Henry V x? Monmouth
Vua Henry V qua net v? c?a m?t h?a s? vo danh.
Vua n??c Anh ; Thai t? nhi?p chinh Phap ; Huan t??c x? Ireland ; Hoang than x? Wales ; Cong t??c x? Lancaster; Cong t??c x? Cornwall
T?i v?	21 thang 3 n?m 1413 ? 31 thang 8 n?m 1422
đ?ng quang	9 thang 4 n?m 1413
Ti?n nhi?m	Henry IV
K? nhi?m	Henry VI
Thong tin chung
Sinh	( 1386-09-16 ) 16 thang 9 n?m 1386 Monmouth , x? Wales
M?t	31 thang 8 n?m 1422 (1422-08-31) (35 tu?i) Chateau de Vincennes , Phap
An tang	Westminster Abbey , London
Ph?i ng?u	Catherine c?a Phap
H?u du?	Henry VI, Qu?c v??ng n??c Anh
Hoang t?c	Lancaster
Than ph?	Henry IV
Than m?u	Mary x? Bohun
H?c v?n	The Queen's College
Ch? ky

Henry V ( 16 thang 9 n?m 1386 ^[1] ? 31 thang 8 n?m 1422 ) la vua n??c Anh cai tr? t? n?m 1413 t?i khi b?ng ha. Trong tri?u đ?i ng?n ng?i c?a minh, vua Henry V đa đ?t đ??c nhi?u chi?n cong vang d?i trong cu?c chi?n tranh Tr?m N?m v?i n??c Phap ^[2] , gop ph?n đ?a v??ng qu?c Anh v??n len hang c??ng qu?c hung m?nh b?c nh?t chau Au th?i Trung C? . La nhan v?t chinh trong v? k?ch cung ten Henry V c?a William Shakespeare , ong đ??c xem nh? m?t trong nh?ng v? vua chi?n binh l?y l?ng nh?t trong l?ch s? n??c Anh.

D??i tri?u đ?i c?a vua cha la Henry IV, hoang t? Henry đa tich l?y nhi?u kinh nghi?m tr?n m?c khi đan ap cac cu?c n?i lo?n c?a Owain Glynd?r ? x? Wales va gia t?c Percy vung Northumberland trong tr?n Shrewsbury . Sau đo, hoang t? Henry đong vai tro quan tr?ng trong tri?u đinh khi vua Henry IV lam b?nh n?ng, nh?ng nh?ng b?t đ?ng gi?a hai cha con đa d?n đ?n nhi?u cu?c xung đ?t chinh tr?. N?m 1413, khi vua Henry b?ng ha, hoang t? Henry n?m quy?n cai tr? đ?t n??c va ti?p n?i khat v?ng con dang d? c?a t? tien_tr? thanh vua n??c Phap.

N?m 1415 , Henry tuyen chi?n v?i Phap, ti?p di?n cu?c chi?n tranh Tr?m N?m gi?a hai qu?c gia. Tai n?ng quan s? ki?t xu?t c?a vua Henry V đa giup quan Anh gianh chi?n th?ng t?i tr?n Agincourt , đ?a ong g?n h?n v?i ngai vang n??c Phap. L?i d?ng nh?ng chia r? chinh tr? trong tri?u đinh Phap, quan Anh ti?p t?c thon tinh ph?n l?n lanh th? x? l?c l?ng, d?n đ?n s? sap nh?p vung Normandy vao n??c Anh l?n đ?u tien k? t? gi?a th? k? XIV.

Sau khi ky hi?p ??c Troyes v?i Phap (1420), vua Henry V tr? thanh nhi?p chinh va thai t? (dauphin) t??ng lai c?a v??ng qu?c Phap, đ?ng th?i, ong k?t hon v?i V??ng n? Catherine c?a Phap . Tuy nhien, vua Henry V đ?t ng?t qua đ?i 2 n?m sau đo, nen ngai vang đ??c th?a k? b?i ng??i con duy nh?t c?a ong, Henry VI _ v? vua duy nh?t trong l?ch s? cai tr? c? 2 n??c Anh va Phap.

