Zobacz te?: inne znaczenia .

Konflikt izraelsko-palesty?ski

Konflikt izraelsko-arabski
Osiedla ?ydowskie na Zachodnim Brzegu
Czas	od 1947
Terytorium	Palestyna
Przyczyna	konflikt narodowo?ciowy i wyznaniowy
Strony konfliktu
Izrael   Palestyna Organizacja Wyzwolenia Palestyny Demokratyczny Front Wyzwolenia Palestyny Front Odmowy Hamas
brak wspołrz?dnych

Konflikt izraelsko-palesty?ski ( hebr.   ‏?????? ???????-???????‎ , arab.   ‏?????? ????????? ??????????‎ , An-Niz?? al-Filas??n? ?l-Isr?’?l? ) ? długotrwały konflikt pomi?dzy Izraelczykami ( ?ydami ) a Palesty?czykami (Arabami palesty?skimi), trwaj?cy od połowy XX wieku, b?d?cy cz??ci? konfliktu izraelsko-arabskiego .

Tło historyczne [ edytuj | edytuj kod ]

Powstanie pod koniec XIX wieku ruchu syjonistycznego zaowocowało kolejnymi alijami , czyli ?ydowsk? migracj? do Palestyny , b?d?cej wowczas cz??ci? Imperium Osma?skiego . W 1917 powstała tzw. Deklaracja Balfoura , czyli deklaracja brytyjskiego ministra spraw zagranicznych Arthura Balfoura w sprawie utworzenia w Palestynie ?ydowskiej siedziby narodowej. W okresie mi?dzywojennym Palestyna stanowiła brytyjski mandat , nasiliła si? migracja ?ydow do Erec Jisra’el ( trzecia , czwarta i pi?ta alija ), a w latach 1936?1939 trwało arabskie powstanie przeciw władzy Brytyjczykow i ?ydowskiej migracji. II wojna ?wiatowa i trwaj?cy Holocaust ludno?ci ?ydowskiej spowodowały dalsz? fal? migracji , pomimo sprzeciwu władz brytyjskich.

Pocz?tek konfliktu [ edytuj | edytuj kod ]

W 1947 Zgromadzenie Ogolne ONZ uchwaliło rezolucj? nr 181 , celem podziału Mandatu Palestyny na pa?stwa ?ydowskie i arabskie. Jej wprowadzeniem miała si? zaj?? Specjalna Komisja Narodow Zjednoczonych ds. Palestyny . Rezolucja została odrzucona przez stron? arabsk?, co doprowadziło do wojny domowej w Mandacie Palestyny . 14 maja 1948 została podpisana deklaracja niepodległo?ci Izraela , w wyniku czego proklamowano pa?stwo Izrael . Nast?pnego dnia wybuchła I wojna izraelsko-arabska pomi?dzy nowo powstałym pa?stwem a koalicj? wspieraj?cych Palesty?czykow krajow arabskich ? Syri? , Egiptem , Transjordani? , Sudanem , Irakiem , Libanem , Arabi? Saudyjsk? i Jemenem . Wojna zako?czyła si? zwyci?stwem Izraela, ktory obronił swoj? niepodległo?? i powi?kszył swoje terytorium wzgl?dem ustale? rezolucji 181 ^[1] . Pozostałe terytoria dawnego mandatu znalazły si? pod kontrol? Egiptu ( Strefa Gazy ) i Jordanii ( Zachodni Brzeg ).

Wojna wywołała tak?e masowy, wymuszony działaniami zbrojnymi i, niekiedy, celow? polityk? Izraela, eksodus Palesty?czykow (ok. 750 tysi?cy) z terenow pa?stwa ?ydowskiego. W krajach arabskich doszło do prze?ladowa? i pogromow mniejszo?ci ?ydowskich, w zwi?zku z tym doszło do ich zmasowanej migracji do Izraela. W 1949 niemal pi??dziesi?t tysi?cy ?ydow zostało ewakuowanych z Jemenu i Adenu , w latach 1951?1952 około sto dwadzie?cia tysi?cy opu?ciło Irak .

