Afgania
[1]
sive
Afghanistania
[2]
[3]
[4]
(
linguis
Pathanensi
et
Dari
?????????
Af??nist?n
) est
civitas sui iuris
in
Media Asia
sita, quam
Turcomannia
,
Uzbecia
,
Tadzikistania
,
Sinae
,
Pakistania
,
Irania
circumdant.
Petroleo
ducto innotuit.
Sovietica inruptione anni 1979
belloque civili
civitas
ad gravem inopiam delapsa est, sed hodie res modernizatione celerrima multum provectae sunt, quamquam sub
Talibanorum
pondere nonnullae
regiones
instabiles iam sunt.
Inter Talibanorum casum per
bellum Afganicum (2001)
et
loia iirgam
anni
2003
, Afgania
Civitas Islamica transitoria Afganiae
occidentalibus civitatibus nominabatur. Nova Afganica
constitutione
elaborata, civitas
Res Publica Islamica
Afganiae
rite nominatur.
Afghanistania
a
nomine
Pathanorum
dato proficiscitur:
Afganus
,
qui hodiernam Afganiam condiderunt et sunt primi Afgani.
Nominis
suffixum
e
st?n
'civitas'
voce
Persica
oritur.
Antiquis temporibus
terra hodierna Afganiae
provincia
Imperii Persici
nomine
Harauvatya
fuit; postea, ab
Alexandro Magno
capta,
Graece
Latineque
Arachosia
nominata est. Regno Hellenistico (
Bactria
) ab Alexandro capto, partem
Imperii Cossani
cepit. Posterius, civitas se ad
Buddhismum
convertit, et deinde
Arabes
inruptiones eam
islamizaverunt
.
Chorasania
pars Persiae dives et famosa, hic sita erat. De facto, civitas Afgana usque ad annum
1747
non iam apparet.
Ab anno
1837
,
Britannicum
pondus super rempublicam coepit. Deinde Afghania in
Magno Ludo
civitas intermedia
inter Imperia Britannicum et
Russicum
facta est. Capta et
colonizata
, Afgania
libera
usque ad diem
19 Augusti
1919
non adsecuta est,
bello Anglo-Afganico tertio
confecto.
Anno
1979
, seditio
monarchiam
delevit et rem publicam declamavit. Quinque annos postea,
communistica
gubernatio instauravit, quam Islamici clandestini
milites
adgrediebantur.
Unio Rerum Publicarum Socialisticarum Sovieticarum
bello quod usque ad annum
1989
se dilatavit intervenire decrevit ut gubernatio fulciretur. Expulsis autem Sovieticis, denuo coepit
bellum civile
, quod anno
1996
finitum est, a
Talibanis
capta
Cabura
capite. Ex illo tempore,
Islamico
regimini
Sariae
fundato Afgania subiecta est.
Mense Decembri anni
2001
, post tromocraticos impetus
11 Septembris
2001
in
Civitatibus Foederatis
,
Nationes Unitae
, internationalis consocietatis a Civitatibus Foederatis ducta, creationi auctoritatem attulit quae Talibanicum regimen delevit et nova
democratica
gubernatione praesidis
Hamidi Karzai
favit.
Hodie, nec multinationalium virium conatus nec timidae
gubernationis
Hamidi Karzai
actiones civitatem stabilitare adsecuti sunt, de illo captionis tempore constantis belli statui subiectam.
Afgania a praeside
Hamido Karsai
, collocato
Georgii W. Bush
administratione, dirigitur ut fiduciariam gubernationem conduceret, casis
Talibanis
. Is nuper in publicis comitiis vicit. Praesens ministrorum consilium
Foederis Septentrionalis
sodales et aliorum regionalium et ethnicorum globorum, de transitionis gubernatione a
loia iirga
formatorum, permixtionem continent.
Machometus Zahir Shah
, prior
monarcha
, civitatem de exsilio rediit, sed
regale
munus denuo ei non datum est, et eius pondus solum muneribus sollemnibus circumscriptum est; qui obiit anno
2007
.
