Gottfried Wilhelm LEIBNIZ
[
got
fri:t
vil
helm
lajb
nic
], en Esperanto anka?
Gotfredo Vilhelmo LEJBNICO
(naski?is la
1-an de julio
1646
en
Lepsiko
, mortis la
14-an de novembro
1716
en
Hanovro
) estis
germana
filozofo
,
matematikisto
kaj
multfakulo
. Li okupis elstaran lokon kaj en la
historio de matematiko
kaj en la
historio de filozofio
.
Fakuloj kiaj
Bertrand Russell
kredis, ke Leibniz disvolvigis
kalkulon
sendepende el la instruado fare de
Isaac Newton
,
[1]
kaj la notacio de Leibniz estis amplekse uzata ekde ?i esti publikigita. Nur en la 20a jarcento lia Le?o de Kontinueco kaj lia Transcenda Le?o de Homogeneco trovis matematikan plibonigon (pere de nenormiga analizo). Li i?is unu el plej fekundaj inventistoj en la fako de
mekanikaj kalkuliloj
. Dum laborado por aldoni a?tomatajn multobligon kaj dividon al la
Paskala kalkulilo
, li estis la unua kiu priskribis radenhavan kalkulilon en 1685
[2]
kaj inventis la radon de Leibniz, uzata en la
aritmometro
, nome la unua amas-produktita mekanika kalkulilo. Li anka? rafinis la sistemon de
duuma nombrosistemo
, kiu estos poste la kerno de la fondo de virtuale ?iaj ciferecaj
komputiloj
. Li malkovris kaj publikigis nociojn de
infinitezima kalkulo
, publikitajn en
1684
, anta? ol
Isaac Newton
, kaj tio ka?zis multajn debatojn.
Li kredis
simbolojn
ege gravaj por la komprenado de aferoj. Li provis disvolvi
alfabeton de homa pensado
, en kiu li provis reprezenti ?iujn fundamentajn konceptojn per simboloj kaj kombinis tiujn simbolojn por reprezenti pli kompleksajn pensojn. Lejbnico neniam finis ?in.
Li okupi?is anka? pri la ideo de
internacia lingvo
, tial lia
Monadologio
, la teorio pri la monadoj, apartenis al la unuaj verkoj esperantigitaj oma?e al liaj
interlingvistikaj
konceptoj. En
Monadologio
li klarigis, ke ?io konsistas el sennombraj diversprofundaj konscieroj, kiujn li nomis ?monadoj”, la individuaj ecoj, kiuj difinas pasintecon, nunon kaj estontecon. Li opiniis, ke Dio anta?e ordigis la monadojn tiel ke nia mondo i?is la plej bona de ?iuj eblaj mondoj.
[3]
Monumento pri Gottfried Wilhelm Leibniz en
Leipzig
En filozofio, Leibniz elstaris ?efe pro sia
optimismo
, t.e. sia konkludo ke la
Universo
estas, je limigita senco, la plej bona ebla el kiun
Dio
povu estis kreinta, nome ideo kiu estis poste ofte primokita fare de aliaj fakuloj kiaj
Voltaire
. Leibniz, kun
Rene Descartes
kaj
Baruch Spinoza
, estis unu el la tri grandaj defendantoj de
raciismo
en la
17-a jarcento
. La verkaro de Leibniz anta?is la modernan
logikon
kaj la
analizan filozofion
, sed lia filozofio anka? rigardas reen al la
skolastika
tradicio, en kiu la konkludoj estas produktitaj per aplikado de la racio de unuaj principoj a? anta?aj difinoj pli ol per empiria pruvaro.
Leibniz faris gravajn kontribuojn al
fiziko
kaj
teknologio
, kaj pionirigis nociojn kiuj aperos multe poste en
filozofio
,
probablokalkulo
,
biologio
,
medicino
,
geologio
,
psikologio
,
lingvistiko
, kaj
komputiko
. Li verkis studojn pri filozofio,
politiko
,
juro
,
etiko
,
teologio
,
historio
, kaj
filologio
. La kontribuoj de Leibniz al tiu ampleksega gamo da fakoj estis disigitaj en tre variaj akademiaj
gazetoj
, en dekoj da miloj da leteroj, kaj en nepublikigitaj manuskriptoj. Li verkis en kelkaj lingvoj, sed ?efe en
latina
,
franca
, kaj
germana
.
[4]
Ne estas kompleta arigo de la verkoj de Leibniz.
[5]
Li eduki?is en
Lepsiko
,
Jena
kaj
Altdorf
(diplomita en
1666
). Laborante al
elekto
-
?efepiskopo de Majenco
(
1667
-
1676
), li pasigis kvar jarojn (
1672
-
1676
) en
Parizo
kaj vizitis
Londonon
en
1673
. Li estis bibliotekisto de la
duko
de
Brunsvigo
(1676-1716). Li pasigis la lastajn 30 jarojn de sia vivo sub la protekto de
Brunsvigo
kiu permesis al li studi matematikon, naturajn sciencojn, historion, filozofion kaj lingvistikon. En tiu periodo li skribis du verkojn :
Systema Theologicum
, en kiu li pruvis trovi komunajn punktojn inter la
katolika
kaj
protestanta
teologioj, kaj
Teodiceo
(1710), pri la problemo de malbono kaj defendo de optimismo, kiun mokis
Voltaire
en sia
Kandido
.
Gottfried Leibniz naski?is la
1-an de julio
1646
, ?irka? la fino de la
Tridekjara Milito
, en
Leipzig
,
Saksio
, al Friedrich Leibniz kaj Catharina Schmuck. Friedrich notis en sia familia taglibro:
- "
21. Juny am Sontag 1646 Ist mein Sohn Gottfried Wilhelm, post sextam vespertinam 1/4 uff 7 uhr abents zur welt gebohren, im Wassermann.
"
Traduke:
- "Diman?e la 21an de Junio [la? Nova Stilo: 1a de Julio] 1646, mia filo Gottfried Wilhelm naski?is al la mondo kvarono post la sesa vespere, en Amforo."
[6]
[7]
Lia patro morti?is kiam li estis nur sesjara?a, kaj el tiam li estis edukita fare de sia patrino. ?ia instruado influis sur la filozofia pensaro de Leibniz en lia posta vivo.
Gottfried Wilhelm Leibniz.
La patro de Leibniz estis estinta Profesoro de Morala Filozofio ?e la
Universitato de Lepsiko
, kaj la filo poste heredis la personan bibliotekon de la patro. Li ricevis liberan aliron al ?i je la a?o de sep jaroj. Kvankam la lerneja laboro de Leibniz estis ege limigita al la studo de malgranda modelaro de a?toritatoj, la biblioteko de lia patro permesis al li studi ampleksan varion de anta?eniraj filozofiaj kaj teologiaj verkoj ? kiujn li alimaniere ne estus povinta legi ?is siaj universitataj jaroj.
