J?zyk francuski

francais
Obszar	Afryka , Ameryka Południowa , Ameryka Połnocna , Australia i Oceania , Azja , Europa
Liczba mowi?cych	280-300 milionow - drugi j?zyk
Pismo / alfabet	łaci?skie
Klasyfikacja genetyczna
	J?zyki indoeuropejskie ; J?zyki roma?skie ; J?zyki zachodnioroma?skie ; J?zyk francuski ;
Status oficjalny
j?zyk urz?dowy	Algieria ; Andora ; Belgia ; Benin ; Burkina Faso ; Burundi ; Czad ; Demokratyczna Republika Konga ; D?ibuti ; Francja ; Gabon ; Gwinea ; Gwinea Rownikowa ; Haiti ; Kamerun ; Kanada ; Komory ; Kongo ; Laos ; Liban ; Luksemburg ; Madagaskar ; Maroko ; Mauretania ; Mauritius ; Monako ; Niger ; Republika ?rodkowoafryka?ska ; Rwanda ; Senegal ; Seszele ; Szwajcaria ; Togo ; Trynidad i Tobago ; Tunezja ; Vanuatu ; Wybrze?e Ko?ci Słoniowej ; Unia Europejska (j?zyk oficjalny i roboczy) ; ONZ (j?zyk oficjalny) ; NATO (j?zyk oficjalny i roboczy) Pozostałe miejsca: Luizjana , Maine , Stany Zjednoczone (de facto j?zyki urz?dowe stanow, obok de facto angielskiego ) ; Dolina Aosty , Włochy (j?zyk urz?dowy regionu autonomicznego, obok włoskiego )
Organ reguluj?cy	Akademia Francuska
UNESCO	1 bezpieczny ↗
Ethnologue	0 mi?dzynarodowy ↗
Kody j?zyka
ISO 639-1	fr
ISO 639-2	fra/fre
ISO 639-3	fra
IETF	fr
Glottolog	stan1290
Ethnologue	fra
GOST 7.75?97	фра 745
WALS	fre
SIL	FRA
	Wyst?powanie
W Wikipedii
	Zobacz te?: j?zyk , j?zyki ?wiata
	Wikipedia w j?zyku francuskim
	Słownik j?zyka francuskiego ; w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF . Bez wła?ciwego wsparcia renderowania wy?wietlane mog? by? puste prostok?ty lub inne symbole zamiast znakow Unikodu .

J?zyk francuski (fr. langue francaise lub francais ) ? j?zyk pochodzenia indoeuropejskiego z grupy j?zykow roma?skich . Jako j?zykiem ojczystym posługuje si? nim ok. 80 mln ludzi: ok. 67 mln Francuzow , ok. 4,5 mln Belgow (czyli 42%), ok. 1,5 mln Szwajcarow (czyli 20%), a tak?e ok. 8 mln mieszka?cow kanadyjskich prowincji Quebec , Ontario i Nowy Brunszwik . Około 201 milionow osob na całym ?wiecie u?ywa francuskiego jako j?zyka głownego (oszacowanie z 2009 r. według Organisation mondiale de la Francophonie), a 72 miliony jako drugiego j?zyka codziennego (w tym krajach Maghrebu ). Wiele z tych osob mieszka w krajach, w ktorych francuski jest jednym z j?zykow urz?dowych b?d? powszechnie u?ywanych (54 kraje). Paradoksalnie, w Algierii , Maroku i Tunezji , gdzie nie ma statusu j?zyka urz?dowego , jest bardziej rozpowszechniony ni? w wielu krajach Czarnej Afryki , w ktorych jest jedynym j?zykiem urz?dowym .

J?zyk francuski jest u?ywany tak?e w Stanach Zjednoczonych przez potomkow osadnikow z Francji (ok. 2 mln), głownie w stanach Luizjana ( Cajunowie ) i Maine . We Włoszech francuskim posługuje si? ok. 100 tys. osob. Ponadto jest to j?zyk powszechnie znany w dawnych koloniach francuskich w Azji ( Wietnam , Laos , Kambod?a ) oraz w byłych terytoriach zale?nych na Bliskim Wschodzie ( Liban i Syria ) ^[3].