Cum
pactis Bonnensibus
,
Commissio Afgana Constitutionis
statuta est ut populum consuleret et constitutionem formularet. Ad eam ad
Kalendas Septembres
anni
2003
faciendam, commissio moram petivit ut magis consulationum susciperet. Constitutionalis
loia iirgae
'magnum consilium' congressus die
23 Decembris
2003
factus est, ubi nova constitutio sancta est, praesidentialem gubernationis formam et
legislaturam bicameralem
creans.
Copiae
Civitatum Foederatarum
et aliarum civitatum et informantes procurationes adsunt, aliae ad
pacem
servandam, aliae ad
Talibanos
et
Alcaedam
capiendos. Vires pacis firmandae
Consociationis Nationum
,
Vires Internationales Auxilii et Securitatis
Caburae de Decembri anni
2001
operant.
Consociatio Foederis Atlantici Septentrionalis
harum opium imperium die
11 Augusti
2003
cepit. Magna reipublicae pars etiamnunc ducibus belli paret.
Die
27 Martii
2003
, Afganus legatus, defensionis administer, et potens dux belli, imperator
Abdulus Rachid Dostom
grapheum
Zonae Septentrionali Afganae
creaverunt et praefectos designaverunte, sic ad duellum Hamidum Karzai provicantes, qui zonas non esse in Afgania stipulatur.
Eurocorpus biolyticum
sub Consociationis Foederis Atlantici Septentrionalis responsalitate, quae
Caburae
Vires Internationales Auxilii et Securitatis
de die
9 Augusti
2004
dirigit. Inter copias interfecti identificationis erroribus, cum
autocinetis pyrobolicis
insidiis aut casibus autocineticis balteorum securitatis absentia aggravatis crebro debentur.
Comitia reipublicae die
9 Octobris
2004
habita sunt. Decem miliones Afganorum amplius in comitiales tabulas relati sunt.
Septendecim
candidati Hamido Karzai obsistentes comitia vitaverunt, fraudem suspicati; libera commissio fraudem in
lucem
protulit, sed eam diribitionis resultationem non adfectare statuit. Hamidus Karzai 55 centesimas
suffragiorum
adsecutus est, cui munus praesidentiae datum est die
7 Decembris
. Hae civitatis prima reipublicae comitia de anno
1969
cum parlamentaria comitia postremo habita sunt fuere.
Secutus catalogus cuiusque provinciae sive
vilaiae
nomen Latinum vel Latinizatum (inter signa exclusionis nomen
Dari
), codices FIPS &-4 etiam indicantur.
Afgania est civitas plerumque
montana
, quae
planities
ad
septentrionem
et austrorientem comprehendit. Altissimus locus,
Nausaquium
, est 7485
metrorum
altum super
aequor maris
. Lata civitatis plana sicca sunt, et
aquae dulcis
commeatus exiguus est. Afgania
clima continentale
cum
aestatibus
calidis
et
hiemibus
frigidis
habet. Crebro civitas
terrae motus
patitur. Maximae urbes praeter
Caburam
sunt
Aria
,
Ialalabadum
,
Rangara
,
Alexandria Arachosia
.
Regionis genesis
tectonicae
geneseos flexioni aevo
Caenozoico
Tertiario
(hodierna sive recente) eventae iungitur, cum
paeninsula Deccani
India
cum praesenti
Asiatico continente
conlisit, formandis in
Himalaia
, altissimis
orbis terrarum
montibus
perpetuis. In regione Afgana, montana congeries
Paropamisus
nominatur. Quia in regione flexionis inter laminam tectonicam Indiae et Asiae est, Afgania aliquos cum iniquissimis prominentiis locos habet. Hoc prominentiae genus obex fuit ut copiae
Americanae
terram anno
2001
invaderent.
Clima
est
aridum
et
semiaridum
;
hiemes
, frigidae et
calidae
aestates
.
