trong t??ng lai b?ng cach lam hang rao cac đ??ng s?t g?n đ??ng ray , va cung c?p n?i ?n thay th? cho cac loai đ?ng v?t khac du r?ng t?t c? đ??ng cao t?c m?i co hang rao đ? ng?n ch?n nai s?ng t?m A-Au lang thang vao nh?ng con đ??ng, nh? t? lau no đa đ??c th?c hi?n ? Ph?n Lan, Na Uy va Th?y đi?n. ? Th?y đi?n, đ??ng s? khong co rao ch?n, tr? khi no kinh nghi?m it nh?t m?t tai n?n nai s?ng t?m A-Au m?i km m?i n?m ? đong đ?c, n?i ma qu?n th? khan hi?m loai v?t nay l?i đ??c t?ng d?n, đa co hai v? tai n?n lien quan đ?n đ??ng nai s?ng t?m A-Au t? n?m 2000 ^[51] .

Ch?n nuoi [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nai s?ng t?m A-Au đa đ??c nh?t gi? nh? v?t nuoi nh?t ? Khu b?o t?n thien nhien Pechora-Ilych vao thang 12 n?m 1952. Vi?c thu?n hoa nai s?ng t?m đa đ??c th?c hi?n ? Lien Xo tr??c Th? chi?n II . Nh?ng thi nghi?m tr??c la khong thuy?t ph?c cho vi?c xem nai nh? la m?t v?t nuoi, nh?ng v?i s? sang t?o ra mo hinh nuoi nai s?ng t?m phi nong nghi?p t?i Khu B?o t?n Thien nhien Pechora-Ilych n?m 1949 m?t ch??ng trinh n?i đ?a nai s?ng t?m A-Au co quy mo nh? đa đ??c b?t đ?u, lien quan đ?n cac n? l?c ch?n l?c sinh s?n c?a cac loai đ?ng v?t tren c? s? đ?c đi?m hanh vi c?a chung. T? n?m 1963, ch??ng trinh đa ti?p t?c t?i tr?i nuoi Nai s?ng t?m Kostroma, trong đo co m?t đan 33 con nai s?ng t?m thu?n hoa trong n?m 2003 . M?c du ? giai đo?n nay cac trang tr?i khong đ??c d? ki?n s? la m?t doanh nghi?p kinh doanh co lai , thi no c?ng co m?t s? thu nh?p t? vi?c ban s?a nai s?ng t?m A-Au va qu?ng ba cho cac nhom khach du l?ch. Gia tr? chinh c?a no l?i đ??c nh?n th?y trong cac c? h?i ma no cung c?p cho cac nghien c?u v? sinh ly va hanh vi c?a nai s?ng t?m, c?ng nh? trong nh?ng hi?u bi?t no cung c?p vao cac nguyen t?c chung c?a cac đ?ng v?t thu?n hoa. ? Th?y đi?n, đa co m?t cu?c tranh lu?n vao cu?i th? k? th? XVIII v? vi?c nuoi nai s?ng tam nh? m?t con v?t nuoi nha.

? Nga [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trang tr?i nuoi nai s?ng t?m tr?i Kostroma ( ti?ng Nga : Костромская лосеферма ) la m?t trang tr?i th?c nghi?m thi đi?m ? Kostroma Oblast, Nga, n?i m?t đan nai đ??c nuoi gi?, ch? y?u đ? s?n xu?t s?a đ? l?y s?a va cac ph? ph?m c?a nai s?ng t?m. Vao đ?u n?m 1869, cac nha đ?ng v?t h?c va nha tham hi?m Nga Alexander von Middendorff vi?t th? cho Chinh ph? c?a Sa hoang : " Ngay c? nh?ng v?n minh chau Au nh?ng ngay nay đa th?t b?i trong vi?c thu?n hoa nh?ng con nai s?ng t?m, con v?t ma ch?c ch?n t? co th? đ??c cac ti?n ich tuy?t v?i. Chinh ph? c?a chung ta ph?i ap d?ng t?t c? cac n? l?c co th? h??ng t?i s? thu?n d??ng đ?ng v?t nay. đi?u nay la kh? thi. Ph?n th??ng s? la tuy?t v?i, va nh? v?y s? la vinh quang "