Th?i nien thi?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Xu?t than [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Henry chao đ?i n?m 1386, trong m?t toa thap t?i c?ng c?a lau đai Monmouth (ly gi?i cho ten g?i Henry x? Monmouth ) thu?c x? Wales . Ong la con tr??ng c?a Henry x? Bolingbroke (t?c vua Henry IV sau nay), va Mary de Bohun , khi ba m?i 16 tu?i. Ba Mary m?t khi sinh ? tu?i 24, tr??c khi Henry x? Bolingbroke len ngoi. Henry sinh ra d??i th?i tr? vi c?a ng??i bac h?, Richard II . Do khong co kh? n?ng n?i ngoi (vua Richard đa ch?n ba t??c Mortimer x? March lam ng??i k? v?), n?m sinh c?a Henry c?ng khong đ??c ghi chep chinh th?c. Tren th?c t?, đ?n t?n ngay nay nhi?u tranh lu?n v?n di?n ra xoay quanh vi?c n?m sinh th?c s? c?a ong la n?m 1386 hay 1387. Tuy nhien, theo suy lu?n thi cha m? Henry đa ? Monmouth su?t n?m 1386, con em trai ong la Thomas sinh vao mua thu n?m 1387, nen ngay sinh c?a ong đ??c ghi nh?n chinh th?c la 16 thang 9 n?m 1386.

Ong n?i c?a Henry, John x? Gaunt , la hoang t? th? c?a vua Edward III thu?c nha Plantagenet , đ??c vua cha phong lam cong t??c x? Lancaster n?m 1362 . T? đo, John tr? thanh t? tien c?a nha Lancaster, gia t?c s? cai tr? n??c Anh g?n 70 n?m. V? sau, vua Edward ch?n ng??i chau đich ton, Richard len n?i ngoi (t?c vua Richard II ), va John đ??c ch?n lam c?n v? cho v? vua tr? Richard.

N?m Henry 12 tu?i, cha ong b? đay vi tham gia n?i lo?n va ong đa đ??c vua Richard II trong nom, d?y d? va đ?i x? t? t?. N?m 1399 , Henry thap tung vua Richard t?i Ireland , th?m lau đai Trim ? Meath , m?t đ?a đi?m h?i h?p truy?n th?ng lau đ?i c?a qu?c h?i Ireland .

N?m 1399, ong n?i Henry la John x? Gaunt qua đ?i. Cung n?m đo, vua Richard II b? l?t đ? b?i phe Lancaster_nh?ng ng??i sau đo ton cha ong len ngai vang, t?c vua Henry IV. Ng??i con trai c? Henry đ??c tri?u h?i v? n??c Anh. Trong l? đ?ng quang c?a vua cha, Henry đ??c phong lam Than v??ng x? Wales . Ngay 10 thang 11 n?m 1399 , ong đ??c phong lam Cong t??c Lancaster ^[3] . Ngoai ra, ong con gi? t??c v? cong t??c x? Cornwall , ba t??c x? Chester va cong t??c x? Aquitaine . Theo m?t ghi nh?n g?n đay, Henry đa t?ng theo h?c t?i Queen's College (Oxford), d??i s? h??ng d?n c?a hi?u tr??ng kiem t?ng giam m?c Oxford la Henry Beaufort vao n?m 1399, tr??c khi gi? ch?c giam quan vung Cornwall k? t? n?m 1400 .

Chi?n cong va th??ng tich đ?u đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ch?a đ?y 3 n?m sau đo, Henry tr? thanh ch? huy c?a m?t ph?n quan đ?i Anh, khi ong m?i 16 tu?i. N?m đo ( 1403 ), ong đanh b?i Owain Glynd?r ? x? Wales (do vua Charles VI c?a Phap vi?n tr?) r?i ti?p t?c lam ch? huy canh trai quan Anh d??i quy?n vua cha Henry IV đi tr?n ap thanh cong cu?c n?i d?y do m?t lanh chua Norman Henry 'Hotspur' Percy c?m đ?u t?i tr?n Shrwesbury . Tuy nhien, v? hoang t? tr? suyt m?t m?ng do b? trung m?t m?i ten xuyen qua m?t, nh?ng may m?n s?ng sot nh? đ??c đi?u tr? tich c?c (gi? thi?t cho r?ng ong đa b?t giap b?o v? m?t len đ? co th? ra hi?u l?nh ro rang h?n, khi?n cung th? đ?i ph??ng co th? nh?m b?n vao m?t). Trong su?t nhi?u ngay li?n, quan ng? y hoang gia John Bradmore đa dung m?t ong đ? sat trung v?t th??ng, r?i dung m?t cong c? đ?c bi?t đ? đ?a đ?u m?i ten ra kh?i m?t ong ma khong gay b?t k? ch?n đ?ng nao, tr??c khi dung c?n r?a v?t th??ng. Cu?c ph?u thu?t k?t thuc t?t đ?p, nh?ng v?t th??ng đo đa đ? l?i tren m?t Henry m?t v?t s?o v?nh vi?n nh? ch?ng tich chi?n tranh trong cu?c đ?i ong. Bradmore sau đo đa ghi chep l?i no vao nh?t ky rieng vi?t b?ng ti?ng La-tinh co t?a đ? Philomena . Qua trinh đi?u tr? nay c?ng xu?t hi?n trong m?t tai li?u y thu?t khuy?t danh đ??c vi?t b?ng ti?ng Anh c? vao kho?ng n?m 1446 .