[8]
La aliro al la biblioteko de lia patro, ege verkita en
Latino
, anka? kondukis lin al elstarigo en Latina lingvo, kiun li atingis je a?o de 12. Li anka? komponis 300
heksametrojn
de latina versaro, en unusola mateno, por speciala evento ?e la lernejo je a?o de 13.
[9]
Li ali?is al la iama universitato de sia patro je a?o de 15,
[10]
kaj kompletigis sian
Bakala?ron
en Filozofio en Decembro 1662. Li defendis sian
Disputatio Metaphysica de Principio Individui
, kiu enkondukis la principon de individuigo, la 9an de Junio, 1663. Leibniz aprobis sian magistri?on en Filozofio la
7-an de februaro
1664
. Li publikigis kaj defendis sian
tezon
Specimen Quaestionum Philosophicarum ex Jure collectarum
, kiu defendis kaj teorian kaj pedagogian rilataron inter filozofio kaj
juro
, en Decembro 1664. Post unu jaro de studoj pri juro, li ricevis bakala?ran gradon anka? pri juro la
28-an de septembro
1665
.
En 1666, a?e 20, Leibniz verkis sian unuan libron,
Pri Kombinarto
, nome unua parto el kiu estis anka? lia
habilitiga
tezo
en Filozofio.
[11]
Lia venonta celo estis akiri licenci?on kaj Doktori?on en Juro, kio normale estus postulinta tri jarojn de studado. En 1666, la Universitato de Lepsiko malprobis la doktori?an postulon de Leibniz kaj malakceptis havigi al li
Doktori?on
en Juro, plej ver?ajne pro sia relativa juna?o.
[12]
[13]
Leibniz pro tio forlasis Lepsikon.
[14]
Leibniz tiam ali?is al la
Universitato de Altdorf
kaj tuje proponis tezon, kiun li probable estis laborinta anta?e en Lepsiko.
[15]
La titolo de lia tezo estis
Disputatio Inauguralis De Casibus Perplexis In Jure
. Leibniz akiris permesilon por praktiki juron kaj sian Doktori?on en Juro en Novembro 1666. Li poste malakceptis la proponon de akademia posteni?o ?e Altdorf, dirante "mia pensoj turni?is tute en alia diferenca direkto".
[16]
Jam plenkreskulo, Leibniz ofte prezenti?is kiel "Gottfried
von
Leibniz". Multaj postmorte publikigotaj eldonoj de liaj verkoj prezentis lian nomon ?e la titolpa?o kiel "
Freiherr
G. W. von Leibniz." Tamen, oni trovis neniun dokumenton el ajna tiutempa registaro kiu pruvu lian altigon al ajna formo de
nobelaro
.
[17]
Gravura?o de Gottfried Wilhelm Leibniz
La unua posteno de Leibniz estis kiel salajrita sekretario de
alkemia
societo en
Nurenbergo
.
[18]
Li konis malmulte pri tiu afero tiam sed prezenti?is kiel rapida lerninto. Li tuj renkonti?is kun Johann Christian von Boyneburg (1622?1672), la elpostenigita ?efministro de la Elektisto de
Majenco
, nome
Johann Philipp von Schonborn
.
[19]
Von Boyneburg dungis Leibniz kiel helpanto, kaj tuj tiele li reamiki?is kun la Elektisto kaj prezentis Leibniz al li. Leibniz poste dedi?is eseon pri juro al la Elektisto espere akiri dungon. La ruza?o funkciis; la Elektisto petis al Leibniz helpi kun la redezajno de la jura kodo por sia Elektolando.
[20]
En 1669, Leibniz estis nomumita Konsilisto en la Tribunalo. Kvankam von Boyneburg morti?is fine de 1672, Leibniz restis sub la dungado de lia vidvino ?is ?i maldungis lin en 1674.
Von Boyneburg multon faris por helpi la reputacion de Leibniz, kaj la postaj memora?oj kaj leteroj komencis allogi favorajn rezultojn. Al la servo de Leibniz al la Elektisto tuj sekvis postenon de
diplomato
. Li publikigis eseon, la? la pse?donimo de fikcia
pola
nobelo, plendante (malsukcese) por la germana kandidato por la pola krono. La ?efa forto en
e?ropa
geopolitiko dum la plenkreskeco de Leibniz estis la ambicio de
Ludoviko la 14-a (Francio)
, bakita de la franca milita kaj ekonomia medio. Dume, la
Tridekjara Milito
estis lasinta
german-parolantan E?ropon
detruita, fragmentita, kaj ekonomie malprogresinta. Leibniz proponis protekti la german-parolantan E?ropon per dispelo de Ludoviko jene. Francio estus invitata konkeri
Egipton
kiel komenca pa?o al eventuala konkero de
Nederlanda Hindio
. Siaflanke, Francio akceptu lasi Germanion kaj Nederlandon ne?enataj. Tiu plano atingis la provizoran subtenon de la Elektisto. En 1672, la franca registaro invitis Leibniz al
Parizo
por studado,
[21]
sed la plano estis tuj abandonita pro la komenco de la
Franca-nederlanda milito
kaj tiele ?i i?is malgrava. La malsukcesa invado fare de Napoleono de Egipto en 1798 povas esti vidata kiel senkonscia, malfrua plibonigo de la plano de Leibniz, post la kolonia hegemonio de la orienta hemisfero en E?ropo jam estis pasinta el la nederlandanoj al la britoj.
Tiele Leibniz pasis kelkajn jarojn en Parizo. Tuj post la alveno, li renkonti?is kun la
nederlanda
kuracisto kaj matematikisto
Christiaan Huygens
kaj konstatis, ke lia propra sciaro pri matematiko kaj fiziko estas disa. Kun Huygens kiel sia mentoro, li komencis programo de
mem-studo
kiu tuj pelis lin al gravaj kontribuoj al amba? studobjektoj, inklude malkovro de sia versio de la
diferenciala
kaj
integrala kalkulo
. Li renkonti?is kun
Nicolas Malebranche
kaj
Antoine Arnauld
, la ?efaj francaj filozofoj tiutempaj, kaj studis la verkojn de
Descartes
kaj
Pascal
, kaj nepublikigitajn kaj publikigitajn. Li amiki?is kun germana matematikisto, nome
Ehrenfried Walther von Tschirnhaus
; ili korespondis dum la resto de siaj vivoj. En 1675 li estis akceptita de la
Akademio de Sciencoj de Francio
kiel eksterlanda honora membro, spite sian mankon de atento por la akademio.
Radokalkulilo
.
Kiam i?is klare ke Francio ne plenumos sian parton de la egipta plano de Leibniz, la Elektisto sendis sian nevon, helpita de Leibniz, al rilata misio ?e la angla registaro en
Londono
, komence de 1673.
