한국   대만   중국   일본 
Malta ? Wikipedia P?d? kaj inhalt

Malta

Edytuj linki
Ze Wikipedia
Tyn artikel je o pa?stwje. Dej poz?r ty?: Malta (budow?ictwo) a Malta (wyspa) .
Repubblika ta’ Malta
Republic of Malta
Malta?sko Republika
Fana Malty
 Malty
Fana Malty Wapyn Malty
Hymn :
L-Innu Malti
( Malta?ski Hymn )
Położyniy Malty
Uoficjalno godka malta?sko , angelsko
U?ywane godki malta?sko, angelsko
Stolica Valletta
Polityczny systym dymokratyczny
Zorta pa?stwa Parlamyntarno Republika
Gowa pa?stwa Prezydynt
Myriam Spiteri Debono
Przikludziorz regjyrunku prymjer Robert Abela
Rozlygowa?y
 ? cołkowity
 ? strz?dl?ndowe wody 		173. we ?wje?e
316 km²
0%
Liczba lud?i ( 2008 )
 ? cołkowito 
 ? gynsto?? zalud?y?o 		172. we ?wje?e
403 532 [1]
1277 os?b/km²
samostanowjy?y uod Wjelgij Bryta?ije
21 wrze??a 1964
Religijo (gł?wno)
Waluta Ojro (€)
Czasowo z?na UTC +1 ? ?ima
UTC +2 ? lato
Kod ISO 3166 MT
Necowo d?myna .mt
Automobilowy kod M
Telef?niczny kod +356
Aut?n?miczne terytoryja
Mapa {{{nazwa_dopeunioč}}}

Malta , Malta?sko Republika , (uoficjalne mjano: malt. Repubblika ta’ Malta , ang. Republic of Malta ) je wyspjarskym pa?stwym na Strz?d?ymnym Morzu . Jeji stolica je Valletta . Malta samostanowi ?e d?epjyro uod 1964 roku, best?? co zawczasu b?ła brytyjsk?m kol??ij?m.

Ge?grafijo [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

Malta le?y na stategicznym placu na Postrz?d?ymnym Morzu, 95 km na połed?e uod Sycylije a 290 km na wsch?d uod T?nezyje [2] . Skłodo ?e ze trzech wysp:

Zdjy??e Malty
  • Malta , 246 km²
  • Gozo , 67 km² (kole 30 000 mjyszka?c?w)
  • Comino , 3 km² (lud?e s?m tam ino we czas syz?nu feryj?w)

Do Malty noly??m ty? trzi małe wysepki: Cominotto , Filfla Island a St. Paul's Island . Ranty wszyjskich wysp s?m zauobycz skoliste. Nojwy?szy wjyrch je Ta' Dmejrek (253 m). Ge?graficz?y a geologicz?y Malta le?y we Ojropje .

Le?y we klimatycznyj strefje typowyj lo rygj?n?w Postrz?d?ymnygo Morzo . Je tam chłodno ?ima a fest gorke lato, prowje be? ?odnych uopad?w.

Wsp?łrzyndne geograficzne Malty s?m 35 50 N , 14 35 E

Klimat [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

Malta je we strefje klimat?w postrz?d?ymnomorskich . ?y ma sam wjater?w , nebla , ??yga alibo ?imna. Strzed?o tympyratura je uod 14,1 °C we ?ima ( listopad ? kwje?y? ) do 32 °C latym ( moj ? pa?d?er?ik ). Klara dowo sam ?wjotło 6:46 god?in, kedy je ?ima a 10:11 god?in, kedy je lato. Uopady s?m sam gł?w?y we ?ima. Na rok ?latuje sam 578 mm.

Polityka Malty [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

Prymjer Malty ? Robert Abela

Malta b?ła brytyjsk?m kol??ij?m a?e do 21 wrze??a 1964 [3] , kedy ?e usamostanowjyła a 13 grud?a 1974 stoła ?e republik?m , uostoła nale a dali je feraj?istk?m Brytyjskigo Ferajnu Norod?w ( Commonwealth of Nations ). Uod 1 moja 2004 Malta do kupy ze 9 inkszymi pa?stw?ma (we tym ze Polsk?m a Czesk?m Republik?m ) wlozła do Ojropejskij U?ije .

