O
baloncesto
ye un
esporte
de pilota chugato con as mans entre dos equipos de cinco chugadors, que miran de meter-ie una
pilota
adintro d'a
canasta
esfendita por l'equipo contrario, con l'obchectivo de conseguir mas puntos que l'adversario, tot respectando as
reglas d'o chuego
. O suyo inventor estio
James Naismith
, profesor d'educacion fisica d'a
YMCA Training School
(huei
Sprinfild Colleg
) d'Sprinfield, en l'aviento de
1891
.
[1]
Iste esporte y as suyas competicion son regulatas a nivel internacional por a
Federacion Internacional de Baloncesto
(FIBA) establita en 1932 y que tien a suya seu en
Chenova
,
Italia
, tien cinco confederacions Europa, America, Asia, Africa y Oceania. En
Europa
s'encarga a
Confederacion Europea de Baloncesto
(FIBA Europa), en
Espanya
a
Federacion Espanyola de Baloncesto
(FEB) y en
Aragon
a
Federacion Aragonesa de Baloncesto
(FAB).
O baloncesto tamien ye practicato por personas disminuitas fisica y psiquicament con reglas especificas ta els, ta as primeras bi ha competicions en
cadieras de ruedas
, y o chuego y os campionatos son regulatos por a
Federacion Internacional de Baloncesto en Cadiera de Ruedas
(IWBF d'as suyas siglas en
angles
).
Cal dicir que bels historiadors atribuyen a os
mayas
l'invencion d'o baloncesto,
[2]
que chugaban un esporte ritual pareixito dito
tlachtli
.
Pero o chuego moderno tenio o suyo orichen en os
Estaus Unius
en l'anyo
1891
, inventato por
James Naismith
,
[3]
que yera profesor d'educacion fisica d'a
YMCA Training School
(huei Sprinfild Colleg) situata en
Springfield
(
Massachusetts
) y a qui s'encargo que inventase un esporte que se chugase a cubierto por que os hibiernos d'esa parti d'o pais yeran muit frios y no se podeba fer actividat fisica a l'exterior. Mientres o
sieglo XX
o baloncesto se fizo popular, primerament con l'arribada de
militars
americanos mientres a
Primera Guerra Mundial
que popularizo iste esporte en Europa y dimpues por a creyacion d'a
Federacio Internacional de Basquet
en l'anyo
1932
,
[4]
y a suya inclusion en o programa d'os
Chuegos Olimpicos
como
esporte olimpico
dende os
Chuegos Olimpicos de 1936
celebratos en
Berlin
,
[5]
terminaron de fer-lo popular por tot o mundo.
Pareixe que en zaguerias d'os
anyos 1920
ya bi heba actividat baloncestistica en
Zaragoza
y concretament en o
CN Helios
pero no ye gaire claro. Una vegata pasata a
guerra civil
, en os
anyos 1940
bi ha constancia de bels equipos como La Salle, Helios, Iberia y o Cerbuna en Zaragoza y d'a
UD Huesca
en
Huesca
.
[6]
En a temporata 1958-59 partecipa o primer equipo aragones en a
Liga Espanyola de Baloncesto
, o
CD Iberia
de Zaragoza y en a temporata siguient tambe puyaria de categoria a seccion de baloncesto d'o CN Helios qui chugo nomas una temporata renunciando y a suya plaza fue ocupada por a seccion de baloncesto d'o Real Zaragoza.
Equipos de baloncesto importants en Aragon
[
editar
|
modificar o codigo
]
Categoria principal:
Equipos de baloncesto d'Aragon
.
- Obchetivo d'o chuego
: L'obchetivo d'o chuego ye de ficar una pilota en una
cesta
posata a una altura determinata seguntes unas
reglas
y limitacions estableixitas.
- Pista de Chuego
: A pista a on se chuga ye un rectanglo de 12-15 metros d'amplaria y de 22-28 de largaria dividito en dos mitaz iguals. En o centro d'a linia bi ha un cerculo de 3,6 metros de diametro. Por dencima d'as linias de fondo a una
altaria
de 3,05 m y a una profundidat de 1,20 m estan situatas as cestas. Paralela y a 5,80 m d'a linia de fondo bi ha a linia de tiros libres. Bi ha una atra linia semicercular conoixita como linia de 3 puntos que dista 6,75 m d'a canasta.