K? t? đo, Henry đa nh?n th?y s? l?i h?i c?a cac cung th? Cheshire nh? vao lo?i cung dai uy l?c c?a h?, khi?n Henry chieu m? l?c l??ng nay th?m gia chi?n tranh v?i Phap khi ong len ngoi, gop ph?n quan tr?ng cho th?ng l?i c?a quan Anh trong tr?n Agincourt .

Tham gia chinh tr??ng va mau thu?n v?i vua cha [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cu?c n?i lo?n c?a Owain Glynd?r đa tieu hao đang k? binh l?c ca nhan c?a Henry. N?m 1408 , khi vua Henry IV lam b?nh n?ng, hoang t? Henry ti?n hanh thau tom quy?n l?c chinh tr?. K? t? thang 1 n?m 1410, nh? s? tr? giup c?a anh em Beaufort (cac th?y va chu c?a ong), Henry đa n?m tr?n quy?n hanh trong tri?u đinh. Henry cho th?y s? khac bi?t v?i vua cha trong chinh sach đ?i n?i va đ?i ngo?i, khi?n vua Henry IV ph?i bai nhi?m con trai minh kh?i chinh ph? t? thang 11 n?m 1411 . Mau thu?n nay t?ng khi?n cho nha Beaufort g?i y cho Henry bu?c cha minh thoai v? , b?i l? no khi?n uy tin c?a hoang t? b? t?n h?i nghiem tr?ng.

Gi? thi?t v? tu?i tr? thi?u ki?m soat [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đa co nh?n đ?nh v? th?i nien thi?u đ?y nong n?i c?a Henry, nh? mo t? c?a Shakespeare , m?t ph?n b?i cac mau thu?n chinh tr?. Tuy nhien, cac s? sach vi?t v? s? nghi?p chinh tr?, quan s?, va th?m chi c? đ?i t? th?i tr? c?a Henry đa bac b? nh?n đ?nh tren. M?t trong s? đo la s? mau thu?n gi?a Henry va t?ng tr??ng ly_cau chuy?n ma tren th?c t? khong co ghi chep c? th? cho đ?n n?m 1531.

M?t cau chuy?n khac la v? hi?p s? Falstaff _m?t ng??i b?n than c?a Henry va nhan v?t quan tr?ng trong v? k?ch Henry V c?a Shakespeare, v?n co ten th?t la John Oldcastle . Ong ta đa đ?ng v? phia gia t?c Lollard đ? ch?ng l?i Henry, khi?n ong b? x? t? vai n?m sau khi Henry len ngoi, khi?n gia đinh c?a ong ph?i đ?i h? thanh Fastolf. Ngoai ra, cac đ?i th? chinh tr? khac bao g?m Thomas Arundel, t?ng giam m?c c?a Canterbury c?ng b? Henry h? b? sau khi ong n?i ngoi vua cha Henry IV vao n?m 1413 (theo Thomas Walsingham), bi?n ong tr? thanh m?t con ng??i khac, th?n tr?ng h?n, đi?m đ?m h?n.

Cai tr? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Len ngoi [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay 20 thang 3 n?m 1413 , vua Henry IV b?ng ha. Ng??i con trai c? Henry len n?i ngoi, đ?ng quang ngay 9 thang 4 cung n?m t?i tu vi?n Westminster , t?c vua Henry V. Nghi l? di?n ra gi?a m?t c?n bao tuy?t kinh hoang, nh?ng ph?n đong d? lu?n th?i đo l?i khong cho đo la đi?m g?. Vua Henry đ??c mo t? la ''ng??i cao l?n (kho?ng 6 feet 3 inch), g?y, v?i mai toc đen đ??c t?a tron phia tren hai tai, trong khi ben d??i đ??c c?o nh?n. M?t Henry h?ng hao v?i chi?c m?i nh?n, con đoi m?t anh len tia sang nh? m?t con s? t? kieu hanh''.

