Tuzlanski kanton Тузлански кантон Kanton Federacije Bosne i Hercegovine
Zastava Grb
Lokacija Tuzlanskog kantona na karti Bosne i Hercegovine .
Dr?ava		Bosna i Hercegovina
Entitet		Federacija Bosne i Hercegovine
Glavno sjedi?te i najve?i grad		Tuzla 44°32′21.9″N 18°40′30.1″E  /  44.539417°N 18.675028°E  / 44.539417; 18.675028
Slu?beni jezik		bosanski srpski hrvatski [1]
Pismo		Latinica ?irilica [1]
Etni?ke grupe		88,2% Bo?njaci 5,3% Hrvati 1,6% Srbi 4,9% Ostali [2]
Upravni oblik		Parlamentarna federalna jedinica
?  Premijer		Irfan Halilagi? ( SDA )
?  Predsjednik skup?tine		?arko Vujovi? ( DF )
Zakonodavstvo		Skup?tina
Historija
-	Vance?Owenov plan (ideja o podjeli BiH na pokrajine)	januar 1993.
-	Va?ingtonski sporazum (ideja o podjeli BiH na kantone)	18. mart 1994.
-	Dejtonski sporazum (podjela BiH na entitete, FBiH na kantone)	14. decembar 1995.
-	Uspostavljeni kantoni	12. juni 1996. [3]
-	Progla?en Ustav kantona	25. juni 1997. [4]
Povr?ina
? Ukupno		2.649 km 2
Stanovni?tvo
? Ukupno ( 2013 )		445.028 [2]
?  Gusto?a		167,99/km 2
? Procjena (2022)		431.938 [5]
HDI  (2021)		0.773 [6]  ( visok )
Valuta		Konvertibilna marka ( BAM )
Vremenska zona		UTC +1 ( EET )
? Ljeti ( DST )		UTC +2 ( EEST )
Format datuma		D. M. GGGG. ( NE )
Voza?ka strana		desna
Pozivni broj		+387 35
ISO 3166 kod		BA-03 (do 27. novembra 2015)
Internetska domena		.ba

Tuzlanski kanton ( TK ) jest jedan od deset kantona Federacije Bosne i Hercegovine , Bosna i Hercegovina . Sastoji se od grada Tuzle i jo? 12 op?ina.

Tuzlanski kanton na sjeverozapadu, sjeveroistoku i istoku grani?i sa Republikom Srpskom , na sjeveru sa Br?ko distriktom , te na jugu i zapadu sa Zeni?ko-dobojskim kantonom . Po rezultatima popisa stanovni?tva 2013. sa 445.028 ^[7] stanovnika Tuzlanski kanton je najmnogoljudniji i sa 168 stanovnika/km ² nakon Sarajevskog kantona najgu??e naseljeni kanton u Federaciji Bosne i Hercegovine, dok je sa povr?inom od 2.649 km ² ?esti po povr?ini u FBiH, ?to ?ini 10,14% povr?ine Federacije i 5,17% teritorije Bosne i Hercegovine. Do 1999. godine Tuzlanski kanton je nosio ime Tuzlansko-podrinjski kanton .

Geografija [ uredi | uredi izvor ]

Kanton je smje?ten u sjeveroisto?nom djelu Bosne i Hercegovine , koje na jugu karakteri?u izrazito planinsko podru?je ( Konjuh , Javornik i Ozren ), doline rijeka Spre?e i Tinje u centralnom dijelu, dok se od sjeverozapada prema jugoistoku kantona nalaze masivi Skipovca, Trebave i Majevice. Nadmorska ve?ina u kantonu se kre?e od 150 metara na sjeveru do 1328 metara nadmorske visine na vrhu planine Konjuh . Tuzlanski kanton ima umjereno-kontinentalnu klimu sa prosje?nom godi?njom temperaturom od oko 10,1 °C i prosje?nom koli?inom padavina sa oko 908,6 l/m. Najtopliji mjesec u godini je juli, dok je najhladniji januar.

