francais
Obszar
|
Afryka
,
Ameryka Południowa
,
Ameryka Połnocna
,
Australia i Oceania
,
Azja
,
Europa
|
Liczba mowi?cych
|
280-300 milionow - drugi j?zyk
[1]
[2]
|
Pismo
/
alfabet
|
łaci?skie
|
Klasyfikacja genetyczna
|
|
Status oficjalny
|
j?zyk urz?dowy
|
Algieria
Andora
Belgia
Benin
Burkina Faso
Burundi
Czad
Demokratyczna Republika Konga
D?ibuti
Francja
Gabon
Gwinea
Gwinea Rownikowa
Haiti
Kamerun
Kanada
Komory
Kongo
Laos
Liban
Luksemburg
Madagaskar
Maroko
Mauretania
Mauritius
Monako
Niger
Republika ?rodkowoafryka?ska
Rwanda
Senegal
Seszele
Szwajcaria
Togo
Trynidad i Tobago
Tunezja
Vanuatu
Wybrze?e Ko?ci Słoniowej
Unia Europejska
(j?zyk
oficjalny
i roboczy)
ONZ
(j?zyk oficjalny)
NATO
(j?zyk oficjalny i roboczy)
Pozostałe miejsca:
Luizjana
,
Maine
,
Stany Zjednoczone
(de facto j?zyki urz?dowe stanow, obok de facto
angielskiego
)
Dolina Aosty
,
Włochy
(j?zyk urz?dowy regionu autonomicznego, obok
włoskiego
)
|
Organ reguluj?cy
|
Akademia Francuska
|
UNESCO
|
1 bezpieczny
↗
|
Ethnologue
|
0 mi?dzynarodowy
↗
|
Kody j?zyka
|
ISO 639-1
|
fr
|
ISO 639-2
|
fra/fre
|
ISO 639-3
|
fra
|
IETF
|
fr
|
Glottolog
|
stan1290
|
Ethnologue
|
fra
|
GOST 7.75?97
|
фра 745
|
WALS
|
fre
|
SIL
|
FRA
|
Wyst?powanie
|
|
W Wikipedii
|
|
Ta strona zawiera symbole fonetyczne
MAF
.
Bez wła?ciwego wsparcia renderowania wy?wietlane mog? by? puste prostok?ty lub inne symbole zamiast znakow
Unikodu
.
|
J?zyk francuski
(fr.
langue francaise
lub
francais
) ?
j?zyk
pochodzenia
indoeuropejskiego
z
grupy
j?zykow roma?skich
. Jako
j?zykiem ojczystym
posługuje si? nim ok. 80 mln ludzi: ok. 67 mln
Francuzow
, ok. 4,5 mln
Belgow
(czyli 42%), ok. 1,5 mln
Szwajcarow
(czyli 20%), a tak?e ok. 8 mln mieszka?cow kanadyjskich
prowincji
Quebec
,
Ontario
i
Nowy Brunszwik
. Około 201 milionow osob na całym ?wiecie u?ywa francuskiego jako j?zyka głownego (oszacowanie z 2009 r. według Organisation mondiale de la Francophonie), a 72 miliony jako drugiego j?zyka codziennego (w tym w krajach
Maghrebu
). Wiele z tych osob mieszka w krajach, w ktorych francuski jest jednym z
j?zykow urz?dowych
b?d? powszechnie u?ywanych (54 kraje). Paradoksalnie, w
Algierii
,
Maroku
i
Tunezji
, gdzie nie ma statusu
j?zyka urz?dowego
, jest bardziej rozpowszechniony ni? w wielu krajach
Czarnej Afryki
, w ktorych jest jedynym
j?zykiem urz?dowym
.
J?zyk francuski jest u?ywany tak?e w
Stanach Zjednoczonych
przez potomkow osadnikow z
Francji
(ok. 2 mln), głownie w stanach
Luizjana
(
Cajunowie
) i
Maine
. We
Włoszech
francuskim posługuje si? ok. 100 tys. osob. Ponadto jest to j?zyk powszechnie znany w dawnych
koloniach francuskich
w
Azji
(
Wietnam
,
Laos
,
Kambod?a
) oraz w byłych
terytoriach zale?nych
na
Bliskim Wschodzie
(
Liban
i
Syria
)
[3]
.