[22]
Tie Leibniz interkonati?is kun
Henry Oldenburg
kaj
John Collins
. Li renkonti?is kun la
Royal Society
kie li montris kalkulma?inon kiun li estis desegninta kaj estis konstruita ekde 1670. Tiu ma?ino kapablis plenumi ?iujn kvar bazajn operaciojn (sumado, subtraho, multiplikado, kaj dividado), kaj la Societo tuj faris lin eksterlandan membron. Tiu misio finis subite kiam venis nova?oj pri la morto de la Elektisto, pro kio Leibniz tuje revenis al Parizo kaj ne, kiel oni dekomence planis, al Majenco.
[23]
La subitaj mortoj de siaj du patronoj en la sama vintro devigis Leibniz ser?i novan bazon por sia kariero. En tiu kadro, invito de 1669 el la Duko de
Brunsvigo
por viziti Hanoveron montri?is katastrofa. Leibniz malakceptis la inviton, sed ekkorespondis kun la Duko en 1671. En 1673, Johann Friedrich, Duko de Brunsvigo-Luneburgo proponis al li la postenon de Konsilisto kiun Leibniz tre malvolonte akceptis du jarojn poste, nur post i?is klare ke ne estis probabla dungo en Parizo, je kies intelekta stimulado li fidis, a? ?e la imperia kortego de la
Habsburgoj
.
Nederlanda po?tmarko montranta bildon de Leewenhoek.
Leibniz sukcesis prokrasti sian alvenon en
Hanovron
?is la fino de 1676 post fari unu pli mallongan veturon al Londono, kie li estis poste akuzita de Newton pro montrado de kelkaj el la nepublikigita verkaro de Newton pri kalkulo.
[24]
Tio estis parto de la subteno por akuzado, farota jardekojn poste, ke li estis ?telinta la kalkulkonceptojn el Newton. Pri la veturo el Londono al
Hanovro
, Leibniz haltis ?e
Hago
kie li renkonti?is kun
Leeuwenhoek
, nome la malkovrinto de mikroorganismoj. Li pasis kelkajn tagojn en forta studdiskuto kun
Spinoza
, kiu estis kompletiginta siajn majstroverkon, nome
Etiko
.
[25]
En 1677, li estis nomumita je sia propono kiel Privata Konsilisto de Justico, posteno kiun li tenis por la resto de sia vivo. Leibniz servis tri sinsekvajn regantojn de la Dinastio Brunsviko kiel
historiisto
, pripolitika konsilisto, kaj ?efe sekve, kiel bibliotekisto de la
duka
biblioteko. Tiele li verkis pri ?iujn aferojn de politiko, historio, kaj
teologio
kiu rilatus al la Dinastio Brunsviko; la rezultaj dokumentoj formas valoran parton de la historia registro de tiu periodo.
Sofia de Hanovro
.
Inter la malmultaj personoj en norda Germanio kiu akceptis Leibniz estis la Elektist-edzino
Sofia de Hanovro
(1630?1714), ?ia filino
Sofia ?arlota de Hanovro
(1668?1705), la Re?ino de Prusio kaj agnoskita dis?iplo, kaj
Karolino de Ansba?o
, nome edzino de ?ia nepo, la estonta re?o
Georgo la 2-a de Britio
. Kun ?iu el tiuj virinoj li estis korespondanto, konsilisto kaj amiko. Siavice, ili ?iuj akceptis Leibniz pli ol ?iaj edzoj kaj la estonta re?o
Georgo la 1-a de Britio
.
[26]
La lo?antaro de Hanovro estis nur ?irka? 10000, kaj ties provinceca rango eventuale ?enis al Leibniz. Tamen, por esti grava kortegano de la Dinastio
Brunsvigo
?i estis honoro, ?efe pro la meteora starigo en la presti?o de tiu Dinastio dum la asocio de Leibniz kun ?i. En 1692, la Duko de Brunsvigo i?is hereda
Elektisto
de la
Sankta Romia Imperio
. La Brita
Act of Settlement 1701
nomumis la Elektistedzinon Sofia kaj ?ian posteularon kiel la re?a familio de Anglio, post la morto kaj de la re?o
Vilhelmo la 3-a
kaj de lia bofratino kaj sukcedanto, la
re?ino Anne
. Leibniz ludis gravan rolon en la iniciatoj kaj negocado kiuj kondukis al tiu
Act
, sed ne ?iam ?i estis efika. Por ekzemplo, io kiun li publikigis anonime en Anglio, intence helpi al la partio de Brunsvigo, estis formale cenzurita de la
Brita Parlamento
.
La Brunsvigoj toleris la enorman klopodon kiun Leibniz dedi?is al la intelektaj celoj nerilataj al liaj devoj kial kortegano, celoj kiaj perfekti la kalkulon, verki pri alia matematiko, logiko, fiziko, kaj filozofio, kaj zorgi pri ampleksega korespondado. Li komencis labori pri kalkulo en 1674; la plej frua pruvaro de ties uzado en liaj survivintaj notlibroj estas de 1675. ?irka? 1677 li jam havis koheran sistemon ?emane, sed li ne publikigis lin ?is 1684. La plej gravaj matematikaj skriba?oj de Leibniz estis publikigitaj inter 1682 kaj 1692, kutime en gazeto kiun li kaj Otto Mencke fondis en 1682, nome
Acta Eruditorum
. Tiu gazeto ludis ?losilan rolon en la progreso de lia matematika kaj scienca reputacio, kiuj siavice pligrandigis sian elstarecon en diplomatio, historio, teologio, kaj filozofio.
La korespondado de Leibniz, artikoloj kaj notoj el 1669-1704,
Nacia Biblioteko de Pollando
.
La Elektisto Ernst August komisiis al Leibniz verki historion de la Dinastio Brunsvigo, malanta?en ?is la epoko de
Karolo la Granda
a? e? pli frue, esperante ke la rezultonta libro helpu al liaj dinastiaj ambicioj. Ekde 1687 ?is 1690, Leibniz veturis etende en Germanion, A?strion, kaj Italion, ser?ante kaj trovante arkivajn materialojn por tiu projekto. Pasis jardekoj kaj neniu historio aperis; la venonta Elektisto ege ?eni?is pro la ?ajna prokrastemo de Leibniz. Leibniz neniam finigis la projekton, parte pro sia postulema agado en multaj aliaj aferoj, sed anka? ?ar li insistis verki detale esploritan kaj prilaboritan libron bazitan sur arkivaj fontoj, kiam liaj patronoj estus estintaj tre feli?aj per mallonga populara libro, ?iukaze nur iom pli ol unu
genealogio
kun komentarioj, por esti kompletigita en tri jaroj a? malpli. Ili neniam sciis, ke li fakte jam estis farinta parton de sia atribuita tasko: kiam la materialo kiun Leibniz estis verkinta kaj kolektinta por lia historio de la Dinastio Brunsvigo estis finfine publikigita en la 19-a jarcento, ?i plenigis tri volumojn.