đ?i n?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Henry V đa thay đ?i t?t c? sach l??c đ?i n?i đ??c thi hanh khong nh?t quan d??i th?i Henry IV va xay d?ng m?t chinh sach duy nh?t đ??c ap d?ng cho c? v??ng qu?c. đ?u tien, Henry tuyen b? r?ng n??c Anh d??i s? cai tr? c?a ong s? tr? thanh trung tam đ?u nao m?i m?t, gop ph?n thuc đ?y s? th?ng nh?t đ?t n??c trong hoa binh. Vua Henry V xoa b? m?i hi?m khich tr??c đay: ph?c h?i danh d? cho vua Richard II , tr?ng d?ng ba t??c Edmund Mortimer x? March ; t??c v? va lanh đ?a c?a t?t c? quy t?c b? đo?t m?t d??i tri?u đ?i Henry IV đ?u đ??c khoi ph?c. Luc b?y gi?, gia t?c Glynd?r v?n n?i d?y ? nhi?u n?i tren kh?p n??c Anh. đ?u n?m 1415, vua Henry V đ? ngh? an xa va gi?ng hoa v?i Maredudd,con trai c?a Owain, t? đo cu?c n?i lo?n c?a gia t?c nay ch?m d?t h?n.

Tuy nhien, vua Henry c?ng th?c hi?n hang lo?t đ?ng thai quy?t li?t nh? thanh tr?ng phe Lollard n?m 1414, d?n đ?n vi?c x? t? cac th? l?nh n?i d?y, bao g?m v? thieu s?ng John Oldcastle , b?n than c?a nha vua vao cu?i n?m 1417.Vi v?y, trong su?t tri?u đ?i c?a Henry, n??c Anh khong ph?i ch?ng ki?n b?t k? m?t cu?c kh?ng ho?ng nghiem tr?ng nao, ngo?i tr? Am m?u Southampton nh?m đ?a ba t??c Mortimer len ngai vang do Henry (lanh chua x? Scrope) va ba t??c Richard x? Cambridge (ong n?i c?a v? vua sang l?p nha Tudor , Edward IV ). Tuy nhien, ba t??c Mortimer v?n trung thanh v?i vua Henry V, khi?n am m?u nay b? l?t t?y.

K? t? thang 8 n?m 1417, Henry V đi tien phong trong vi?c c?i cach, đ?a ti?ng Anh c? lam ngon ng? chinh th?c thay cho ti?ng Phap tren toan lanh th? Anh qu?c, va ong la v? vua đ?u tien dung ti?ng Anh trong giao ti?p ca nhan k? t? cu?c chinh ph?t c?a ng??i Norman 350 n?m tr??c. Nhi?u th? k? sau đo, ti?ng Anh ti?p t?c phat tri?n va truy?n ba r?ng rai kh?p th? gi?i khi th?i k? th?c dan Anh cai tr? 1/4 di?n tich th? gi?i vao th? k? XVIII-XIX. Hi?n nay, thanh t?u c?a vua Henry gop ph?n đ?a ti?ng Anh tr? thanh ngon ng? ph? bi?n nh?t th? gi?i va c? trong l?ch s? nhan lo?i.

đ?i ngo?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngo?i giao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Sau khi ?n đ?nh n?i b? n??c Anh, vua Henry V ti?p t?c th?c hi?n cac chinh sach ngo?i giao v?i cac qu?c gia ? l?c đ?a Chau Au . Ong k?t minh v?i đ? qu?c đan M?ch thong qua hon nhan gi?a em gai ong, cong chua Philippa , va vua n??c nay la Erik nha Pomerania n?m 1406. Tr??c đo, m?t ng??i em gai khac c?a vua Henry la cong chua Blanche đa k?t hon v?i th? hi?n lien bang Rhine đ??ng nhi?m Louis III t? n?m 1402 .