Obecnie francuski jest oficjalnym j?zykiem
Europejskiej Agencji Kosmicznej
,
Europejskiej Unii Nadawczej
,
FIA
,
FIFA
,
FINA
,
Interpolu
,
Mi?dzynarodowego Biura Miar i Wag
,
Mi?dzynarodowej Organizacji Hydrograficznej
,
Mi?dzynarodowego Komitetu Olimpijskiego
,
Mi?dzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych
,
Mi?dzynarodowego Trybunału Sprawiedliwo?ci
,
NATO
,
Organizacji Narodow Zjednoczonych
,
OECD
[4]
,
?wiatowej Agencji Antydopingowej
,
?wiatowej Organizacji Handlu
,
UCI
,
Unii Afryka?skiej
oraz
Unii Europejskiej
. Francuski do ko?ca XX wieku był drugim po
j?zyku angielskim
najcz??ciej studiowanym i nauczanym
j?zykiem obcym
, za? z pocz?tkiem nadej?cia XXI wieku został wyparty przez
j?zyk hiszpa?ski
i stał si? trzecim j?zykiem na ?wiecie pod wzgl?dem popularno?ci nauczania, jak te? trzecim j?zykiem w komunikacji mi?dzynarodowej
[5]
[6]
.
Francuski wywodzi si? z
łaciny
. Na j?zyk ten wpłyn?ły tak?e, zwłaszcza w
warstwie leksykalnej
i w mniejszym stopniu
gramatycznej
,
celtycki
j?zyk galijski
i
germa?ski
j?zyk frankijski
[7]
.
Francuski od XVIII wieku był j?zykiem mi?dzynarodowym, przede wszystkim dyplomacji i kultury. Mi?dzynarodow? karier? j?zyka francuskiego potwierdziła ju? w r. 1789
Akademia Berli?ska
, przyznaj?c nagrod? dziełu
Antoine’a de Rivarola
De l'Universalite de la langue francaise
(
O uniwersalizmie j?zyka francuskiego
). Po francusku pisali m.in. niemiecki
filozof
Gottfried Wilhelm Leibniz
i polski,
Jan Nepomucen Potocki
(
R?kopis znaleziony w Saragossie
). W powie?ciach
Lwa Tołstoja
,
Tomasza Manna
, bardzo wiele dialogow napisanych jest po francusku, rownie?
Fryderyk Nietzsche
w swoich pismach posługiwał si? terminami francuskimi. Francuski był bardzo popularny w
Polsce
, szczegolnie w?rod
arystokracji
. W całej
Europie
wykształceni ludzie posługiwali si? na co dzie? francuskim, na przykład arystokracja rosyjska. Przykładowo w
j?zyku polskim
do niedawna bardzo popularne było jeszcze francuskie ?
par excellence
” (w całym tego słowa znaczeniu). Dzi?ki temu dziedzictwu oraz nieustaj?cej promocji j?zyka przez rz?d
francuski
nadal posiada on ogromne znaczenie, mimo wyparcia go w wielu sytuacjach przez
j?zyk angielski
.
W
?redniowieczu
francuski był j?zykiem dworu angielskiego. Dzisiejsze motto brytyjskie (
Dieu et mon droit
) nadal jest zdaniem francuskim, podobnie jak
dewiza
Holandii
(
Je maintiendrai
).
Du?? rol? w promowaniu j?zyka francuskiego jako uniwersalnego j?zyka całej Francji miała rewolucja francuska. Okolnik Komitetu Ocalenia Publicznego z 16 czerwca 1794 roku wskazywał, ?e ?w jednej i niepodzielnej Republice j?zyk musi by? jeden. Zro?nicowanie dialektow to federalizm”
[8]
.
