El Vikipedio, la libera enciklopedio
La
22-a de septembro
estas la 265-a tago de la jaro (la 266-a en superjaroj) la? la
Gregoria kalendaro
. 100 tagoj restas.
Je la 22-a de septembro okazis, interalie:
- 66
: Romia imperiestro
Nerono
formigis
Legion
- 530
:
Bonifaco la 2-a
i?is papo
- 967
: Venka batalo de la pola princo
Mje?ko la 1-a
kun
saksa
grafo
Wichmann la 2-a kaj
Volinanoj
(
insulo
proksima al
Kamie? Pomorski
) -
hegemonio
de
Piastoj
super Okcidenta
Pomerio
komencita
- 1236
: Malvenko de
Livonia Ordeno
en la batalo de
?iauliai
(
?emajtio
) - 50-60
kavaliraj ordenanoj
morfalis, 2700 neniam revenis
- 1411
:
Ordeno de germanaj kavaliroj
transdonis al
poloj
Rypin
, kiu revenis al Pollando
- 1503
:
Pio la 3-a
i?is papo
- 1575
:
Rudolfo la 2-a
i?is re?o de ?e?io, ceremonie kronita en la
Katedralo de Sankta Vito
- 1692
: Oni
ekzekutis
lastajn personojn el inter 20 kondamnitoj al morto dum
?asado de la sor?istinoj
en
Salem
en
Nov-Anglio
- 1735
:
Westminster
:
Robert Walpole
transloki?is en
10 Downing Street
-
sidejo
de la
brita registaro
- 1761
:
Georgo la 3-a
kroni?is kiel re?o de Britio
- 1792
: Komenco de
Unua Franca Respubliko
kaj la "erao de la
francoj
", t.e. unua tago de la nova
Franca respublika kalendaro
, kiu ekvalidis oktobre 1793
- 1804
:
Jean Jacques Dessalines
proklamis sin unua imperiestro de
Haitio
- 1823
:
Esoterismo
:
Morono
supozeble kondukis
Joseph Smith
al ka?trezoro de
oraj platoj
- 1848
:
Lajos Kossuth
revokis hungarajn soldatojn servantajn eksterlande en la proklamo nome de
Tutlanda Patrujdefenda Komisiono
- 1851
: Oni fondis fortika?on
Des Moines
en la usona
sub?tato
Iovao
- 1859
:
Karl Theodor Robert Luther
malkovris asteroidon
Mnemozino
- 1862
: Usona astronomo
Christian Heinrich Friedrich Peters
malkovris asteroidon
E?ridiko
kaj samtage de
1878
-
Ismene
- 1862
: Usona prezidento
Abraham Lincoln
anoncis
Emancipigan Proklamon
nuligantan
sklavecon
en la teritorio de ribelintaj
Konfederaciitaj ?tatoj de Usono
- 1866
:
Milito de la Trilanda Alianco
: paragvaja armeo sub komando de diktatoro
Francisco Solano Lopez
frakasis argentinan-brazilan-urugvajan armeon en la
Batalo de Kurupaitio
, (
Paragvajo
)
- 1867
: En
Bogoto
fondi?is
Nacia Universitato de Kolombio
- 1869
: Opero
La rejna oro
, el la ciklo
La ringo de la Nibelungo
, de
Richard Wagner
havis sian premieron en
Munkeno
- 1878
:
Rusa Akademio de Teatraj Artoj
estis fondita en
Moskvo
- 1892
: Franca astronomo
Auguste Charlois
malkovris asteroidon
Devosa
- 1896
: Re?ino
Viktoria
i?is - post sia avo - la plej longe reganta
brita monarko
- 1906
: En
Atlanta
, usona
sub?tato
Georgia
, okazis
tumulto
fone de
raso
- ne malpli ol 27 personoj pereis
- 1908
:
Bulgario
proklamis sendependecon (de
Otomana Imperio
)
- Unua Mondmilito
- 1922
:
Dua Pola Respubliko
: Civitana Komitato de
Gas-Defendo
fondita
- 1927
:
Latvio
: Pola
Teatro
komencis agadon en
Rigo
- 1932
:
Sauda Arabio
kreita el du
regionoj
Na?do
kaj
He?azo
- 1933
: Realigante
politikon
de "unuformigo", germana ministro de
propagando
Joseph Goebbels
kreis
Regnan Kulturejon
de
Tria Regno
? celantan esti ilo de
naci-socialisma
kulturpolitiko
- 1937
: Kadre de
Ukraina Soveta Socialisma Respubliko
estis establitaj
?melnicka provinco
,
Poltava provinco
,
?itomira provinco
kaj
Mikolajeva provinco
- 1938
: Granda
uragano
en
Nov-Anglio
(de la 10-a ?is la 22-a de septembro) mortigis 632 - 800 personojn
- 1938
: ?enerala striko okazis en
?e?oslovakio
por protesti kontra?
