Afghanischtan
(Af??nist?n;
?????????
) isch es Land im Mittlere Oschte. Im Weschte granzs an
Iran
, im Sude und Oschte a
Pakischtan
, und im Norde a
Turkmenischtan
,
Usbekistan
,
Tadschikistan
, und
China
. Afghanischtan isch eis vo de armschte Lander i de Walt.
De Name
Afghanischtan
stammt vomene Name fur d Paschtune:
Afghane
. D Afghane sind d Begrunder vom moderne Afghanischtan.
St?n
isch Persisch fur Land.
Afghanischtan wird huufig als e Chruuzig vo Zentralasia aaglueged. S Land isch vo verschidene Lander bsetzt gsi, wie zum Biischpil em
Persische Riich
, em Mongoleriich vom
Dschinghis Khan
, oder em Riich vom
Alexander em Groosse
.
Als Staat im moderne Sinn isch Afghanischtan 1746 underem Durrani Riich is Labe gruefe worde. S
Vereinigte Chonigriich vo Grossbritannie
hat aber Afghanischtan bis 1919 kontrolliert.
Zwusched 1933 und 1973 hat Afghanischtan zum letschte Maal e stabili Regierig ghaa: underem Chonig Mohammed Zahir Shah. 1978 isch Afghanischtan
kommunistisch
worde. Im gliiche Jaar no hand d
Amerikaner
aagfange e Widerstandsbewegig z unterstutze. D
Mujahideen
hettet solle d
Sowjetunion
inen Chrieg zieh. Wil d Regierig z Afghanischtan scho zimli schwach gsi isch, hat d Sowjetunion 1979 Truppe uf Afghanischtan gschickt. 1989 hat d Sowjetunion d Truppe wider abzoge.
De Chrieg z Afghanischtan isch demit aber nonig ume gsi. Bis 1994 hand sich d
Taliban
chone zimli duresetze und hand fascht s ganze Land kontrolliert.
2001 het e Koalition under de Fuerig vo de
USA
Afghanischtan erobered. 2002 isch dr Hamid Karzai zum Presidant gwalt worde.
Afghanischtan wird vom Hamid Karzai gfuert, eme Presidant, wo vo de Amerikaner uusgwalt und vom Volk bestatigt worde isch. D Amerikaner und anderi
NATO
-Lander hand Truppe z Afghanischtan presant. D Laag isch immer nonig stabil.
Z Afghanischtan gits 34 Provinze
(velayat):
Badakhshan, Badghis, Baghlan, Balkh, Bamiyan, Daikondi, Farah, Faryab, Ghazni, Ghowr, Helmand, Herat, Jowzjan, Kabul, Kandahar, Kapisa, Khost, Konar, Kondoz, Laghman, Lowgar, Nangarhar, Nimruz, Nurestan, Oruzgan, Paktia, Paktika, Panjshir, Parvan, Samangan, Sar-e Pol, Takhar, Vardak, und Zabol.
Charte vo Afghanischtan
Z Afghanischtan hats vili
Barge
. Im Norde und Sudwescht hats Ebene. Nowshak isch mit 7485m die hochschti Erhebig im Land. I vilne Gebiet faalts a Trinkwasser. Afghanischtan hat heissi Summer und chalti Winter.
Arbebe
sind nod salte.
Die groschte Stett sind
Kabul
, Herat, Jalalabad, Mazar-e Sharif und Kandahar.
Afghanischtan isch sehr arm und labt vor allem vo Viizucht. Chriegerischi Usernandersetzige und a Turri (1998?2001) hand de Wirtschaft zuegsetzt.
Opium
isch eis vo de wichtigschte Produkt.
Z Afghanischtan gits vili verschideni ethnischi Gruppe. Die folgende Zaale sind Schetzige vo de USA: Tadschike 33 %, Paschtune 36 %, Hazara 10 %, Uzbeke 12 %, Turkmene 3?4 %, Baloche 2 %, anderi 4 %.
Die meischte Afghane sind
Muslim
.
Hinduismus
und
Sikhismus
sind wiiteri Religione. Uber Jahrhunderti hats z Afghanischtan e
judischi
Minderheit ghee, mit einige Hunderttuusig Glaubige. I de letzschte paar Jaar sind ali verschwunde, wil si vor de Taliban gfluchdet sind.
I de vile Chrieg z Afghanischtan sind vili Dankmaler zerstort worde.
D Afghane sind bekannt fur iri Riitereie.
Vor de Taliban hat s z Kabul e labigi Musigszene ghee, wo alti und neui afghanischi Musig gschpilt worde isch.
Au nooch em Sturz vu dr Taliban isch dr Islam Staatsreligion bliibe. Uf dr Ibertritt vume Muslim zue ere andere Religion stot d'Dodesstrof, das finde die maiste Lut, au die gmassigte, fer richtig. Fraue han ? wie scho under dr Taliban ? e gsellschaftlichs Labe, wo vo dem vo de Manner trennt isch ? des heisst, dass es keini offetliche Platz git, wo Fraue sich traffe channte, praktisch iberhaupt keini, un dass si guet dra tuen, sich, wenn si ussem Hus gonn, sich unter ere Burka z verberge, sall isch e Art Ganzkorperschleier. Offetliche Sport isch Fraue dementsprechend verbote. D Analphabetequote isch nooch iber 30 Johr Burgerchrieg extrem hoch. Fraue sin vu ere Allgmeinbildig wittist usgschlosse, siht mer vum erlaubte Studium vum
Koran
ab.
- ↑
Central Statistics Organization of Afghanistan
Archivlink
(Memento vom 21. Februar 2014 im
Internet Archive
)
:
Statistical Yearbook 2012?2013
Archivlink
(Memento vom 17. Janner 2014 im
Internet Archive
)
:
Area and administrative Population
33.933333333333
66.183333333333
Koordinate:
34°
N
,
66°
O