Od 1665 roku nad czysto?ci? francuskiego
standardu j?zykowego
czuwa
Akademia Francuska
, ktora promuje u?ywanie terminow pochodzenia francuskiego i systematycznie tworzy
neologizmy
zast?puj?ce nazewnictwo
angloj?zyczne
. Zjawisko to odnosi si? rownie? do
skrotowcow
, ktore urabia si? na podstawie francuskiego ekwiwalentu danego terminu, np.:
- SIDA
, a nie
AIDS
(
syndrome de l'immunodeficience acquise
);
- OTAN
, a nie
NATO
(
Organisation du traite de l’Atlantique Nord
);
- ADN
, a nie
DNA
(
acide desoxyribonucleique
);
- ordinateur
, a nie
computer
= '
komputer
';
- courriel
, a nie
e-mail
.
Promowaniem j?zyka francuskiego w ?wiecie zajmuje si?
Mi?dzynarodowa Organizacja Frankofonii
.
Osobny artykuł:
Alfabet francuski
.
Alfabet składa si? z 26 podstawowych liter: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z.
We francuskim istniej? dwie
ligatury
: œ, æ
Istnieje te? 14 liter ze
znakami diakrytycznymi
: a, a, c, e, e, e, e, i, i, o, u, u, u, y.
Wymowa w j?zyku francuskim
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Do przedstawiania wymowy stosuje si? znaki
transkrypcji
według
mi?dzynarodowego alfabetu fonetycznego
(polski skrot MAF, angielski IPA, francuski API).
Gramatyka j?zyka francuskiego
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Jedn? z cech charakterystycznych gramatyki j?zyka francuskiego, odro?niaj?c? j? od niektorych innych j?zykow nowo?ytnych, jest ro?norodno?? czasow i trybow. W trybie orzekaj?cym istnieje osiem czasow, ale dwa z nich nie s? u?ywane w mowie: passe simple (czas przeszły prosty) i passe anterieur (czas przeszły zło?ony). Wyst?puj? one wył?cznie w narracji literackiej. Tak?e nie wszystkie formy czasow w innych trybach u?ywane s? w
j?zyku mowionym
, np. subjonctif imparfait (tryb ł?czny czasu przeszłego niedokonanego) i subjonctif plus-que-parfait (tryb ł?czny czasu pozaprzeszłego) czy wreszcie druga forma trybu warunkowego
[9]
.
Cech? wyro?niaj?c? francuski jest te? zjawisko nieodro?niania w mowie wielu form gramatycznych, ktore wyst?puj? w pi?mie (np. wi?kszo?? wyro?nikow liczby mnogiej rzeczownikow i czasownikow, wi?kszo?? form rodzaju ?e?skiego w odmianie czasownikow).
Gramatyka francuska została opracowana w sposob cało?ciowy w pierwszej połowie XVII w. przez
Claude’a Favre’a de Vaugelas
.
Maurice Grevisse
(1895?1980),
belgijski
gramatyk, jest autorem ksi??ki do dzi? funkcjonuj?cej jako dzieło referencyjne:
Le Bon Usage
(pierwsze wydanie z roku 1936, systematycznie uaktualniane, ostatnio w 2016).
Oficjalny status we Francji
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Osobny artykuł:
Prawo Toubona
.
Według konstytucji Francji j?zyk francuski jest od 1992 roku urz?dowym j?zykiem tego kraju. Francuszczyzna jest u?ywana w oficjalnych publikacjach rz?dowych i publicznych szkołach. Reklamy telewizyjne i prasowe zawieraj?ce zwroty obcoj?zyczne musz? zawiera? tłumaczenie na francuski. Wszystkie filmy w kinach rownie? musz? by? dubbingowane (fr.
doublage
) na j?zyk francuski.
Oprocz francuskiego w kraju u?ywa si? rownie? innych j?zykow, jednak nie s? one oficjalnie uznane przez rz?d francuski.
- Łacina
jest przodkiem wszystkich j?zykow roma?skich