Никола? Гого?
Портрет на Гого?, дело на Ф?одор Молер.
Роден/а	Никола? Василевич Гого? 31 март 1809 ( 1809-03-31 ) [1] Сорочинци , Руска Импери?а (денешна Украина )
Починат/а	4 март 1852 (1852-03-04) (возр. 42) Москва , Руска Импери?а
Занима?е	драматург , раскажувач , романописец
Националност	Русин
Народност	Украинец
Период	1840 ? 1851
Потпис

Никола? Василевич Гого? ( руски : Никола?й Васи?льевич Го?голь , украински : Мико?ла Васи?льович Го?голь ; Сорочинци, 31 март 1809 ? Москва , 4 март 1852 ) ? руски писател , хуморист и сатиричар од украинско потекло.

Животопис [ уреди | уреди извор ]

Никола? Василевич Гого? се родил на 31 март ( 12 април по нов стил) 1809 година, во блародоничко семе?ство , во малото место Василевка кра? Сорочино, Миргородски округ , Полтавска губерни?а . Татко му бил надарен човек со уметничка природа, а особено имал смисла за литературата , пишува??и песни и шеговити драмски дела на руски и на малоруски ( украински ?азик ). Денес, многу малку е сочувано од книжевните дела на Васили? Гого?, ко? не им придавал големо значе?е, ниту пак се обидел да ги отпечати. Во близината на селото Василевка, кое било семеен имот на семе?ството Гого?, живеел познатиот украински магнат Д. П. Трошчински, далечен роднина на ма?ката на Никола? Гого?. Таму, татко му на Никола? Гого? работел како деловен застапник и често го поминувал времето на имотот на Трошчински, а во неговиот домашен театар глумел и младиот Никола?, заедно со татко му и со ма?ка му. Токму таму биле прикажувани и драмските дела на Васили? Гого?. Никола? Гого? го стекнал своето основно образование во кругот на семе?ството, стекнува??и се со ?убов и наклонетост кон книжевноста. ^{[4] [5] [6]}

