Paris
er hofuðborg
Frakklands
og hofuðstaður heraðsins
Ile-de-France
. Paris er jafnframt fjolmennasta borg Frakklands. Ibuafjoldinn i borginni var um 2,175 milljonir 2018, a 105 ferkilometra svæði. Borgin byggðist ut fra eyju i anni
Signu
þar sem er hinn sogulegi miðbær og domkirkjan
Notre Dame
. Borgin hefur verið ein af helstu miðstoðvum fjarmala, stjornmala, viðskipta, tisku, matreiðslu, visinda og lista i Evropu fra 17. old. I heraðinu Ile-de-France bua 12,2 milljonir ibua, eða 18% ibua landsins.
[3]
Verg landsframleiðsla
i heraðinu var 709 milljarðar evra arið 2017.
[4]
Samkvæmt konnun
Economist Intelligence Unit
a framfærslukostnaði um viða verold var Paris onnur dyrasta borg heims, a eftir Singapur; dyrari en Hong Kong, Zurich, Oslo og Genf.
[5]
Paris er stor samgongumiðstoð fyrir bæði lestarsamgongur, flugsamgongur og þjoðvegakerfið i Evropu. I borginni eru tveir alþjoðaflugvellir,
Charles de Gaulle-flugvollur
og
Orly-flugvollur
..
[6]
[7]
Neðanjarðarlestarkerfi borgarinnar,
Paris Metro
, var opnað arið 1900 og flytur 5,23 milljonir farþega a dag.
[8]
Það er annað mest notaða neðanjarðarlestarkerfi i Evropu a eftir
neðanjarðarlestarkerfi Moskvu
.
Gare du Nord
er i 24. sæti yfir mest notuðu lestarstoðvar heims, en er lika su mest notaða utan Japans, með 262 milljon farþega arið 2015.
[9]
Paris er þekkt fyrir sofn og frægar byggingar.
Louvre
statar af mestum gestafjolda allra safna heims, með næstum 2,7 milljonir gesta arið 2020 þratt fyrir lokanir vegna
Covid-19-faraldursins
það ar.
[10]
Musee d'Orsay
,
Musee Marmottan Monet
og
Musee de l'Orangerie
eru oll þekkt fyrir sofn myndlistar eftir
impressjonistana
; og
Centre Pompidou
og
Musee National d'Art Moderne
geyma stærstu sofn nutima- og samtimamyndlistar i Evropu.
Musee Rodin
og
Musee Picasso
geyma verk eftir tvo fræga Parisarbua. Sogulegi miðbærinn meðfram anni
Signu
hefur verið a
heimsminjaskra UNESCO
fra 1991. Þar eru meðal annars
Notre Dame-domkirkjan
og konungskapellan
Sainte-Chapelle
a eyjunni
Ile de la Cite
.
Eiffelturninn
var reistur i Paris fyrir
Heimssyninguna 1889
og raðstefnuhallirnar
Grand Palais
og
Petit Palais
voru reistar fyrir
Heimssyninguna 1900
.
Sigurboginn i Paris
stendur við breiðgotuna
Champs-Elysees
og
Sacre-Cœur-kirkjan
stendur i listamannahverfinu
Montmartre
a hæð norðan við sogulegu miðborgina.
[11]
Arið 2020 heimsottu 12,6 milljonir ferðamanna Paris, byggt a gistinattafjolda, sem var 73% fækkun miðað við arið a undan. Fjoldi erlendra gesta minnkaði um 80,7%.
[12]
Sofnin voru opnuð a ny arið 2021 en með fjoldatakmorkunum og grimuskyldu.
Knattspyrnufelagið
Paris Saint-Germain F.C.
og ruðningsfelagið
Stade Francais
eru staðsett i Paris. 80.000 manna leikvangur,
Stade de France
, var reistur i
Saint-Denis
utan við borgina fyrir
Heimsmeistaramot landsliða i knattspyrnu karla 1998
.
Opna franska meistaramotið i tennis
er haldið arlega a tennisvollum i
Stade Roland Garros
. Borgin hysti
Olympiuleikana 1900
og
1924
, og mun hysa
Sumarolympiuleikana 2024
.