Ngoai ra, vua Henry V c?ng co quan h? m?t thi?t v?i vua Sigismund c?a Hungary (hoang đ? La Ma Th?n Thanh sau nay), khi Sigismund tr? thanh trung gian hoa gi?i gi?a Anh va Phap, gop ph?n giup cho hi?p ??c Troyes đ??c ki k?t, đ?a Henry tr? thanh ng??i cai tr? th?c t? c?a hai n??c Anh-Phap sau nay

Chinh sach ngo?i giao v?i n??c Phap l?i la m?t s? khac bi?t. M?t s? s? sach đ?i sau cho r?ng Henry đa đ??c h?i đ?ng qu?c gia khuyen ti?p t?c chi?n tranh v?i Phap vi tr??c đay h? đa xui gi?c va b?o tr? cho Owain Glynd?r n?i lo?n ch?ng l?i n??c Anh đ? th?a c? thon tinh vung Aquitaine c?a Anh. Ben c?nh đo, n?i b? tri?u đinh n??c Phap đang kh?ng ho?ng, khi vua Phap la Charles VI m?c b?nh hoang t??ng, cho r?ng c? th? ong ?y đ??c lam b?ng kinh, trong khi ng??i con trai l?n nh?t con s?ng c?a Charles v?n con tr? tu?i va la m?t ng??i thi?u quy?t đoan. Quan tr?ng h?n c?, cac v? vua ti?n nhi?m nha Plantagenet t? th?i vua Edward III đa tranh gianh ngai vang n??c Phap. T? đ?u n?m 1415, vua Henry V b?t đ?u tim ngu?n kinh phi cho cu?c chi?n. Ngoai ngu?n thu? thu, ph?n l?n chi?n phi đ??c vua Henry vay m??n t? Richard Whittington _m?t nha buon n?i ti?ng, đ?ng th?i la đ?i tac uy tin d??i th?i vua Richard II va Henry IV. ^[4] G?n nh? toan b? ph?c s?c trong cung đi?n đ?u đ??c mang ra th? ch?p đ? vay ti?n.

Chi?n tranh Anh-Phap (1415) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay 12 thang 8 n?m 1415, vua Henry V d?n quan v??t eo bi?n Manche , đ?n thanh ph? c?ng Harfleur (mi?n b?c n??c Phap) va bao vay thanh ph? nay trong g?n 1 thang, tr??c khi chi?m đ??c no vao ngay 22 thang 9. Quan Anh đa t?n th?t 30% quan s?, ch? y?u la do b?nh ki?t l? _m?t b?nh truy?n nhi?m d? gay t? vong th?i b?y gi?. Sau đo, quan Anh ti?p t?c hanh quan đ?n Calais , m?c cho s? c?nh bao c?a h?i đ?ng quan s?.

Tr?n Agincourt [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vao ngay 25 thang 10 (ngay l? thanh Crispin ), kho?ng 30.000 k? binh Phap giap m?t 6.000 quan Anh c?a vua Henry tren m?t canh đ?ng t?i lang Agincourt . M?c du r?t m?t m?i, đoi ?n va b? ap đ?o quan s?, vua Henry đa c? v? tinh th?n chi?n đ?u c?a quan Anh, b?ng m?t cu?c hung bi?n đ?y loi cu?n, đ??c bi?t đ?n la cu?c di?n thuy?t ngay l? thanh Crispin . V?i tai n?ng quan s? đa đ??c ki?m ch?ng trong h?n 10 n?m chinh chi?n, vua Henry nhanh chong b? tri đ?i hinh, v?i tr?ng tam la l?c l??ng cung th? Cheshire-Wales ma ong tam đ?c, cung v?i s? y?m tr? c?a b? binh. M?t khac, vao đem tr??c tr?n chi?n, m?t c?n m?a l?n đa khi?n m?t đ?t tr? nen l?y l?i, hinh thanh đ?a hinh b?t l?i cho k? binh Phap. K?t qu?, h? b? sa l?y trong v?ng bun ma khong th? pha tan phong tuy?n quan Anh, đ?ng th?i b? đ?t vao t?m b?n hi?u qu? c?a cung th? đ?i ph??ng.

Chi?n th?ng ? Agincourt đ??c xem la m?t trong nh?ng chi?n cong hi?n hach nh?t c?a quan Anh trong chi?n tranh Tr?m N?m, sanh ngang v?i tr?n Crecy (1346) va tr?n Poitiers (1356).