Obecnie francuski jest oficjalnym j?zykiem Europejskiej Agencji Kosmicznej , Europejskiej Unii Nadawczej , FIA , FIFA , FINA , Interpolu , Mi?dzynarodowego Biura Miar i Wag , Mi?dzynarodowej Organizacji Hydrograficznej , Mi?dzynarodowego Komitetu Olimpijskiego , Mi?dzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych , Mi?dzynarodowego Trybunału Sprawiedliwo?ci , NATO , Organizacji Narodow Zjednoczonych , OECD ^[4], ?wiatowej Agencji Antydopingowej , ?wiatowej Organizacji Handlu , UCI , Unii Afryka?skiej oraz Unii Europejskiej . Francuski do ko?ca XX wieku był drugim po j?zyku angielskim najcz??ciej studiowanym i nauczanym j?zykiem obcym , za? z pocz?tkiem nadej?cia XXI wieku został wyparty przez j?zyk hiszpa?ski i stał si? trzecim j?zykiem na ?wiecie pod wzgl?dem popularno?ci nauczania, jak te? trzecim j?zykiem w komunikacji mi?dzynarodowej ^[5]^[6].

Pochodzenie i historia [ edytuj | edytuj kod ]

Francuski wywodzi si? z łaciny . Na j?zyk ten wpłyn?ły tak?e, zwłaszcza w warstwie leksykalnej i w mniejszym stopniu gramatycznej , celtycki j?zyk galijski i germa?ski j?zyk frankijski ^[7].

Francuski od XVIII wieku był j?zykiem mi?dzynarodowym, przede wszystkim dyplomacji i kultury. Mi?dzynarodow? karier? j?zyka francuskiego potwierdziła ju? w r. 1789 Akademia Berli?ska , przyznaj?c nagrod? dziełu Antoine’a de Rivarola De l'Universalite de la langue francaise ( O uniwersalizmie j?zyka francuskiego ). Po francusku pisali m.in. niemiecki filozof Gottfried Wilhelm Leibniz i polski, Jan Nepomucen Potocki ( R?kopis znaleziony w Saragossie ). W powie?ciach Lwa Tołstoja , Tomasza Manna , bardzo wiele dialogow napisanych jest po francusku, rownie? Fryderyk Nietzsche w swoich pismach posługiwał si? terminami francuskimi. Francuski był bardzo popularny w Polsce , szczegolnie w?rod arystokracji . W całej Europie wykształceni ludzie posługiwali si? na co dzie? francuskim, na przykład arystokracja rosyjska. Przykładowo w j?zyku polskim do niedawna bardzo popularne było jeszcze francuskie ? par excellence ” (w całym tego słowa znaczeniu). Dzi?ki temu dziedzictwu oraz nieustaj?cej promocji j?zyka przez rz?d francuski nadal posiada on ogromne znaczenie, mimo wyparcia go w wielu sytuacjach przez j?zyk angielski .

W ?redniowieczu francuski był j?zykiem dworu angielskiego. Dzisiejsze motto brytyjskie ( Dieu et mon droit ) nadal jest zdaniem francuskim, podobnie jak dewiza Holandii ( Je maintiendrai ).

Du?? rol? w promowaniu j?zyka francuskiego jako uniwersalnego j?zyka całej Francji miała rewolucja francuska. Okolnik Komitetu Ocalenia Publicznego z 16 czerwca 1794 roku wskazywał, ?e ?w jednej i niepodzielnej Republice j?zyk musi by? jeden. Zro?nicowanie dialektow to federalizm” ^[8].