Во 1818 година, Гого? отишол да учи во Полтава , а потоа, уште една година се подготвувал ка? приватен учител. Во 1821 година, во Нежин се отворила ?гимнази?а на вишите науки“, па Васили? Афанас?евич , инаку мошне културен човек, го запишал синот таму. Во Нежинскиот лице?, Никола? Гого? не бил ме?у на?добрите ученици и не се истакнувал во уче?ето, но неговата дарба се манифестирала на разни начини: ги забавувал другарите со шеги и со сатирични стихови , бил иници?атор и уредник на школското списание и со голем успех играл машки и женски улоги во претставите што ги приредувале учениците. Така, толку се истакнал со улогата на Простакова од драмата ?Малолетник“ на Фонвизинов, што по тврде?ето на еден негов современик, ниту една московска или петроградска глумица не можела да се мери со неговата изведба. исто така, во лице?от ка? Гого? се по?авила и страста за црта?е со кое се занимавал и подоцна во Петроград , каде некое време посетувал настава во Академи?ата на уметностите. Во тоа време се случил крупен настан во животот на Никола? Гого? - смртта на татко му, ко?а придонела за неговото брзо созрева?е, зашто то? морал да се грижи за ма?ка му и сестра му. Уште за време на престо?от во лице?от, Гого? мислел дека во животот го чека голема задача и имал намера да ? служи на сво?ата зем?а. Во едно писмо од 1827 година, то? напишал: ?Уште многу порано, од раното детство, ?ас горев со незгаслив стремеж сво?от живот да го направам корисен за државата . Вознемирувачката мисла дека не ?е можам да го направам тоа... ме фрли во длабока тага. Во мислите ги претресив сите занима?а... и се задржав на една ? на правосудството . Видов дека тука ?е има на?многу работа... дека тука ?е бидам вистински корисен за човештвото. Неправдата, на?големата несре?а на светот, на?многу ми го кинеше срцето. Се заколнав дека нема да изгубам ниту еден миг од сво?от краток живот а да не направам добро“. ^{[6] [7]}
По завршува?ето на гимнази?ата , во 1828 година, Гого? отишол во Петербург , но и покра? сите препораки не можел да на?де соодветна служба. Првата зима во Петроград, то? ?а поминал во летен капут, зашто немал пари за да си купи зимски капут. Биде??и не можел да на?де работа, сакал да се вработи како лгумец во еден театар , но бил одбиен на пробното чита?е. Всушност, то? читал одлично, но неговиот стил не им се допаднал на тогашните театарски лу?е, зашто Гого? читал едноставно и природно, а тие биле навикнати на афектаци?а и на лажна патетика. Сепак, Гого? успеал да се вработи како државен службеник во Департманот на царските добра, но набргу ?а напуштил работата и, со помош на своите при?атели, во средината на 1834 година се вработил како професор по истори?а на Патриотскиот институт. Ме?утоа, неговата професорска кариера претставувала целосен неуспех, а подоцна, во едно свое писмо, и то? на опишал како ?неславна“. Иако во Нежинскиот лице? стекнал доволно знае?е од областа на истори?ата, то? не бил дораснат за таа работа. Навистина, благодарение на неговиот книжевен талент, првите негови предава?а им оставиле впечаток на студентите, но подоцна тие престанале да одат на неговите предава?а. За тоа сведочи и неговиот тогашен студент, Иван Тургенев , ко? во своите спомени пишува дека предава?ата на Гого? биле толку лоши, што нико? не верувал дека професорот Гого?-?ановски (офици?алното презиме на Гого?) и писателот Гого? се истата личност. Всушност, во тоа време Гого? бил предаден на писателската работа и немал време да им се посвети на универзитетските предава?а, па кон кра?от на декември 1835 година добил отказ од универзитетот. Откако влегол во книжевните кругови во Петроград и почнал да се занимава со пишува?е, Гого? го променил мисле?ето за државната служба и во едно писмо до сво?ата ма?ка то? напишал: ?Наместо онаа глупава, бесмислена работа ко?а секогаш ?а мразев поради не?зината ништожност, мо?ата сегашна работа ? причинува на мо?ата душа неискажливо задоволство... ^{[6] [8]}
По неуспехот на сво?ата универзитетска кариера, огорчен од нападите по премиерата на ?Ревизор“, во ?уни 1836 година, Гого? заминал во странство, каде што, со помали и поголеми прекини, престо?увал околу десет години, на?многу во Рим . Напушта??и ?а Руси?а, то? му напишал на еден сво? при?ател од Женева: ?... во Руси?а постои толку голема колекци?а на одвратни муцки, што пове?е не можев да ги поднесам. Дури и сега ми се плука, кога ?е се сетам на нив.“ ^[9] Гого? поминал низ Германи?а и се доселил во местото Веве, на Женевското Езеро , но есента се преселил во Париз , а по ненаде?ната смрт на Пушкин ( 29 ?ануари 1837 ) заминал во Рим. Таму, Гого? се чувствувал многу при?атно и имал многу при?атели ме?у Русите кои живееле таму, а особено се дружел со сликарот Александар Иванов . Ме?утоа, животот во Рим имал и негативни последици за Гого? ко? западнал во религиозно расположение, во прв ред предизвикано од друже?ето со кнегината Зинаида Волконска, ко?а околу себе собирала свештеници и лу?е наклонети кон мистицизам . ^[10]
Во 1842 година, Гого? западнал во тешка душевна криза од ко?а никогаш пове?е не закрепнал. Тогаш, то? целосно го променил мисле?ето за своето творештво и за сво?ата улога како уметник и започнал да проповеда патри?архално-реакционерни политички идеи кои на?силно дошле до израз во познатата книга ? Одбрани места од преписката со при?ателите “ од 1847 година. Во научната литература многу е истражувано праша?ето за причините на пресвртот и трагеди?ата во животот на Гого?, но до ден-денес не е на?дено задоволувачко об?аснува?е. Се знае дека под вли?ание на ма?чиното воспитува?е, то? стекнал силно религиозно чувство, а подоцна неговите патри?архални погледи се засилиле под вли?ание на ставовите на руското конзервативно словенофилство (М. Погодин, С. Шевир?ов, С. Аксаков, Н. ?азиков, итн.), како и под вли?ание на поетот В. А. Жуковки. Екстремните ракционерни ставови на Гого? предизвикале големи протести во руската ?авност, а особено е познато писмото на големиот критичар В. Г. Белински од 15 ?уни 1847 година. Ме?утоа, Гого? немал сила да ги послуша советите на Белински и сe пове?е тонел во религиозен занос, така што во 1848 година заминал на поклонение во Палестина , а последните години од животот ги поминал во бро?ни настапи на неговата душевна болест. ^[11] Гого? умрел на 21 февруари 1852 година , а неговиот закоп бил величествен, во присуство на голем бро? жители на Москва .