Trong th?i gian di?n ra tr?n đanh, Henry ra l?nh x? t? cac tu binh Phap, m?c du m?t vai quy t?c co th? đ??c trao tr? đ? đ?i l?y chi?n l?i ph?m. Nha s? h?c Cambridge Brett Tingley cho r?ng cac tu binh Phap co th? n?i d?y khi ph?n l?n quan Anh đ?i m?t v?i đ?t xung kich cu?i cung c?a k? binh đ?i ph??ng, bu?c vua Henry ph?i ra quy?t đ?nh nay. Tuy nhien, đi?u nay đa khi?n cac chi?n d?ch ti?p theo c?a quan Anh g?p tr? ng?i b?i s?c khang c? quy?t li?t t? cac thanh ph? Phap, khi ng??i Phap c?m th?y khong co đ??ng s?ng n?u đ?u hang ng??i Anh.

Tom l?i, th?ng l?i ? Agincourt qua goc nhin c?a ng??i Anh ch? la b??c kh?i đ?u cho chi?n d?ch khoi ph?c lanh th? đa m?t tr? l?i s? cai tr? c?a n??c Anh, đ?ng th?i m? ra c? h?i kh? quan đ? vua Henry V lam vua Phap.

Lam ch? eo bi?n Manche [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1416 , Phap lien minh v?i C?ng hoa Genoa _m?t th? l?c hang h?i hung m?nh b?c nh?t chau Au đ??ng th?i, bao vay Harfleur do ng??i Anh ki?m soat, nh?m chi?m l?i h?i c?ng quan tr?ng nay. đ? b?o v? Harfleur, vua Henry đa c? em trai ong, cong t??c John x? Bedford ch? huy h?i quan xu?t phat t? m?i Beachy vao ngay 14 thang 8. Ngay hom sau, cong t??c Bedford đanh b?i lien quan Phap-Genoa vao b?o v? thanh cong Harfleur sau m?t cu?c h?i chi?n keo dai 7 gi? đ?ng h?, nh?ng cong t??c Bedford đa t? tr?n. Sau đo, Henry ky hi?p ??c Canterbury v?i Phap, d??i s? ch?ng ki?n c?a hoang đ? Sigismund , t?o ti?n đ? cho s? ch?m d?t tinh tr?ng ly giao Tay ph??ng trong giao h?i Anh .

Chi?n d?ch n??c Phap (1417-1419) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Sau khi lo?i b? 2 đ?i th? ti?m tang va sau 2 n?m chu?n b? h?u ph??ng, Henry phat đ?ng m?t cu?c chi?n quy mo l?n vao n?m 1417. Quan Anh chi?m Caen , l?n l??t thon tinh vung H? Normandy m?t cach nhanh chong, tr??c khi c?t đ?t đ??ng lien l?c gi?a Rouen (th? ph? vung Normandy ) va Paris . Vua Henry V ti?n hanh bao vay va s? d?ng phao binh t?n cong thanh ph? nay. đay la m?t trong nh?ng đ?i quan chau Au đ?u tien s? d?ng thu?c sung trong chi?n tranh. Th? nh?ng, quan tr?n th? Roeun khong đ?u hang vi h? tin r?ng đ?u hang ng??i Anh đ?ng ngh?a v?i cai ch?t, nh? t?t c? hang binh Phap t?i Agincourt. đ? ng?n ch?n s? ti?p vi?n t? ben ngoai, vua Henry đa xui gi?c hai gia t?c quy?n l?c nh?t n??c Phap th?i b?y gi? la Bourgogne va Armagnacs gay chi?n l?n nhau, khi?n h?u h?t cac gia đinh quy t?c Phap đ?u b? cu?n vao cu?c n?i chi?n nay.

Nhi?u tu?n sau đo, Rouen thi?u l??ng th?c tr?m tr?ng, đ?c bi?t la ph? n? va tr? em, bu?c h? xong ra c?a thanh c?u xin vua Henry v?i hy v?ng r?ng quan Anh m? vong vay cho h? thoat kh?i thanh ph? đang đoi khat va b?nh t?t nay. Nh?ng vua Anh t? ch?i. Sau đo, r?t nhi?u ng??i dan Rouen ch?t đoi, xac ch?t la li?t kh?p đ??ng ph?. đo c?ng la luc cu?c n?i chi?n Bourgogne-Armagnacs len cao trao, khi?n Rouen b? co l?p hoan toan va ng??i dan b?t đ?u tuy?t v?ng vi khong đ??c chi vi?n. K? sach chia r? n?i b? c?a vua Henry đa phat huy tac d?ng.

