Moldov
vai
Moldavii
(
rom
.:
Moldovа
[mol?dova]), tauz' oficialine nimituz ?
Moldovan Tazovaldkund
(
rom
.:
Republica Moldova
), om mererandatoi valdkund Suvipaivnouzmpol'?es
Evropas
. Palidn da kaiki? suremb lidn om
Ki?inov
.
Vozil 1924?1991 Moldov oli
NSTU:n
palaks: vll 1924?1940 kuti
Ukrainan
avtonomii, vozil 1940?1991 ? NSTU:n tazovaldkundaks.
Vn 1991 27. paival elokud Moldov tedi?toiti ripmatomudes
Nevondkundali?es Uhti?tusespai
. Hatken aigan romanijan kelen
moldovan etnolekt
oli valdkundan oficiali?eks, no vspai 2023 romanijan kelen literaturine norm ottase Moldovan uks'jai?eks oficiali?eks kirjkeleks.
Moldovan ezmaine Konstitucii (
rom
.:
Constitu?ia
) oli olmas vspai 1978. Valdkundan kahtenz' lugul Konstitucii
[3]
om vahvi?tadud parlamental vn 1994 29. paival heinkud da tuli vaghe sen-?o voden 27. paival elokud. Nugud' se om vages mohembai?idenke vajehtusidenke.
Moldovan reljefan kart
Moldov om mavaldkundrounoi?
Romanijanke
paivlaskmas (rounan piduz ? 450 km),
Ukrainanke
pohjoi?es, paivnouzmas da suves (940 km). Uhthine rounoiden piduz ? 1390 km. Moldov om mererandatoi valdkund, no man suves
Mustmeren
randpol' sijadase ani laz.
Valdkund levigandeb kukhikahal tazangi?tol. Moldovan kaiki? korktemb ?okkoim om
Balane?ti
-magi, 429 m kortte valdmeren pindan pal. Valdkundan znamasi?ed joged oma
Dnestr
i
Prut
. Kaik joged jokstas
Mustmerhe
.
Dunai
-jogen randan 200-metrine pala om Moldovan kaiki? suvembaks ?okkoimeks.
Klimat om
ven
kontinentaline, pehmdanke tal'venke, keza oleskeleb pit'kan paipa?tokahan. Vilukun keskmaine lamuz om ?4 C°, heinkun ? +21 C°. Paneb sadegid 380..550 mm vodes, kuidme tazomaras.
Londuseli?ed pavarad oma
bur hil'
,
fosforitad
; toi?ed varad ?
mouckivi
,
sauvondgips
,
mustma
.
Moldovan parlamentan sauvuz
Ki?inovas
Moldov om unitarine
parlamentine
tazovaldkund. Valdkundan pamez' om prezident (
rom
.:
Pre?edintele
). Vspai 2016 kaik rahvaz vali?eb handast nellaks vodeks, enamba kaht strokud jal'geten ei sa. Ende parlamentan uhtnijad vali?iba prezidentad vozil 2001?2012. Prezident paneb paministrad (
rom
.:
Prim-ministrul
) radnikusele parlamentan hokkahtusenke.
Parlament (
rom
.:
Parlamentul Republicii Moldova
) om uks'kodine 101 uhtnijanke. Kaik rahvaz vali?eb heid nellaks vodeks.
Parlamentan uhtnijoiden edestrokui?ed vali?endad oliba vn 2021 11. paival heinkud. Prezidentan jargvali?endad oliba kaks'turai?ed vl 2020 (1. i 15. kul'mku),
Maja Sandu
sai vagestust ezmai?es (36,16 %) i kahtendes turas (57,72 %) da radab prezidentan radnikusel ezmai?en strokun vn 2020 tal'vkun 24. paivaspai. Vs 2023 uhokun 16. paivaspai
Dorin Re?an
radab paministran. Edeline paministr om
Natal'ja Gavrilica
(eloku 2021 ? uhoku 2023).
Administrativi?-territorialine jagand
[
vajehta
|
vajehtada tekst
]
Kacu kirjutuz:
Moldovan administrativi?-territorialine jagand
.
Moldov jagase 32 rajonaks (
rom
.:
raion
), videks municipijaks (koume sured lidnad, uks' avtonomijan palidn da uks' territorijan palidn), uks' avtonomii (
Gagauzii
man suves) da Dnestran huran randi?ton administrativi?-territoriali?ik? uhtnikoik? erili?enke oiktuzli?enke statusanke (
Dnestranrandal
om i?eze administrativine jagand). Edemba rajonad alajagasoi? 61 lidnaks da 916 kulakundaks. Kaik 32 lidnad-rezidencijad oma rajoniden keskusik?.