In regione physicum intemperismum (sive meteorizationem physicam, cum coniuncta actione magnarum
temperaturae
variationum),
glaciei
et
ventorum
, praepollent. Processus propter climatis aridi regionem accentuatur.
- Situs
- Asia Meridiana
,
septentrione
et
occidente
Pakistaniae
,
oriente
Iraniae
- Coordinata geographica
- 33º 00' N, 65º 00' E
- Area
- tota
:
647 500
km²
- terra
: 647 500 km²
- aqua
: 0 km²
- Limites terrestres
- totae
: 5 529 km
- nationes finitimae
- Litus
- 0 km (intestina civitas)
- Maritimae vindicationes
- non habet (intestina civitas)
- Flumina
- Oxus
,
Cupha
(????),
Arius
,
Etymandrus
(?????),
Arachotus
,
Bactrus
,
Margus
- Terrenum (principiter abruptissimi montes)
- Paropanisus
et
montes perpetui
iuncti; planities septentrione et austroriente.
- Extrema altitudines
- locus infimus
:
Oxus
(????????): 258 m
- locus supremus
:
Nausaquium
: 7485 m
- Opes naturales
- gasium naturale
,
petroleum
,
carbo
,
cuprum
,
chromitum
,
talcum
,
barita
,
sulphur
,
plumbum
,
zincum
,
ferrum
,
sal
, et
gemmae
et lapilli semipretiosi
- Usus terrae
- terra arabilis
: 12.13%
- cultura perpetua
: 0.22%
- pastiones perpetuae
: 0
- silvae
: 0
- alia
: 87.65% (anno
1998
)
- Terra inrigata
- 23 860 km²
- Pericula naturalia
- Accidunt
terrae motus
in montes
Paropanisi
,
diluvia
,
siccitates
.
- Difficultates
- naturales
aquae dulcis opes exiguae sunt inconveniens potabilis aquae commeatus,
deformitas solorum
,
pastio nimia
,
desilvatio
(pleraeque reliquae silvae secantur ut liquor propulsorius et constructionis materia obtineantur).
- De oecologia internationales pactiones
- participat:
biodiversitatem, fesertificationem,
species
in periculo, mutationem ambientalem, egestionem maritimam
- signavit sed non ratificavit:
mutationem
climaticam
, residua periculosa, legem maris, conservationem vitae marinae.
- Geographia
- intestina respublica est, montes
Paropanisi
, de boreoriente ad austroccidentem patentes, boreales provincias de reliqua civitate separant; vertices altissimi septentrionali in
Vachano
(saltu Vachano) sunt.
Copiis Sovieticis copiis recessis,
opii
productio praecipuus redituum fons Afganis facta est. Quo facto,
Alanus Labrousse
,
diurnarius
et
sociologus
, in libro
Afgania: Opium Belli, Opium Pacis,
tertiam Afganae
oeconomiae
partem opii et derivatorum
commercio
fundare aestimat.
Immo etiam Talibanis imperantibus, eius productio continuabat, cum plus minusve Talibanarum auctoritatum coniventia.
Mulla Omar
etiam
Germanis
diurnariis declaravit: "Nostrum longiquum propositum de
stupefactivis
totam Afganiam mundare est; sed eis quorum exsistentia messe plane pendet nequitur ut de die in posterum culturam mutent." Addidit: "Si haud
Musulmani
stupefactivum emere et intoxicari cupiunt, ad nos tutari eos non pertinet." Aestate anni
2000
, nihilominus Talibani
opii
productionem plane supprimere decreverunt, eam amplius 95 centesimas minuere facientes. Paucum opii tunc in Afgania productum est maxime in territoriis a
Foedere Septentrionali
dominatis quorum provincia
Badachsaniae
ipsa 83 centesimas
papaverorum
Afganorum inter
aestates
anni 2000 et annum 2001 exeuntem produxit.