Творештво [ уреди | уреди извор ]

Петроградскиот период (1829 ? 1836) [ уреди | уреди извор ]

Книжевната кариера на Гого? започнала по преселбата во Петроград, каде во 1829 година ?а об?авил поемата ? Ханс Кихелгартен “, потпишува??и ?а со псеводинмот В. Алов. Поемата била многу лошо оценета од книжевната критика, а Гого? бил толку разочаран, што со сво?от слуга ги собрал од книжарниците сите испечатени примероци и ги запалил, така што првото издание на ова негово дело денес претставува извонредна реткост. Сепак, Гого? успеал релативно брзо да влезе во кругот на петроградските писатели, кои веднаш го препознале неговиот телент и му помагале во неговиот разво? како писател. Еден од неговите помагатели бил при?ателот на Пушкин, П. А. Плетнов (подоцнежен професор и ректор на Петроградскиот универзитет), ко? го запознал со Жуковски, Делвиг, Пушкин и со другите поети од Пушкиновиот круг. Набргу, Гого? почнал да об?авува во петроградските весници и списани?а и во 1830 година, во февруарскиот и во мартовскиот бро? на списанието ? Татковински записи “ ( Отечественные записки ) го об?авил сво?от прв расказ ?Басавр?ук“ или ?Вечерта спроти Иванден“ ко? следната година влегол во неговата прва збирка раскази. Исто така, то? об?авувал и во алманахот ?Северно цве?е“ ( Северные цветы ), како и во списанието ?Книжевни новини“ ( Литературна ягазета ) кои ги уредувал Пушкиновиот при?ател А. А. Делвиг. Познанството со Пушкин било еден од на?важните настани во животот на Гого?. Всушност, уште пред да до?де во Петроград, то? сонувал да се запознае со Пушкин, а кога се преселил во Петроград, еден ден отишол во ку?ата на Пушкин, но таму му одговориле дека поетот спие. Гого? се запознал со Пушкин во ма? 1831 година ка? П. А. Плетнов, а Пушкин веднаш ?а насетил огромната дарба на Гого? и му станал искрен при?ател, учител и советник. За сво?от однос кон Пушкин, Гого? пишувал во своите писма и во ?Исповедта на писателот“ (1847). Смртта на Пушкин претставувала голем удар за Гого?. Така, во писмото до М. П. Погодин од март 1837, Гого? напишал дека кога создавал, пред себе го гледал само Пушкин, дека ништо не пишувал без неговиот совет и дека целото негово дело е дело на Пушкин. Во своето дело ?Семе?ни хроники“,С. Т. Аксаков тврди дека на веста за смртта на Пушкин, Гого? ?се разболел во душата и во телото“ и дека Пушкиновата смрт била единствената причина на сите душевни заболува?а на Гого?. ^[12]