koncesiojn
al
Germanio
, kio rezultigis falon de la registaro de
Milan Hod?a
kaj starigon de provizora registaro; atako kontra? doganejo en
Hnanice
fare de tricent homoj - nur 12 membroj de la Financa Gvardio kaj 5 membroj de la ?tata Defenda Gvardio defendis la
doganan
oficejon
- Dua Mondmilito
- 1939
: 6-a tago de la
Soveta invado en Pollandon
(pli da eventoj): en
Bresto
okazis komuna germana-rusa
militista
parado de
Wehrmacht
kaj la
Ru?a Armeo
okaze de transdono de la urbo de la germanaj ta?mentoj al la soveta armeo; Ru?a Armeo okupis post du tagoj
Grodnon
, kie ?i komencis
pafekzekuti
?irka? 300 soldatojn, policanojn kaj civilulojn kune kun
brigada generalo
Jozef Olszyna-Wilczy?ski (anka? dispremis per
tankoj
) ? (septembre mortfalis 5 polaj generaloj); dum bataloj en la arbaro de
Augustow
apud Kodziowce retiri?anta rezervistara
regimento
de
kavalerianoj
detruis 22 sovetajn
tankojn
? la plej granda venka batalo kontra? enirantaj ta?mentoj de Ru?a Armeo; en Złoczow
NKVD
pafekzekutis nokte de la 21-a/22-a 10 polajn policanojn kaj urboficistojn;
Batalo de Lvovo
:
Lvovo
kapitulacis - sovetianoj, malgra? interkonsentitaj kondi?oj de
kapitulaco
, arestis polajn
oficirojn
kaj poste
murdis
ilin en
Katin
(kun ?. 22 mil polaj
oficiroj
), prezidento de la urbo estis arestita kaj malliberigata ?is 1941; komandantoj de soveta armeo informis, ke ?is tiu ?i tago oni enprizonigis 120 000 polajn soldatojn; en
Vilno
aperis en
belorusa lingvo
"Vilenskaja Pravda"; en
Moskvo
komuna germana-soveta komuniko de registaroj pri la
demarkacia linio
tra
Pollando
verdiktis:
Lublinio
kaj parte varsovia
vojevodio
restas sovetflanke;
Rigo
: registaro de
Latvio
konsideris polan diplomatiejon neekzistanta; nombro de internigitaj en
Rumanio
polaj soldatoj kaj oficiroj kreskis ?is 20 845 personoj
- 22-a tago de germana-pola milito
(kompletigaj tag-eventoj):
batalo
de
Łomianki
? lasta batalo kadre de la
batalo de Bzura
?
