Bu maddenin daha do?ru ve guvenilir bilgi sunması icin guncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi icin tartı?ma sayfasına bakınız.

Somali ?c Sava?ı
Somali hukumeti ve Afrika Birli?i gucleri kontrolunde     Khaatumo gucleri kontrolunde     El-?ebab ve Hizbul ?slam kontrolunde     Somaliland hukumeti kontrolunde
Tarih 1988-gunumuz Bolge Somali Durum Devam ediyor
Kayıplar
300.000 [1] - 400.000 [2] olu

Somali ?c Sava?ı Somali 'de 1988'den bu yana surmekte olan bir silahlı catı?madır .

Siad Barre'ın Du?u?u (1986-1992) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1969 yılında Siad Barre , yonetimi ele gecirdi?inde Sovyet yanlısı Sosyalist bir rejim kurmu?tur. Barre doneminde Etiyopya , Amerika Birle?ik Devletleri yanlısı bir politika izlerken; Somali Sovyet yanlısı bir politika izlemi?tir. Bu donemde ABD yanlısı olan Etiyopya’da bir darbe gercekle?mi? ve Etiyopya’da da Sovyet yanlısı bir rejim kurulmu?tur.

1976 yılında Ogaden bolgesinde isyanlar ba?lamı?tır. ?syanların iyice artması uzerine 1977 yılında Somali ordusu Ogaden bolgesine mudahale etmi?tir. O donem Somali ordusu, Mısır ’dan sonra Afrika ulkeleri arasındaki en guclu ordu konumundadır ve Ogaden bolgesinde onemli ba?arılar elde etmi?tir. Ne var ki Sovyetler Birli?i, Kuba vasıtasıyla Etiyopya’ya destek vermeyi tercih edince Somali ordusu, Kuba ve Etiyopya ordusundan olu?an ittifak kar?ısında yenilmi?tir. Boylece Ogaden bolgesinden geri cekilmek zorunda kalmı?tır. Ya?anan bu yenilgi, Barre rejiminin de sonunu hazırlamı?tır. ^[3] Sivil sava?ın ilk evresini Barre yonetimine kar?ı ba?latılan isyan olu?turmaktaydı. Barre'nin 26 Ocak 1991'de yonetimi yitirmesinin ardından onu yeniden i? ba?ına gecirecek bir kar?ı devrim meydana geldi.

Vah?i ve kaotik bir ortama do?ru evrilen geli?meler bir insan hakları krizi ve anar?i ortamına donu?mu?tur.

Kendini suregelen sava? ortamından uzak tutmak isteyen Somaliland (ulkenin kuzeybatı bolumunde, Cibuti ile Puntland arasında yer alan bolge) ba?ımsızlı?ını ilan etmi? ancak bu giri?im uluslararası kamuoyu tarafından yeterince onemsenmemi?tir.

BM'nin mudahalesi (1992-1995) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

BM Guvenlik Konseyi 'nin 733 ve 746 no'lu kararları uyarınca UNOSOM I adlı gorev olu?turulmu?tur. Gorev, merkezi hukumetin edilgenle?mesi sonucunda bozulan duzenin yeniden sa?lanması amacını gutmekteydi.

3 Aralık 1992 tarihinde kabul edilen 794 no'lu BM Guvenlik Konseyi kararı Amerika Birle?ik Devletleri tarafından yonetilecek bir Birle?mi? Milletler barı? gucu ( UNITAF ) olu?turulmasını ongormekteydi. Barı? gucunun temel gorevi Somali'deki yardım calı?malarını duzenlemek ve ulke capındaki guvenli?i sa?lamaktı. 1993'te bolgeye ula?an barı? gucu askerleri ulkenin guney bolumundeki aclıkla iki yıl suren bir sava?ım vermi?tir.

ABD'nin bolgeye etkin mudahalesini ele?tiren uzmanlar Sovyet yanlısı Ba?kan Mohamed Siad Barre'ın devrilmesinden hemen once ulkenin ucte ikilik bolumunde Conoco , Amoco , Chevron ve Phillips ?irketlerine petrol ayrıcalıkları verildi?ine dikkat cekmektedir. Conoco'nun Mogadi?u 'daki haklarını ABD Buyukelcili?i'ne Amerika Birle?ik Devletleri Donanması 'nın ulkeye geli?inden birkac gun once odunc vermesi de ilgi cekicidir. ^{[4] [5] [6]} Burada ilginc olan, ABD'nin olaya mudahale etmesinin temel nedeninin petrol payını artırma cabası oldu?u iddiasıydı. Ne var ki, Somali'nin bilinen petrol rezervleri cok kısıtlı ve Puntland dı?ındadır. Federal Geci? Hukumeti , yatırımcıları ulkede barı? yeniden sa?lanıncaya dek ticari anla?malar yapmamaları konusunda uyarmı?tır. ^[7]

