Konflikti izraelito-palestinez eshte nje nga konfliktet me te qendrueshme ne bote, duke filluar nga mesi i shekullit te 20-te. Perpjekje te ndryshme jane bere per te zgjidhur konfliktin si pjese e procesit te paqes izraelito-palestineze , krahas perpjekjeve te tjera per te zgjidhur konfliktin me te gjere arabo-izraelit . Deklaratat publike te pretendimeve per nje atdhe hebre ne Palestine , duke perfshire Kongresin e Pare Sionist te 1897 dhe Deklaraten e Balfour te vitit 1917, krijuan tensione te hershme ne rajon. Pas Luftes se Pare Boterore , Mandati per Palestinen perfshinte nje detyrim detyrues per "krijimin ne Palestine te nje shtepie kombetare per popullin hebre". Tensionet u shnderruan ne konflikt te hapur sektar midis hebrenjve dhe arabeve. Plani i Ndarjes i Kombeve te Bashkuara per Palestinen i vitit 1947 nuk u zbatua kurre dhe provokoi Luften e Palestines 1947?1949 . Status quo-ja aktuale izraelito-palestineze filloi pas pushtimit ushtarak izraelit te territoreve palestineze ne Luften Gjashte Ditore te vitit 1967.

Eshte bere perparim drejt nje zgjidhjeje me dy shtete me Marreveshjet e Oslos te viteve 1993-1995. Ceshtjet e statusit perfundimtar perfshijne statusin e Jeruzalemit, vendbanimet izraelite, kufijte, sigurine dhe te drejtat e ujit, si dhe lirine e levizjes palestineze dhe te drejten palestineze te kthimit. Dhuna e konfliktit ne rajon ? e pasur me vende me interes historik, kulturor dhe fetar ne mbare boten ? ka qene objekt i konferencave te shumta nderkombetare qe kane te bejne me te drejtat historike, ceshtjet e sigurise dhe te drejtat e njeriut; dhe ka qene nje faktor qe pengon turizmin dhe aksesin e pergjithshem ne zonat qe jane shume te kontestuara.

Shumica e perpjekjeve per paqen jane perqendruar rreth zgjidhjes me dy shtete, e cila perfshin krijimin e nje shteti te pavarur palestinez perkrah Izraelit. Megjithate, mbeshtetja publike per nje zgjidhje me dy shtete, e cila me pare gezonte mbeshtetje si nga hebrenjte izraelite ashtu edhe nga palestinezet, eshte zvogeluar vitet e fundit.

Brenda shoqerise izraelite dhe palestineze, konflikti gjeneron nje shumellojshmeri te gjere pikepamjesh dhe opinionesh. Qe nga fillimi i tij, viktimat e konfliktit nuk jane kufizuar vetem tek luftetaret, me nje numer te madh viktimash civile nga te dyja palet. Nje pakice hebreje izraelite (32 per qind) mbeshtesin nje zgjidhje me dy shtete me palestinezet. Hebrenjte izraelite jane te ndare sipas linjave ideologjike dhe shume e favorizojne ruajtjen e status quo-se. Perafersisht 60 per qind e palestinezeve (77% ne Rripin e Gazes dhe 46% ne Bregun Perendimor), mbeshtesin sulmet e armatosura kunder izraeliteve brenda Izraelit si nje mjet per t'i dhene fund okupimit, ndersa 70% besojne se nje zgjidhje me dy shtete nuk eshte me praktike ose te mundshme si rezultat i zgjerimit te vendbanimeve izraelite. Me shume se dy te tretat e hebrenjve izraelite thone se nese Bregu Perendimor aneksohej nga Izraeli, palestinezet qe banojne atje nuk duhet te lejohen te votojne. Mosbesimi i ndersjelle dhe mosmarreveshjet e rendesishme jane te thella per ceshtjet themelore, sic eshte edhe skepticizmi reciprok ne lidhje me angazhimin e pales tjeter per te respektuar detyrimet ne nje marreveshje eventuale dypaleshe. Qe nga viti 2006, pala palestineze eshte copetuar nga konflikti midis Fatahut, partise tradicionalisht dominuese dhe sfiduesit te saj te mevonshem elektoral, Hamasit, nje grup militant islamik qe fitoi kontrollin e Rripit te Gazes. Perpjekjet per te korrigjuar kete jane perseritur dhe vazhdojne. Qe nga viti 2019, pala izraelite ka perjetuar gjithashtu trazira politike, me kater zgjedhje legjislative joperfundimtare qe jane mbajtur ne nje hark kohor prej dy vjetesh. Raundi i fundit i negociatave te paqes filloi ne korrik 2013, por u pezullua ne 2014. Qe nga viti 2006, Hamasi dhe Izraeli kane luftuar kater luftera, me e fundit ne 2021.

Dy palet qe angazhohen ne negociata te drejtperdrejta jane qeveria izraelite dhe Organizata per Clirimin e Palestines (PLO). Negociatat zyrtare ndermjetesohen nga Katershja per Lindjen e Mesme, e cila perbehet nga Kombet e Bashkuara, Shtetet e Bashkuara, Rusia dhe Bashkimi Evropian. Liga Arabe, e cila ka propozuar nje plan alternativ paqeje, eshte nje tjeter aktor i rendesishem. Egjipti, nje anetar themelues i Lidhjes Arabe, ka qene historikisht nje pjesemarres kyc ne konfliktin arabo-izraelit dhe negociatat e lidhura me to, me shume qe nga traktati i paqes Egjipt-Izrael. Nje tjeter pjesemarres po aq kyc eshte Jordania, e cila aneksoi Bregun Perendimor ne 1950 dhe e mbajti ate deri ne vitin 1967, duke hequr dore nga pretendimi i saj territorial mbi te ne 1988; Hashemitet mbreterore jordaneze jane pergjegjes per kujdestarine e vendeve te shenjta myslimane ne Jerusalem.

Shiko edhe [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Referimet [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]