En 1708,
John Keill
, verkante en la gazeto de la
Royal Society
kaj kun la supozata konsento de Newton, akuzis Leibniz esti plagiatinta la kalkulteoriojn de Newton.
[27]
Tiele oni komencis la polemikon inter Newton kaj Leibniz pri la konkurenco en la inventoprioritato de la kalkulteorioj kio malheligis la reston de la vivo de Leibniz. Formala esplorado fare de la
Royal Society
(en kiu Newton estis neagknoskita partoprenanto), entreprenita reage al la postulo fare de Leibniz por rezigno, akceptis la akuzojn fare de Keill. Historiistoj de matematiko verkante el 1900 estis tendencaj senkulpigi Leibniz, indikante al gravaj diferencoj inter la versioj de la kalkulo de Leibniz kaj de Newton.
En 1711, dum veturo en nordan E?ropon, la rusa
caro
Petro la Granda
haltis en Hanovro kaj trafis Leibniz, kiu tiam montris ioman intereson en rusaj aferoj kaj jam por la resto de sia vivo. En 1712, Leibniz komencis dujaran estadon en
Vieno
, kie li estis nomumita Imperia Kortega Konsilisto de
Habsburgoj
. Je la morto de la re?ino Anne en 1714, la Elektisto Georgo Ludoviko i?is re?o
Georgo la 1-a de Britio
, la? la preskriboj de la
Act of Settlement
de 1701. Kvankam Leibniz estis farinta multon por alveni al tiu feli?a okaza?o, ?i ne estis por li momento de gloro. Spite la intervenon de la Princino de Kimrio, nome Karolina de Ansba?o, Georgo la 1-a malpermesis Leibniz veni al li en Londono ?is li estis kompletiginta almena? unu volumon de la historio de la familio Brunsvigo, kiun lia patro estis komisiinta preska? 30 jarojn anta?e. Krome, por Georgo inkludi Leibniz en sia londona kortego estus estinta insulta por Newton, kiu estis konsiderata kiel venkinto de la polemiko pri la kalkulprioritato kaj kies elstareco ?e la britaj oficialaj etosoj ne povus esti pli alta. Finfine, lia kara amikino kaj defendantino, la vidvino Elektistedzino Sofia, morti?is en 1714.
Leibniz morti?is en
Hanovro
en 1716: tiame, li estis tiom for el favoro ke nek Georgo la 1-a (kiu hazarde estis proksime de Hanovro tiam) nek ajna kortegano krom lia persona sekretario ?eestis la funebron. Kvankam Leibniz estis dumviva membro de la
Royal Society
kaj de la
Berlina Akademio de Sciencoj
, tiu organizo ne konsideris honorigi lian morton. Lia tombo restis senmarka dum pli ol 50 jaroj. Faris nekrologon de Leibniz
Fontenelle
, anta? la
Akademio de Sciencoj de Francio
en Parizo, kiu estis akceptinta lin kiel eksterlanda membro en 1700. La nekrologo estis komponita je peto de la
Dukino de Orleano
, nevino de la Elektistino Sofia.
Leibniz neniam edzi?is. Li plendis foje pri mono, sed la monsumo kiun li lasis al sia sola heredanto, la duonfilo de sia fratino, pruvis, ke la Brunsvigoj estis multe pagintaj al li. En sia diplomata taskaro, li foje kondutis senskrupule, same kiel tro ofte ?e la profesiaj diplomatoj tiamaj. En kelkaj okazoj, Leibniz reendatis kaj ?an?is personajn manuskriptojn, agoj kiuj metis lin en malfacila?oj dum la polemiko kontra? Newton por la kalkulinventa?oj. Aliflanke, li estis ?arma, edukita, kaj bonhumora kaj imagopova.
[28]
Li havis multajn amikojn kaj admirantojn tra la tuta E?ropo. Pri la religiaj vidpunktoj de Leibniz, kvankam li estis konsiderata fare de kelkaj biografiistoj kiel
diista
, li estis anka? vidita kiel
teista
; por ekzemplo, biografiisto Herbert Breger asertas, "Leibniz kredis en la Dio de Kristanismo kaj li anka? havis eksterordinare altan estimon por racio kaj ties kapabloj."
[29]
[30]
[31]
[32]
La
Monadologie
en Esperanto.
La filozofia pensaro de Leibniz aperas fragmentita, ?ar liaj filozofiaj verkoj konsistas ?efe el multaj mallongaj pecoj: gazetartikoloj, manuskriptoj publikigitaj longe post lia morto, kaj multaj leteroj al multaj korespondantoj. Li verkis nur du libro-longajn filozofiajn trakta?ojn, el kiuj nur "
Theodicee
" de 1710 estis publikigita en sia vivoda?ro.
Leibniz datigis sian starton kiel filozofo per sia
Discours de metaphysique
, kiun li komponis en 1686 kiel komentario pri disputo inter
Nicolas Malebranche
kaj
Antoine Arnauld
. Tio kondukis al etenda kaj valora korespondado kun;
[33]
tiu kaj la
Discours
ne estis publikigitaj ?is la 19-a jarcento. En 1695, Leibniz faris publikan eniron en la e?ropa filozofio per gazetartikolo titolita "Nova sistemo de naturo kaj komunikado de substancoj".
[34]
Inter 1695 kaj 1705, li komponis sian
Nouveaux essais sur l'entendement humain
, etenda komentario pri la verko de
John Locke
de 1690 nome
An Essay Concerning Human Understanding
, sed post ekscii pri la morto de Locke en 1704, li perdis la deziron publikigi ?in, kaj tiel la
Nouveaux essais
ne estis publikigita ?is 1765. La
Monadologie
, komponita en 1714 kaj publikigita postmorte, konsistas el 90
aforismoj
.
Kvankam la matematika nocio de
funkcio
estis implicita en la trigonometriaj kaj logaritmaj tabeloj, kiuj jam ekzistis en lia epoko, Leibniz estis la unua, en 1692 kaj 1694, kiu uzis ?in eksplicite, por montri kelkajn geometriajn konceptojn rilatajn al
kurboj
, kiel
absciso
,
ordinato
,
tan?anto
,
?ordo
, kaj
perpendikularo
.
[35]
En la 18-a jarcento, "funkcio" perdis tiujn geometriajn asociojn. Leibniz kredis anka?, ke la sumo de nefinia nombro de nuloj estus egala al unu duono uzante la analogion de la kreado de la mondo el nenio.
[36]
Leibniz estis anka? unu el la pioniroj en
asekura matematiko
, kalkulante la a?etprezo de la jara vivo kaj la likvidigon de la ?tata
?uldo
.