Malta je republik?m parlamyntarn?m [4] . Na czele pa?stwa stoji prezydynt republiki, wybjyrany bez parlamynt. Prezydentym Malty je uod 2 kwjet?a 2019 George Vella [5] . Jedna prezydencko kadencyjo trwo 5 lot, co uoznaczo, i?e nostympny absztim?ng byd?e we 2024 roku.

Uod roku 1993 Malta admi?istracyj?y tajluje ?e na 68 tzw. lokalnych rad ( local council ), kere wybjerane s?m roz na trzi lata.

Jeszczy przed usamostanowjy?ym malta?sko polityka b?ła pod?elono na dwje str?ny: socjalistyczno-nyutralne Stron?ictwo Roboty ( Labour Party , Partit Laburista , MPL , Maltese Labour Party ) a konserwatywne Str?n?ictwo Nacjonalistyczne , Nationalist Party ( Partit Nazzjonalista , abrewjacyjo: PN ). Je jeszczy wjyncyj partyj?w, nale ?y maj?m u?ne wjynkszygo politycznygo znoczy?o, s?m to ntp. Alternatywa dymokratyczno ( Alternattiva Demokratika , AD ), uodped?ik ojropejskich ??el?nych“. Wszyjske parlamyntarne absztim?ngi maj?m tradycyj?e ?asne wy?iki a g?wne partyje zmjy?aj?m ?e przi władzy. Absztim?ng do parlamyntu z d?a 26 marca 2022 doł take rozd?yly?y gos?w:

Malta?ske partyje polityczne fest wad?oły ?e uo polityka zagra?iczno. Konserwatywno PN ch?oła kej nojbarzi le?? ku Zachodowi, a do U?ije Ojropejskij, na Labour Party, utrzimowało dobre k?ntakty ze Zwj?nzkym Rad?eckim , a kraj?ma RWPG a Chin?ma .

Ferwalt?ngowy tajl?ng [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

Ferwalt?ngowy tajl?ng Malty

We 1993 ustanowjyli, i?e Malta tajluje ?e na 68 samorz?nd?w (54 na wyspje Malta, 14 na wyspje Gozo). Cołko wyspa Comino je we samorz??d?e Għajnsielem, na wyspje Gozo.

Malta (wyspa) Gozo
  1. Attard
  2. Balzan
  3. Birgu
  4. Birkirkara
  5. Bir?ebbu?a
  6. Bormla
  7. Dingli
  8. Fgura
  9. Floriana
  10. Gudja
  11. G?ira
  12. Għargħur
  13. Għaxaq
  14. Ħamrun
  15. Iklin
  16. Isla
  17. Kalkara
  18. Kirkop
  19. Lija
  20. Luqa
  21. Marsa
  22. Marsaskala
  23. Marsaxlokk
  24. Mdina
  25. Mellieħa
  26. M?arr
  27. Mosta
  1. Mqabba
  2. Msida
  3. Mtarfa
  4. Naxxar
  5. Paola
  6. Pembroke
  7. Pieta
  8. Qormi
  9. Qrendi
  10. Rabat
  11. Safi
  12. San ?iljan
  13. San ?wann
  14. St. Paul's Bay
  15. Santa Lu?ija
  16. Santa Venera
  17. Si??iewi
  18. Sliema
  19. Swieqi
  20. Ta' Xbiex
  21. Tarxien
  22. Valletta
  23. Xgħajra
  24. ?abbar
  25. ?ebbu?
  26. ?ejtun
  27. ?urrieq
  1. Fontana
  2. Għajnsielem
  3. Għarb
  4. Għasri
  5. Ker?em
  6. Munxar
  7. Nadur
  8. Qala
  9. Victoria
  10. San Lawrenz
  11. Sannat
  12. Xagħra
  13. Xewkija
  14. ?ebbu?