Post
Bellum Afganiae
anni
2001
et imposita nova gubernatione,
papaveris
cultura
, iam in Talibanica aetate sparsa, hodie immensum gradum anno
2006
6100 tonnorum aestimatum attigit, quod plurimum orbis terrarum postulationem superat, et cum aliis productis
stupefactivis obnoxietatis
dure contendit. Productio per
inrigationem
olerum et
florum
possibilitatem habere potest, sed occultae eversioni vulnerabilissima manet.
Secundum annuam
Graphei Consociationis Nationum contra stupefactiva et scelus
relationem, die
27 Augusti
2007
divulgatam, productio opii in Afgania 34 centesimis inter 2006 et 2007 auxit. Totum messis papaveris ad 8200 tonnorum anno 2007 crescet, contra 6100 tonnorum anno 2006. In summa, terrae Afganae papaveris culturae usae de 165?000 hectariorum anno 2006 ad 193?000 hectariorum anno 2007 venerunt. Secundum GCNSS inspectores, papaveris
cultura
progressa est praesertim ibi ubi Talibanorum praesentia magni ponderis est, meridie, id est, 80 centesimae in provinciis praeter fines cum
Pakistania
.
Aliud comparativum argumentum e
Grapheo Consociationis Nationum contra stupefactiva et scelus
excerptum, secundum suas relationes "opii inspectionem anni 2001" et "Afgani opii inspectionem anni 2007," culta papaveris
superficies
de 7606 hectariorum anno 2001 (quorum amplius 80%, 6342 hectariorum, in provincia
Badachsania
, cui illo tempore foedus Septentrionale praeerat) ad 197?000 hectariorum anno 2007 (quorum 70% in quinque provinciis Austroccidentalibus
Pakistaniae
finitimis, praecipue in
Harxiana
) venit. Quod cultae superficiei multiplicationem viginti et sexiens inter ultimum Talibanici regiminis annum et praesentem statum repraesentat.
Anno
2006
, una praecipuarum societatum nationis societas telephoniae cellularis Roshan erat. Principis
Karimi Aga Khan IV
conlocationibus
pecuniae
portata, ut primus operariorum conductor privatus civitatis esset ostentationem facere potuit.
Afgani in magnum ethnicorum globorum numerum dividuntur. Quia
census
in civitate omne nuper non actus est, numeri de diversorum ethnicorum globorum magnitudine et compositione prae manu non est. Eapropter, secuti numeri solum coniectiones sunt. Incolae
Pathanensi
loquentes (
Pathani
) maximum globum amplius 70 centesimas incolarum aestimatum formant. Secundus maximus globus
linguam Dari
loquitur et
Sogdianos sive Tadzikos
(23%) et
Hazaros
(4%) comprehendit.
Uzbeci
2 centesimas constituunt. Etiam ponderis praesentia tribuum sicut
Aemacorum
,
Turcomannorum
,
Gedrosiorum
et
Pasajorum
.
Bilinguismus
communis est in Afgania. Sic, parvus allophylorum numerus, praecipue
Sichi
et
Hinduistae
Panjabice
loquuntur.
De religione, Afgani principaliter
Musulmani
sunt (circiter 80%
Sunnitarum
, 20%
Siitarum
). Hinduistici et Sichi allophyli etiam sunt, cum
Iudaeico
allophylo (1%, sed nuper 2% erat). Quorum multi per bellum civile vicinas civitates et Europam et Americam
inter annos 1990 et 2000
venerunt. Talibanis disturbatis, multi
Sichorum
provinciam
Gaznam
rediverunt.
In
cultura
Afganiae, multa
historica
reipublicae monumenta recentibus
bellis
nocita sunt, inter ea
duae
celebres
Buddharum
statuae in
Bamiiano
sitae, anno
2001
dirutae.