poloj
atakis la 8-an germanan armean korpuson, mortfalis pola brigada generalo gvidanta atakon per
bajonetoj
Mikołaj Bołtu?, kies edzino ne konsentis germanan honoradon dum la entombigo, kaj diviziaj komandantoj: de infanterio diplomita kolonelo Tadeusz Parafi?ski kaj de malpeza artilerio majoro Leszek Lubicz-Nycz;
Militkrimoj
:
Aran?o T4
komencita - la unua el amasa serio da ekzekutoj en Arbaro Szp?gawski apud
Starogard Gda?ski
- 88 pacientoj de
psika malsanulejo
en Kocborow estis murditaj; apud
Sochaczew
kontra? ?irka? 50 polaj
militkaptitoj
- la soldatoj de
bataliono
de la Nacia Defendo de
Bydgoszcz
, krome germanaj soldatoj kaj policoj pafmortigis en
Pułtusk
?irka? 80 judojn kaj en 5 aliaj lokoj 58 personojn, en tio ne malpli ol 12
sileziajn ribelintojn
de malliberejo en
Cieszyn
; en
Urycz
(nun en
Lviva provinco
) kontra? 73-100
polaj
militkaptitoj, vivbruligitaj en
garbejo
fare de soldatoj de
Wehrmacht
kun helpoj de ukrainaj naciistoj ? dum la germana invado okazis ?iutage 15 amasaj ekzekutoj;
Hitler
venis apud
Varsovion
, al anta?urbo
Praga
, kie li per
lorno
rigardis batalojn ? ?i-tage mortfalis germana generalo barono Werner von Fritsch; germana 8-a Armeo
rabe
forveturigis al
Tria Regno
?is tiu ?i tago 1 269 vagonojn kun diversaj varoj
- 1940
:
Germana okupado de Pollando
: al
koncentrejo
en
A??vico
alvenis la dua transporto de enprizonigitoj de
Varsovio
; germana operaco de
deportado
de
poloj
el la
distrikto ?ywiecki
al
?enerala Gubernio
komenci?is - ilian lokon okupis germanaj
setli?antoj
;
Japana
armeo invadis
Vjetnamion
;
Batalo de Anglio
: pola Skadro 303 pafalterigis la 100-an germanan aviadilon
- 1941
: Komandantaro de la
Pola Armeo en Sovetunio
anoncis volontulan soldatigon; de
Varsovio
al la
Koncentrejo Ravensbruck
foriris transporto de 274 virinoj; sensukcesa germana-finna operaco celinta konkeri sovetan havenon
Murmansko
fini?is; germanaj regopovoj ordonis krei en
Lublin
koncentrejon
por 50 mil personoj (t.e.
Majdanek
)
- 1942
:
Operaco Reinhardt
: germanoj pafmortigis ?irka? 200 judojn de vila?o Serokomla (proksime al
Łukow
); likvido de
geto
en
Cz?stochowa
komenci?is - helpe de
ukrainoj
kaj
latvoj
, sub gvido de kapitano de
Ordnungspolizei
germanoj
deportis 40 mil
judojn
al
koncentrejoTreblinka
(malsanulojn, malfortulojn kaj rezistemajn oni pafmortigis surloke)
- 1943
:
Gestapo
sendis al
Koncentrejo Mauthausen-Gusen
139 polojn kaj en Kolonia Małkowska kune kun ?endarmoj pafmortigis 8 personojn; ses britaj etaj
submar?ipoj
atakis en norvega
fjordo
germanajn kiras?ipojn, kie ili malfunkciigis la plej grandan germanan batal?ipon
Tirpitz
- ?iuj britaj ?ipetoj pereis kune kun 9 mortigitoj kaj 6 enprizonigitoj; germana ?enerala komisaro de
Belorusio
Wilhelm Kube pereis en
atenco
en
Minsko
- 1944
:
Ribelo de Varsovio
(pli da eventoj): batala trairo al
Mezurbo
de la ta?mentoj defendantajn kvartalon Supra Czerniakow, decidita de iliaj komandantoj pro ekstrema laceco, manko de
municio
,
nutra?o
kaj anka?
akvo
; senfleksebla defendo de
Vistul
-bordo ? plena evakuo ne sukcesas, nur 94 personoj estis transportitaj per
boatoj
(kelkiuj sukcesis tra
na?i
); soveta
aviado
kaj
artilerio
pripafas lokojn defendatajn de germanoj: unu
stacidomon
, aviadilejon kaj
citadelon
; la? ordono de
Vja?eslav Molotov
polaj
stalinistoj
preparas
Tezojn por
propagando
pri la varsovia ribelo
? enmanigitaj jam la 25-an de septembro ? kie interalie oni konstatis, ke la Popola Gvardio kaj poste la Popola Armeo estis solaj organiza?oj, kiuj batalis kontra? germanoj, kaj la ribelo de Varsovio estis ka?zita ne de la milita devo, sed la? intereso de "malprogresaj elementoj"; Dua
soveta okupado de Pollando
: komunista
Pola Komitato de Nacia Liberigo
subskribis respublikanan pakton kun
Litova Soveta Socialisma Respubliko
? sekve de tio komunistoj devige
deportis
polojn de anta?aj
Orientaj Limregionoj
;
Ru?a Armeo
konkeris
Talinon
; sovetiaj kaj rumanaj trupoj atakis la areon de
Turda
, kion la hungara armeo povas forpeli nur helpe de germanaj kirasitaj fortoj
- 1947
: Dua
soveta okupado de Pollando
: en
Szklarska Por?ba
komenci?is kunsido de 9 komunistaj partioj dum kiu oni vo?donis ekeston de Informa Buroo de
Kominformo
kun planata sidejo en
Beogrado
- 1948
:
Ligo de Arabaj ?tatoj
unuflanke estigis en
Gaza Sektoro
palestinan
registaron, kun
muftio
de
Jerusalemo
fronte, proklamante
sendependecon
de la
araba
parto de
Palestino
- 1949
: Unua
nuklea testo
en
Sovetunio
- brita, kanada kaj usona registaroj anoncis registron de atoma eksplodo, kion
Moskvo
komence neis, sed poste informis, ke la eksperimento okazis la 29-an de a?gusto
- 1949
: Polaj
astronomoj
de
Universitato de Adam Mickiewicz en Pozna?