Nh?ng nai s?ng t?m A-Au con nh? s? khong quen nh?ng con đ??ng đ?n tr?i vao mua đong, vi đay la n?i ma cac b?a ?n hang ngay c?a chung luon đ??c ph?c v?. Y t??ng v? s? thu?n hoa nai đa khong nh?n đ??c nhi?u s? ?ng h? trong Czarist Nga. Tuy nhien, no l?i xu?t hi?n ? Lien Xo t? n?m 1930, no đa đ??c đ? xu?t t?i th?i đi?m đo khi nh?ng con nai th? co th? đ??c s? d?ng hi?u qu? ngay c? trong tuy?t sau. N?m 1934 , ?y ban b?o t?n thien nhien c?a Chinh ph? Lien Xo ra l?nh t?o ra n?i d? tr? nai gi?ng (zapovedniks) va cac Trung tam gi?ng nai s?ng t?m ( лосиные питомники ) cong vi?c nay đa khong đ??c hoan thanh trong th?i gian Chi?n tranh th? gi?i II , va khi chi?n tranh đ?n, toan b? y t??ng c?a nai th? la m?t l?c l??ng chi?n đ?u đa b? cu?n ph?ng đi.

Sau chi?n tranh, y t??ng v? thu?n hoa nh?ng con nai s?ng t?m đa đ??c theo đu?i m?t l?n n?a, v?i s? t?p trung vao nganh nong nghi?p . Ng??i ta cho r?ng con nai s?ng t?m co th? cung c?p m?t cach ly t??ng đ? c?i thi?n vi?c s? d?ng cac ti?m n?ng s?n xu?t sinh kh?i c?a r?ng taiga ? mi?n b?c Nga, ma khong ph?i la đ?c bi?t thich h?p cho m?t trong hai cay l??ng th?c tr?ng ho?c ch?n nuoi thong th??ng. N?u con nai co th? đ??c nuoi, chung co th? đ??c cung c?p th?c ?n ch?n nuoi th?c t?, s? d?ng cac s?n ph?m khai thac g? nh? canh cay va v? cay. đ? nghien c?u hanh vi c?a con nai s?ng t?m, m?i con v?t ? tr?i Kostroma đ??c trang b? m?t may phat radio.

Cac trang tr?i nai s?ng t?m th? nghi?m đ?u tien, d?n đ?u do Yevgeny Knorre đa đ??c đ?a ra vao n?m 1949 b?i cac nhan vien c?a khu b?o t?n thien nhien Pechora-Ilych. Hinh ?nh hi?m hoi t? th?i gian đo la t?m hinh m?t ng??i c??i m?t con nai s?ng t?m đ??c c??i va m?t trong m?t con nai s?ng t?m keo m?t xe tr??t tuy?t, trong tac ph?m P. Knorre c?a " thay đ?i hanh vi trong nai s?ng t?m trong qua trinh thu?n hoa no ". Nghien c?u cho th?y m?t cach nhanh chong đ??c sang tac trong cac qu?y hang khong co l?i cho vi?c sinh con nai s?ng t?m r?i s?c kh?e c?a cac con v?t s? b? ?nh h??ng trong đi?u ki?n nh? v?y, co th? vi thi?u ch?t dinh d??ng nh?t đ?nh r?ng cac loai đ?ng v?t th? rong co th? tim th?y cac ngu?n th?c v?t hoang da. H?n n?a, no s? r?t t?n kem đ? cung c?p nai s?ng t?m A-Au nuoi nh?t v?i th?c ?n phu h?p, nh? con nai nay ?n u?ng c?u k? va s? khong ?n nhanh cay day h?n kho?ng 10 mm (0,4 inch) hay đ?i lo?i nh? v?y.