Vere
anni
2003
, 30 centesimae ex 7000
scholarum
Afganiae graviter per Sovieticae occupationis et belli civilis viginti annos noceri aestimabatur. Solum scholarum dimidium aquam potabilem habere indicavit, dum minus quam 40 centesimae sanitarium statum aptum habere aestimabat.
Pueris
educatio
antecessio non fuit,
Talibanis
regentibus, dum puellae penitus relegata sunt.
Visis paupertate et violentia eorum ambitus, studium anni
2002
circuli auxilii
Save the Children
Afganos
pueros
tempori servire et fortes esse indicat. Studium creditum institutionibus potentibus familiae et communitatis dat.
Amplius quattuor milliones Afganorum puerorum, sine dubio maximus numerus, scholare Martio
2003
incipiente scholarizari recogniti sunt.
Educatio
prae manu puerorum et puellarum nunc est.
Alphabetizationis
index incolarum 36 centesimae aestimatur.
Festi diei
Dies
|
Nomen Latinum
|
Nomen loci
|
21 martii
|
Noruzum
sive Annus Novus Persicus
|
?????
|
Caput :
Cabura
- Incolae :
31?000?000 (anno 2006). 0-14 annos: 44.6%; 15-64 annos: 53%; + 65 annos: 2,4%
- Superficies :
652?500 km²
- Densitas :
47 inc./km²
- Limites terrestres :
5529 km (
Pakistania
2430 km ;
Tadzikistania
1206 km ;
Irania
936 km ;
Turcomannia
744 km ;
Uzbecia
137 km ;
Sina
76 km)
- Litus :
0 km
- Indicatorium decursus humani (
IDH
):
0.247
- Extrema altitudinis :
de +258 m ad +7485 m
- Exspectatio vitae virorum :
43 annos (anno 2006)
- Exspectatio vitae feminarum :
44 annos (anno 2006)
- Taxatio incrementi incolarum :
+2.67% (anno 2006)
- Taxatio natalitatis :
46.6 ‰ (anno 2005)
- Taxatio mortalitatis :
20.34 ‰ (anno 2005)
- Taxatio mortalitatis infantilis :
160 ‰ (anno 2005)
- Taxatio fecunditatis :
6,7 infantes/femina (anno 2005)
- Taxatio migrationis :
11.11 ‰ (anno 2001)
- Independentia :
19 Augusti 1919
- Lineae telephonicae :
50?000 (anno 2004)
- Telephonia cellularia :
600?000 (anno 2004)
- Pali radiophoniae :
167?000 (anno 1999)
- Pali televisifici :
100?000 (anno 1999)
- Utentes Interrete :
25?000 (anno 2005)
- Numerus subministratoriorum accessus :
76 (anno 2005)
- Autoviae:
34 800 km (quarum 8 200 km communita) (anno 2003)
- Ferriviae :
24,6 km
- Viae navigabiles :
1200 km (anno 2001)
- Numeri aeroportuum :
46 (quorum 10 cum diadromis communitis) (anno 2005)
- ↑
"in Septentrionali Afgania":
Horreum
(12 Novembris 2016); "Caburae, in Afghaniae capite" ibidem (9 Martii 2017)
- ↑
"Afghanistania":
Carolus Egger
,
Diurnarius Latinus. Epitome actorum diurnorum in lingua Latina
. (1980.
ISBN 88-209-4366-2
) p. 52
. "Afganistania":
Nuntii Latini
- ↑
Vb. adiect. "Afganicus", cf.
Astragalus afganicus
; "Afghaniensis", cf.
Streptomyces afghaniensis
'
; aliis aliter
- ↑
Modo antiquo "Ariana" (
CollinsGem Latin Dictionary,
ed. 2a,
ISBN 0007195931
).
- ↑
Alexandria Gasnensis
, ?
J. G. Th. Graesse
,
Orbis Latinus
,
Brunopoli
1972,
vol. I, p. 57
.
- ↑
Vulgo
Jalalabad
, ?
Stephanus Byzantinus
s.v. Διον?σου π?λι?,
Ptolemaeus
Geogr.
