De
twintegste iew
vaan de westerse (christeleke) jaortelling leep vaan 1901 tot 2000. Ze heet ziech gekinmerk door groete politieke veraanderinge, wereldoorloge en 'nen invlood vaan technische oontwikkelinge op 't daogeleks leve wie noets tevaore.
- Zuug ouch:
Belle Epoque
,
Ierste Wereldoorlog
,
Interbellum
,
Twiede Wereldoorlog
,
Kawwen Oorlog
De leste plaotse op Eerd woorte in 't begin vaan d'n iew aongedoon.
Alle oonderstoonde oetvindinge zien later indeloes verbeterd. 'tzelfde gelt veur vaol oetvindinge oet de negentienden iew (zuug dao).
De beteikenis vaan religie naom in d'n twintegsten iew sterk aof. In de communistische len woort 't oontmeujeg (soms zelfs verboje), in de westerse len woorte vaol lui oet eige beweging
oonkerkelek
.
De gansen iew heersde in de (elite)kunste 'n
avant-gardefilosofie
: de idee tot kuns ziech ummer moot vernuie. Dit steit bekind es
modernisme
. Pas vaanaof de jaore zesteg kump, met 't
postmodernisme
, 'n tegereactie, die evels 't individualistisch kunsideaol neet aofdaank.
De sportraasj, die in d'n twieden helf vaan de negentienden iew 't Vereineg Keuninkriek in ziene greep heel, breide ziech in de nuien iew euver de ganse wereld oet.
- Zuug ouch:
Persoen vaan 't Jaor
- Winston Churchill
, premier vaan 't
Vereineg Keuninkriek
vaan 1940-45 en 1951-55
- Dwight D. Eisenhower
, generaol in d'n
Twiede Wereldoorlog
,
president
vaan de
Vereinegde Staote
tosse 1953 en 1961
- Elizabeth II
, keuningin vaan de
Gemeinebeslen
vaan 1952 tot haoren doed in 2022
- Mohandas Gandhi
, Indiasen oonaofhenkelekheidsstrijer, bekind um zien geweldloes strategie
- Hirohito
(
Sh?wa-tenn?
), keizer vaan Japan tosse 1926 en 1989
- Adolf Hitler
,
Fuhrer
vaan
Duitsland
tosse 1933 en 1945
- Martin Luther King
, Amerikaansen dominee en veurmaan vaan de
borgerrechtebeweging
- Vladimir Iljitsj Lenin
, Russische revolutionair en stiechter vaan de Sovjet-Unie
- Nelson Mandela
,
Zuid-Afrikaanse
vrijheidsstrijer, president vaan Zuid-Afrika tosse 1994 en 1999
- Benito Mussolini
, leier vaan
fascistisch
Italie tosse 1922 en 1943 (1945)
- Franklin Delano Roosevelt
, president vaan de Vereinegde Staote tosse 1933 en 1945
- Jozef Stalin
, dictator vaan de Sovjet-Unie tot zienen doed in 1953
- Woodrow Wilson
, president vaan de Vereinegde Staote vaan 1913 tot 1921, eine vaan de groete maander achter de
Volkerboond
- Wollem II vaan Duitsland
, keizer, mos nao 't verlere vaan d'n Ierste Wereldoorlog aoftrejje.
Wetensjappers, filosofe en technici
[
bewirk
|
bron bewerke
]