Przebieg [ edytuj | edytuj kod ]

Od tego czasu trwa konflikt izraelsko-arabski , wybuchały kolejne wojny izraelsko-arabskie , a Palesty?czycy i inni Arabowie rozpocz?li dokonywanie kolejnych zamachow terrorystycznych w Izraelu , jak i na cele izraelskie poza granicami tego pa?stwa. Sprawa Izraela i Palestyny była wielokrotnie obiektem działa? w Organizacji Narodow Zjednoczonych . W 1964 powstała Organizacja Wyzwolenia Palestyny uwa?aj?ca si? za reprezentacj? narodu palesty?skiego. W 1967 w wyniku wojny sze?ciodniowej Zachodni Brzeg Jordanu (w tym Wschodnia Jerozolima ), Strefa Gazy, a tak?e Wzgorza Golan i połwysep Synaj znalazły si? pod okupacj? izraelsk?. Rozpocz?ło si? ?ydowskie osadnictwo na tych terenach, zwłaszcza w rejonie Jerozolimy i na Zachodnim Brzegu.

W latach 1982?1985 trwała wojna liba?ska , ktorej jednym z celow było rozbicie sił palesty?skich operuj?cych na terenie Libanu i prowadz?cych stamt?d ataki na Izrael. W 1987 na terenach Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy wybuchło powstanie przeciw Izraelczykom zwane ? wojn? kamieni” , w ktorym aktywn? rol? odegrały nowe palesty?skie organizacje zbrojne ? Hamas oraz Islamski D?ihad . W 1988 doszło do deklaracji niepodległo?ci Palestyny jako pa?stwa , nieuznawanego przez społeczno?? mi?dzynarodow?.

W 1993 na mocy porozumienia z Oslo doszło do wzajemnego uznania si? przez Izrael i Organizacj? Wyzwolenia Palestyny, co stało si? podstaw? powstania Autonomii Palesty?skiej . Podpisanie porozumienia przyniosło pokojow? Nagrod? Nobla premierowi Icchakowi Rabinowi , szefowi izraelskiej dyplomacji Szimonowi Peresowi oraz przywodcy OWP Jasirowi Arafatowi .

We wrze?niu 2000 roku, po nieskutecznych negocjacjach pokojowych w David Camp  (inne j?zyki) ^[2] rozpocz?ła si? druga intifada, zwana te? intifad? Al-Aksa . Podczas operacji ?Dni pokuty”  (inne j?zyki) maj?cej miejsce od 29 wrze?nia do 16 pa?dziernika 2004 r. zgin?ło około 130 Palesty?czykow ^[3] . W 2005 roku premier Izraela, Ariel Szaron , zarz?dził usuni?cie izraelskich osadnikow i ?ołnierzy ze Strefy Gazy  (inne j?zyki) ^[4] . Izrael i jego S?d Najwy?szy formalnie ogłosiły koniec okupacji, jednak Organizacja Narodow Zjednoczonych , Human Rights Watch i wiele innych mi?dzynarodowych organow i organizacji pozarz?dowych nadal uwa?ały Izrael za okupanta Strefy Gazy ^{[5] [6]} .

W 2006 r. Hamas zdobył 44% głosow w palesty?skich wyborach parlamentarnych . Izrael odpowiedział, ?e rozpocznie sankcje ekonomiczne  (inne j?zyki) , chyba ?e Hamas zgodzi si? zaakceptowa? wcze?niejsze porozumienia izraelsko-palesty?skie, wyrzec si? przemocy i uzna? prawo do istnienia Izraela, co Hamas odrzucił ^[7] . Po tym, jak wewn?trzny konflikt polityczny mi?dzy Fatahem i Hamasem przerodził si? w bitw? o Gaz? (2007 r.)  (inne j?zyki) , Hamas przej?ł pełn? kontrol? nad tym regionem. W 2007 r. Izrael nało?ył blokad? morsk? na Stref? Gazy . Napi?cia mi?dzy Izraelem a Hamasem eskalowały a? do ko?ca 2008 roku, kiedy to Izrael rozpocz?ł operacj? ?Płynny ołow” w Strefie Gazy.

W 2014 r. doszło do kolejnej wojny mi?dzy Izraelem a Stref? Gazy , w wyniku ktorej zgin?ło ponad 70 Izraelczykow i ponad 2000 Palesty?czykow.

W pa?dzierniku 2023 wybuchł kolejny konflikt ( wojna Izraela z Hamasem ) zwi?zany z ostrzałem rakietowym terytorium Izraela, ze strefy Gazy ^[8] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Israel and the Palestinians. A History of Conflict . bbc.com. [dost?p 2018-06-15]. ( ang. ) .
• wojny izraelsko-arabskie , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2018-06-15]   .
• Organizacja Wyzwolenia Palestyny , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2018-06-15]   .
• James Gelvin : Konflikt izraelsko-palesty?ski . Krakow: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiello?skiego , 2009, seria: Mundus. ISBN  978-83-233-2631-1 . brak strony w ksi??ce