VII 1, 43; Alexii Scatebrani
Initia eloquentiae Latinae
(
Солопов А.И.
Начала латинской стилистики. М., 2008), p. 466.
- ↑
Vel
Tarincotum
?
.
- Caroe, Olaf.
1958
.
The Pathans.
(
Anglice
)
- Dupree, Nancy Hatch.
1977
.
An Historical Guide to Afghanistan.
Editio 2a, retractata et amplificata. Afghan Tourist Organization.
(
Anglice
)
- Fowler, Corinne.
2007
.
Chasing Tales: Travel Writing, Journalism and the History of British Ideas about Afghanistan.
Amsterdam, Novi Eboraci: Rodopi.
(
Anglice
)
- Ghobar, Mir Gholam Mohammad.
1999
.
Afghanistan in the Course of History
. All Prints Inc.
(
Anglice
)
- Griffiths, John C. (
1981
)
2002
.
Afghanistan: A History of Conflict.
Londinii: Andre Deutsch.
ISBN 0233050531
.
(
Anglice
)
- Hadden, Robert Lee.
2007
.
"Adits, Caves, Karizi-Qanats, and Tunnels in Afghanistan: An Annotated Bibliography."
Alexandriae Virginiae: Engineer Research and Development Laboratories, Topographic Engineering Center (nunc Army Geospatial Center, Army Corps of Engineers).
(
Anglice
)
- Heathcote, T. A. (
1980
)
2003
.
The Afghan Wars 1839?1999.
Spellmount Staplehurst.
(
Anglice
)
- Hopkins, B. D.
2008
.
The Making of Modern Afghanistan.
Basingstoke & Novi Eboraci: Palgrave Macmillan.
ISBN 9780230554214
.
(
Anglice
)
- Levi, Peter.
1973
.
The Light Garden of the Angel King: Journeys in Afghanistan.
Collins.
ISBN 0002110423
. Indianapolis et Novi Eboraci: Bobbs-Merrill Company.
ISBN 0672512521
.
(
Anglice
)
- Moorcroft, William, et George Trebeck. (
1841
)
1979
.
Travels in the Himalayan Provinces of Hindustan and the Panjab; in Ladakh and Kashmir, in Peshawar, Kabul, Kunduz, and Bokhara . . . from 1819 to 1825,
vol. 2. Iterum editum: Oxford University Press.
ISBN 0195771990
.
(
Anglice
)
- Ortiz de Zarate, Roberto, ed. 2021.
Quien es quien en el conflicto de Afganistan: Conquista taliban, crisis de Kabul y Gobierno del Emirato
(16 Septembris 2021) apud
CIDOB
- Rall, Ted.
2002
.
To Afghanistan and Back: A Graphic Travelogue.
Novi Eboraci: NBM Publishing.
(
Anglice
)
- Rashid, Ahmed.
2000
. "Taliban: Militant Islam, Oil and Fundamentalism in Central Asia." New Haven: Yale University Press.
(
Anglice
)
- Shahrani, M. Nazif.
1979
,
2002
.
The Kirghiz and Wakhi of Afghanistan: Adaptation to Closed Frontiers and War.
University of Washington Press. Editio nova praefatione et epilogo praedita.
ISBN 0295982624
.
(
Anglice
)
- Toynbee, Arnold J.
1961
.
Between Oxus and Jumna.
Londinii: Oxford University Press.
(
Anglice
)
- Vogelsang, Willem.
2002
.
The Afghans.
Oxoniae: Blackwell Publishers.
ISBN 0631198415
.
(
Anglice
)
- Wood, John. (
1872
)
1971
.
A Journey to the Source of the River Oxus.
Editio nova, a filio edita, commentario de "Geography of the Valley of the Oxus" a Henry Yule scripto praedita. Londinii: John Murray. Gregg Division McGraw-Hill.
ISBN 0576033227
.
(
Anglice
)
Civitates et territoria
Asiae