Gyszichta [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

?wj?nty?o we mje??e ?gantija

Pocz?ntki cywilizacyje we Mal?e b?ły a?e 5900 lot p.n.e. [6] kej trefjyli sam ze Sycylije pjyrsze uosad?iki. Wele 3600-3200 p.n.e. we mje??e ?gantija na wyspje Gozo wz?y?li ?wj?nty?o [7] . Podane na ?a budowle ?yskorzi powstoły ty? we inkszych placach, ?y yno na Gozo nale ty? na g?wnyj wyspje ? Mal?e.

Malta, kero je dobrym placym do k?nrolowa?o strzodkowygo a wschod?igo basynu Strz?d?ymnygo Morzo , mjoła moc po?ed?i?el?w.

Kole 800 p.n.e. zało?yli sam swoje uo?edla Fe?icjany , zaj? 300 lot ?yskorzi wyspa podbjyli Kartagi?czyki . We 257 p.n.e. b?ł pjyrszy angrif Rzimjan?w a we 218 p.n.e. Malta stoła ?e tajl?m Rzimskigo Impyrium. We 60 n.e. wele brzygu wyspy, na mjeli??e, rozbj?ł ?e statek, kery przewo??ł do Rzimu, ?w. Paulika , kery nawr?cił Malta na Krze??ija?stwo . We 395 po tajl?ngu Imperyj?m wyspa b?ła regjyrowano uod Wschod?igo Cesarstwa ze stolic?m we Konstantynopolu . We 870 zdobyli ja Araby , za? we 1090 Normany a przikuplowali ja do k?ynstwa, a potym do Kr?lestwa Sycylije .

Uobroz Matteo Pereza d'Aleccio , kery pokozywo turecke uoblyn?y?y

We 1530 kajzer Karlik V Habsburg skozoł wyspa, jako lynno wy?epanymu ze Rodos Joa?it?m . 18 maja 1565 napocz?na ?e ataka armije Uosma?skigo Imperyjum , we keryj b?ło 40 000 [8] wojok?w. Uobr??cy, kerych b?ło poraset zak?nnych wojok?w, 2 ty?. szpa?elskich wojok?w a wele 6 ty?. cywilnyj ludno??e, porad?yli sztyry mje??ncy ?yskorzi ( 8 wrze??a ) cołkym uodeprze? tyn angrif. L? uczczy?o wygranyj Wjeli Majster Jean Parisot de la Valette wz?es we 1566 sztad, kery nazwali uod jigo mjana Valetta . Mjasto to ?yskorzi stoło ?e stolic?m Malty. We 1798 francusko wojenno marynarka, kero lozła do Egiptu zaatakowała a zdob?ła wyspa. Napoleon Bonaparte kozoł wojok?m zak?nu bez pora nojbli?szych d??w i? ze wyspy. Pora mjy?ync?w ?yskorzi Malta?czyki byli fest ?yrod?i ze regjyr?nku Francyje a napocz?nli powsta?y. Ski? hilfy uod Sycylije a Wjelgij Bryta?ije we 1800 Malta?czyki wygrali a Francuzy mu?eli ?e podda?. Malta wlozła pode protekcyjo Wjelgij Bryta?ije.

Wjedy?ski K?ngres , kery b?ł we rokach 1814 - 1815 zu?naczoł ze Malty brytyjsko kol??ijo [9] . Wyspa b?ła lo Wjelgij Bryta?ije baz?m podwodnych uokrynt?w wczas II ?wjatowyj Wojny festyl?y zawodzała pa?stw?m Uo?e we posyła?u zaopatrzy?o do P?łnocnyj Afryki . Wojska o?i "uoblegały" wyspa a ?iszczoły konwoje ze zauopatrzy?ym, kere płynyły do Malty, przi czym dur? ja b?mbardyrowały a zastawjały min?ma . Bez to aljanty bez jaki czas ?y mogli ze Malty napoczyna? wojynnych d?oła??w. ?ymcy nale ?y zrobjyły wjelgij inwazyje na Malta, skuli tygo, i?e ch?eli gibko zdoby? Egipt. Po uoblyn?y?u, wyspa we 1942 uodznaczyli Krzi?ym Jorgu?a [10] .