malkovris
asteroidon
Posnanio
- 1953
:
Stalinismo
: en
Pollando
fini?is falsigita de komunistoj proceso kontra? false akuzita episkopo
Czesław Kaczmarek
, torturata dum 2,5 jaroj kaj kondamnita al 12 jaroj de mallibero
- 1957
:
Francois Duvalier
gajnis prezidentan baloton en
Haitio
i?ante sanga diktatoro
- 1959
:
Telefona
interligiteco inter
E?ropo
kaj
Usono
ekfunkciis
- 1960
:
Malio
proklamas sin sendependa post disi?o de la
Federacio Malio
- 1964
:
Novjorko
: premiero de la
muzikalo
Violonisto sur la tegmento
- 1968
: Oni sukcese finis translokigon - sub gvido de pola
egiptologo
Kazimierz Michałowski
- de la
templo
de
Ramseso la 2-a
en
Abu Simbel
- 1974
:
Unui?intaj Nacioj
agnoskis
Organiza?on por Liberigo de Palestino
kaj ?ian estron
Jaser Arafat
kiel oficialajn plenrajtigitojn de la
palestina popolo
- 1975
: En
San Francisko
okazis nesukcesinta
atenco
kontra? prezidento de Usono
Gerald Ford
- 1976
:
A?strio
: malfermi?is
Shopping City Sud
, la plej granda a?etcentro en A?strio kaj eble en la tuta
E?ropo
- 1979
: Usona spiona
satelito
observis super la
Hinda Oceano
ekbrilon devenantan ver?ajne de sekreta
nuklea testo
farita de
Israelo
a?
Sud-Afriko
- 1980
:
Golfa Milito
:
Iraka-irana milito
komenci?is
- 1981
:
Francio
: unua
TGV
-trajno ektrafikis itinere de
Parizo
-
Liono
- 1989
: Premiero de la usona
televida serio
Baywatch
- 1989
:
Internacia Paralimpika Komitato
fondi?is
- 1989
: Militista ?ambro de Supera Tribunalo nuligis kondamnon al
mortpuno
el 1983 kontra?
Zdzisław Najder
- 1989
: En Pollando refondi?is
Sendependa Asocio de Studentoj
, malfondita dum la
milita stato en Pollando
- ekvivalento de
"Solidareco"
- 1991
:
Manuskriptoj de la Morta Maro
unuafoje estis montritaj al la
publiko
- 1993
:
Ab?azaj
ribelantoj pafalterigis grundi?antan en
Su?umo
kartvelan
aviadilon
Tu-154B
- 106 personoj pereis
- 1994
:
National Broadcasting Company
elsendis unuan epizodon de
situacia komedio
Friends
- 1997
: La plej granda
rusia
financa piramido
MMM
bankrotis
? malaperis 1,5
miliardoj
da dolaroj
- 1997
:
Pollando
: ?enerala Armea Prokurejo senkulpigas kolonelon
Ryszard Kukli?ski
, kiu malka?is agresajn planojn de la
Ru?a Armeo
kontra?
E?ropo
- 1999
: En
Rjazan
(
Rusio
) oni preventis la kvinan el la serio de
bombaj atencoj kontra? lo?ejoj en Rusio
? la? parto de opozicio kaj
Aleksandr Litvinenko
por provoki la
duan rusan-?e?enan militon
, ?ar
la unuan rusoj malgajnis
, kaj prezidentigi
Vladimir Putin
, estron de specialaj servoj
- 2004
: Usona aventureca
televida serio
Lost
elsendita
- 2006
:
Hassan Nasrallah
, gvidanto de la
Hizbulaho
, proklamis "Dian Venkon" kontra?