Akademia Francuska [ edytuj | edytuj kod ]

Od 1665 roku nad czysto?ci? francuskiego standardu j?zykowego czuwa Akademia Francuska , ktora promuje u?ywanie terminow pochodzenia francuskiego i systematycznie tworzy neologizmy zast?puj?ce nazewnictwo angloj?zyczne . Zjawisko to odnosi si? rownie? do skrotowcow , ktore urabia si? na podstawie francuskiego ekwiwalentu danego terminu, np.:

SIDA , a nie AIDS ( syndrome de l'immunodeficience acquise );
OTAN , a nie NATO ( Organisation du traite de l’Atlantique Nord );
ADN , a nie DNA ( acide desoxyribonucleique );
ordinateur , a nie computer = ' komputer ';
courriel , a nie e-mail .

Promowaniem j?zyka francuskiego w ?wiecie zajmuje si? Mi?dzynarodowa Organizacja Frankofonii .

Alfabet [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Alfabet francuski .

Alfabet składa si? z 26 podstawowych liter: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z.
We francuskim istniej? dwie ligatury : œ, æ
Istnieje te? 14 liter ze znakami diakrytycznymi : a, a, c, e, e, e, e, i, i, o, u, u, u, y.

Wymowa w j?zyku francuskim [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Wymowa i transkrypcja j?zyka francuskiego .

Do przedstawiania wymowy stosuje si? znaki transkrypcji według mi?dzynarodowego alfabetu fonetycznego (polski skrot MAF, angielski IPA, francuski API).

Gramatyka j?zyka francuskiego [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Gramatyka j?zyka francuskiego .

Jedn? z cech charakterystycznych gramatyki j?zyka francuskiego, odro?niaj?c? j? od niektorych innych j?zykow nowo?ytnych, jest ro?norodno?? czasow i trybow. W trybie orzekaj?cym istnieje osiem czasow, ale dwa z nich nie s? u?ywane w mowie: passe simple (czas przeszły prosty) i passe anterieur (czas przeszły zło?ony). Wyst?puj? one wył?cznie w narracji literackiej. Tak?e nie wszystkie formy czasow w innych trybach u?ywane s? w j?zyku mowionym , np. subjonctif imparfait (tryb ł?czny czasu przeszłego niedokonanego) i subjonctif plus-que-parfait (tryb ł?czny czasu pozaprzeszłego) czy wreszcie druga forma trybu warunkowego ^[9].

Cech? wyro?niaj?c? francuski jest te? zjawisko nieodro?niania w mowie wielu form gramatycznych, ktore wyst?puj? w pi?mie (np. wi?kszo?? wyro?nikow liczby mnogiej rzeczownikow i czasownikow, wi?kszo?? form rodzaju ?e?skiego w odmianie czasownikow).

Gramatyka francuska została opracowana w sposob cało?ciowy w pierwszej połowie XVII w. przez Claude’a Favre’a de Vaugelas . Maurice Grevisse (1895?1980), belgijski gramatyk, jest autorem ksi??ki do dzi? funkcjonuj?cej jako dzieło referencyjne: Le Bon Usage (pierwsze wydanie z roku 1936, systematycznie uaktualniane, ostatnio w 2016).

Oficjalny status we Francji [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Prawo Toubona .

Według konstytucji Francji j?zyk francuski jest od 1992 roku urz?dowym j?zykiem tego kraju. Francuszczyzna jest u?ywana w oficjalnych publikacjach rz?dowych i publicznych szkołach. Reklamy telewizyjne i prasowe zawieraj?ce zwroty obcoj?zyczne musz? zawiera? tłumaczenie na francuski. Wszystkie filmy w kinach rownie? musz? by? dubbingowane (fr. doublage ) na j?zyk francuski.