Kroz Tuzlanski Kanton teku rijeke Spre?a , Tinja , Drinja?a i Sapna , koje pripadaju slivovima rijeka Drina i Bosna . Osim toga, na podru?ju Tuzlanskog kantona postoje i jezera kao Modrac , Snje?nica , Bistarac , ?i?ki Brod , Vidara , Hazna . ^[8]

Prirodne ljepote [ uredi | uredi izvor ]

Ovo podru?je se o?ituje velikim turisti?kim potencijalom. Pored rijeka , planinskih rje?ica i brzaka stvoreno je i egzistira nekoliko ve?ih i manjih vje?ta?kih jezera ? Modrac , Bistarac , Hazna , Vidara , Snje?nica , Ma?kovac , Vijenac i novoizgrađeno Panonsko jezero .

Modrac je akumulaciono jezero u Bosni i Hercegovini sa povr?inom od 17 km ² , udaljeno 10 km od Tuzle . Ulaganjem privatnog i dr?avnog kapitala, jezero Modrac pretvoreno je u mjesto za odmor u kontinentalnom dijelu Bosne i Hercegovine. Izgrađeni su mnogi turisti?ki objekti, pje??ana pla?a sa igrali?tima za odbojku, tenis i nogomet. Jezero daje mogu?nosti za bavljenje sportovima na vodi, ribolovom , plivanjem.

Na podru?ju op?ine Kladanj datira veliki ?umski potencijal, preko planine Konjuh . Također, postoje dvije poznate pe?ine: Djevoja?ka i Debravska pe?ina . Jezero Hazna se nalazi u Grada?cu , blizu centra grada, posjeduje pla?e, restorane i igrali?ta. Atrakcije Srebrenika su kombinacija ?umsko-planinskog, ravni?arskog i rije?nog potencijala, a isti?u se kupali?ta, ribogojili?ta, kao i prelijepa planina Majevica . Velika blaga podru?ja ?ine mineralni i termalni izvori od kojih su neki iskori?teni za banjska lje?ili?ta ? Slana banja u Tuzli; Banja Ilid?a u Grada?cu; Kladanjska voda kod Kladnja.

Historija [ uredi | uredi izvor ]

Na prostoru dana?njeg Tuzlanskog kantona, ljudi su ?ivjeli jo? u paleolitu . To potvrđuje arheolo?ki nalazi: Kamen kod u??a Usore u Bosnu , Makljenovac kod Doboja , Kr?evine kod Brijesnice, Barice kod Gornje Orahovice. Iz vremena neolita otkriveno je vi?e lokaliteta naselja u Gornjoj Tuzli , Tuzli , Kori?a Hanu kod Gra?anice, Ra?ljevu , Tramo?nici i Skugri?u kod Grada?ca . Ova nalazi?ta su pripadala vin?anskoj kulturnoj grupi. Najpoznatije nekropole ste?aka su sa?uvane na podru?ju Kladnja , Banovi?a , Kalesije , ?ivinica , Lukavca , Tuzle , Teo?aka i Sapne .

Mnogi ste?ci na ovim lokalitetima su oboga?eni zanimljivom i vrijednom ornamentikom i predstavljaju zanimljiv umjetni?ki izraz toga vremena. Naj?e??i motivi na ste?cima su: polumjesec, zvijezda, ljiljan, sunce, kri?, ?tit i ma?. Natpisi na pojedinim ste?cima su pisani bosan?icom .

Postoje franjeva?ki samostani (izgrađeni su u periodu od 1378. do 1460. godine) u Gornjoj Tuzli , Tuzli , Teo?aku , Koraju i drugim lokalitetima.

Trenutno djeluje vi?e listova, radio i televizijskih stanica. Ve?ina ih se deklarira kao nezavisni. Grad Grada?ac ima Stari Grad ?iji je kompleks vrlo zanimljiv. U Srebreniku se nalazi Dom kulture, u kojem se odr?avaju zna?ajne kulturne manifestacije. Poznata kula Zmaja od Bosne , Muzejska zbirka, Banja Ilid?a i Centar za kulturu i informisanje, predstavljaju pravo blago kulturne ba?tine.

