Zog 1.
(8. oktober 1895 ? 9. april 1961), fæddur undir nafninu
Ahmet Muhtar Zogolli
og siðar þekktur sem
Ahmet Zogu
, var leiðtogi
Albaniu
fra 1922 til 1939. Fyrst var hann forsætisraðherra landsins (1922?1924), siðan forseti (1925?1928) og loks konungur (1928?1939).
Zog reykti um 200 vindlinga a dag og var arið 1929 talinn mesti reykingamaður sogunnar.
[1]
Ahmet Muhtar Zogolli fæddist i norðurhluta Albaniu, sem þa var hluti af
Tyrkjaveldi
, til landeignarfjolskyldu ættarhofðingja. Fjolskylda moður hans kvaðst vera komin af systur þjoðhetju Albaniu, herforingjans
Skanderbeg
. Eftir að faðir hans do arið 1911 varð Zogolli landstjori heraðsins
Mat
fyrir tyrknesku stjornina. Arið 1912 skrifaði Zogolli undir sjalfstæðisyfirlysingu Albaniu sem fulltrui fyrir Mat-heraðið.
Albania hlaut sjalfstæði sitt eftir hrun Tyrkjaveldis i
fyrri heimsstyrjoldinni
. Zogolli hof þatttoku i stjornmalum hins nysjalfstæða rikis og gegndi embættum i rikisstjorn og heraðsstjornum landsins. Arið 1922 breytti hann eftirnafni sinu i Zogu, sem þykir albanskara en Zogolli. Zogu var rekinn i utlegð til
Jugoslaviu
asamt 600 bandamonnum sinum arið 1924 en gerði siðan gagninnras inn i Albaniu með 10.000 manna liði. Auk liðsmanna Zogu voru með i for albanskir hægrimenn, jugoslavneskir hermenn og russneskir hvitliðar undir stjorn
Pjotrs Wrangel
sem hofðu hrakist undan stjorn
bolsevika
i Russlandi.
[2]
Zogu vann skjotan sigur og styrði landinu þaðan af með einræðisvaldi.
[3]
Stjornlagaþing Albaniu kaus Zogu forseta landsins arið 1925. Þremur arum siðar breytti Zogu Albaniu i konungsriki og lysti sjalfan sig konung undir nafninu Zog fyrsti. Zog sotti stuðning sinn mestmegnis til stettar ættarhofðingja og landeigenda. Sem stjornandi landsins var Zog i fyrstu hallur undir Breta og Jugoslava en siðar for hann i auknum mæli að reiða sig a stuðning Itala.
[2]
Italir lanuðu Zog storfe svo hann gæti komið a umbotum en niðurstaðan varð su að itok Itala urðu sifellt meiri i Albaniu
[4]
og landið varð i reynd fjarhagsleg nylenda Italiu.
[2]
Vinsældir Zogs sjalfs liðu fyrir aukin afskipti Itala og hann reyndi þvi að leita a naðir Jugoslava a ny, en an arangurs. Með vinattusamningi sem Albanar gerðu við Itali arið 1936 var yfirstjorn albanska hersins formlega sett undir Itali og arið 1938 fengu Italir einkarett a utanrikisverslun við Albaniu.
[4]
Benito Mussolini
, einræðisherra Italiu, mislikaði tilþreifanir Zogs til annarra landa og sakaði hann um að ?daðra við Belgrad og Moskvu“ a sama tima og hann þaði peningagreiðslur fra Itolum.
[4]
Mussolini taldi akjosanlegra til lengdar að hertaka og styra Albaniu beint frekar en að nota Zog sem leppstjornanda.
[2]
Þann 25. mars 1939 sendi Mussolini Zog urslitakosti og krafðist þess meðal annars að Italir fengju að setja herlið i Albaniu, Italir busettir i Albaniu fengju full borgararettindi til jafns við Albana, italskir fulltruar fengju sæti i ollum rikisraðuneytum og að utanrikisraðuneyti Albaniu yrði lagt niður.
[4]
Zog hafnaði krofunum en Mussolini hratt þa þann 7. april af stað innras i Albaniu sem hafði lengi verið i bigerð. Zog flutti avarp til þjoðarinnar þar sem hann hvatti Albana til þess að veita innrasarhernum andspyrnu, en Italir unnu auðveldan sigur þar sem Albania var svo til varnarlaus.
[4]
I innrasinni fluði Zog asamt drottningu sinni, Geraldinu, og nyfæddum syni þeirra yfir fjollin til Grikklands.
[4]
Zog lifði það sem hann atti eftir olifað i utlegð, lengst af i Paris. Eftir að Italir voru sigraðir og reknir fra Albaniu i
seinni heimsstyrjoldinni
toku kommunistar voldin i landinu og Zog komst þvi aldrei aftur til valda.
- ↑
?King Zog“
(enska). Albanian Royal Family
. Sott 23. desember 2018
.
- ↑
2,0
2,1
2,2
2,3
?Albanasagan i orstuttu formi“
. Þjoðviljinn. 24. desember 1976
. Sott 23. desember 2018
.
- ↑
?Tiu ara rikisstjornarafmæli Zogs Albanakonungs“
. Dagblaðið Visir. 13. november 1938
. Sott 23. desember 2018
.
- ↑
4,0
4,1
4,2
4,3
4,4
4,5
?Paskainnrasin“
. Morgunblaðið. 12. april 1979
. Sott 23. desember 2018
.