| Николай Гогол
|
|---|
| Николай Васильевич Гоголь
|
 |
| Ном ба ?ангоми таваллуд:
|
укр.
Микола Васильович Яновський
рус?
:
Николай Васильевич Яновский
|
| Тахаллус?о:
|
В. Алов
,
П. Глечик
,
Н. Г.
,
ОООО
,
Г. Янов
,
N. N.
ва
***
|
| Таърихи таваллуд:
|
20 март
(
1 апрел
)
1809
[1]
|
| Зодго?:
|
|
| Таърихи даргузашт:
|
21 феврал
(
4 март
)
1852
[2]
[3]
(42 сол)
|
| Ма?алли даргузашт:
|
|
| Ша?рванд? (табаият):
|
|
| Навъи фаъолият:
|
намоишноманавис
,
муаррих
,
мунта?иди адаб?
,
ом?згор
,
шоир
,
насрнавис
,
публисист
,
нависанда
|
| Сол?ои э?од:
|
1827
?
1852
|
| Жанр:
|
драма
,
проза
|
| Забони осор:
|
рус?
[2]
[6]
[7]
ва
укройн?
|
| Имзо:
|
 |
 Осор
дар
Викитека
|
Парванда?о дар Викианбор
|
 Гуфтовард?о
дар
Викигуфтовард
|
Никола?й Васи?левич Го?гол
(
рус?
:
Николай Васильевич Гоголь
; (фамилия ?ангоми таваллуд
Яно?вский
, аз
соли 1821
?
Го?гол-Яно?вский
;
1 апрели
1809
, де?аи Великие Сорочини уезди Миргороди, вилояти Полтава ?
6 марти
1852
,
Маскав
) ? драматург, шоир, муна??ид, публисист ва нависандаи рус.
Падараш Василий Афанасевич Гогол низ нависанда буд. Баъди хатми Гимназияи улуми олии ша?ри Нежин (1828) ба Санкт-Петербург омад.
Сол?ои 1831?32 ма?м?аи ≪Шабнишини?о дар хутори назди Диканка≫-ро мунташир намуда, дар адабиёт маъруф шуд. Соли 1835 асари дигари ? ? ≪Миргород≫, ки шомили повест?ои ≪Заминдорони ку?напараст≫, ≪Тарас Булба≫, ≪Вий≫, ≪Мо?арои Иван Иванович бо Иван Никифорович≫, ≪Хиёбони Нева≫ ва ≪Ёддошт?ои марди савдо?≫ буд, ба нашр расид. Сол?ои 1834?35 ходими хурди кафедраи таърихи умумии Донишго?и Петербург. Соли 1836 дар мо?номаи ≪Современник≫ ду повести ? ? ≪Фойтун≫ ва ≪Бин?≫ чоп шуда, маз?акаи ≪Ревизор≫ р?и са?на омад. Гогол дар ма?олаи ≪Фар?оми ≪Ревизор≫ (1846) рози ин намоишномаро чунин шар? дод: ≪Аз ?ама да?шатовар ?амон муфаттишест, ки моро дар дарвозаи г?р мунтазир истодааст≫. Сол?ои 1836?48 дар хори?а (Швейсария, Порис, Рим) зистааст. Соли 1842 ?илди аввали ≪?он?ои мурда≫-ро нашр намуд. Гогол ният дошт, ки ин ?амосаро дар се ?илд такмил кунад. Мо?ияти маънавии ин асар дар хотироти пеш аз марги нависанда ин гуна боз шудааст: ≪?он?ои зинда бошад, на ин ки мурда. Ро?е дигар, ба ?уз он, ки Исои Масе? ихтиёр намудааст, ву?уд надорад≫... ?амон сол дар Санкт-Петербург осори мунтахабаш (дар 4 ?илд) чоп шуд, ки дар он маз?акаи ≪Издиво?≫, повести ≪Шинел≫ ва ?айра нав буданд. Гогол соли 1843 ба таълифи китоби ≪Андеша?о пиромуни ибодати Ило??≫ шур?ъ намуд (1857 чоп шуд), ки дар он маншаи ?а?онбинии хешро баён доштааст. Вироиши дубораи повести ≪Че?ра≫ (1842) бозтобкунандаи ?а?онбинии маънавии Гогол гашт, ки дар он рассоме ро?иб мешавад (дар симои як зо?иди г?шанишин хонандаро бо р??ияи баландаш мафтун месозад). ? дар ин асар г?ё барномаи зиндагии худро равшан сохт: бояд барои олам мурд, то ботини хешро аз нав сохт, сипас ба кору э?од баргашт. Зимистони 1843?44 дар ша?ри Нитсе асари андарзиву ахло?ии ≪Равиш?ои зиндаг? дар ин олам≫-ро навишт, ки аз ли?ози сабк ба суннат?о ва му?аддасоти миллии рус наздик буд. Гогол соли 1845 ба бу?рони э?од? р?бар? шуд, вироиши нахусти ?илди 2-и ≪?он?ои мурда≫-ро оташ зад ва к?шиш кард, ки аз адабиёт даст кашида, ба дайр р? оварад. Маншаи ин бу?рон аз пайи тазод?ои ботинии ? миёни майлон?ои р??он? ва истеъдоди нависандагияш маънидод шудааст. Соли 1847 асари ≪Мунтахабе аз мукотиба бо д?стон≫-и Гогол нашр шуд, ки ? андеша?ояшро дар бораи дин, калисо, ?укумати шо?ии Русия ва мав?еи шахсии хеш баён дошт. ? бо эътирофу пазириши назми ?одисот барои та?йири ?омеа ва навсозии инсон саъй кард. Ин китоб ба?с?ои шадидеро барангехт (аз ?умла номаи маъруфи В. Гогол Белинский, 1947), зеро ба р??ияи он замон мухолиф буд (чунончи, аён шуд, ки аз диди Гогол дар зиндаг? тамоми масоили и?тимо?, ?амъият?, давлат? ва адаб? маф?уми динию ахло?? доранд: масе?ият барои ? аз тамаддун афзалтар буд ва гарави асолати Русияву бузургтарин арзиши маънавии онро ба маз?аби православ? марбут медонист. А?обату асолати вижаи осори Гогол пеш аз ?ама дар пайванди табиии сабки ? бо суннат?ои фар?анги мардум аст. Гогол дар осораш аз ривоёту суруд?ои мардум?, образ?о ва сужет?ои фолклорие истифода бурдааст, ки тавъам бо реализми таби? таркиби нотакрори бадеиро та?ассум кардаанд. Гогол ?ангоми зиндаг? ?амчун нигорандаи ?а?ву мутояба шу?рат дошт.