Петроградскиот период во творештвото на Гого? е богато со извонредни книжевни резултати. Во септември 1831 година, Гого? го об?авил првиот дел од сво?ата прва збирка раскази ? Вечери во селцето кра? Диканка “, а во април 1832 година се по?авил и вториот дел од збирката. Во 1835 година ?а об?авил втората збирка раскази ? Миргород “, исто така, во два дела, а истата година се по?авила и книгата со разни литературни творби ? Арабески “ (во два дела). По нив, Гого? ги напишал расказите ? Нос “ и ? Кочи?а “ кои биле об?авени во Пушкиновото списание ?Современик“, а паралелно со тоа, Гого? работел и на некои други дела. Така, во 1835 година, Гого? ?а започнал работата на своето на?големо и на?знача?но дело - ? Мртви души “, а според некои податоци, во средината на 1830-тите е започнат и прочуениот расказ ? Шинел “ ко? првпат се по?авил во неговите собрани дела од 1842 година, како и шеговитата игра ?Коцкари“. Со други зборови, речиси сите на?важни уметнички дела на Гого? се проектирани или напишани за време не неговиот престо? во Петроград. Знача?но место во петроградскиот период зазема и драмското творештво. Уште по об?авува?ето на првата збирка раскази, Гого? планирал да напише драма за современиот руски живот; станува збор за неговата ненапишана комеди?а ?Владимир од трет ред“ ко?а ?а споменува во едно писмо од кра?от на 1832 година. Од ова дело се сочувани четири дела: ?Утрото на работниот човек“, ?Во собата за слугите“, ?Судски спор“ и ?Исечок“. Кога ?а напуштил работата на оваа драма, Гого? се префрлил на пишува?ето на комеди?ата ? Женидба “ ко?а ?а започнал во 1833 година, првата редакци?а била завршена во 1834 година, но Гого? не бил задоволен и го преработил текстот, на?првин во 1835, а потоа и во 1836 година, додека кра?ната верзи?а ?а завршил дури во 1841 година. Паралелно со тоа, есента 1835 година почнал да работи на комеди?ата ? Ревизор “, првата редакци?а била готова во декември, а делото било завршено пролетта 1836 година, иако Гого? продолжил да прави некои поправки сe до премиерата ко?а се одржала на 19 април 1836 година. ^[13]

Мртви души [ уреди | уреди извор ]

Во ?Исповедта на писателот“, Гого? го об?аснува настанува?ето на делото ? Мртви души “. Во една прилика, кога Гого? му прочитал на Пушкин една сцена, то? се воодушевил и му рекол ?...како е можно со таква способност човек да не се зафати со некое големо дело!“ Потоа, Пушкин почнал да му укажува на Гого? на неговата кревка градба, на болестите и на можноста да умре млад; потоа, му го кажал примерот со Сервантес ко?, иако напишал неколку извонредни раскази, да не се зафател со ? Дон Кихот “, никогаш не би го зазел своето место ме?у писателите; на?после, му го отстапил своето сиже од кое сакал да напише еден вид поема, а тоа било сижето за ?Мртви души“. ^[14]

Првиот том на ? Мртви души “ се по?авил во ма? 1842 година и предизвикал општествени бранува?а. Погресивниот дел на ?авноста, на чело со на?видните претставници на општествената и литературната мисла на Руси?а од тоа време, бил воодушевен, но реакционерните кругови остро го нападнале. Според неговиот концепт, романот ?Мртви души“ требало да биде триологи?а. Ме?утоа, сво?ата замисла то? никогаш не ?а остварил. За време на престо?от во странство напишал многу глави од вториот том, но во состо?ба на физичка исцрпеност и душевна криза, во 1845 година ги запалил ракописите. Кон кра?от на 1851 година го завршил вториот том на ?Мртви души“, ме?утоа, физичката болест и душевната исцрпеност довеле до тоа, една февруарска но?, да стане од постела и да го запали напишаното.

Раскази [ уреди | уреди извор ]

На почетокот од сво?ата книжевна кариера, Гого? пишувал романтични раскази со тематика од родниот кра? во кои ?асно се гледа вли?анието на украинскиот фолклор и германскиот романтизам . Своите први раскази Гого? ги напишал во 1829 година, а во септември 1831 година го об?авил првиот дел на збирката раскази ? Вечери во селцето кра? Диканка “. Една година подоцна, то? го об?авил вториот дел на ?Вечерите во селцето кра? Диканка“ (1832), а во 1835 година и збирката ? Миргород “. Ве?е во овие збирки се застапени елементите на неговиот особен хумор , фантастика и поетски реализам , како и суптилна ирони?а и сарказам полн со горчина и со сочувство. ^{[15] [16]}