[37]
La verkoj de Leibniz estas ankora? studitaj, ne nur pro siaj anta?diroj kaj eblaj malkovroj ne ankora? agnoskitaj, sed kiel vojoj por anta?enigi la nuntempan sciaron. Multo de lia verkado pri
fiziko
estas inkludita en la verko de Gerhardt "Matematikaj verkoj". Leibniz kontribuis al
statiko
kaj
dinamiko
, ofte malkonsente kun
Descartes
kaj
Newton
. Li desegnis novan teorion pri
movado
(dinamiko) bazite sur la
kineta energio
kaj la
potenciala energio
.
Proponante, ke la
Tero
havas fanditan kernon, li anta?vidis la modernan
geologion
. En
embriologio
, li estis praformaciisto, sed proponis anka?, ke organismoj estas rezulto de kombino de senfina nombro de eblaj mikrostrukturoj kaj de ties povoj. En
vivosciencoj
kaj
paleontologio
, li montris surprizan transformisman intuicion, helpita de sia studo de
kompara anatomio
kaj
fosilioj
. Unu el liaj ?efaj verkoj pri tiu fako, nome
Protogaea
, nepublikigita en lia vivoda?ro, estis ?us publikigita en angla por la unua fojo. Li laboris por frua
organisma teorio
.
[38]
En
medicino
, li instigis kuracistojn de sia epoko ? kun kelkaj rezultoj ? bazi siajn teoriojn en detalaj komparaj observoj kaj verigi eksperimentojn, kaj firme distingi sciencajn kaj metafizikajn vidpunktojn.
Li krome interesi?is pri
psikologio
, aliaj homaj sciencoj,
teknologio
, komputado kaj informadiko, estis bibliotekisto kaj kreis bibliotekajn katalogojn (fakte oni konsideras lin fondinto de la
bibliotekoscienco
kaj de la
biblioteka klasifiko
) kaj promociis la kreadon kaj funkciadon de sciencaj akademioj. Li pioniris la kreadon de
datumbazoj
kaj de empiriaj komunaj sistemoj por la tuta sciado, kaj proponis politikan kaj religian unuecon por E?ropo ? kio iel povas esti konsiderata kiel distanca anta?vidoj de la
artefaritaj lingvoj
(ekz.,
Esperanto
kaj aliaj)
[39]
, de la
simbola logiko
, kaj e? de la
Tut-Tera Teksa?o
.
La skriboj de Leibniz pri
juro
,
etiko
, kaj
politiko
estis iom neatentitaj en sia epoko, sed poste oni vidis ilin kiel ege klarvidaj.
[40]
Kvankam Leibniz ne estis defendanto de la
absoluta monarkio
kiel
Hobbes
, a? de tiraneco en ajna formo, li anka? ne sekvis la politikajn kaj konstituctiajn vidpunktojn de sia samtempulo
John Locke
, kio subtenis
liberalismon
, en Ameriko en la 18-a jarcento kaj poste aliloke. En 1677, Leibniz alvokis al e?ropa konfederacio, regata de konsilantaro a? senato, kies membroj reprezentus tutajn naciojn sed estus liberaj por vo?doni siakonscience;
[41]
tio estas foje konsiderata anta?vido de la
E?ropa Unio
. Li kredis, ke E?ropo adoptus uniforman religion. Li ripetis tiujn proponojn en 1715. Sed samtempe, li proponis interreligiajn kaj plurkulturajn projektojn por krei universalan sistemon de
justico
, kiu postulus pli lar?an interfakan perspektivon. Tiukadre li kombinis
lingvistikon
(speciale ?inologio), moralo kaj jura filozofio, administrado, ekonomiko, kaj politiko.
[42]
Leibniz estis anka?
filologo
kaj entuziasma studento de lingvoj, speciale interesata pri informado rilata al vortotrezoro kaj gramatiko. Li malakceptis la kredon de multaj tiamaj kristanaj fakuloj, ke la
hebrea
estis la pralingvo de la homaro. Li malakceptis anka? la argumento de kelkaj tiamaj svedaj fakuloj, ke formo de pra-
sveda
estis la praa?o de la
?ermanaj lingvoj
. Li cerbumis anka? pri la originoj de la
slavaj lingvoj
kaj estis entuziasma pri la
klasika ?ina lingvo
. Leibniz estis fakulo anka? pri
Sanskrito
.
[36]
Diagramo de la heksagramoj de
I Ching
sendita al Leibniz de Joachim Bouvet. La arabaj ciferoj estis aldonitaj de Leibniz.
[43]
Leibniz estis eble la unua grava e?ropa intelektulo kiu ege interesi?is pri la ?ina civilizacio, kion li konis per korespondado kun, kaj legante verkojn de,
e?ropaj kristanaj misiistoj
en ?inio. Li ?ajne legis la verkon de Philippe Couplet nome
Confucius Sinarum Philosophus
pri
Konfuceo
jam en la unua jaro de ties publikigo.
[44]
Li venis al la konkludo ke e?ropanoj lernus multon el la
konfucea
etika tradicio. Li cerbumis pri la eblo ke la
?inaj karaktroj
estus nekonscia formo de lia
universala karakteriko
. Li notis kiel la heksagramoj de
I Ching
korespondas al la
duumaj ciferoj
el 000000 ?is 111111, kaj konkludis, ke tiu mapado estis montro de la gravaj ?inaj atingoj en la fako de filozofia matematiko kiun li tiom admiris.
[45]
Leibniz komunikis siajn ideojn pri la duuma sistemo reprezentante kristanismon al la imperiestro de ?inio, en la espero, ke li povus konverti lin.
[36]
Leibniz estis la nura grava filozofo de tiama Okcidento kiu klopodis kongruigi konfuceajn ideojn kun la hegemoniaj e?ropaj kredoj.
[46]
Leibniz laboris en
Vieno
inter Majo 1688 kaj Februaro 1689, kie li faris grandan juran kaj diplomatan laboron por la Brunsvigoj. Li tiam vizitis minejojn, parolis kun minin?enieroj, kaj klopodis negocadi eksportkontraktojn por
plumbo
el la dukaj minoj de la
Harca montaro
. Lia propono ke la stratoj de Vieno estu lumigitaj per lampoj kiuj bruligu
kolzoleon
estis plenumita. Li same proponis la reorganizadon de la ekonomio de A?strio, reformante la monerstampadon de multo de centra E?ropo, negocante
Konkordaton
inter la
Habsburgoj
kaj la
Vatikano
, kaj kreante imperian esplorbibliotekon, oficialan arkivon, kaj publikaj sekurfonduson. Li verkis kaj publikigis gravan artikolon pri
mekaniko
.