Emperyalizmle do?rudan ilintili olmayan bircok nedenden oturu Somali halkı dı? guclerin ulkelerindeki varlı?ına sıcak bakmamı?tır. ^{[ kaynak belirtilmeli ]} Ba?larda BM ve ABD askerlerinin kendilerine sa?ladı?ı ortamdan ho?nut olan Somalililer bu du?uncelerini daha sonra de?i?tirmi?ler ve yabancı askerlerin kendilerini din de?i?tirmeye zorlayaca?ından ku?kulanmı?lardır. ^{[ kaynak belirtilmeli ]} Bu du?uncenin diktator Mohamed Farrah Aidid tarafından ortaya atıldı?ı sanılmaktadır. ^{[ kaynak belirtilmeli ]} Haziran ve Ekim ayları arasında Mogadi?u'da ya?anan catı?malarda 24 Pakistan ve 19 ABD askeri olmu?tur. 1000 Somalili direni?cinin ya?amını yitirdi?i bu catı?ma daha sonra Kara ?ahin Du?tu kitabına ve aynı adlı filme konu olmu?tur. Kayıp sayısı artan BM barı? gucu bolgeden 3 Mart 1995 tarihinde cekilmi? ancak Somali'deki duzen hala sa?lanamamı?tı.

Somali'nin bolunmesi (1998-2006) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1998-2006 donemi Somali sınırları icinde birkac ozerk yonetimin ortaya cıkmasına tanıklık etmi?tir. Bu ozerk bolgeler Somaliland 'in yaptı?ının tersine ba?ımsızlıklarını ilan etmemi?lerdir.

Puntland yonetimi 1998 yılında "gecici" olarak ba?ımsızlı?ını ilan etmi? ve Somali'de duzenin yeniden sa?lanması amacıyla di?er obeklerle birlikte calı?maya hazır oldu?unu bildirmi?tir. Bunun ardından gercekle?en di?er bir onemli olay ise guneydeki Jubaland 'in ba?ımsızlı?ını ilan etmesidir.

Rahanweyn Direni? Ordusu (RRA) tarafından yonetilen bir di?er ozerk bolge ise 1999 yılında Puntland'de olu?turulmu?tur. Bu gecici bolunme Guneybatı Somali yonetimini merkezden uzakla?tırmı?tır. RRA, Guney ve Orta Somali'deki Bay ve Bakool bolgelerinde daha once ozerk yonetimler kurmu?tu. Jubaland bolgesi Guneybatı Somali sınırları icinde gosterilmekte ancak bu bolgenin gunumuzdeki durumu acık de?ildir.

Kurulan dorduncu ozerk yonetim ( Galmudug ) ?slami Mahkemeler Birli?i 'nin guc kazanmasına bir tepki olarak do?mu?tur. Somaliland ise ba?ımsızlı?ını daha once ilan etmi? olmasına kar?ın bircok Somalili tarafından ozerk bolge kapsamı icinde de?erlendirilmekteydi.

Ulusal Geci? Hukumeti (TNG) ve Somali Uzla?ma ve Yenileme Kurulu (SRRC) arasında gercekle?en barı? goru?meleri Federal Geci? Hukumeti 'nin 2004 yılı sonunda kurulmasıyla sonuclanmı?tır. Tum bunlara kar?ın, derebeylik ve mezhep ayrılıklarından beslenen catı?malar durmak bilmemi? ve ulusal hukumet ulkedeki karı?ıklı?ı onlemede yetersiz kalmı?tır.

ICU'nun Yukseli?i, ARPCT, TFG ve Etiyopya'yla Sava? [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Federal Geci? Hukumeti (TFG) 2004 yılında Kenya 'nın ba?kenti Nairobi 'de kurulmu?tur. Durum, Mogadi?u'da toplanmak icin elveri?li olmadı?ından TFG gecici bir sure icin Baidoa 'ya ta?ınmı?tır.

Mogadi?ulu birkac derebeyinin katılımıyla kurulan Barı?ın Sa?lanması ve Terorizm Kar?ıtı Birle?me (ARPCT) giderek guc kazanmakta olan dinci ?slami Mahkemeler Birli?i 'ne kar?ıydı. Bu kurulu?un CIA tarafından desteklendi?i de bilinmektedir. ^[8] Bu ikilik ba?kentte giderek artan bir karı?ıklı?a yol acmı?tır.

ICU'nun gucunun doru?una ula?ması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

ICU, ilerleyi?ini Haziran 2006'da Mogadi?u 'yu ele gecirerek surdurdu. Mogadi?u Muharebesi 'nda kazanılan bu zaferin ardından ARPCT, kent dı?ına itilirken bu orgute ba?lı derebeyleri ICU'ya destek olmaya ca?rıldı. ICU, Puntland 'ı eline gecirdikten sonra guney ve orta Jubaland 'ı denetim altına aldı.