We 1947 Malta uzyskoła wewnyntrzno aut?n?mijo [11] , za? we 1963 Malta ?e usamostanowjyła. Rok ?yskorzi Malta uzyskoła cołkowito ?ypodlygło??, kej feraj?ista Ferajnu Norod?w. Podpisali ty? uobr?nny układ, kery dowoł zwolowoł na utrzima?y na wyspje brytyjskich baz?w. We 1967 układ tyn zerwali a d?epjyro sztyry lata ?yskorzi wynegocjowali poroz?mjy?y. 13 grud?a 1974 proklamowali Republika Malty (Repubblika ta' Malta). 1 maja 2004 Malta przist?mpjoła do Ojropejskij U?ije [4] .

Gyszichtowe pamj?ntki [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

Malta je bogato we gyszichtowe pamj?ntki. Trzi ? ?ich s?m wpisane na lista Kultularnygo D?ed?ictwa ferajnu UNESCO : Valetta, megality na wyspach: Malta a Gozo, a tzw. Hypogeum we Hal Saflieni .

Nostympne historyczne pamj?ntki s?m ze uokresu arabskigo przebywa?o na wyspje, g?wne za? ze czasu włada?o Joha?it?w. Do ?e wymjy?i? cołke mjasto Mdina (mury wystawjyli juza? Araby), dali ?yporachowane budowle a twjerdze we Valle??e , stolica wyspy Goza ? Victoria, moc pałac?w a wje?y stro??iczych roz?epanych po cołkim archipelagu.

Dym?grafijo [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

Wjynkszo?? Maltan?w, ?yje na g?wnyj wyspje: Mal?e. Nojczy???i we mjejskich aglomeracyjach (?ng. 90%). Strzed?e zagynszczy?y ludno??i to je 1265 mjyszka?c?w na km² (nojwjynkszo we Ojropje a trze?o na ?wje?e ). Kole 3% uobywatel?w to s?m auslyndry, nojwjyncyj je Brytyjczyk?w . Tyla samo Maltan?w ?yje za gra?ic?m (we Kanad?e , Australiji a ty? we USA ).

Wyspa Gozo je barzi "?yl?no" a mo barzi rol?iczy charakter. Mo ty? my?szo gynsto?? zalud?y?o.

Wyspa Comino je zamjyszkano ino we sezo?y turystycznym. Je sam jedyn hotel . P?za sezonym mjyszko tam sztyrych lud?i.

  • wzrost ludno??i: 0,6%
  • strzed?i wjek: 38 lot
  • wsp?łczyn?ik rodzy?o: 10,09 na 1000 uobywatel?w
  • wsp?łczyn?ik umar?o: 7,91 na 1000 uobywatel?w
  • wsp?łczyn?ik umar?o przi rodzy?u: 5,69 na 1000 rodzonych ?ywo
  • strzed?o dugo?? ?ywoby?o: 78,43 lot
    • chop?w: 76,39 lot
    • bab?w: 80,43 lot
(dane na rok 2003 )

Procynt bab?w, kere robj?m a ty? tych, kere maj?m wy?sze wykstałcy?y je nojwy?szy na cołkim ?wje?e.

Pochodzy?e ludno??i [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

Uo pochodzy?u populacyje s megalitycznego uokrysu s?m ino zmjarkowa?a. Uo?edly?e tero?nyj ludno??i zaczoło ?e kole 2000 lot przed Chystusym . Potym, bez 500 lot Malta b?ła ?yzamjyszkano. Wedle jednyj, ?ypotwjyrdzonyj teoryje Malta b?ła uo?edlono ze Sycylije , nale ?yskorzi doszło do tajlowygo wymjysza?o ludno??i s inkszymi norod?ma.

Godki Malty [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

G?wn?m godk?m je malta?sko ( Malti ), nale kupa lud?i godo po angelsku , a po italsku . Angelsko godka je przi tym drug?m urzyndow?m godk?m [12] [13] , za? italsko mjała taki sztatus do 1934 . Ty? je u?ywano malta?sko migowo godka [14] .

Ko??oł we mje??e Paola

Malta?sko je semicko godka [15] , fest spokrew??no ze godk?m arabsk?m [15] (podug ?ykerych my?szo??owych pogl?nd?w mo pochodzy?y blank uod godki fe?ickij). Malta?sko godka mo fest wjelgi ajnflus godek roma?skich (nojbarzi italskij ) a angelskij . Malta?ski je jedyn?m semick?m godk?m, kero je zapisowano we ła?i?skim abecadle [15] .