Во своите раскази, Гого? често обработува бизарни мотиви кои се движат на границата на реалноста, така што дури и во неговите на?реалистични дела е присутна фантасмагоричната атмосфера. Сложената уметничка личност на Гого? се одликувала со бро?ни противречности поради то? што создавал чудни ликови и настани. Тоа се забележува уште во првите раскази на Гого?, кои се засновани врз народните верува?а во Украина . На пример, таков е случа?от со расказите во ?Вечерите во селцето кра? Диканка“, во кои е прикажан фантастичниот свет на душата на примитивниот човек при што нереалното не може да се оддели од реалните настани. Како исклучок од ваквиот пристап се ?авува исклучително реалистичниот расказ за Иван Ф?одорович Шпо?ка и неговата тетка. Неколку години подоцна, Гого? напишал два расказа во кои се обработува баналното секо?девие: ?Старовременски спахии“ и ?Приказна за тоа како се скараа Иван Иванович и Иван Никифорович“ во кои е присутно типичниот гого?евски третман на стварноста. Фантастиката е уште поизразена во подоцнежните негови раскази во кои ирационалното преминува во гротеска и хипербола. Тоа е особено присутно во т.н. ? Петроградски раскази “ кои, поради нагласените фантастични мотиви, се третираат и како ?хофмански“. ^[17] Ме?у расказите на Гого? особено се истакнува ?Шинел“ ко? претставува класично дело на рускиот реализам и извршил големо вли?ание врз подоцнежните руски писатели: доцните реалисти и модернистите.

Драми [ уреди | уреди извор ]

Гого? го засакал театарот уште во на?раните детски години. На имотот од богатиот Трошчински, во неговиот домашен тетар учествувал и малиот Никола?, а исто така, во Нежинската гимнази?а , то? глумел, режирал и правел сценографии за училишниот театар . По преселбата во Петроград, то? дури и се при?авил на аудици?ата на Александрискиот театар, но не успеал во сво?ата намера. ^[18] Воопшто, во целиот сво? книжевен живот, то? размислувал и пишувал за театарот, а неговиот ироничен дух, дарбата за индивидуализира?е на спротивставените карактери и чувството за рел?ефниот ?азик и за сценската драматика ? сето тоа како да го влечело кон театарот. ^[16] На пример, во една сво?а стати?а, то? вели: ?Театарот воопшто не е безделниче?е или неважна работа ако се земе предвид дека во него може наеднаш да се смести маса од пет, шест ил?ади лу?е и целата таа маса, ко?а по ништо не е слична ме?у себе кога ?е ?а поделиме на поединците, може да се потресе со еден потрес, да заплаче со едни солзи и да се засмее со една заедничка смеа. То? е таква катедра од ко?а на светот може да му се кажат многу добри нешта.“ ^[19]

Во 1833 година, Гого? ?а започнал сво?ата прва комеди?а ?Владимир, трети степен“ ко?а требало да биде сатира насочена против бирократи?ата . т.е. во неа требало да биде прикажан еден висок државен службеник ко? се труди да го добие орденот ?Владимир од трет ред“. Ме?утоа, Гого? не ?а завршил комеди?ата, а причината може да се на?де во неговото писмо до М. П. Погодин во кое то? пишува: ?... посто?ано ме прогонува иде?ата за комеди?а... но, досега ништо не напишав. Овие денови ве?е почнав и сижето да го составувам, ве?е и насловот го напишав... и колку смеа, духовитост! Но, наеднаш застанав гледа??и дека перото откажува токму на оние места кои цензурата нема да ги пропушти. А што вреди ако пиесата нема да се игра? Драмата живее само на сцената. Без неа, таа е како душата без телото.“ ^[20] Подоцна, то? на напишал и комеди?ата ? Женидба “, но ниту таа не се одликува со неко?а поголема вредност. ^[16] Нао?а??и се пред таква дилема, то? ?а напуштил замислата и се вратил кон прозата . Во писмото од 7 октомври 1835 година, Гого? го замолил Пушкин да му даде сиже за комеди?а . Пушкин му излегол во пресрет на сво?от помлад при?ател (нешто пред тоа му дал сиже и за “Мртви души”), и ве?е во декември истата година Гого? ?а завршил комеди?ата ?Ревизор“. ^[21] Во почетокот на 1836 година, Гого? ?а читал комеди?ата во домот на поетот Жуковски , каде присуствувал и Пушкин. Впечатокот ка? присутните бил блескав; Пушкин за сето време ?се превиткувал од смеа“. Останува??и доследен на сво?от став дека пиесата мора да биде играна на сцената, Гого? направил чекори за изведба на ?Ревизор“. Ме?утоа, цензурата не дозволила изведува?е на комеди?ата и благодаре??и само на зазема?ето на Жуковски , ко? успеал да изде?ствува чита?е пред царот , таа била ставена на репертоарот. Приемната изведба ?Ревизор“ се одржала на 19 април 1836 година на Александрискиот театар во Петербург , каде што Гого? неколку години порано сакал да се вработи како глумец. Публиката била шокирана: едни остро го напа?але авторот, а други, воодушевено го фалеле. Комеди?ата ?Ревизор“ е извонредна карикатура и жестока сатира на руските државни службеници во 1830-тите, во ко?а е исмеан целокупниот бирократски поредок на тогашната Руси?а .