Israelo
en la
Dua Libana Milito
- 2010
: 12 personoj pereis kaj pli ol 70 vundi?is en bomba
atenco
en irana urbo
Mehabad
, farita dum defilado en la 30-a datreveno de la eksplodo de
iraka-irana milito
- 2013
: En bomba
atenco
de sinmortiginto kontra? katolika
pre?ejo
en pakistana
Pe?avaro
85 personoj pereis kaj 145 estis vunditaj
- 2013
:
Kristandemokrata Unio de Germanio
kaj
Kristan-Sociala Unio en Bavario
sub gvido de kanceliero
Angela Merkel
gajnis
parlamentan baloton en Germanio
- 2014
: Prezidento de Pollando
Bronisław Komorowski
funkciigis registaron de
Ewa Kopacz
- 2015
: Usona federacia ju?ejo verdiktis, ke
a?torrajto
de Warner/Chappell Music al la teksto de la plej populara
anglalingva
kanto
Happy Birthday to You
malvalidas
- 2018
:
Katolikismo
- 2019
:
Varsovio
: solena ?tata entombigo en
Panteono
-
Ma?zoleo
de Senflekseblaj
Anatemitaj Soldatoj
, 22 viktimoj de
komunistaj krimoj
, laste identigitaj en la
Instituto pri Nacia Memoro
el la
stalinisma
periodo 1946-1954 ? la? pritakso oni verdiktis kelke da miloj de
mortpunoj
kaj murdis kun torturoj ?. 50 mil personojn
- Invado de Rusio en Ukrainion
- 2022
: 211-a tago de la rusa
agreso
: Pasinttage ukraina
aviado
21-foje atakis malamikajn poziciojn, oni paffaligis rusan
helikopteron
Mi-24
, kaj 2
senpilotajn aviadilojn
; ukraina
artilerio
kaj raketaj ta?mentoj faris 280 fajrajn misiojn trafinte 2 komandejojn en
?ersono
,
municiejojn
kaj
radiostacion
, sudfronte rusoj perdis 41 soldatojn, 4 tankojn, 12 armeajn veturilojn kaj raketan sistemon
Buk
; nokte Viktor Medved?uk, amiko de
Putin
, estis liberigita kontra? 200 ukrainaj soldatoj, kies signifa parto post brutalaj
torturoj
trafis al
malsanulejoj
, kaj kontra? la?vicaj 55 rusaj
militkaptitoj
? 5 komandantoj de Regimento "Azov" el
Mariupolo
, kiuj estos internigitaj en
Turkio
; la? Sekureca Servo de Ukranio regopovoj de t.n.
Donecka Popola Respubliko
instigas
infanojn
de 13 ?is 17 jaroj partopreni, akompane de plenkreskuloj, pse?doreferendumon;
vico
de
rusoj
fu?antaj anta? anoncita
mobilizo
?e la
landlimo
kun
Kartvelio
atingas 7,5 km de longeco
- Mondreago: En
Novjorko
?efoj de
diplomatio
"konfirmis, ke la ?tatoj de grupo
G7
laboras favore al la helpo al Ukrainio pri nutra?a kaj energetika sekureco";
NATO
deklaris, ke neniam agnoskos fikciajn
referendumojn
de
Rusio
en
Donbaso
kaj partoj de okupataj
?ersona provinco
kaj
Zapori?a provinco
por ilia ali?o al Rusio; du
armeaj spacoj
en
Hispanio
i?is alireblaj ekzercocele por 19 ukrainaj armeanoj;
Germanio
pretas akcepti rusiajn
dizertintojn
- 1515
:
Anna de Kleve
, kvara edzino de
Henriko la 8-a (Anglio)
(m.
1557
)
- 1552
:
Bazilo la 4-a ?ujskij
,
caro
de Rusio, la lasta el
Rjurik dinastio
,
oma?inta al la pola re?o
Sigismondo la 3-a Vasa
dum la
Granda Malordo
(m.
1612
)
- 1593
:
Matthaus Merian
, svisa-germana grafikisto kaj eldonisto (m.
1650
)
- 1601
:
Anna de A?strio
, re?ino de Francio, re?ino de
Ludoviko la 13-a
(m.
1666
)
- 1701
:
Anna Magdalena Bach
, dua edzino de
Johann Sebastian Bach
(m.