Cac k? thu?t kh? thi h?n, thong qua đ?u tien t?i Yaksha va sau đo t?i tr?i Kostroma co th? đ??c g?i la " ch?n nuoi nai " nh? la h?i t??ng t? nh? tu?n l?c ch?n th? ban thu?n co theo doi c?a ng??i dan c?a vung đai nguyen , ho?c ch?n c?u c?a th?o nguyen . Trong ph?n l?n n?m, cac con v?t đ??c phep d?o ch?i t? do kh?p khu r?ng. Chung th??ng khong đi qua xa, tuy nhien, vi chung bi?t cac trang tr?i (ho?c tr?i mua đong) la n?i đ? co đ??c mon ?n ?a thich c?a chung va nh? m?t n?i an toan đ? ph?c v? cho vi?c sinh n? c?a chung.

Cac tr?i Kostroma n?i nai s?ng t?m A-Au sinh con c?a chung vao thang T? ho?c thang N?m. M?t con be con nai s?ng t?m trang tr?i sinh đ??c tach ra t? m? c?a minh trong vong 2-3 gi? sau khi sinh. đo la l?n đ?u tien no bu binh v?i m?t l??ng s?a thay th? cho s?a m? , va sau đo đ??c cho ?n t? m?t cai xo . K?t qu? la hi?u ?ng v?t con (imprinting) lam con v?t đang phat tri?n g?n li?n v?i ng??i ch?n nuoi, mon y?n m?ch h?p s? v?n la m?t trong cac lo?i th?c ph?m yeu thich cho ph?n con l?i c?a cu?c s?ng c?a no. Trong khi đo, nh?ng con nai s?ng t?m m? đ??c v?t s?a d??i ban tay nh?ng co gai v?t s?a c?a trang tr?i, do m?t c? ch? t??ng t? con nai con cai s? s?m nh?n ra h? la " nh?ng đ?a tr? thay th? " c?a no va yen tam ti?t s?a.

T?i th?i đi?m nay, no co th? đ??c cho ch?y vao r?ng; no s? tr? v? v?i trang tr?i m?i ngay đ? đ??c v?t s?a trong ph?n con l?i c?a th?i k? cho con bu minh (thong th??ng, cho đ?n thang Chin ho?c thang M??i). Vao mua đong, cac loai đ?ng v?t danh nhi?u th?i gian ? cac khu v??n nay trong cac khu r?ng g?n đo, n?i cay b? ch?t đ? ?n cac s?n ph?m ph? c?a ho?t đ?ng khai thac. Cac ngu?n cung c?p d?i dao cac lo?i th?c ph?m r?ng, c?ng v?i kh?u ph?n ?n hang ngay c?a y?n m?ch va n??c mu?i gi? chung xung quanh khu v?c nay th?m chi khong c?n ph?i co hang rao.

Cach lamm nay đ??c phat hi?n s?m trong qua trinh nghien c?u thu?n hoa nai s?ng t?m A-Au r?ng m?t s? loai đ?ng v?t đang g?n bo v?i trang tr?i h?n nh?ng đ?ng v?t khac. Do đo, ng??i ta hy v?ng r?ng m?t ch??ng trinh l?a ch?n đa th? h? s? cho k?t qu? trong ch?n nuoi v?i nhi?u lo?i nai thu?n ch?ng. Tuy nhien, trong đi?u ki?n c?a con nai hi?n trang tr?i, tri?n v?ng c?a ch?n l?c nhan t?o đ??c th?c hi?n ph?n nao kho kh?n b?i th?c t? la trong cac trang tr?i đi?u ki?n t? do c?a vi?c nh?ng con nai s?ng t?m A-Au đ??c thu?n d??ng l?i th??ng giao ph?i v?i nh?ng con nai s?ng t?m hoang da.

Tr?i Kostroma thanh l?p n?m 1963 d??i s? b?o tr? c?a Tr?m nghien c?u nong nghi?p Kostroma Oblast ( Костромская государственная областная сельскохозяйственная опытная станция ), n?i ma t? do ph?m vi k? thu?t ch?n nuoi nai đ??c s? d?ng. M?t phong thi nghi?m nuoi Nai s?ng t?m A-Au đa đ??c t?o ra t?i cac tr?m nghien c?u đ? ph?i h?p cong vi?c nghien c?u ti?n hanh t?i cac trang tr?i, b?i c? cac nha đ?ng v?t h?c Kostroma va cac nha nghien c?u t? Moskva va cac n?i khac. Th?t khong may, vao n?m 1985 , Phong thi nghi?m nuoi Nai s?ng t?m A-Au đa đ??c chuy?n t? tr?m nghien c?u Kostroma Nong nghi?p đ?n Tr?m nghien c?u Kostroma Lam nghi?p, trong khi cac trang tr?i nai s?ng t?m đa đ??c chuy?n giao cho cac doanh nghi?p lam nghi?p Kostroma ( Костромской лесхоз );