- Disputatio Metaphysica De Principio Individui
, Leipzig 1663. (kun Jakob Thomasius) ciferecita ?e SLUB-Dresden
[2]
- Disputatio Inauguralis De Casibus Perplexis In Jure
[Altdorf] 1666. ciferecita ?e SLUB-Dresden
[3]
- Nova Methodus Discendae Docendaeque Iurisprudentiae
Frankfurt 1667. ciferecita ?e SLUB-Dresden
[4]
- Dialogus de connexione inter res et verba
. 1677.
- Nova Methodus Pro Maximis Et Minimis
. Leipzig 1684.
- Discours de metaphysique
. 1686.
- Ars Combinatoria
. [Jena] 1690. ciferecita ?e SLUB-Dresden
[5]
- Systeme nouveau de la nature
. 1695.
- Nouveaux essais sur l’entendement humain
. 1704.
- Scriptores rerum Brunsvicensium
, 3 Bde. Hannover 1707?1711. (Von Leibniz herausgegebene Quellensammlung zur welfischen und niedersachsischen Geschichte). ciferecita ?e ULB Dusseldorf
[6]
- Essais de
Theodicee
. Amsterdamo 1710.
- Principes de la nature et de la Grace fondes en raison
. 1714.
- La Monadologie
. 1714 (1720).
- Protogaea
oder Abhandlung von der ersten Gestalt der Erde und den Spuren der Historie in Denkmalen der Natur
. Leipzig 1749 (postmorte).
- Monadologio
(tr.
Emile Boirac
, 1902; dua eldono, 1904; tria eldono, 1905). Tiu traduka?o aperas anka? en Filozofia Revuo Simpozio (Esperantlingva Revuo de Filozofia Asocio Tutmonda - FAT, eldonita en Florianopolo, Brazilo), volumo 6, n-ro 12, Septembro 1988, p. 23-33.
- Monadologio * Demonadologio
(tr.
Ionel One?
, 2013 ?e
Eldonejo Bero
).
- ↑
Russell, Bertrand. (2013-04-15)
History of Western Philosophy: Collectors Edition
(
angle
). Routledge,
p. 564
.
ISBN 9781135692841
.
- ↑
David Smith
, pp. 173?181 (1929)
- ↑
Monadologio * Demonadologio
(
esperante
). Arkivita el
la originalo
je 2015-12-22. Alirita 2013-07-16.
- ↑
Roughly 40%, 35%, and 25%, respectively.
www.gwlb.de
Arkivigite je
2011-07-07 per la retarkivo
Wayback Machine
.
Leibniz-Nachlass
(i.e. Legacy of Leibniz),
Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek
(unu el la tri Oficialaj Bibliotekoj de la germana sub?tato
Malsupra Saksio
).
- ↑
Baird, Forrest E.. (2008)
From Plato to Derrida
. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall.
ISBN 0-13-158591-6
.
- ↑
Eble la vortoj "en Amforo" referencas al la Luno (la Suno en Kankro; Sagisto aperante (ascendanta)); vidu
Natal chart of Gottfried Leibniz
.
- ↑
La originalo havas "1/4 uff 7 uhr" sed ?ar ne estas tialo por supozi tion en la 17a jarcento tio signifus kvarono
anta?
la sepa. La cita?o estas el Hartmut Hecht en
Gottfried Wilhelm Leibniz
(Teubner-Archiv zur Mathematik, Volume 2, 1992), en la unuaj linioj de la ?apitro 2,
Der junge Leibniz
, p. 15; vidu
H. Hecht,
Der junge Leibniz
; vidu anka?
G. E. Guhrauer,
G. W. Frhr. v. Leibnitz
. B. 1. Breslau 1846, Anm. S. 4
.
- ↑
Mackie (1845), 21
- ↑
Mackie (1845), 22
- ↑
Mackie (1845), 26
- ↑
Kelkaj kopioj estis produktitaj kiel postulita de la habilitiga proceduro; ?i estis represita sen lia aprobo en 1690.
- ↑
Jolley, Nicholas. (1995)
The Cambridge Companion to Leibniz
. Cambridge University Press.
:20
- ↑
Simmons, George. (2007)
Calculus Gems: Brief Lives and Memorable Mathematics
. MAA.
:143
- ↑
Mackie (1845), 38
- ↑
Mackie (1845), 39
- ↑
Mackie (1845), 40
- ↑
Aiton 1985: 312
- ↑
Ariew R., G.W. Leibniz, life and works, p.21 en
The Cambridge Companion to Leibniz
, eld. de N. Jolley, Cambridge University Press, 1994,
ISBN 0521365880
,
Resumo de pa?o 21
- ↑
Mackie (1845), 43
- ↑
Mackie (1845), 44-45
- ↑
Mackie (1845), 58-61
- ↑
Mackie (1845), 69-70
- ↑
Mackie (1845), 73-74
- ↑
Pri la kverelo inter Newton kaj Leibniz kaj revizio de la pruvaro, vidu Alfred Rupert Hall,
Philosophers at War: The Quarrel Between Newton and Leibniz
, (Cambridge, 2002), pp. 44?69.
- ↑
Mackie (1845), p. 117-118
- ↑
Por studo de la koresponda?aro de Leibniz kun Sofia ?arlota, vidu MacDonald Ross, George, 1990, "Leibniz’s Exposition of His System to Queen Sophie Charlotte and Other Ladies." En
Leibniz in Berlin
, eld. H. Poser kaj A. Heinekamp, Stuttgart: Franz Steiner, 1990, 61-69.
- ↑
Mackie (1845), 109
- ↑
Vidu Wiener IV.6 kaj Loemker § 40. Anka? vidu kuriozan cita?on titole "Leibniz's Philosophical Dream," unuafoje publikigita de Bodemann en 1895 kaj tradukita en p. 253 de Morris, Mary, eld. kaj trad., 1934.
Philosophical Writings
. Dent & Sons Ltd.
- ↑
Christian Mathematicians ? Leibniz GOD & MATH Thinking Christianly About Math Education
.
- ↑
Gottfried Wilhelm Leibniz. (2012) Peter Loptson:
Discourse on Metaphysics and Other Writings
. Broadview Press,
p. 23?24
.
ISBN 9781554810116
. “The answer is unknowable, but it may not be unreasonable to see him, at least in theological terms, as essentially a deist. He is a determinist: there are no miracles (the events so called being merely instances of infrequently occurring natural laws); Christ has no real role in the system; we live forever, and hence we carry on after our deaths, but then everything ? every individual substance ? carries on forever. Nonetheless, Leibniz is a theist. His system is generated from, and needs, the postulate of a creative god. In fact, though, despite Leibniz's protestations, his God is more the architect and engineer of the vast complex world-system than the embodiment of love of Christian orthodoxy.”.
- ↑
Christopher Ernest Cosans. (2009)
Owen's Ape & Darwin's Bulldog: Beyond Darwinism and Creationism
. Indiana University Press,
p. 102?103
.