Бисёре аз па?лу?ои э?одиёташ баъдан дарк шуданд. ? нахустин намояндаи майлони маз?абию ахло?? буд, ки дар адабиёти рус нуфуз кард ва як давраи мукаммали он бо номи Гогол робита дошт. Та?р. дар ?амаи жанр?ои адабии маъмули замони хеш э?од намуда, муваффа? будааст. Аз ин р?, муна??идон В. Гогол Белинский, А. И. Герсен, Н. А. Добролюбов, Н. Г. Чернишевский ва дигарон ба осору истеъдоди ? ба?ои баланд додаанд. Дар осораш раванди таназзули и?тисодиву маънавиии Русияи подшо??, ноадолатию нобаробарии и?тимо? ва пеш аз ?ама, носозгори?ои низоми крепостно? бо ?а?ви тезу тунд, пурдард ва зарофати нишонрас тасвир ёфтаанд. Гогол тавонистааст, ки дарду ран?и ?омеаи хешро дар мисоли ?окимони тасодуфию мансабпараст, ки ?уз айшу ишрату найранг чизе дар сар надоранд, дар тасвири му?ити фа?рзадаю бенизоми давронаш ошкор кунад (маз?акаи ≪Ревизор≫). Ба ?авли муна??ид А. Герсен Гогол ≪...бо да?они пур аз ханда тамоми сирру асрори ни?онии ?алби нопок ва бадкинаи амалдоронро беамон ошкор мекунад≫. Аммо дар бораи мардуми за?маткашу халло? (инсон?ои хоксору боимон, ростг?ю ?асуру адолатпеша) тасвири ? самим? аст. Повести ≪Тарас Булба≫ хусусияти бар?астаи ватанд?стии мардуми русро дар ро?и озодиву исти?лоли милл? бармало сохтааст.
Асар?ои Гогол ба забон?ои хал??ои гуногуни дунё баргардон шудаанд.
Нахустин тар?умони ? ба то?ик?
Сидди?ии А?з?
буд. Вай соли 1927 повести ≪Шинел≫-ро тар?ума кард, ки баъдан дар э?одиёти худи ? низ бетаъсир намонд (достони ≪Ан?умани арво?≫). Таъсири осори Гогол дар э?одиёти дигар нависандагони то?ик (
С. Айн?
,
П. Сулаймон?
,
А. Де?от?
,
?. Икром?
,
Р. ?алил
ва дигарон) дида мешавад. Асар?ои ? ≪Ревизор≫ (1927), ≪Мо?арои Иван Иванович бо Иван Никофорович≫ (1953), ≪Иван Федрович Шпонка ва хола?они ?≫ (1952), ≪Шабнишини?о дар хутори наздики Диканка≫ (1952), ≪Тарас Бульба≫ (1952), ≪Помешик?ои ?адима≫ (1952) ≪?он?ои мурда≫ (1955), ба то?ик? баргардону чоп шудаанд. ≪Ревизор-и ? нахустин асар аз адабиёти классикии рус аст, ки дар са?наи театри то?ик ба намоиш гузошта шуд.
- Асар?ои мунтахаб, (иборат аз 3 ?илд), Душанбе 1985?1986;
- Полное собрание сочинений и писем: В 23 томах. Т. 1. Москва, 2001; Т. 4. М., 2003 (нашр давом дорад).
- Белинский В. Гогол Назаре ба адабиёти русии соли 1847;
- Мактуб ба Гогол. Сталинобод, 1949;
- Табаров С. Гогол ва адабиёти то?ик//Шар?и сурх. 1952, № 3;
- Сайфуллоев А. Асар?ои Гоголь ба забони то?ик?//То?икистони Совет?, 1. 4. 1959;
- Энсиклопедияи советии то?ик. ?. 2. Д., 1980;
- Энсиклопедияи адабиёт ва санъати то?ик. ?. 1. Д., 1988;
- Виноградов И. А. Гоголь ? художник и мыслитель: Христианские основы миросозерцания. М., 2000;
- Воропаев В. А. Гоголь над страницами духовных книг. М., 2002.