Heimsmeistaramot landsliða i knattspyrnu karla 1938
og
1998
,
Heimsbikarmotið i ruðningi 2007
,
Þjoðabikarinn 1960
,
Evropukeppnin i knattspyrnu 1984
og
2016
, og urslitaleikir i
Meistaradeild Evropu
, hafa lika verið haldin i borginni. Siðasti leggur arlegu hjolreiðakeppninnar
Tour de France
fer fram a Champs-Elysees i Paris.
Þegar
Romverjar
logðu undir sig
Galliu
arið 52 f.Kr. bjo gaulverskur ættflokkur a svæðinu sem Romverjar kolluðu
Parisii
. Romverjar nefndu sina borg
Lutetia
. Um
Krists
burð hafði borgin breiðst yfir a vesturbakka Signu þar sem nuna er
Latinuhverfið
, og fengið nafnið
Paris
.
Paris var hofuðborg
Mervikinga
fra arinu 508. A
9. old
varð borgin fyrir itrekuðum arasum
vikinga
en umfangsmesta umsatrið um borgina for fram undir stjorn Reginherusar nokkurs, sem sumir vilja meina að se
Ragnar loðbrok
, sem rændi borgina þann
28. mars
arið 845 og fekk mikið lausnargjald fyrir að hafa sig a brott.
A
11. old
breiddist borgin yfir a austurbakkann og ox hratt næstu aldirnar. Arið
1257
var
Sorbonne-haskoli
stofnaður með sameiningu nokkurra skola sem fyrir voru.
Loðvik XIV
færði aðsetur konungsins fra borginni til
Versala
arið
1682
.
1789
hofst
franska byltingin
með þvi að Parisarbuar reðust a fangelsið
Bastilluna
14. juli
.
Fransk-prussneska striðið
1870
endaði með sigri Prussa og umsatri um borgina. I umsatrinu var
Parisarkommunan
stofnuð, en gafst upp eftir tvo manuði. Eftir þetta strið voru breiðgotur Parisar bunar til með þvi að rifa hluta gomlu borgarhverfanna, meðal annars til þess að auðveldara væri að koma her inn i borgina.
Borgin atti visst blomaskeið undir lok
19. aldar
þegar menningarlif blomstraði þar.
Paris var hernumin af
Þjoðverjum
1940
og frelsuð af bandamonnum i
agust
arið
1944
.
1968
atti
studentauppreisnin
ser stað i Paris.
- ↑
?Repertoire national des elus: les maires“
(franska). data.gouv.fr, Plateforme ouverte des donnees publiques francaises. 16. desember 2022.
Afrit
af uppruna a 27. februar 2023.
- ↑
Estimated populations on 1 January 2023
Geymt
21 april 2017 i
Wayback Machine
,
INSEE
. Sott 27. mars 2023.
- ↑
?Comparateur de territoire: Region d'Ile-de-France (11)“
. INSEE
. Sott 10. februar 2021
.
- ↑
?Regional GDP per capita in EU“
. Eurostat. 28. februar 2018.
Afrit
af uppruna a 2. september 2019
. Sott 6. mars 2018
.
- ↑
Economist Intelligence Unit Worldwide Cost of Living Survey, 2018, cited in the
Daily Telegraph
,
16 March 2018
Geymt
30 mars 2019 i
Wayback Machine
- ↑
?List: The world's 20 busiest airports (2017)“
.
USA Today
(enska).
Afrit
af uppruna a 25. juni 2018
. Sott 2. mai 2018
.
- ↑
?ACI reveals the world's busiest passenger and cargo airports“
.
Airport World
. 9. april 2018.
Afrit
af uppruna a 28. juni 2018
. Sott 2. mai 2018
.
- ↑
?Metro2030“
.
RATP (Paris metro operator)
. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 21. desember 2016
. Sott 25. september 2016
.
- ↑
?The 51 busiest train stations in the world ? all but 6 located in Japan“
.
Japan Today
. 6. februar 2013.
Afrit
af uppruna a 22. april 2017
. Sott 22. april 2017
.
- ↑
"Le Parisien", 8 January 2021, "Covid-19 - la frequentation du Musee du Louvre s'est effondree de 72 percent en 2020"
- ↑
?Paris, Banks of the Seine“
.
UNESCO World Heritage Centre
. United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization
. Sott 17. oktober 2021
.
- ↑
"Le tourisme a Paris - Chiffres cles 2020 (edition 2021)", Official Website of the Paris Convention and Visitor Bureau, retrieved September 10, 2021