ISBN 9780253220516
. “In advancing his system of mechanics, Newton claimed that collisions of celestial objects would cause a loss of energy that would require God to intervene from time to time to maintain order in the solar system (Vailati 1997, 37?42). Kritike al tio, Leibniz reagis: "Sir Isaac Newton kaj liaj sekvantoj havas anka? tre strangan opinion koncerne al la verko de Dio. La? ties doktrino, Dio ?iopova volas stre?i sian horlo?on de tempo al tempo; alimaniere ?i povus ?esi movi?is." (Leibniz 1715, 675) Leibniz asertas ke ajna scienca teorio kiu fidas je Dio por plenumi miraklojn post Li mem estis farinta la unua la universo indikas, ke Dio ne havis sufi?an anta?vidon a? povon por establi ta?gajn naturajn le?ojn en unua loko. Defende de la teismo de Newton, Clarke estas neapologa: "'tis not a diminution but the true glory of his workmanship that nothing is done without his continual government and inspection"' (Leibniz 1715, 676?677). Clarke ?ajne konsultis kun Newton kiel respondi al Leibniz. Li asertas ke la diismo de Leibniz kondukas al "la nocio de materiismo kaj destino" (1715, 677), ?ar ?i ekskludas Dion el la ?iutagaj taskoj de naturo.”.
- ↑
Shelby D. Hunt. (2003)
Controversy in Marketing Theory: For Reason, Realism, Truth, and Objectivity
. M.E. Sharpe,
p. 33
.
ISBN 9780765609311
. “Consistent with the liberal views of the Enlightenment, Leibniz was an optimist with respect to human reasoning and scientific progress (Popper 1963, p.69). Although he was a great reader and admirer of Spinoza, Leibniz, being a confirmed deist, rejected emphatically Spinoza's pantheism: God and nature, for Leibniz, were not simply two different "labels" for the same "thing".”.
- ↑
Ariew & Garber, 69; Loemker, §§36, 38
- ↑
Ariew & Garber, 138; Loemker, §47; Wiener, II.4
- ↑
Struik (1969), 367
- ↑
36,0
36,1
36,2
Agarwal, Ravi P. (2014)
Creators of Mathematical and Computational Sciences
. Springer, Cham.
ISBN 978-3-319-10870-4
.
- ↑
Leader, editor, Timothy Gowers; associate editors, June Barrow-Green, Imre. (2008)
The Princeton Companion to Mathematics
. Princeton: Princeton University Press,
p. 745
.
ISBN 978-0-691-11880-2
.
- ↑
Pri Leibniz kaj biologio, vidu Loemker (1969a: VIII).
- ↑
Tiukadre vidu ekzemple artikolon
Universala lingvo (Leibniz)
- ↑
Vidu, por ekzemplo, Ariew kaj Garber 19, 94, 111, 193; Riley 1988; Loemker §§2, 7, 20, 29, 44, 59, 62, 65; W I.1, IV.1?3
- ↑
Loemker: 58, fn 9
- ↑
See Jose Andres-Gallego: 42. “Are Humanism and Mixed Methods Related? Leibniz’s Universal (Chinese) Dream”: Journal of Mixed Methods Research, 29(2) (2015): 118?132:
[1]
Arkivigite je
2016-08-27 per la retarkivo
Wayback Machine
.
- ↑
Perkins (2004), 117
- ↑
(1971) “Leibniz's Interpretation of Neo-Confucianism”,
Philosophy East and West
21
(1),
p. 3?22
.
doi
:
10.2307/1397760
.
- ↑
Pri Leibniz,
I Ching
, kaj duumaj ciferoj, vidu Aiton (1985: 245?248). La verkoj de Leibniz pri la ?ina civilizacio estas kolektitaj kaj tradukitaj en Cook kaj Rosemont (1994), kaj studitaj en Perkins (2004).
- ↑
(2015) “Leibniz, China, and the Problem of Pagan Wisdom”,
Philosophy East and West
65
(3),
p. 936?947
.
doi
:
10.1353/pew.2015.0074
.
- Bodemann, Eduard,
Die Leibniz-Handschriften der Koniglichen offentlichen Bibliothek zu Hannover
, 1895, (anastazia represo: Hildesheim, Georg Olms, 1966).
- Bodemann, Eduard,
Der Briefwechsel des Gottfried Wilhelm Leibniz in der Koniglichen offentliche Bibliothek zu Hannover
, 1895, (anastazia represo: Hildesheim, Georg Olms, 1966).
- Ravier, Emile,
Bibliographie des œuvres de Leibniz
, Paris: Alcan, 1937 (anastazia represo Hildesheim: Georg Olms, 1966).
- Heinekamp, Albert kaj Mertens, Marlen.
Leibniz-Bibliographie. Die Literatur uber Leibniz bis 1980
, Frankfurt: Vittorio Klostermann, 1984.
- Heinekamp, Albert kaj Mertens, Marlen.
Leibniz-Bibliographie. Die Literatur uber Leibniz. Band II: 1981-1990
, Frankfurt: Vittorio Klostermann, 1996.
?isdatigita bibliografio de pli ol 25 000 titoloj disponeblas ?e
Leibniz Bibliographie
.
- Wiener, Philip, (eld.), 1951.
Leibniz: Selections
. Scribner.
- Schrecker, Paul & Schrecker, Anne Martin, (eld.), 1965.
Monadology and other Philosophical Essays
. Prentice-Hall.
- Parkinson, G. H. R. (ed.), 1966.
Logical Papers
. Clarendon Press.
- Mason, H.T. & Parkinson, G.H.R. (eld.), 1967.
The Leibniz-Arnauld Correspondence
. Manchester University Press.
- Loemker, Leroy, (eld.), 1969 (1956).
Leibniz: Philosophical Papers and Letters
. Reidel.
- Morris, Mary & Parkinson, G. H. R. (eld.), 1973.
Philosophical Writings
. Everyman’s University Library.
- Riley, Patrick, (eld.), 1988.
Leibniz: Political Writings
. Cambridge University Press.
- Niall, R. Martin, D. & Brown, Stuart (eld.), 1988.
Discourse on Metaphysics and Related Writings
. Manchester University Press.
- Ariew, Roger kaj Garber, Daniel. (eld.), 1989.
Leibniz: Philosophical Essays
. Hackett.
- Rescher, Nicholas (eld.), 1991.
G. W. Leibniz’s Monadology. An Edition for Students
, University of Pittsburgh Press.
- Parkinson, G. H. R. (eld.) 1992.
De Summa Rerum. Metaphysical Papers, 1675-1676
. Yale University Press.
- Cook, Daniel, & Rosemont, Henry Jr., (eld.), 1994.
Leibniz: Writings on China
. Open Court.