Oprocz francuskiego w kraju u?ywa si? rownie? innych j?zykow, jednak nie s? one oficjalnie uznane przez rz?d francuski.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Demography ? Population at the beginning of the month .
↑ French | Ethnologue Free [online], ethnologue.com [dost?p 2024-04-23] ( ang. ) .
↑ Organisation internationale de la Francophonie . francophonie.org. [dost?p 2017-11-24]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2011-02-23)]. ( fr. ) .
↑ Convention relative a l'Organisation de Cooperation et de Developpement Economiques
↑ The worldwide decline of french (ang.)
↑ The decline and fall french language (ang.)
↑ Pascale Cheminee: Aux origines du francais : Tresors et histoire de la langue francaise . Paris: Littre. ISBN 978-2351840443 . ( fr. ) .
↑ Jan Baszkiewicz : Wolno??, Rowno??, Własno??. Rewolucje bur?uazyjne . Warszawa: Czytelnik , 1981, s. 234. ISBN 83-07-00199-4 .
↑ Claude Hagege, Combat pour le francais: Au nom de la diversite des langues et des cultures, wyd. Odile Jacob, 2006

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

leconjugueur.lefigaro.fr ? Odmiana wszystkich czasownikow
Portal Onet: [1] ? Słownik polsko-francuski i francusko-polski
Francais vers Polonais - A de a a accoucher . dicovia.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-21)]. [2] [3] Słownik francuski-polski, zawiera słownictwo podstawowe

[insee.fr-1] Demography ? Population at the beginning of the month .

[2] French | Ethnologue Free [online], ethnologue.com [dost?p 2024-04-23] ( ang. ) .

[3] Organisation internationale de la Francophonie . francophonie.org. [dost?p 2017-11-24]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2011-02-23)]. ( fr. ) .

[4] Convention relative a l'Organisation de Cooperation et de Developpement Economiques

[5] The worldwide decline of french (ang.)

[6] The decline and fall french language (ang.)

[7] Pascale Cheminee: Aux origines du francais : Tresors et histoire de la langue francaise . Paris: Littre. ISBN 978-2351840443 . ( fr. ) .

[8] Jan Baszkiewicz : Wolno??, Rowno??, Własno??. Rewolucje bur?uazyjne . Warszawa: Czytelnik , 1981, s. 234. ISBN 83-07-00199-4 .

[9] Claude Hagege, Combat pour le francais: Au nom de la diversite des langues et des cultures, wyd. Odile Jacob, 2006

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

wschodnioroma?skie	arumu?ski istrorumu?ski meglenorumu?ski rumu?ski / mołdawski
południoworoma?skie	korsyka?ski łacina afryka?ska † sardy?ski (dialekty gallurski ? połnocno-wschodni, kampida?ski ? południowy, logudorski ? ?rodkowy i sassarski ? połnocno-zachodni)
zachodnioroma?skie	anglo-normandzki † arago?ski asturyjski auregnais † burginio?ski dalmaty?ski † dgernesiais emilijski francuski starofrancuski franko-prowansalski friulski galicyjski hiszpa?ski d. kastylijski kastylijski istriocki jerriais judeoportugalski † judeowłoski katalo?ski ladino (judeohiszpa?ski) lady?ski liguryjski (dialekt monegaski ) lombardzki lotary?ski mirandyjski neapolita?ski normandzki oksyta?ski (dialekty gasko?ski , langwedocki , limuzy?ski , owerniacki , prowansalski i wiwaroalpejski ) piemoncki pikardyjski portugalski rioplatense romansz sercquiais sycylijski szampa?ski szuadit † tarencki walencki walo?ski wenecki włoski zarfatit (judeofrancuski) †

J?zyk francuski	Francja Haiti Monako Senegal Wybrze?e Ko?ci Słoniowej
J?zyk hiszpa?ski	Argentyna Dominikana Ekwador Filipiny Gwatemala Hiszpania Honduras Kolumbia Kostaryka Kuba Meksyk Nikaragua Panama Paragwaj Peru Urugwaj Wenezuela
J?zyk katalo?ski	Andora
J?zyk portugalski	Angola Brazylia Gwinea Bissau Mozambik Portugalia Republika Zielonego Przyl?dka Timor Wschodni Wyspy ?wi?tego Tomasza i Ksi???ca
J?zyk rumu?ski	Mołdawia Rumunia
J?zyk włoski	San Marino Watykan Włochy Zakon Malta?ski