Do c?t gi?m ngan sach , cac phong thi nghi?m nuoi Nai s?ng t?m A-Au đa đ??c đong c?a hoan toan vao n?m 1992 sau s? ki?n Lien Xo tan ra. Trong nh?ng đi?u ki?n nay, cac trang tr?i ti?p t?c ho?t đ?ng gi?ng nh? m?t v??n bach thu h?n m?t c? s? nghien c?u. Mai cho đ?n thang 1 n?m 2002 ma cac phong thi nghi?m nuoi Nai s?ng t?m A-Au đa đ??c tai t?o, t? ch?c m? c?a no bay gi? đ??c g?i la Vi?n nghien c?u nong nghi?p Kostroma. N?m 2005, tr?i Kostroma đa đ??c chuy?n giao t? cac doanh nghi?p lam nghi?p cho Ban Tai nguyen Kostroma Oblast. đi?u nay cho phep n?i l?i cac cong trinh nghien c?u tren trang tr?i. Cac dong chinh c?a kinh t? trang tr?i la s?n xu?t s?a. Ch?n nuoi c?a trang tr?i bao g?m kho?ng 10-15 con nai s?ng t?m A-Au v?n cho s?a.

S?a c?a nai s?ng t?m đ??c bao cao la giau vitamin va nguyen t? vi l??ng va tinh h?u d?ng đ? đi?u tr? loet d? day ta trang , t?n th??ng b?c x? va m?t s? đi?u ki?n khac đ??c cung c?p cho g?n tr?i đi?u d??ng Ivan Susanin. Thu ho?ch nhung nai, m?t con nai s?ng t?m đ?c m?c m?t c?p m?i c?a g?c m?i mua he.T??ng t? nh? cac trang tr?i h??u Maral ? New Zealand va Siberia , g?c nai co th? đ??c thu ho?ch trong khi chung v?n con m?m m?i va đ??c bao ph? v?i nhung, đ??c s? d?ng đ? s?n xu?t cac s?n ph?m d??c ph?m nh?t đ?nh.

Nhi?u ng??i đ??c khuyen khong nen c? g?ng đ? b?t đ?u m?t trang tr?i nai s?ng t?m nh?m s?n xu?t th?t s?n l??ng th?t s? khong bao g?m cac chi phi s?n xu?t (ma co th? đ?i len cao m??i l?n nh? s?n xu?t th?t bo ), va, ben c?nh đo, mo hinh nuoi nh?t qu?ng canh đ?i v?i nai s?ng t?m A-Au la ngu ng?c, va nh?ng con nai s? khong quay tr? l?i trang tr?i n?i nh?ng ng??i anh em c?a chung v?n b? gi?t m?. M?t vai nha khai thac ? Yaroslavl va Nizhny Novgorod Oblasts đa c? g?ng đ? lam đi?u nay. Cac trang tr?i duy tri c? s? d? li?u c?a t?t c? cac loai đ?ng v?t đa t?ng đ??c đ?a đ?n trang tr?i ho?c sinh ra ? đo (ghi chep đ?y đ? v? ph? h?, b?n bang). Tinh đ?n n?m 2006, no đ??c li?t ke co 842 ca th? nai s?ng t?m A-Au đa s?ng ? trang tr?i trong đi?u ki?n l?ch s? c?a no. H?n b?n m??i n?m ho?t đ?ng đ?u tien (1963-2003), 770 loai đ?ng v?t đa k?t thuc k? ngh? c?a chung t?i nong tr?i ? nh?ng cach sau đay: Trong giai đo?n 1972-1985 (khi s? li?u s?n xu?t s?a co s?n), s? l??ng nai cai dung đ? v?t s?a nai v? nong nghi?p t?ng 3-16, s? l??ng trung binh trong kho?ng th?i gian la 11. Trong nh?ng n?m 13, 23.864 lit (kho?ng 6.000 gallon) c?a s?a đa đ??c cho ra.