Mjano Malta pochod?i s mjan fe?ickych a ty? arabskich, kere b?ły: Malet (co znaczy hawyna [16] ), Melita , Maltacheum a inksze.

Religijo [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

?ngyfer 94% mjyszka?c?w Malty je rzimskimi katolik?ma [17] . Na Mal?e s?m 359 ko??oł?w [18] . K?yndze, m?ichy a m?iszki dowaj?m wjynkszo tajla lud?i, a?i?eli we kerymkolwjek inkszym pa?stwje. Katolicyzm je zapisany we uodped?ij ustawje jako pa?stwowo religijo a jigo ajnflus je fest srogi na regjyr?nek, best?? szajd?ngi a aborcyjo s?m zakozane.

Mjasta [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

S lotu ptoka, do ?e my?le?, co cołke cyntr?m g?wnyj wyspy ? Malty je jednym wjegim mjastym. Nale to wra?y?y je felerne, przede wszyjskim we k?nsekwencyji fest pryndkij rozbudowy mjast bez uostat?ee my?i a wjyncyj trzista lot. Gra?ice mjast abo aglomeracyji do ?e pozno? ino s informacyji na taflikach. Do nojwynkszych mjast przinole??m:

Transzport [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

Malta?ski autobus

Malta to je jedne ze trzech [22] ojropejskich pa?stw?w [23] , kaj je?d?i ?e po lewyj str??e drogi [24] . Motoryzacyjo je fest rozpowszech??no we Mal?e. Podug danych ze 1990 we pa?stwje b?ło 182 254 samochod?w , co dowo Mal?e zagynszczy?y 582 samochod?w / km². Malta podug tygo wsko??ika je sztwrto we cołkij Ojropje. Malta mo 2 254 km cest?w, ze czygo 1 972 (87,5) je asfaltowe.

We Mal?e je ty? autobusowy transzport, kery d?oło sam uod 1905 a je na wyspach Malta a Gozo. Malta?ske autobusy s?m turystyczn?m atrakcyj?m. W ko?dy rok przewo??m wele 31 000 000 lud?i.

We pa?stwje je jedno lot?isko: Malta International Airport , kero roz za czas mjanowany je ty? Lot?isko Luqa [25] . Za pjyrwa mjała by? to baza do brytyjskigo Royal Air Force . Ze tygo lot?iska do ?e le?e? ly?ij?m Air Malta do 36 inkszych plac?w.

Malta a U?ijo Ojropejsko [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

Dr?ga Malty do U?ije Ojropejskij b?ła dugo. Rz?nd dowoł roz popar?e, roz uodpora ? zole?y fto wu?nczas b?ł u władzy. Wjad?mo, i?e ko?de pomjy?a?y władzy na Mal?e przi?esło ze sob?m jako zmjana we polityce lo U?ije Ojropejskij a wstympu do ?i. Malta?sko konserwatywno PN b?ła blank za, Labour Party (a ?ykere zwj?nzki zawodowe) prze?iw czł?nkostwu we UE.

Pjyrszy roz Malta antragowała uo członkostwo juza? we 1990 . P? wygranyj Labour Party we absztim?ngu we roku 1996 Malta tyn antrag uchyloła. P? przedwczesnym absztim?ngu we 1998 , kedy wygroła PN , w?osek uostoł uodnowj?ny.

Uo wstympje do U?ije Ojropejskij rozprawjano na konferencyji we Kodani 13 grud?a 2002 . We absztim?ngu 8 marca 2003 za członkostwym b?ło 53,65 % ze tych, co walowali [26] . W ramach rozszyrzy?o U?ije uo d?y?y?? pa?stw 1 maja 2004 Malta stoła ?e członkym UO a wyprzed?oła Luksymburg , jeli ła?i uo nojmy?sze pa?stwo U?ije [27] .

Uod 1 stycz?a 2008 we Mal?e buli ?e we Ojro [28] .