Historija dana?njeg Tuzlanskog kantona po?inje kao Tuzlansko-podrinjski kanton 18. marta 1994, potpisivanjem Va?ingtonskog sporazuma . Pet godina kasnije, Tuzlansko-podrinjski kanton dobiva svoje dana?nje ime - Tuzlanski kanton.

Politika i administracija [ uredi | uredi izvor ]

Tuzlanski kanton je prema zakonu jedan od deset kantona Federacije Bosne i Hercegovine , koji je jedan od dva entiteta Bosne i Hercegovine. ^[9]

Tuzlanski kanton ima vlastitu zakonodavnu , izvr?nu i sudsku vlast . Kao i svaki od kantona u FBiH, Tuzlanski kanton posjeduje vlastiti ustav , skup?tinu , vladu, simbole , te mu pripadaju niz isklju?ivih nadle?nosti ( policija , obrazovanje , kori?tenje prirodnih resursa, prostorna i stambena politika , kultura), dok su neke nadle?nosti podijeljene između kantonalne i federalne vlasti ( zdravstvo , socijalna za?tita , promet ).

Građani Tuzlanskog kantona svake ?etiri godine na op?im izborima glasaju za ukupno 35 zastupnika u Skup?tini Tuzlanskog kantona. Na osnovu rezultata op?ih izbora 2022. godine trenutnu vladu Tuzlanskog kantona sa?injava koalicija između Stranke demokratske akcije (SDA), Demokratske fronte (DF), nezavisnih zastupnika, dok je trenutni premijer Irfan Halilagi? (SDA).

Na lokalnom nivou građani Tuzlanskog kantona glasaju svake ?etiri godine na lokalnim izborima za lokalnu vlast u 7 op?ina i 6 gradova.

Op?ina	Broj naselja	Broj stanovnika (2013)	Gusto?a (km 2 )	Povr?ina (km 2 )
Banovi?i	20	22.773	123,1	185
?eli?	20	10.502	75	140
Doboj Istok	6	10.248	250	41
Grad Gra?anica	23	45.220	209,4	216
Grad Grada?ac	34	39.340	180,5	218
Kalesija	28	33.053	164,4	201
Kladanj	48	12.348	37,3	331
Grad Lukavac	44	44.520	132,1	337
Sapna	13	11.178	94,7	118
Grad Srebrenik	49	39.678	160	148
Teo?ak	10	7.424	256	29
Grad Tuzla	66	110.979	377,5	294
Grad ?ivinice	29	57.765	198,5	291
Tuzlanski kanton	390	445.028	168	2649

Stanovni?tvo [ uredi | uredi izvor ]

Tuzlanski kanton prema popisu iz 2013. godine ima 445.028 stanovnika, ?ime je najmnogoljudniji kanton u Federaciji Bosne i Hercegovine, dok je sa gusto?om od 168 stanovnika/km ² nakon Sarajevskog drugi po gusto?i u FBiH. Osim Kladnja, kojeg odlikuje brdsko-planinsko podru?je i veoma rijetko naseljen te ?eli?a, mjesto koje je srednje naseljeno, Tuzlanski kanton ?ine veoma gusto naseljena podru?ja, od kojih je glavni grad Tuzla najnaseljeniji.

2016. godine u?e??e osoba starijih od 65 godina iznosi 10,4%, udio radnog kontingenta stanovni?tva 71,5% i udio osoba između 0-14 godina iznosi 18,1%. ^[10]

Sastav stanovni?tva
	2013.	1991.
Osoba	445 028 (100,0%)	502 418 (100,0%)
Bo?njaci	392 356 (88,16%)	334 843 (66,65%) 1
Hrvati	23 592 (5,301%)	39 846 (7,931%)
Bosanci	8 027 (1,804%)	?
Srbi	7 058 (1,586%)	83 268 (16,57%)
Nisu se izjasnili	3 444 (0,774%)	?
Muslimani	2 839 (0,638%)	?
Romi	2 821 (0,634%)	?
Bosanci i Hercegovci	2 302 (0,517%)	?
Ostali	992 (0,223%)	10 151 (2,020%)
Nepoznato	763 (0,171%)	?
Albanci	409 (0,092%)	?
Jugoslaveni	151 (0,034%)	34 310 (6,829%)
Turci	66 (0,015%)	?
Crnogorci	65 (0,015%)	?
Makedonci	54 (0,012%)	?
Slovenci	51 (0,011%)	?
Pravoslavci	27 (0,006%)	?
Ukrajinci	11 (0,002%)	?

