Map o'r Lan Orllewinol
Y Lan Orllewinol
yw'r enw ar un o
Diriogaethau Palesteinaidd
yn y
Dwyrain Canol
ar lan orllewinol
Afon Iorddonen
, rhwng
Israel
yn y gorllewin a
Gwlad Iorddonen
yn y dwyrain. Un o'r symbolau yn erbyn Israel yw merch ifanc o'r enw
Ahed Tamimi
, a garcharwyd heb dreial yn 2017 am herio plismyn arfog.
Mae'n cynnwys bryniau
Judaea
a
Samaria
a rhan o ddinas
Jeriwsalem
. Mae prif ddinasoedd a threfi'r Lan Orllewinol yn cynnwys
Jenin
,
Nablus
, dwyrain
Jeriwsalem
,
Bethlehem
,
Ramallah
,
Hebron
a
Jericho
. Ceir hefyd ddinas newydd
Rawabi
.
Yn rhan o
Balesteina
yn sgil yr
Ail Ryfel Byd
, daeth i feddiant Gwlad Iorddonen ar ol cadoediad
1949
a sefydlu gwladwriaeth Israel. Cafodd ei meddiannu eto gan Israel yn y
Rhyfel Chwe Diwrnod
Israel-Arabiaidd (
1967
).
Newidiodd polisiau gweinyddiad y Lan Orllewinol yn sgil arwyddo
cytundeb Oslo II
ym
1995
gan
Yasir Arafat
a
Yitzak Rabin
. Rhannwyd y tir yn dri chategori gweinyddol ardaloedd A, B ac C (nid yw'r ardaloedd yn ddi-dor), ac 11 dalgylch. Ar hyn o bryd, mae ardaloedd A, B ac C yn cynrychioli 17%, 24% a 59% o'r arwynebedd yn ol eu trefn. Mae awdurdod sifil llawn gan yr
Awdurdod Cenedlaethol Palesteina
yn ardal A, gweinyddir ardal B ar y cyd rhwng yr Awdurdod ac Israel, tra bod ardal C dan reolaeth Israelaidd llawn. Mae'n debyg fod 98% o boblogaeth Palesteina yn byw yn ardaloedd A a B.
Erys nifer o drefedigaethau Israelaidd ar y tir mwyaf ffrwythlon yn y gorllewin. Mae Israel yn dal ei gafael ar y rhan fwyaf o'r trefedigaethau, nifer o'r ardaloedd gwledig, y ffyrdd, y cyflenwad d?r, yr awyr uwch y Lan gyfan, a'r ardaloedd ar y ffiniau.
Mae Israel wedi codi
mur
rhyngddi a'r Lan Orllewinol.
Map o'r trefedigaethau a chaedigaethau ers Ionawr
2006
. Yr ardaloedd melyn yw'r prif drefi Palesteinaidd. Ardaloedd milwrol caedig, ar ffin y trefedigaethau, neu ardaloedd a ynysir gan Fur Israelaidd y Lan Orllewinol yw'r ardaloedd pinc golau. Gwladychiadau Israelaidd, allbyst a chanolfannau milwrol yw'r ardaloedd pinc tywyll. Dengys y lein du llwybr y Mur.