Khu B?o t?n thien nhien Pechora-Ilych (ti?ng Nga: Печоро-Илычский заповедник , Pechoro-Ilychsky zapovednik) la m?t khu b?o t?n thien nhien la n?i thi nghi?m thu?n hoa Nai s?ng t?m A-Au. Cac con nai s?ng t?m t? lau đa la m?t đ?i t??ng c?a nghien c?u t?i Khu b?o t?n thien nhien Pechora-Ilych.Trong cu?i nh?ng n?m 1940, vi?c qu?n ly d? tr? b?t g?p cac v?n đ? c?a s? phat tri?n khong b?n v?ng c?a dan nai. đ?n đ?u n?m 1950, cac đ?ng c? trong khu b?o t?n b?t đ?u s? b? c?n ki?t. đ? x? ly v?n đ? nay, vao n?m 1956 m?t doanh nghi?p s?n nai s?ng t?m (лосепромысловое хозяйство) lien k?t v?i cac khu b?o t?n, nh?ng n?m ben ngoai lanh th? c?a minh. Vi?c đ?u t? trong n?m đ?u ho?t đ?ng gi?a n?m 1956 va 1968, g?n 1000 con nai s?ng t?m A-Au đa thu ho?ch, cung c?p 200 t?n th?t. đ?ng th?i, cac ho?t đ?ng s?n b?n cho phep đ? thu th?p cac tai li?u th?ng ke đ?c đao v? sinh h?c c?a nai. Ben c?nh đo s?n nai s?ng t?m, vao n?m 1949 đ??c can b? khu b?o t?o ra cac c? s? h? g?i la m?t "trang tr?i nai" (лосеферма, loseferma), đ? nghien c?u tinh kh? thi c?a vi?c thu?n hoa nai.

Giam đ?c đ?u tien c?a d? an nay la Yevgeny Knorre . Sau khi ong chuy?n đ?n b?o t?n Thien nhien Volga-Kama n?m 1962, h?c sinh c?a minh MV Kozhukhov tr? thanh đ?o di?n.Cac m?c tieu chinh c?a cac trang tr?i la đ? tim hi?u them v? sinh thai h?c c?a nai s?ng t?m, va s? d?ng ki?n th?c nay đ? phat tri?n cac kh?u ph?n th?c ?n phu h?p cho con nai s?ng t?m va k? thu?t đ? ch?m soc cho chung; đ? nghien c?u tinh kh? thi c?a vi?c nang cao dan trang tr?i nuoi; va đ? kham pha cac kh? n?ng c?a vi?c s? d?ng cac nai s?ng t?m A-Au trong n?n kinh t? qu?c gia. Co ba con nai s?ng t?m A-Au trong tr?i vao thang 3 n?m 2012 Trong nh?ng n?m 40 ca th? đ?u tien c?a d? an, đa co 6 th? h? nai đ??c nuoi t?i trang tr?i, v?i m?t s? 30-35 loai đ?ng v?t t?i nong tr?i ? b?t c? n?m nao. Kho?ng 15 nai con đ??c nuoi t?i cac trang tr?i trong m?t mua xuan. T?ng s? cac loai v?t nuoi trong n?m đ??c cho la đa v??t qua 500 ca th?.

Nh?ng con nai s?ng t?m A-Au l?n len ? nong tr?i danh ph?n l?n th?i gian ki?m ?m trong r?ng; Tuy nhien, m?t con bo con nai s?ng t?m thai s? luon luon tr? l?i trang tr?i đ? cung c?p cho vi?c sinh. Sau đo, trong th?i k? cho con bu c?a 3-5 thang, con bo nai s? đ?n v?i cac trang tr?i nhi?u l?n m?t ngay, vao cung m?t gi?, đ??c v?t s?a. Vi?c v?t s?a c?a m?t con nai s?ng t?m la nh? h?n so v?i m?t con bo s?a: trong th?i k? cho con bu, t?ng s? t? 300-500 lit (75-125 lit) s?a thu đ??c t? m?t con bo con nai s?ng t?m. Tuy nhien, s?a co (12-14%) ham l??ng ch?t beo cao, va r?t giau vitamin va nguyen t? vi l??ng; no đ??c cho la co đ?c tinh ch?a b?nh.