- Durada
: Un partiu seguntes as reglas d'Europa, y as d'a
FIBA
, ye dividito en cuatre partis de 10 minutos cadagun dende a categoria cadete. Un partiu tien una durada total de 40 minutos de tiempo real sin de contar, os tiempos muertos, cuan a pilota sale fuera y atras interrupcions. En categorias de edaz inferiors a durada ye proporcional ta la edat d'os chugadors. En as ligas americanas ye de cuatre cuartos de 12 minutos a l'
NBA
y de dos partis de 20 minutos en a
NCAA
.
- Equipos
:
- Chugadors: En a pista de chuegos nomas poden chugar 5 chugadors por equipo, y ye a cantidat minima ta prencipiar un partiu.
- Suplents: Puet haber-hi-e dica 7 chugadors suplents con opcion ta chugar registratos.
- Entrenadors: A soben bi ha dos entrenadors por equipo, un de principal y un atro ta funcions secundarias. En as millors ligas puet haber-hi mes, especializatos en aspectos d'os chuegos (esfensa, ataque, tacticas entre d'atras.)
- Arbitros
: En a mayor parti d'os partius dos arbritros son os encargatos ta dirichir o partiu, pero en as ligas mes importants bi ha tres. En categorias inferiors a soben nomas bi ha un arbitro.
- Mesa d'anotadors
: A mesa d'anotadors y as personas que la componen son os encargatos de controlar totas as incidencias d'o partiu, puntuacion, tiempos muertos, tiempo de chuego y faltas personals entre d'atras y fa l'acta d'o partiu.
- Pasos
: Ye una infraccion que ye relacionata con o bote d'a pilota y l'abance de la persona que la porta. Dimpues de botar a pilota y agafar-la no se pueden dar mas de dos pasos sin soltar-la bien ta pasar-la o tirar a canasta. Tamien puet fer-se ista infraccion dan un paso antis de botar a pilota.
- Doples
: Ista infraccion es fa cuan un chugador bota a pilota con as dos mans, si bota agafa la pilota y la torna a botar sin que garra persona la toque antis y cuan un chugador salta con a pilota agafada y torna a o suelo sin pasar, tirar u soltar a pilota.
- Campo atras
: L'equipo que ataca una vegata trescruza a linia d'o meyo campo con a pilota no puet tornar a pilota a suyo campo.
- Faltas
:
- Falta personal
: cuan un chugador contacta con cualsiquier parti d'o suyo cuerpo con un adversario y li causa una desventacha o ye beneficiato. Ista accion puet estar feta en ataque o en esfensa y estara penalizata con una falta personal y a pilota ta l'atro equipo, cuan un chugador arriba a cinco faltas sera eliminato y no chugara mas en o partiu, en a NBA 6 faltas.
- Falta antiesportiva
:
- Falta tecnica
: Ye una infraccion que penaliza o comportamiento indebito d'un chugador, entrenador o tecnico en un partiu de baloncesto. L'equipo contrario podra fer un tiro libre y continuar con a posesion d'a pilota dimpues chungando-la dende a linia de banda u de fondo.
- Falta descalificante
: Ye una infraccion considerata grave feita por cualsiquier miembro de l'equipo (chugadors, tecnicos y asistents), por cualsiquier accion considerata antiesportiva grave (
barallar
-se, insultar, etc.), tamien ye considerata una falta descalificant l'acumulacion de dos faltas tecnicas. Ye penalizata con a descalificiacion d'o responsable de l'acto y l'equipo contrario tirara un o dos tiros libres, dimpues chugara la pilota dende la linia de banda u de fondo.
- Piez
: Un chugador no puet tocar a pilota con os piez aconsiguiendo una ventacha, ista accion estara penalizata con a posesion de pilota ta l'equipo contrario.
- Zona
: Un chugador no puet estar mas de tres segundos en ista zona cuan o suyo equipo chuga en ataque. L'equipo sera penalizato con a perda d'a posesion d'a pilota.
Categoria principal:
Competicions de baloncesto
.
- A
NBA
(En angles:
National Basketball Association
) ye una liga profesional de baloncesto d'os
Estatos Unidos
y, seguntes bel especialista, a millor liga d'o mundo.
- L'
ACB
, ye a primera division d'a liga de baloncesto profesional d'
Espanya
.
- Hellenic Basketball.