Cu?i cung, thang 1 n?m 1419, Rouen th?t th?. Nh?ng ng??i Norman ng?n c?n quan Anh b? tr?ng ph?t tan kh?c: Alain Blanchard b? x? t? vi đa treo c? tu binh Anh tren t??ng thanh Rouen; Robert de Livet va Canon de Rouen b? giam c?m t?i Anh su?t 5 n?m sau đo vi đa t? ch?i th?a hi?p v?i ng??i Anh.

Hi?p ??c Troyes [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n thang 8 n?m đo, quan Anh ti?n đ?n sat t??ng thanh Paris. S? s? hai trong tri?u đinh Phap đa khi?n thai t? Phap Charles (vua Charles VII t??ng lai c?a n??c Phap) ra l?nh am sat cong t??c John x? Bourgogne t?i Montereau vao ngay 10 thang 9. Cong t??c m?i c?a Bourgogne, Philip , va c? tri?u đinh Phap đ?u đ?u hang tr??c quan đ?i c?a vua Henry. 6 thang sau đo, hi?p ??c Troyes đ??c ky k?t, qua đo:

• Vua Henry V c?a n??c Anh s? tr? thanh nhi?p chinh va thai t? n??c Phap.
• Vua n??c Anh s? k?t hon v?i con gai c?a vua Charles VI, Catherine c?a Phap .

Ngay 2 thang 6 n?m 1420, vua Henry k?t hon v?i Catherine t?i thanh đ??ng Troyes . đ?n thang 12 n?m 1421, Catherine h? sinh V??ng t? Henry t?i cung đi?n Windsor. đay c?ng la ng??i con duy nh?t c?a vua Henry V va V??ng h?u Catherine, nghi?m nhien tr? thanh ng??i k? v? ngai vang Anh-Phap.

Trong n?a cu?i n?m 1420, vua Henry ti?p t?c chinh ph?c m?t vai cac quy t?c Phap. Thang 6, quan Anh bao vay va chi?m đ??c phao đai Montereau-Fault-Yonne (g?n Paris) vao thang 7. đ?n thang 11, thanh ph? Melun c?ng th?t th?. Vua Henry tr? v? Anh qu?c khong lau sau đo va giao l?i cho ng??i em trai Thomas, cong t??c x? Clarence lam t?ng t? l?nh quan Anh tren đ?t Phap, ti?p t?c chinh ph?c cac quy t?c con l?i.

Chi?n d?ch n?m 1421 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thang 3 n?m 1421, quan Anh do Thomas ch? huy đa th?t b?i tr??c lien quan Phap-Scotland t?i tr?n Bauge va t? tr?n. đ? tr? thu cho em trai va ti?p t?c chi?n d?ch dang d?, ngay 10 thang 6, vua Henry V đich than tr? l?i Phap nh?m ?n đ?nh l?i tinh hinh. T? thang 7 đ?n thang 8 n?m đo, vua Henry ch? huy quan Anh chi?m 2 phao đai Dreux va Chartres . Ngay 6 thang 10, ong bao vay thanh Meaux , tr??c khi chinh ph?c no vao ngay 11 thang 5 n?m 1422. đay c?ng la chi?n d?ch cu?i cung c?a vua Henry V.

B?ng ha [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay 31 thang 8 n?m 1422, vua Henry đ?t ng?t b?ng ha t?i lau đai Chateau de Vincennes ? phia đong Paris, khi ch? m?i 35 tu?i, ? ngoi đ??c 9 n?m. Nguyen nhan cai ch?t c?a ong co th? la do b?nh ki?t l? , khi ong đang bao vay Meaux, vi r?t nhi?u binh linh Anh c?ng m?c b?nh l? trong kho?ng th?i gian nay. Tuy nhien theo nhi?u chuyen gia, b?nh l? khong th? keo dai lau nh? v?y, va h? đ? ngh? r?ng vua Henry ch?t vi b? s?c nhi?t , khi ma ngay tr??c đo, ong đa c??i ng?a m?c giap toan than gi?a tr?i n?ng nong oi ?.