M?t con nai s?ng t?m nuoi co th? s?ng lau nh? 18 n?m, m?c du vai ca th? trong s? chung khong đ?n tu?i nay vi s? tan pha c?a nh?ng con soi, g?u va k? s?n tr?m tren nh?ng đan th? rong.Trong s? nh?ng ?ng d?ng ti?m n?ng s?n xu?t c?a con nai đ??c quan tam, vi?c s?n xu?t s?a đa đ??c tim th?y nhi?u tri?n v?ng nh?t. Tuy nhien, c??i m?t con nai s?ng t?m, ho?c s? d?ng no đ? keo xe tr??t tuy?t đa đ??c th? t?i cac trang tr?i la t?t. Trong nh?ng n?m qua, m?t s? bai bao nghien c?u đ?i pho v?i cac ch?c n?ng sinh ly, phong t?c h?c, va sinh thai c?a con nai s?ng t?m đa đ??c cong b? b?i cac nha sinh h?c t? ngu?n d? tr?, c?ng nh? t? cac vi?n nghien c?u ? Syktyvkar va Moscow D? an Thu?n h?i t??ng t? nh? bo x? h??ng t?i đ?i h?c Vi?n nghien c?u nong nghi?p phia B?c c?a Alaska c?a Knorre va nai s?ng t?m A-Au cong vi?c thu?n hoa cac c?ng s? c?a minh t?i Pechora Ilych, c?ng nh?, c?ng cung c?p nh?ng hi?u bi?t co gia tr? trong ly thuy?t chung v? thu?n d??ng đ?ng v?t.

? Th?y đi?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

? Th?y đi?n co con Algen Stolta hay con g?i la nai Stolta la m?t vi d? đi?n hinh v? vi?c thu?n d??ng nai s?ng t?m, đay la m?t con nai s?ng t?m tr? nen n?i ti?ng vi tham gia vao m?t ch??ng trinh ch?y t?i m?t s? ki?n đua ? Phap , Th?y đi?n vao n?m 1907 . Trong nh?ng n?m 1900, m?t con nai cai qua đ?i, đ? l?i m?t con nai con, cac thong tin khac nhau cho bi?t cha c?a no đa m?t b? gi?t b?i m?t con tau đi qua, nh?ng thanh vien khac trong gia đinh no b? ch?t đu?i , nh?ng no đa đ??c c?u ? g?n song Dalalven g?n Alvkarleby va đ??c đ?a đ?n Johan Blad, qu?n đ?c t?i cong vien đ??ng s?t Alvkarleo. Blad g?i Anders Gustav Jansson đa s?ng ? Alvkarleby va đa co m?t danh ti?ng cho nganh ch?n nuoi . Vi v?y ong đa yeu c?u s? giup đ? c?a ong v?i nai ma h? đ?t ten la Stolta ^{[52] [53]}

Con nai s?ng t?m nay đa đ??c nuoi d??ng nh? m?t con ng?a thu?n hoa ^[54] , lam ngh? r?ng, keo xe va xe tr??t tuy?t va c?ng đ??c s? d?ng đ? keo xe tr??t tuy?t ch? khach du l?ch m?t gi?a cac ga đ??ng s?t va cac khach du l?ch g?n thac n??c trong Alvkarleby. N?m 1907, t?i m?t l? h?i th? thao mua đong ? Phap, Stolta đa gianh chi?n th?ng m?t cu?c đua ng?a ch?y n??c ki?u tren m?t h? b?ng bao ph? Jansson. Cac cong vien, n?i Algen Stolta đa đ??c nuoi nh?t trong n?m 1909 la khu v?c đ??c xac đ?nh nh? la m?t ph?n c?a h? ch?a cho m?t nha may th?y đi?n . Stolta đa đ??c chuy?n đ?n b?o tang ngoai tr?i c?a Skansen tren đ?o Djurgarden ? Stockholm. Sau cu?c đua n?m 1907, m?t quy đ?nh lu?t khong c?m s? d?ng nai s?ng t?m nh? suc v?t đa đ??c b? sung do v?y khong con c?nh đua nai s?ng t?m nao n?a.