- Farrer, Austin (eld.), 1995.
Theodicy
, Open Court.
- Remnant, Peter, & Bennett, Jonathan, (eld.), 1996 (1981).
Leibniz: New Essays on Human Understanding
. Cambridge University Press.
- Woolhouse, R.S., kaj Francks, R., (eld.), 1997.
Leibniz’s ‘New System’ and Associated Contemporary Texts
. Oxford University Press.
- Woolhouse, R.S., kaj Francks, R., (eld.), 1998.
Leibniz: Philosophical Texts
. Oxford University Press.
- Ariew, Roger, (eld.), 2000.
G. W. Leibniz and Samuel Clarke: Correspondence
. Hackett.
- Richard T. W. Arthur, (eld.), 2001.
The Labyrinth of the Continuum: Writings on the Continuum Problem, 1672-1686
. Yale University Press.
- Robert C. Sleigh Jr., (eld.), 2005.
Confessio Philosophi: Papers Concerning the Problem of Evil, 1671-1678
. Yale University Press.
- Dascal, Marcelo (eld.), 2006. “G. W. Leibniz. The Art of Controversies’’, Springer.
- Strickland, Lloyd, 2006 (eld.).
The Shorter Leibniz Texts: A Collection of New Translations
. Continuum.
- Look, Brandon kaj Rutherford, Donald (eld.), 2007.
The Leibniz-Des Bosses Correspondence
, Yale University Press.
- Cohen, Claudine kaj Wakefield, Andre, (eld.), 2008.
Protogaea
. University of Chicago Press.
- Murray, Michael, (eld.) 2011.
Dissertation on Predestination and Grace
, Yale University Press.
- Strickand, Lloyd (eld.), 2011.
Leibniz and the two Sophies. The Philosophical Correspondence
, Toronto.
- Lodge, Pail (eld.), 2013.
The Leibniz-De Volder Correspondence: With Selections from the Correspondence Between Leibniz and Johann Bernoulli
, Yale University Press.
- Artosi, Alberto, Pieri, Bernardo, Sartor, Giovanni (eld.), 2014.
Leibniz: Logico-Philosophical Puzzles in the Law
, Springer.
- Du Bois-Reymond, Paul, 1974.
Leibnizsche Gedanken in der neueren Naturwissenschaft
, Berlin: Dummler, 1871 (represita en sia
Vortrage uber Philosophie und Gesellschaft
, Hamburg: Felix Meiner.
- Couturat, Louis
, 1901.
La Logique de Leibniz
. Paris: Felix Alcan.
- Heidegger, Martin
, 1983.
The Metaphysical Foundations of Logic
. Indiana University Press (lecture course, 1928).
- Lovejoy, Arthur O., 1957 (1936). "Plenitude and Sufficient Reason in Leibniz and Spinoza" in his
The Great Chain of Being
. Harvard University Press: 144?82. Represita en Frankfurt, H. G., (eld.), 1972.
Leibniz: A Collection of Critical Essays
. Anchor Books 1972.
- Mackie, John Milton; Guhrauer, Gottschalk Eduard, 1845.
Life of Godfrey William von Leibnitz.
Gould, Kendall and Lincoln.
- Smith, David Eugene. (1929)
A Source Book in Mathematics
. New York and London: McGraw-Hill Book Company, Inc..
- Ward, A. W., 1911.
Leibniz as a Politician
(prelego)
- Adams, Robert Merrihew. 1994.
Lebniz: Determinist, Theist, Idealist
. New York: Oxford, Oxford University Press.
- Aiton, Eric J., 1985.
Leibniz: A Biography
. Hilger (UK).
- Antognazza, Maria Rosa, 2008.
Leibniz: An Intellectual Biography
. Cambridge Univ. Press.
- Bos, H. J. M.
(1974). “Differentials, higher-order differentials and the derivative in the Leibnizian calculus”,
Arch. History Exact Sciences
14
,
p. 1?90
.
doi
:
10.1007/bf00327456
.
- Stuart Brown (eld.), 1999.
The Young Leibniz and His Philosophy (1646-76)
, Dordrecht, Kluwer.
- Davis, Martin, 2000.
The Universal Computer: The Road from Leibniz to Turing
. WW Norton.
- Deleuze, Gilles
, 1993.
The Fold: Leibniz and the Baroque
. University of Minnesota Press.
- Finster, Reinhard & van den Heuvel, Gerd 2000.
Gottfried Wilhelm Leibniz
. Mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. 4. Auflage. Rowohlt, Reinbek bei Hamburg (Rowohlts Monographien, 50481),
ISBN 3-499-50481-2
.
- Grattan-Guinness, Ivor, 1997.
The Norton History of the Mathematical Sciences
. W W Norton.
- Hall, A. R., 1980.
Philosophers at War: The Quarrel between Newton and Leibniz
. Cambridge University Press.
- Hostler, John, 1975.
Leibniz's Moral Philosophy
. UK: Duckworth.
- Ishiguro, Hide 1990.
Leibniz's Philosophy of Logic and Language
. Cambridge University Press.
- Jolley, Nicholas, ed., 1995.
The Cambridge Companion to Leibniz
. Cambridge University Press.
- Kaldis, Byron, 2011.
Leibniz' Argument for Innate Ideas
in Just the Arguments: 100 of the Most Important Arguments in Western Philosophy edited by M Bruce & S Barbone. Blackwell.
- LeClerc, Ivor, ed., 1973.
The Philosophy of Leibniz and the Modern World
. Vanderbilt University Press.
- Luchte, James (2006). “
Mathesis and Analysis: Finitude and the Infinite in the Monadology of Leibniz
”,
Heythrop Journal
47
(4),
p. 519?543
.
doi
:
10.1111/j.1468-2265.2006.00296.x
.
- Mates, Benson, 1986.
The Philosophy of Leibniz: Metaphysics and Language
. Oxford University Press.
- Mercer, Christia, 2001.
Leibniz's Metaphysics: Its Origins and Development
. Cambridge University Press.
- Perkins, Franklin, 2004.
Leibniz and China: A Commerce of Light
. Cambridge University Press.
- Riley, Patrick, 1996.
Leibniz's Universal Jurisprudence: Justice as the Charity of the Wise
. Harvard University Press.
- Rutherford, Donald, 1998.
Leibniz and the Rational Order of Nature
. Cambridge University Press.
- Smith, Justin E. H., 2011.
Divine Machines. Leibniz and the Sciences of Life
, Princeton University Press.
- Wilson, Catherine, 1989.
Leibniz's Metaphysics: A Historical and Comparative Study
.
Princeton University Press
.
- Zalta, E. N. (2000). “
A (Leibnizian) Theory of Concepts
”,
Philosophiegeschichte und logische Analyse / Logical Analysis and History of Philosophy
(PDF)
3
,
p. 137?183
.