1760
)
- 1741
:
Peter Simon Pallas
, germana zoologo kaj botanikisto (m.
1811
)
- 1765
:
Paolo Ruffini
, itala kuracisto kaj matematikisto, okupi?inta pri
polinomoj
(m.
1822
)
- 1767
:
Jose Mauricio Nunes Garcia
, brazila klasika komponisto (m.
1830
)
- 1791
:
Michael Faraday
, brita fizikisto kontribuinta al
elektromagnetismo
, fundamento de
elektrokemio
, inventinto de la
Bunsen-bruligilo
kaj konata de la
le?o de Faraday
(m.
1867
)
- 1829
:
Maurice Joly
, franca advokato kaj ?urnalisto, konata de la
Protokoloj de cionaj sa?uloj
(m.
1879
)
- 1845
:
Hartmann Grisar
, germana-a?stra historiisto kaj jezuito (m.
1932
)
- 1863
:
Alexandre Yersin
, franca kuracisto kaj
bakteriologo
(m.
1943
)
- 1863
:
Ferenc Herczeg
, hungara verkisto kaj ?urnalisto, membro de
Societo Kisfaludy
kaj
Hungara Scienca Akademio
(m.
1954
)
- 1867
:
Marton Balazs
, hungara instruisto, etnografo (m.
1948
)
- 1868
:
Peter Kiraly
, hungara verkisto publikiginta en "
Brassoi Lapok
" (m.
1933
)
- 1875
:
Mikalojus Konstantinas ?iurlionis
, litova komponisto, pentristo kaj grafikisto, influinta la
arton
de Litovio, memorigata de ?iurlionis-
muzeo
en
Ka?no
(m.
1911
)
- 1876
:
Andre Tardieu
, ?efministro de Francio (m.
1945
)
- 1882
:
Wilhelm Keitel
, germana
kampmar?alo
,
stabestro
,
militkrimulo
de
Wehrmacht
, subskribinto de la
kapitulaco de Germanio de majo 1945
,
pendumita
pro
krimoj kontra? la homaro
(m.
1946
)
- 1882
:
Franz Martin
, a?stra historiisto kaj arkivisto (m.
1950
)
- 1885
:
Erich von Stroheim
, a?stri-usona re?isoro, aktoro kaj produktoro, stelulo de
muta filmo
(m.
1957
)
- 1885
:
Marcell Benedek
, hungara verkisto, tradukisto (m.
1969
)
- 1887
:
Julia C. Isbrucker
,
nederlanda esperantistino
iniciatinta postmilitan
UK 1920
, kunfondinta
Universalan Ligon
, Honora Membro de
Universala Esperanto-Asocio
kaj de
Internacia Centra Komitato
, edzino de
J. R. G. Isbrucker
, tradukistino i.a. de
Nova Studo pri la Filozofioj de
Rabindranath Tagore
kaj
Walt Whitman
kaj romano
Akbar
(m.
1971
)
- 1891
:
Hans Albers
, germana aktoro kaj kantisto (m.
1960
)
- 1891
:
Gyula Varhelyi
, rumania hungara historiisto, publicisto (m.
1935
)
- 1893
:
Hans Leip
, germana verkisto, konata de la kanto
Lili Marleen
(m.
1983
)
- 1896
:
Elisabeth Selbert
, germana juristino kaj politikistino (m.
1986
)
- 1896
:
Zden?k ?t?panek
, ?e?a aktoro, re?isoro kaj dramisto (m.
1968
)
- 1907
:
Iren Orosz
, rumania hungara ?urnalistino, verkistino (m.
2001
)
- 1909
:
Karl Krumpl
, a?stra tipografo kaj politikisto kaj kontra?fa?isma aktivulo
- 1910
:
Gyorgy Faludy
, hungara poeto, verkisto, tradukisto (m.
2006
)
- 1918
:
Hans Scholl
, germana rezistanto kontra?
naziismo
, membro de
Blanka Rozo
, ekzekutita (m.
1943
)
- 1918
:
Henryk Szeryng
, meksika violonisto, poligloto, tradukisto de la
pola ekzila registaro
(m.
1988
)
- 1920
:
Henryk Zieli?ski
, pola historiisto, profesoro de la
Universitato de Vroclavo
(m.