Ki?inov
-municipii jagase videks sektoraks (Ki?inov-lidn), kudeks lidnaks da 12 kommunaks. Toi?ed municipijad alajagasoi? kommunik?-kundoik?.
Tundi?tamatoi
Dnestranrandan Moldovan Tazovaldkund
-valdkund kontroliruib Dnestran huran randan uhtnikoiden tobmad palad da
Benderi
-lidn oiktal randal, ned oma hoik jono pidust'
Ukrainan
rounad. Dnestranrand ali?tub keskuzohjastusele vai?e paloin.
Moldovas eladas
moldovalai?ed
. Vl 2014 valdkundan elajiden lugu oli 3,557,600 ristitud
[4]
. Kaiki? suremb ristiti?t oli 4,366,300 elajad vl 1991. Ristiti?ton laz nellandest (600..1000 tuhad valdkundan rahvahanikoid) ratas verhi? mai?.
Rahvahad (2014):
moldovalai?ed
? 75,1 %,
romanijalai?ed
? 7,0 %,
ukrainalai?ed
? 6,6 %,
gagauzalai?ed
? 4,6 %,
venanikad
? 4,1 %,
bolgarijalai?ed
? 1,9 %, toi?ed rahvahad ? 0,7 %.
Mamankelen modhe (2014):
moldovan etnolekt
/
romanijan kel'
? 80,2 % (moldovan etnolekt 56,7 %, romanijan kel' 23,5 %),
venakel'
? 9,7 %,
gagauzijan kel'
? 4,2 %,
ukrainan kel'
? 3,9 %,
bolgarijan kel'
? 1,5 %,
?iganan kel'
? 0,3 %, toi?ed keled ? 0,2 %.
Uskondan modhe (2014):
ortodoksi?en jumalankodikundan
uskojad ? 90,1 % (93 % vl 2004), toi?ed
hristanuskojad
? 2,6 %, toi?ed uskojad ? 0,1 %,
agnostikad
? 7,2 %.
Toi?ed jaredad lidnad (enamba 45 tuh. ristituid vl 2014, surembaspai penembha):
Bel'ci
,
Tiraspol'
,
Benderi
,
Ribnic
. Kaik om 66 lidnad da 1615 kulad valdkundas. Lidnalai?iden pala om 42,8 % (2020).
I?anduz om agrari?-industrialine, sattujad arvoimi?ed mai?andusen taht i minerali?iden varoiden mairi? marhapandas ekonomikan strukturan toi?endad (2021): mai?anduz 21,8 %, tegimi?t 17,6 %, holiti?iden sfer 60,6 %. I?andusen pasarakod oma somtegimi?t, mai?anduzma?ini?ton, elektronikan (vilugoitimed, pezendladimed) i avtoinstrumentan pastand, kengiden da tekstilin tehmine, turizm.
Vl 2022 valdkundan kogosudaiprodukt oli US$12,4 mlrd ekvivalentas (ostmi?mahtusen paritetan modhe US$36,8 mlrd), uhtele hengele US$4791 (US$14,257). Moldov om Evropan kaiki? gollembi? valdkundoi?pai.
Vl 2014 Moldovan paeksport
[5]
oli
sondtavarad
? 26 % (sida kesken
jomad
da
sudaiveded
),
sobad
? 22 %,
ma?ini?t
? 14 %,
vin
da
tabak
? 9 %, himine produkcii ? 7 %,
kanghad
? 7 %; toine eksport oli
puhavoi
da toi?ed
razvad
? 3 %. Vl 2014
Romanii
,
Venama
,
Italii
,
Ukrain
da
Saksanma
oliba patorguindpartnorik?.
- ↑
Moldovan ristiti?ton lugun endustuz vn 2018 heinkus. // Mail'man faktoiden kirj. ?
Cia.gov
.
(angl.)
- ↑
Sen li?aks laz 500 tuhad ristituid eladas
Dnestranrandas
.
- ↑
Moldovan Konstitucijan tekst (2006). ?
Lex.justice.md
.
(ven.)
- ↑
Moldovan kaikenaigaine ristiti?t vn 2014 1. paival vilukud (
Dnestranrandata
, senke laz nellad millionad). ? Moldovan Tazovaldkundan Nacionaline statistikan radnikoi?end (
statistica.md
).
(ven.)
- ↑
Activitatea de comer? exterior a Republicii Moldova in anul 2014 (Moldovan Tazovaldkundan kommertine eksportine aktivi?uz vl 2014). ?
Statistica.md
.
(rom.)
- Tobmuz
- Uhthine informacii valdkundas