Познача?ни дела [ уреди | уреди извор ]

• Вечери во селцето кра? Диканка (1831?1832)
• Арабески (1835)
• Миргород (1835)
• Тарас Бу?ба (1835)
• Женидба (1835)
• Ревизор (1836)
• Мртви души (1842)

Вли?ание [ уреди | уреди извор ]

Покра? Пушкин, Гого? е основач на рускиот реализам. Навистина, како творец на реализмот во руската книжевност се смета Пушкин, но како што забележува Чернишевски, сепак, славата на основач на рускиот реализам то? мора да ?а дели со Гого?. Имено, иако Гого? бил помлад од Пушкин, сепак пове?ето негови прозни дела се об?авени пред оние на Пушкин. ^[15] Во секо? случа?, Гого? е еден од на?големите руски реалисти, заедно со Лав Николаевич Толсто? . Затоа, ка? руските писатели и ден-денес е одома?ена изреката: ?Сите ние излеговме од под ?Шинелот” на Гого?“, мисле??и на подолгиот расказ ?Шинел“. Според Станислав Винавер , Гого? е ?на?големиот ма?стор на рускиот ?азик што Руси?а воопшто го дала“. ^[22]

Гого? како тема во уметноста и во популарната култура [ уреди | уреди извор ]

• ?Пушкин и Гого?“ - кус расказ на рускиот писател Данил Хармс . ^[23]

Надворешни врски [ уреди | уреди извор ]

? Никола? Гого? “ на Ризницата  ?

• Дела од Никола? Гого? на проектот ?Гутенберг“
• Гого? : Магичен реализам Архивирано на 16 ма? 2019 г.
• Некои слики од места и статуи кои се именувани во чест на Гого? и неговото дело Архивирано на 12 декември 2005 г.
• Биографи?а Архивирано на 20 август 2008 г. на kirjasto.sci.fi
• Никола? Гого? Архивирано на 7 ?ули 2006 г. на Енциклопеди?а Британика
• Дела од или за Никола? Гого? во разни библиотеки (каталог WorldCat ) (англиски)

Поврзано [ уреди | уреди извор ]

• Реализам
• Руска книжевност

Наводи [ уреди | уреди извор ]

п р у Никола? Гого? Биографи?а Библиографи?а Дела Романи Мртви души Тарас Бу?ба Драми Ревизор Женидба Коцкари Збирки раскази Вечери во селцето кра? Диканка Миргород Арабески Раскази Вечери во селцето кра? Диканка ? Сорочински пана?ур ” ? Св. ?ован ” ? Ма?ска но?, или задавената свршеница ” ? Изгубеното писмо ” ? Бадник ” ? Ужасно место ” ? Иван Ф?одорович Шпонка и неговата тетка ” ? Проколнато место ” Миргород ? Старовремски спахии ” ? Тарас Бу?ба ” ? Ви? ” ? Приказна за тоа како се скара Иван Иванович со Иван Никифоревич ” Петроградски раскази ? Портрет ” ? Поглав?е од историска сказна ” ? Невски проспект ” ? Затвореникот ” ? Дневникот на еден лудак ” ? Нос ” ? Фи?акер ” ? Шинел ” Поези?а Ода за Итали?а Ханс Кушелгартен Есеи Жена Одбрани места од преписката со при?ателите Медитации слуша??и ?а Божествената литурги?а Портал:Литература