1981
)
- 1922
:
Chen Ning Yang
, usona Nobel-premiita fizikisto, esploranta
malfortajn nukleajn fortojn
inter
elementaj partikloj
- 1927
:
Bogusław Wolniewicz
, pola filozofo kaj
logikisto
, kreinto de la
ontologio
de situacio, tradukinto kaj komentisto de
Ludwig Wittgenstein
, kritikisto de
psikanalizo
,
marksismo
kaj
fundamentismo
(m.
2017
)
- 1928
:
Jozsef Szekely
, rumania hungara esploristo pri
?ardenkulturo
- 1930
:
Johannes Neuhardt
, a?stra arthistoriisto, arkeologo kaj apostola protonotaro
- 1931
:
Fay Weldon
, brita verkistino (m.
2023
)
- 1932
:
Algirdas Brazauskas
, prezidento de
Litovio
(m.
2010
)
- 1938
:
Dean Reed
, usona kantisto en Sovetunio (m.
1986
)
- 1942
:
Karl Heinz Schaeffer
, germana farmaciisto kaj prezidanto de
Esperanto-Grupo Alena
- 1943
:
Aladar Szilagyi
, rumania hungara ?urnalisto, redaktoro
- 1944
:
Marta Jakobovits
, rumania hungara ceramikistino
- 1958
:
Andrea Bocelli
, itala
opera
kantisto,
tenoro
, komponisto,
blindi?inta
- 1959
:
Viktor Pajuk
, ukraina
instruisto
kaj tradukisto, kunfondinto de
Ukrainia Esperanto-Asocio
,
?efdelegito
de
Universala Esperanto-Asocio
, kompilanto de ukrainlingva
Esperanta antologio
, kunlaboranto de "
Monato
",
vikipediisto
, prezidanto de Esperanto-Societo de
?ikago
, redaktoro de nova?bulteno "Saluton!"
- 1962
:
Nandor Bardi
, hungara historiisto, kunlaboranto de Mez-E?ropa Instituto
- 1965
:
Janos Bing
, hungara vinkomercisto, arta?kolektisto kaj aktoro (n.
1883
)
- 1967
:
Erzsebet B. Fulop
, rumania hungara aktorino
- 1969
:
Pavel Kolobkov
, soveta
spada
skermisto
kaj plurfoja olimpikisto
- 1970
:
Barbara Albert
, a?stra verkistino kaj re?isorino
- 1977
:
Geza Asztalos
, hungara aktoro de la
?tata Teatro Csiky Gergely de Teme?varo
- 1977
:
Erwin Gall
, rumania hungara arkeologo
- 1979
:
Roberto Saviano
, itala verkisto kaj ?urnalisto
- 1987
:
Orsolya Lang
, rumania hungara poetino, fotistino
- 530
:
Felikso la 4-a
, katolika papo, sanktulo
- 1253
:
D?gen
, japana
bik?uo
, fondinto de la budhisma skolo
s?t?
de
zeno
(n.
1200
)
- 1253
:
Venceslao la 1-a
, re?o de ?e?io el dinastio
Pr?emislidoj
(n.
1205
)
- 1345
:
Henriko Planta?eneto
, angla
grafo
, nepo de
Henriko la 3-a
, kontribuinta al desurtronigo de
Eduardo la 2-a
(n.
1281
)
- 1457
:
Petro la 2-a
,
duko de Bretonio
(n.
1418
)
- 1482
:
Filiberto la 1-a de Savojo
, duko de
Savojo
kaj
Piemonto
(n.
1465
)
- 1520
:
Selim la 1-a
,
sultano
de
Otomana Imperio
, konkeristo (n.
1470
)
- 1539
:
Guru Nanak
, fondinto kaj
guruo
de
sikismo
, la unua el dek majstroj de la
religio
, kiu ligas
islamon
kun
hinduismo
(n.
1469
)
- 1554
:
Francisko Vazquez de Coronado
, hispana konkeranto, malkovrinto de
Nov-Meksikio
,
Arizono
,
Koloradio
kaj
Kansaso
(n.
1510
)
- 1566
:
Johannes Agricola
, germana
humanisto
kaj protestanta reformisto komencinta disputon pri
antinomismo
(n.
1494
)
- 1691
:
Johano Georgo la 3-a (Saksio)
, germana princelektisto kaj regna mar?alo (n.
1647
)
- 1752
:
Peter Apor
, hungara magnato kaj historiisto (n.