1. ¹ Modalitet Muslimani se danas ozna?ava kao modalitet Bo?njaci .

Privreda i infrastruktura [ uredi | uredi izvor ]

Privreda [ uredi | uredi izvor ]

Najva?nija privredna grana Tuzlanskog kantona je industrija . Podru?je kantona raspola?e raznovrsnim resursima, na ?emu je izrastao ?irok dijapazon industrijske proizvodnje. Ugalj i kamena so , dva su najva?nija mineralna resursa ove regije. Solno le?i?te je jedino ove vrste u Bosni i Hercegovini, dok je prema rezervama uglja ovaj prostor najve?e energetsko podru?je Bosne i Hercegovine. Industrijski proizvodi i razne robe, koji su stizali na ove prostore, potiskivali su tradicionalnu zanatsku proizvodnju i ?ar?ijsku trgovinu. ^[11]

Sa preko miljardu tona rezervi mineralnih sirovina i 100-godi?njom tradicijom eksplotacije, Tuzlanski kanton je najzna?ajaniji rudarsko-industrijski bazen u Bosni i Hercegovini. 2009. godine u rudnicima Tuzlanskog kantona je proizvedeno oko 4,6 miliona tona uglja, od ?ega najvi?e u rudnicima Kreka (2,7 miliona tona). Ve?ina tog uglja se sagorjeva kasnije u Termoelektrani Tuzla , koja je sa instalisanom snagom od 715 MW najve?e energetsko postrojenje Bosne i Hercegovine. Taj sektor ekonomije broji i veoma zna?ajne investicije, kao ?to su izgradnja novog bloka TE Tuzla ili planiranje izgradnje termoelektrane u Banovi?ima.

Osim energetske industrije i rudarstva, zna?ajne privredne grane su sa vi?e od 4000 radnika metalna industrija (npr. Cimos u Grada?cu ili TTU u Tuzli), drvna industrija sa oko 2700 zaposlenih (npr. Isowood u Gra?anici ili Izazov u Kalesiji), prehrambena industrija i poljoprivreda sa 2000 zaposlenih (npr. Pivara ili Bony iz Tuzle), tekstilna industrija (npr. Intral BH ) i hemijska industrija sa 2400 zaposlenih (npr. Sisecam Soda u Lukavcu ili Solana Tuzla , koja je jedina solana u BiH). Sa 114.102 hektara poljoprivrednog zemlji?ta, ?to ?ini 49% ukupne teretorije kantona, poljorprivreda je također veoma va?an sektor u TK. ^[12]

Prosje?na plata u Tuzlanskom kantonu iznosi 739 KM. Najve?a plata ispla?ena je u Tuzli (874 KM), a najmanja u Doboj Istoku (532 KM).

Infrastruktura [ uredi | uredi izvor ]

Saobra?aj [ uredi | uredi izvor ]

Putevi [ uredi | uredi izvor ]

Kroz Tuzlanski kanton prolaze sljede?i magistralni putevi:

Sa zapada na istok: Magistralni put M4 ( Novi Grad ? Karakaj ) i M19.2 (Kladanj ? Vlasenica )

Sa juga na sjever: Magistralni put M1.8 ( Ora?je ? Tuzla) i M18 ( Bijeljina ? ??epan Polje )

Ukupna du?ina magistralnih puteva u Tuzlanskom kantonu iznosi 249,89 km. ^[13]

?eljeznica [ uredi | uredi izvor ]

Kroz Tuzlanski kanton prolaze pruge Doboj-Tuzla (kroz Lukavac i Tuzlu), pruga Tuzla-Zvornik (kroz Kalesiju i Tuzlu) i pruga Br?ko-Banovi?i (kroz Banovi?e, ?ivinice, Tuzlu i Srebrenik).