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?c them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Smith, A. T., Xie, Y., Hoffmann, R. S., Lunde, D., MacKinnon, J., Wilson, D. E., & Wozencraft, W. C. (Eds.). (2010). A guide to the mammals of China. Princeton University Press.
• A journal devoted to the biology and management of moose L?u tr? 2012-03-20 t?i Wayback Machine ( Alces alces ), Centre for Northern Forest Ecosystem Research.
• DuTemple, Lesley A. (ngay 1 thang 2 n?m 2000). North American Moose . Lerner Publications. ISBN   9781575054261 .
• Geist, Valerius; Michael H. Francis (thang 11 n?m 1999). Moose: Behavior, Ecology, Conservation . Voyageur Press (MN). ISBN   0-89658-422-4 .
• Promack, Jennie; Thomas J. Sanker (ngay 1 thang 6 n?m 1992). Seasons of the Moose . Gibbs Smith. ISBN   9780879054557 .
• Strong, Paul (thang 5 n?m 1998). Wild Moose Country . Cowles Creative Publishing. ISBN   1-55971-638-X .
• Henttonen, H., Stubbe, M., Maran, T. & Tikhonov A. (2008). Alces alces. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Truy c?p ngay 11 thang 2 n?m 2009.
• Feral: Rewilding the Land, the Sea, and Human Life By George Monbiot?University of Chicago press 2014 Page 124
• Mallory, JP and DQ Adams (2006). The Oxford introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European world Oxford University Press. Page 133
• Royal Society (Great Britain) (1736). Philosophical Transactions and Collections, Volume 9. p. 84.
• The Book of Animal Ignorance: Everything You Think You Know Is Wrong By John Mitchinson, John Lloyd?Harmony Books 2007 Page 141
• Philosophical Transactions and Collections Volume 9 By Royal Society (Great Britain) 1736 Page 85
• Alces alces (Eurasian Elk, Moose, Elk, Eurasian Moose, European Elk, Siberian Elk). Iucnredlist.org. Truy c?p 2011-01-09.
• Nowak, Ronald W., Walker's Mammals of the World. The Johns Hopkins University Press (1999), ISBN 978-0-8018-5789-8
• Nancy Long/Kurt Savikko (2009-08-07). "Moose: Wildlife Notebook Series ? Alaska Department of Fish and Game". Adfg.state.ak.us. Truy c?p 2009-11-27.
• Wood, The Guinness Book of Animal Facts and Feats. Sterling Pub Co Inc (1983), ISBN 978-0-85112-235-9
• Jaenson, Thomas G.T. (2011). "Larver av nasstyngfluga i ogat - ovanligt men allvarligt problem. Fall av human oftalmomyiasis fran Dalarna och sydostra Finland redovisas (summary)". Lakartidningen 108 (16). Truy c?p ngay 21 thang 6 n?m 2011. Moose bot fly larvae are common parasites of moose (Alces alces) in north and central Sweden. Last year, however, C. ulrichii was on three occasions recorded for the first time from Smaland, south Sweden.
• Caesar, Julius; Aulus Hirtius (1879). "XXVII". Caesar's Commentaries on the Gallic and civil wars. Harper & brothers. p. 154. ISBN 0-217-45287-6 .
• Vahteristo, L., Lyytikainen, T., Venalainen, E. R., Eskola, M., Lindfors, E., Pohjanvirta, R., & Maijala, R. (2003). Cadmium intake of moose hunters in Finland from consumption of moose meat, liver and kidney. Food Additives and Contamination, 20, 453?463.
• Morphological Change in Quaternary Mammals of North America By Robert Allen Martin, Anthony D. Barnosky - Cambridge University Press 1993 Page 178-181
• The evolution of artiodactyls By Donald R. Prothero, Scott E Foss - Johns Hopkins University Press 2007 Page 254