1676
)
- 1768
:
Inocen?iu Micu-Klein
, episkopo de
rumana grek-katolika eklezio
, iniciatinto de la movado skolo de
Transilvanio
, reprezentanto de la rumana nacia renaski?o (n.
1692
)
- 1774
:
Klemento la 14-a
, papo, franciskano, teologo (n.
1705
)
- 1776
:
Nathan Hale
, usona
kapitano
de la
Kontinenta Armeo
dum
Usona Revolucio
, unua spiono kaj
nacia heroo
(n.
1755
)
- 1797
:
Christiane Becker-Neumann
, germana aktorino (n.
1778
)
- 1814
:
August Wilhelm Iffland
, germana aktoro kaj dramisto (n.
1759
)
- 1826
:
Johann Peter Hebel
, germana verkisto, parlamentano (n.
1760
)
- 1828
:
?aka
, tribestro kaj ?tatestro de
zuluoj
, unuigintoj de la
triboj
, murdita (n. ?irka?
1787
)
- 1837
:
William George Horner
, brita matematikisto patentiginta
zootropon
(n.
1786
)
- 1848
:
James Dunlop
, a?stralia astronomo, esplorinto de
duoblaj steloj
(n.
1793
)
- 1859
:
Samuel Prepelitzay
, hungara advokato, teatromecenato (n.
1790
)
- 1873
:
August Breithaupt
, germana mineralogo (n.
1791
)
- 1883
:
Ferdinand Breunung
, germana komponisto, dirigento kaj pianisto (n.
1791
)
- 1893
:
Mozes Berde
, hungara advokato kaj politikisto (n.
1815
)
- 1902
:
Jozsef Bokor
, hungara aktoro (n.
1838
)
- 1906
:
Oscar Levertin
, sveda simbolisma verkisto, profesoro (n.
1862
)
- 1912
:
Gy?z? Gyarfas
, hungara in?eniero pri ?osekonstruado (n.
1855
)
- 1914
:
Alain-Fournier
, franca verkisto (n.
1886
)
- 1921
:
Ivan Vazov
, bulgara verkisto, historiisto, politikisto, enestanta en
Nova Esperanta Krestomatio
kaj
Tutmonda Sonoro
(n.
1850
)
- 1932
:
Saxton Payson
, usona operkantisto,
Esperanto-verkisto
kaj tradukisto, prezidanto de
Esperanto-Asocio de Norda Ameriko
(n.
1842
)
- 1938
:
Tamas Em?d
, hungara poeto, ?urnalisto, verkisto (n.
1888
)
- 1949
:
Sam Wood
, usona
filmre?isoro
(n.
1883
)
- 1956
:
Frederick Soddy
, angla Nobelpremiita kemiisto, kreinto de la
nocio
izotopo
(n.
1877
)
- 1969
:
Aleksandras Stulginskis
, prezidento de Litovio (n.
1885
)
- 1970
:
Janko Alexy
, slovaka
eldonisto
, pentristo kaj verkisto (n.
1894
)
- 1976
:
Nazarena Caruana
,
malta
esperantisto, kunfondinto de
Malta Esperanto-Societo
(n.
1935
)
- 1985
:
Axel Springer
, germana eldonisto kaj ?urnalisto, fondinto de eldona
konzerno
(n.
1912
)
- 1988
:
Rezs? Sugar
, hungara komponisto kaj profesoro (n.
1919
)
- 1989
:
Irving Berlin
, usona komponisto kaj kanta?toro (n.
1888
)
- 1989
:
Istvan Lakatos
, rumania hungara muzikhistoriisto (n.
1895
)
- 1990
:
Gizella B. Fejer
, rumania hungara tradukistino (n.
1922
)
- 2003
:
Armand Pien
, belga televida veterprognostisto (n.
1920
)
- 2007
:
Marcel Marceau
, franca aktoro (n.
1923
)
- 2013
:
Alvaro Mutis
, kolombia poeto, romanisto kaj
eseisto
(n.
1923
)
- 2019
:
Sandor Sara
, hungara re?isoro kaj kameraisto (n.
1933
)
- 2022
:
Jorge Fons
, meksika filmre?isoro (n.
1939
)
- 2022
:
Edward Mosberg
, pola judo travivinta
holoka?ston
(n.
1926
)
- 2023
:
Giorgio Napolitano
, prezidento de Italio 2006-2015 (n.
1925
)
La
22-a de septembro
estas (la?
gregoria kalendaro
):