Aviopromet [ uredi | uredi izvor ]

Međunarodni aerodrom Tuzla (TZL), smje?ten u Gornjim Dubravama 15 kilometara od Tuzle, je nakon Sarajevskog aerodroma drugi najprometniji aerodrom u Bosni i Hercegovini, sa ukupno 311.398 putnika (2016). ^[14]

Javni prijevoz [ uredi | uredi izvor ]

Centar javnog prijevoza Tuzlanskog kantona je Tuzla. Sa vi?e od pola miliona putnika na godi?njem nivou i ukupno 35 prijevoznika koji operatuju preko nje, tuzlanska autobuska stanica je najve?a u TK i jedna od najve?ih u Bosni i Hercegovini. Sa autobuskih stanica TK postoje brojne autobuske linije prema inostranstvu i drugim gradovima u Bosni i Hercegovini. ^[15]

Iako kroz TK prolaze ukupno tri pruge, nakon ukidanja ?eljezni?ke linije Sarajevo-Beograd 2012. godine samo jo? na pruzi Doboj-Tuzla postoji redovan putni?ki promet, pa su tako samo Lukavac i Tuzla u okviru lokalne linije Tuzla-Doboj spojeni na putni?ku mre?u ?eljeznica Federacije Bosne i Hercegovine. Iz Doboja postoji mogu?nost presjedanja u mre?u brzih vozova BH Voz prema Banjoj Luci i Sarajevu (pa iz Sarajeva preko Mostara dalje prema ?apljini ), ?ime su Lukavac i Tuzla spojeni sa svim najve?im gradovima u Bosni i Hercegovini. ^[16]

Obrazovanje [ uredi | uredi izvor ]

U Tuzlanskom kantonu postoje ukupno 32 dr?avne srednje ?kole i brojne osnovne ?kole. Univerzitet u Tuzli , jedini u Tuzlanskom kantonu, broji ukupno 11 fakulteta i tri akademija te 15.000 studenata. ^[17]

Zdravstvo [ uredi | uredi izvor ]

Glavna bolnica u TK je Univerzitetski klini?ki centar Tuzla , koja je jedna od pet ustanova tercijarnog nivoa zdravstvene za?tite u Bosni i Hercegovini. Pored toga, postoji jo? jedna op?a bolnica u Gra?anici, specijalna bolnica "Centar za srce BH" (jedna od pet u BiH) te brojni domovi zdravlja .

Politika [ uredi | uredi izvor ]

Kantonalna skup?tina [ uredi | uredi izvor ]

Skup?tinu kantona na osnovu Op?ih izbora u BiH 2022. sa?injava 35 zastupnika. ^[18]

Stranka		Broj glasova	%	Ukupan broj mandata
	Stranka demokratske akcije	60.559	30,20	13
	Socijaldemokratska partija BiH	37.156	18,53	8
	Demokratska fronta ? Građanski savez	20.705	10,32	4
	Pokret demokratske akcije	16.102	8,03	3
	Stranka za Bosnu i Hercegovinu	10.755	5,36	2
	Narod i pravda	10.606	5,29	2
	Socijaldemokrate Bosne i Hercegovine [a]	8.002	3,99	2
	Na?a stranka	7.062	3,52	1
Ukupno:		170.947		35

Također pogledajte [ uredi | uredi izvor ]

• Administrativna podjela Bosne i Hercegovine

Napomene [ uredi | uredi izvor ]

1. ^ SD BiH je u Tuzlanskom kantonu nastupila u koaliciji sa strankom Zeleni pokret .

Reference [ uredi | uredi izvor ]

Vanjski linkovi [ uredi | uredi izvor ]

Commons ima datoteke na temu: Tuzlanski kanton

• Slu?beni sajt Tuzlanskog kantona Arhivirano 24. 9. 2011. na Wayback Machine