Przipisy

  1. ↑ Dane szac?nkowe na lipjec 2007 [ CIA The World Factbook (Zdrz?dło:CIA) .
  2. ↑ Chetcuti Cauchi Advocates: Malta Geographical Facts ( ang. ) .
  3. ↑ Malta - Countries - Office of the Historian .
  4. ↑ 4,0 4,1 European Union: Malta .
  5. ↑ Times of Malta: George Vella approved as Malta's next President ( ang. ) .
  6. ↑ Times of Malta: 700 years added to Malta’s history ( ang. ) . [zarchiwizowane z tyj adresy ].
  7. ↑ Heritage Malta: ?gantija Archaeological Park ( ang. ) . Heritage Malta.
  8. ↑ Gyszichta Srogigo Uoblyn?y?o zn?ma je yno ze krze??ija?skych zdrz?dł?w, a ski? tygo trudno je ped?e?, wjela gynał b?ło tureckich wojok?w. R??norake zdrz?dła podowaj?m, co b?ło ich uod 20 000, do a?i 100 000, nale nojczy??ci podowano jich liczba to je 40 ty?.
  9. ↑ British Army Medical Services And the Malta Garrison 1799 ? 1979: The Malta Garrison ? 1814 .
  10. ↑ The Malta Garrison 1942 .
  11. ↑ Encyclopædia Britannica: Modern history - Malta .
  12. ↑ Language - Visit Malta .
  13. ↑ Patrizia Paggio, Albert Gatt The language: The languages of Malta . ISBN  978-3-96110-070-5 .
  14. ↑ The Malta Independent: Maltese sign language to be recognized as an official language of Malta ( ang. ) .
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Air Malta: The Fascinating History of The Maltese Language ( ang. ) .
  16. ↑ Tim Pickles: Malta 1565: Last Battle of the Crusades . 1998. ISBN  978-1-85532-603-3 .
  17. ↑ United States Department of State: 2019 Report on International Religious Freedom: Malta ( ang. ) .
  18. ↑ Visit Malta: Churches in Malta ( ang. ) .
  19. ↑ "The Malta Government Gazette" .
  20. ↑ Maltadvice: Мдина Мальта 2022 | Что посмотреть? .
  21. ↑ Rudolf, Uwe Jens: Historical Dictionary of Malta . 2018, s. 252. ISBN  978-1-5381-1918-1 .
  22. ↑ Cypr je ge?graficz?y poło??ny we Azyje
  23. ↑ WorldStandards: List of left- & right-driving countries .
  24. ↑ Rhino Car Hire: Guide to Driving In Malta - Drive Safe in Malta .
  25. ↑ Malta International Airport: "History of Malta International Airport". ( ang. ) .
  26. ↑ Frank Bruni: Malta Voters Narrowly Approve Joining European Union . The New York Times.
  27. ↑ Life in the EU - European Union ( ang. ) .
  28. ↑ BBC News Business: Cyprus and Malta to adopt euros . [zarchiwizowane z tyj adresy ].

Necowe uodwoła?o [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

Pa?stwa Ojropy

Alba?ijo ? Andora ? Austrijo ? Belgijo ? Bjołoru? ? Bo??a a Hercegowina ? Bułgaryjo ? Chorwacyjo ? Czesko Republika ? Czorno G?ra ? Da?ijo ? Est??ijo ? Finlandyjo ? Francyjo ? Grecyjo ? Irlandyjo ? Islandyjo ? Italijo ? Liechtenstein ? Litwa ? Luksymburg ? Łotwa ? Mad?ary ? Malta ? Mjymcy ? Mołdawijo ? M?nako ? Norwygijo ? ?iderlandy ? Polsko ? Portugalijo ? P?łnocno Maced??ijo ? Rusyjo ? R?m??ijo ? San Marino ? Słowacyjo ? Słowy?ijo ? Syrbijo ? Szpa?ijo ? Szwecyjo ? Szwajcaryjo ? Turcyjo ? Ukrajina ? Watyk?n ? Wjelgo Bryta?ijo

Zdrz?dło " https://szl.wikipedia.org/w/index.php?title=Malta&oldid=369720 "