Khong lau sau khi vua Henry b?ng ha, hoang t? Henry ch?a đ?y 1 tu?i len ngoi vua,t?c vua Henry VI ; chu c?a nha vua John, cong t??c x? Bedford , đ??c ch?n lam nhi?p chinh Anh-Phap. Thi th? c?a vua Henry đ??c John Sutton, lanh chua Dudley , đ?a v? n??c Anh va an tang theo nghi l? hoang gia t?i tu vi?n Westminster .

Vua Henry qua đ?i khi ch?a k?p tr? thanh vua Anh đ?u tien cai tr? toan n??c Phap. Nh?ng con trai ong, Henry VI, đa hoan thanh đ??c khat v?ng đo c?a t? tien minh, tr? thanh v? vua Anh duy nh?t trong l?ch s? lam vua n??c Phap. Tuy nhien, Henry đa khong đ? tai n?ng nh? ng??i cha v? đ?i, khi?n cho ngoi vua c?a nha Lancaster b? nha York va nha Tudor chi?m đo?t.

Nh?n đ?nh va vinh danh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cu?c đ?i va tai n?ng c?a vua Henry V co nhi?u đi?m t??ng đ?ng v?i Alexander đ?i đ? c?a Macedonia c? đ?i : c? hai đ?u la nh?ng danh t??ng ki?t xu?t, ch?a bao gi? ch?u th?t b?i tren chi?n tr??ng, đ?c bi?t la cung ch? huy nh?ng quan đ?i nh? be ch?ng l?i cac c??ng qu?c hung m?nh b?c nh?t ? th?i đ?i c?a m?i ng??i (vua Henry đanh b?i đ? qu?c Phap_đ??c xem la truy?n nhan c?a đ? qu?c La Ma, con quan đ?i Macedonia c?a hoang đ? Alexander đanh b?i đ? qu?c Achaemenid Ba T? hung m?nh nh?t th? gi?i c? đ?i). đ?ng th?i, c? hai v? vua chi?n binh nay đ?u qua đ?i khi con r?t tr? (vua Henry V m?t khi 35 tu?i, trong khi Alexander đ?i đ? ch? s?ng đ?n n?m 32 tu?i). Chinh vi s? t??ng đ?ng nay, vua Henry x?ng đang đ??c xem la nh?ng danh t??ng v? đ?i nh?t trong l?ch s?, ben c?nh nh?ng v? qu?c tr??ng chi?n binh v? đ?i khac ngoai Alexander nh? Julius Caesar , Thanh Cat T? Han , Timur , Napoleon Bonaparte , hay Pyotr đ?i đ? . Ngoai ra, vua Henry con co kh? n?ng chinh tr? c?c k? xu?t s?c, th?ng nh?t n??c Anh khong ph?i b?ng b?o l?c, ma b?ng s? bao dung, tha th?, hao phong, s?n sang xoa b? h?n thu ma cung nhau chung s?ng hoa binh. Ngoai ra, vua Henry con la m?t nha c?i cach v? đ?i, đ?a n??c Anh t? m?t đ?o qu?c l?c h?u tr? thanh m?t sieu c??ng hang đ?u chau Au, gop ph?n đ?a ti?ng Anh tr? thanh ngon ng? ph? bi?n nh?t th? gi?i cho đ?n t?n ngay nay. Vua Henry V đ??c li?t vao danh sach 100 Greatest Britons (100 ng??i Anh v? đ?i nh?t). Ong con la nhan v?t c?a cac v? k?ch Henry IV, ph?n 1 , Henry IV, ph?n 2 va Henry V do William Shakespeare sang tac.

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• BBC - History - Henry V (kh. 1387 ? 1422)
• Christopher Allmand , Henry V (Luan đon, 1992)
• Henry V. The Pratice of Kingship , edited by G. L. Harris (Oxford, 1985)
• P. Earle, The Life and times of Henry V (Luan đon, 1972)
• H. F. Hutchinson, Henry V. A Biography (Luan đon, 1967)
• Juliet Barker , Agincourt: Henry and the Battle That Made England (Luan đon, 2005)
• J. H. Fisher, The Emergence of Standard English (Lexington, 1996)

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Henry V c?a Anh .

• J. Endell Tyler. Henry of Monmouth: Memoirs of Henry the Fifth

Volume 1 , Volume 2 at Project Gutenberg

• B?n m?u:Genealogics name
• Henry V Chronology L?u tr? 2007-10-22 t?i Wayback Machine