?slami hareketin guc kazanması bu obe?in aralarında Federal Geci? Hukumeti (TFG), Puntland ve Galmudug 'un da bulundu?u guc odaklarıyla kar?ı kar?ıya gelmesine yol acmı?tır. Bu ortam, Somali'nin laik guclerin elinde bulunmasını isteyen Etiyopya 'nın da sava?a girmesini tetiklemi?tir. Etiyopya'nın Gedo 'yu i?gal etmesi ve Baidoa yakınında konu?lanması uzerine harekete gecen ICU, Etiyopya'nın en buyuk rakibi Eritre 'yi yanına alarak Etiyopya'ya kar?ı cihat ilan etmi?tir.

Etiyopya'nın mudahalesi ve ICU'nun coku?u [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Aralık 2006'da ICU ve TFG arasında ba?layan Baidoa Sava?ı zamanla geni?leyerek Bandiradley ve Beledweyn bolgelerini de icine almı?tır. Etiyopyalıları ulke dı?ına surmek isteyen ICU bu amacına ula?amamı? ve girdi?i tum sava?ları yitirerek Mogadi?u'ya geri cekilmek zorunda kalmı?tır. ICU onderleri 27 Aralık'taki gorece kansız Jowhar Sava?ı 'ndan sonra gorevlerini bırakmak zorunda kalmı?lardır.

31 Aralık 2006'da meydana gelen Jilib Sava?ı 'nın ardından Kismayo, TFG ve Etiyopya guclerinin eline gecmi?tir. Bunun ardından Ba?bakan Ali Mohammed Ghedi tum ulkeye silahsızlanma ca?rısında bulunmu?tur.

ABD'nin mudahalesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Amerika Birle?ik Devletleri 1990'lardaki Birle?mi? Milletler gorevinin ardından ilk kez Ocak 2007'de Somali sınırlarına girmi? ve ICU guclerinin arasında gizlendi?ine inandı?ı El-Kaide uyelerini aramı?tır. Amerikalı yetkililerin eyleme gecmeden once Etiyopya ve Somali gucleriyle de haberle?ti?i resmi olmayan raporlarda belirtilen olgulardandır. Deniz kuvvetleri de olası bir kacma giri?imine kar?ı kıyıda hazır bekletilmi? ve Kenya sınırı gecici bir sure icin kapatılmı?tı.

?slamcı ayaklanma ve mezhep catı?malarının yeniden ba?laması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

ICU gucleri ulke sınırları dı?ına surulmelerinden kısa bir sure sonra geri donup gerilla sava?ı takti?ini benimsemeye ba?lamı?lardır. Bunun yanında, artan mezhep catı?maları da sava?ın bitmeden yeniden ba?lamasına neden olmu?tu.

Ulkede barı?ın sa?lanması amacıyla 8000 barı? gucu askerinden olu?an bir Afrika Birli?i Somali Gorevi (AMISOM) olu?turulmu?tur. Bu gorev, ulke capında konu?lu bulunan yabancı asker sayısını biraz daha artırmı?tır. Kendilerini Populer Direni? Hareketi olarak tanımlayan ?slamcı grup, ulkedeki yabancı asker varlı?ını ?iddetle ele?tirmekteydi.

ICU kaynaklı El-?ebab orgutu halen ulkenin guney bolgelerini kontrol etmektedir.

?lgili Film [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Kara ?ahin Du?tu

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Somali'de kriz 14 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Somali'nin Denge Arayı?ı 8 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Somali Olayı 15 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Somali - 1991'den bu yana suren sava?
• ABD Ozel Temsilcisi Somali Hukumeti'nin 'Guven Bunalımı' Ya?adı?ını Belirtiyor
• ITN/CNN Raporu: "Sava?, Somali'yi boluyor" 31 A?ustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• HRW, ABD'nin Somalililerin tutuklanmasına gizli destek verdi?ini one suruyor 16 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Anar?i ve Bulu?: Somali ozel sektoru hukumetsiz ne yapacak?
• Deniz Kıyısındaki Bir Kara Delikte Dalgalanan Sular
• Somali kar?ıtı ABD-Etiyopya birlikteli?i kınanmalı 13 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Somali'deki Olaylardan Cıkarılan Dersler 14 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Ulus-Devletten Devletsiz Ulusa: Somali Deneyimi 31 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• "Somali-ABD ?li?kilerini Canlı Tutmak"
• Arapların Somali Catı?ması Kar?ısındaki Tutum De?i?ikli?i
• Somali sava?cıların ya?adı?ı sava? sonrası stres bozuklu?una ili?kin "Ayrılma Kaygısı" adlı makale
• Kat'le Katyushas Arasında 14 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .