Space Shuttle

Space Shuttle
	Discovery 'nin, STS-120 goreviyle fırlatılı?ı
Amac	Murettebatlı yorungeye fırlatma ve atmosfere yeniden giri?
Uretici	United Space Alliance ; Thiokol / Alliant Techsystems (SRBs) ; Lockheed Martin / Martin Marietta (ET) ; Boeing / Rockwell (uydu) ;
Men?ei ulke	ABD
Proje maliyeti	211 milyar $ (2012)
Fırlatma ba?ına maliyet	450 milyon $ (2011)
Boyut
Yukseklik	56,1 m (184 ft)
Cap	8,7 m (29 ft)
A?ırlık	2.030.000 kg (4.480.000 lb)
Kademeler	1,5
Kapasite
Alcak Dunya yorungesi (LEO) ; (204 km (127 mi)) icin yuk
A?ırlık	27.500 kg (60.600 lb)
Uluslararası Uzay ?stasyonu (ISS) ; (407 km (253 mi)) icin yuk
A?ırlık	16.050 kg (35.380 lb)
Yer dura?an aktarım yorungesi (GTO) icin yuk
A?ırlık	10.890 kg (24.010 lb) (Hareketsiz ust kademe)
Jeostatik yorunge (GEO) icin yuk
A?ırlık	2.270 kg (5.000 lb) Hareketsiz ust kademe ile
Dunya , donu? icin yuk
A?ırlık	14.400 kg (31.700 lb)
Fırlatma gecmi?i
Durum	Hizmet dı?ı
Fırlatma yerleri	Kennedy Uzay Merkezi , LC-39 ; Vandenberg Hava Kuvvetleri Ussu (kullanılmayan), SLC-6 ;
Toplam fırlatmalar	135
Ba?arı(lar)	133
Ba?arısızlık(lar)	2 ; Challenger ( fırlatma kazası, 7 olum ) ; Columbia ( atmosfere giri? kazası, 7 olum ) ;
?lk ucu?	12 Nisan 1981
Son ucu?	21 Temmuz 2011
Ek motorlar ? Katı roket guclendiricisi
Ek motor sayısı	2
Gucunu veren	2 katı yakıtlı roket motoru
Maksimum itme kuvveti	Her biri deniz seviyesinde 13.000 kN (3.000.000 lbf), (2.650.000 kalkı?)
Ozgul itici kuvvet	242 s (2,37 km/s)
Yanma suresi	124 saniye
Yakıt	Katı (amonyum perklorat kompozit yakıt)
	;
Birinci kademe ? Yorunge aracı + harici tank
Gucunu veren	3 RS-25 (yorunge aracında bulunan)
Maksimum itme kuvveti	5.250 kN (1.180.000 lb f ) toplam, deniz seviyesinden kalkı?
Ozgul itici kuvvet	455 s (4,46 km/s)
Yanma suresi	480 saniye
Yakıt	LH 2 / LOX
Ta?ıdı?ı yolcu veya kargo turu	ABD takip ve veri aktarma uyduları ; Spacelab ; Hubble Uzay Teleskobu ; Galileo ; Magellan ; Ulysses ; Compton Gama I?ını Gozlemevi ; Mir Kenetlenme Modulu ; Chandra X ı?ını Gozlemevi ; ISS bile?enleri ;

Space Shuttle , Space Shuttle programının bir parcası olarak NASA tarafından 1981-2011 yılları arasında faaliyet gosteren, kısmen yeniden kullanılabilir alcak Dunya yorungesi uzay aracıdır . Amacı uzaya gonderilen aracın tekrar tekrar kullanılarak maliyetini azaltmaktı. Zira ABD Uzay Meki?i 120'den fazla ucu? yapmı?tır. Fakat daha sonra yapılan ara?tırmalar tekrar kullanılabilir uzay mekiklerinin eski tip roketlere gore daha maliyetli oldu?unu gosterdi. Bunun sebebi uzay mekiklerinin kullanıldıktan sonra uzun ve pahalı bakımlara ihtiyac duymasıydı.

ABD uzay mekikleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Columbia Uzay Meki?i (1981 - 2003 - kazada tahrip oldu)
Challenger Uzay Meki?i (1983 - 1986 - kazada tahrip oldu)
Discovery Uzay Meki?i (1984-2010)
Atlantis Uzay Meki?i (1985-2011)
Endeavour Uzay Meki?i (1991-2011)

Uzay meki?inin bolumleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Katı yakıt iticiler (Solid Rocket Booster's SRB) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bunlar yandaki resimde uzay meki?inin iki yanında bulunan roketlerdir . Kalkı?ta kullanılırlar; cunku kalkı? sırasında ilk hareketin verilmesi icin buyuk bir itme gerekir ve bu da katı yakıtlı roketlerle yapılabilir. Roketler bırakıldıktan sonra ba? kısımlarında bulunan para?ut acılır ve yava?ca okyanusa du?erler. Okyanustan alınıp tekrar kullanılırlar. Uretildikleri yerden kara yoluyla Kennedy Hava Ussu'ne ta?ındıkları icin parca ?eklinde ta?ınırlar. ?lk ba?ta yedi olan parca sayısı fabrikada kaynak yapılmasıyla dorde du?er. Daha sonra usse ta?ınan bu dort parca Lockheed firması tarafından birbirine monte edilir, kaynak gibi bir eritme i?lemi yapılmaz.

Yakıt Sarnıcı (External Tank ET) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bu da resimde kırmızı olarak gorunen objedir. ?cerisinde meki?in belli bir hız ve yuksekli?e ula?ıncaya kadar kullandı?ı hidrojen bulunur. Mekik, atmosferden cıkıncaya ve yorungeye oturma hızına gelinceye kadar kendi icindeki yakıtı kullanmaz. Hidrojen tankı roketler gibi tekrar kullanılmaz. Du?tu?u yerde parcalanır.

Yorungeci (orbiter) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Uzay meki?inin kullanılma amacı sadece uydu ta?ımak de?ildir. Aynı zamanda icerisinde bulunan laboratuvarlarda yercekimsiz ortamda deneyler yapılır. Ayrıca mekiklerin sıradan roketlere ustunlu?u uzaktan kumandalı kol ile kargosunda bulunan bir yuku istedi?i yuksekli?e bırakabilmesidir.

Ana Motorlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Uzay mekiklerinin 3 adet ana motoru vardır. Bunlar dı? yakıt tankından gelen hidrojeni oksijen ile yakmaktadır ve uzay meki?inin atmosferden cıkmasına yardımcı olmaktadır. Bugune kadar tasarlanan en verimli motorlardır. Bir ana motorun omru 7 saattir ve her bir gorevde yakla?ık 8 dakika kullanılırlar.

On kontrol iticileri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Meki?i yorungeye oturtmak icin geri gitmesi gerekti?inde kullanılırlar.

Yıldız takipcisi (yıldızlara gore yon) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yıldızların yeri ve aralarındaki acı de?i?imine gore meki?in uzaydaki yerini kesin bir ?ekilde belirler. Bir nevi pusuladır.

Uzaktan kumandalı kol [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Meki?in kargosunda bulunan uyduyu gereken yorungeye ta?ıyan mekanik koldur.

Elevonlar (kanat parcaları) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Meki?in Dunya'ya donu?u sırasında yukarı a?a?ı hareketini sa?layan kanat parcalarıdır.

Dumen [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Meki?in Dunya'ya donu?u sırasında sa? sol hareketini sa?layan parcadır.

Govde flapları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Meki?in Dunya'ya donu?u sırasında gerekti?inde yava?lamasını sa?layan (aerodinamik fren) parcadır.

Mekik uzaydaki gorevini bitirdikten sonra normal bir ucak gibi yere iner. ?ndi?i yerden buyuk Boeing jetleriyle alınır ve tekrar fırlatma ussune getirilir. Burada da buyuk paletlerle fırlatma rampasına ta?ınır.

Son ucu? [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

ABD Uzay Mekikleri tasarımlarının hatalı oldu?u ve guvenli olmadıkları gerekcesiyle ele?tirilmi?tir. Mekiklerde bir kaza durumunda personeli kurtaracak bir tahliye sistemi yoktur (bu sistem Soyuz , Apollo ve di?er insanlı uzayaraclarında vardır). Hizmete alınan be? Uzay Meki?i'nden ikisi kazalar sonucunda yok olmu? ve personeli hayatlarını kaybetmi?tir. Bunun sonucunda Uzay Mekikleri, uzay tarihinin en riskli projesi halini almı?tır. Bu nedenle yeni mekikler uretilmemekte olup, var olanlar 2012 yılından itibaren kullanımdan kaldırılmı?tır.

Tipik uzay meki?i alt sistemleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yukseklik denetimi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Uzay gemisi kendini do?ru yonlendirebilmek ve dı? torklara ve kuvvetlere gerekti?i gibi yanıt verebilmek icin yukseklik denetimi sistemine ihtiyac duyar. Yukseklik denetimi alt sistemi, alıcılar ve harekete geciriciler (aktuator) ile birlikte denetim algoritmalarından olu?ur.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

^ ^a ^b Kyle, Ed. "STS Data Sheet" . spacelaunchreport.com . 7 A?ustos 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Mayıs 2018 .
^ Jenkins, Dennis R. (2001). Space Shuttle: The History of the National Space Transportation System . Voyageur Press. ISBN 978-0-9633974-5-4 .
^ ^a ^b "Inertial Upper Stage" . Rocket and Space Technology. Kasım 2017. 7 A?ustos 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 21 Haziran 2020 .
^ Woodcock, Gordon R. (1986). Space stations and platforms . Orbit Book co. ISBN 978-0-89464-001-8 . Eri?im tarihi: 17 Nisan 2012 .
^ Dunbar, Brian (5 Mart 2006). "Solid Rocket Boosters" . NASA. 6 Nisan 2013 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 19 Temmuz 2021 .

[Kyle-1] Kyle, Ed. "STS Data Sheet" . spacelaunchreport.com . 7 A?ustos 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Mayıs 2018 .

[jenkins-2] Jenkins, Dennis R. (2001). Space Shuttle: The History of the National Space Transportation System . Voyageur Press. ISBN 978-0-9633974-5-4 .

[iusb-3] "Inertial Upper Stage" . Rocket and Space Technology. Kasım 2017. 7 A?ustos 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 21 Haziran 2020 .

[woodcock-4] Woodcock, Gordon R. (1986). Space stations and platforms . Orbit Book co. ISBN 978-0-89464-001-8 . Eri?im tarihi: 17 Nisan 2012 .

[SRB_largest-5] Dunbar, Brian (5 Mart 2006). "Solid Rocket Boosters" . NASA. 6 Nisan 2013 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 19 Temmuz 2021 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]