• Aleksandr V. Chalyshev, "Nutrient composition of milk from domesticated taiga moose during the lactation period", Alces, 01-JAN-2002 (English)
• Nelly A. Moyseenko, "Components of red blood in young moose", Alces Supplement 2: pp. 93?97 (2002) (English)
• T.I. Kochan, "Seasonal Adaptation of Metabolism and Energy in the Pechora Taiga Moose Alces alces" [Journal of Evolutionary Biochemistry and Physiology], Volume 37, Number 3 / May, 2001 (English)
• Paul F. Wilkinson, "Oomingmak: A Model for Man-Animal Relationships in Prehistory" Current Anthropology, Vol. 13, No. 1 (Feb., 1972), pp. 23?44.
• Charles T. Robbins, Barbara L. Robbins, "Fetal and Neonatal Growth Patterns and Maternal Reproductive Effort in Ungulates and Subungulates" American Naturalist, Vol. 114, No. 1 (Jul., 1979), pp. 101?116
• Vladimir Golovner (Владимир ГОЛОВНЕР) "Primaeval forest, White nights, Dwarfed birches: Second Inter-Regional Schoolchildren's Expedition to the Northern Urals" (Лес первобытный, ночь белая, береза угнетенная: Вторая межрегиональная экологическая экспедиция школьников на Северный Урал). Uchitelskaya Gazeta (Учительская газета), 07-Oct-2003 (Russian)
• D.V. Zhitnev (Д.В.Житенев), M.M. Serebryanny (М.М.Серебрянный) "Research Activities in Pechora Ilych Nature Reserve. World's First Experimental Moose Farm". (Научная деятельность в Печоро-Илычском заповеднике. Первая в мире опытная лосеферма) L?u tr? 2006-08-23 t?i Wayback Machine (1988) (ti?ng Nga)
• Pechora Ilych Reserve "moose farm", a recent trip report (ti?ng Nga)
• T.Lecomte, "La reintroduction de l'Elan (Alces alces) dans les zones humides: Un projet dans le cadre du developpement durable des zones humides efavorisees" (Nov-1998) (ti?ng Phap)
• E.P. Knorre. "Change in the behavior of moose with age during the domestication", Le Naturaliste Canadien , volume 101 (1974), No. 1-2, p. 371-377. (ti?ng Anh)
• Algen Stolta drar spark med formannen Johan Blad och banvakten Anders Jansson vid tommarna, Alvkarleo, Uppland 1908" [Stolta pulls sled with the foreman Johan Leaves and lineman Anders Jansson at the reins, Alvkarleo, Upland 1908]. digitaltmuseum.se. Truy c?p ngay 28 thang 7 n?m 2014.
• "Algen Stolta drar gigg med tva man i Jarnvagsparken, Alvkarleo, Alvkarleby socken, Uppland 1908" [The elk Stolta pulls a gig with two men in the railway park, Alvkarleo, Alvkarleby parish, Uppland 1908]. digitaltmuseum.se. Truy c?p ngay 28 thang 7 n?m 2014.
• "Fran konungens Dalabesok" [From the King's visit to Dalarna]. Dalpilen. ngay 16 thang 3 n?m 1909. Truy c?p ngay 8 thang 1 n?m 2014.
• "Alvkarleo bruk: Bilder fran brukets omgivningar" [Alvkarleo mill: Photos from the mill's surroundings]. Alvkarleo. 2014. Truy c?p ngay 8 thang 1 n?m 2014.
• "Algen hette Stolta" [The elk was called Stolta]. Affarer. 2014. Truy c?p ngay 8 thang 3 n?m 2014.

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tra moose trong t? đi?n m? ti?ng Vi?t Wiktionary

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Nai s?ng t?m A-Au .

Wikispecies co thong tin sinh h?c v? Nai s?ng t?m A-Au

• Alces alces (TSN 180703) t?i H? th?ng Thong tin Phan lo?i Tich h?p (ITIS).
• A moose in the National Nature Park "Losinyj Ostrov" ("Moose" or "Elk" Island) in Russia
• “North American Mammals: Alces alces” . B?n g?c l?u tr? ngay 22 thang 1 n?m 2016 . Truy c?p ngay 5 thang 4 n?m 2022 . from the National Museum of Natural History