Bronisław Geremek

Bronisław Geremek (2004)
Data i miejsce urodzenia	6 marca 1932 Warszawa
Data i miejsce ?mierci	13 lipca 2008 Lubie?
Minister spraw zagranicznych
Okres	od 31 pa?dziernika 1997 do 30 czerwca 2000
Przynale?no?? polityczna	Unia Wolno?ci
Poprzednik	Dariusz Rosati
Nast?pca	Władysław Bartoszewski
Przewodnicz?cy Unii Wolno?ci
Okres	od 18 grudnia 2000 do 14 pa?dziernika 2001
Przynale?no?? polityczna	Unia Wolno?ci
Poprzednik	Leszek Balcerowicz
Nast?pca	Władysław Frasyniuk
Przewodnicz?cy OBWE
Okres	od 1 stycznia 1998 do 31 grudnia 1998
Poprzednik	Niels Helveg Petersen
Nast?pca	Knut Vollebæk
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Bronisław Geremek ^ⓘ Bronisław Geremek (ur. 6 marca 1932 w Warszawie , zm. 13 lipca 2008 w Lubieniu ) ? polski historyk i polityk , profesor nauk humanistycznych .

Działacz opozycji politycznej w okresie PRL . Uczestnik obrad Okr?głego Stołu . Poseł na Sejm X , I , II i III kadencji (1989?2001), minister spraw zagranicznych (1997?2000), przewodnicz?cy Unii Wolno?ci (2000?2001), deputowany do Parlamentu Europejskiego VI kadencji (2004?2008). Kawaler Orderu Orła Białego .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Dzieci?stwo [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? jako Benjamin Lewertow ^[1] w ?ydowskiej rodzinie Borucha i Szarcy Lewertowow. Jego ojciec prowadził wytworni? futer w Warszawie. Miał starszego brata Israela, ktory po wojnie wyjechał do Izraela , a w 1951 wyemigrował do Stanow Zjednoczonych , gdzie przyj?ł nazwisko Jerry Lewart ^[1] . Jeden z jego dziadkow, Israel, był magidem ^[1] .

Nie wypowiadał si? wprost o swoim pochodzeniu i dzieci?stwie, ktore uwa?ał za zamkni?ty kajet , jednak w wywiadzie-rzece udzielonym Jackowi ?akowskiemu wspominał o ?wiadomo?ci ?ydowskiej , ktor? w sobie wci?? nosi. W 1940 trafił wraz z rodzicami i bratem do getta warszawskiego ^[2] . W 1942, jak relacjonował jego brat, rodzina została przeznaczona do wywozki do obozu zagłady i trafiła na Umschlagplatz , lecz ojciec zdołał ich wykupi? ^[1] . W drugiej połowie tego? roku Bronisław Geremek uciekł z getta, podobnie jak jego brat, ojciec i matka ^{[1] [3]} . Jego ojciec został jednak po?niej schwytany i zgin?ł w 1943 lub 1944 w KL Auschwitz ^[1] .

Po opuszczeniu getta przez miesi?c ukrywał si? w Warszawie u znajomego Polaka, po czym wraz z matk? wyjechał do Zawichostu , gdzie pod przybranym nazwiskiem Wachlewscy ukrywali si? u Stefana Gieremka, prowadz?c jego sklep ^{[1] [3]} . Przybrał imi? Bronisław, za? jego matka przyj?ła imi? Maria ^[3] . Po wojnie Stefan Gieremek o?enił si? z matk? Bronisława. Cała rodzina przeniosła si? do Wschowy , gdzie jego ojczym był urz?dnikiem pa?stwowym, a do 1947 starost? ^{[1] [3]} . We Wschowie Bronisław Geremek (pod nazwiskiem w brzmieniu Gieremek) zdał mał? matur? ^[3] . W 1948 przeprowadził si? na warszawski ?oliborz .

W ?yciu dorosłym nie uwa?ał si? za ?yda. O swoich korzeniach przypominał, gdy stawał wobec zjawiska antysemityzmu ^[4] .

Wykształcenie i praca zawodowa [ edytuj | edytuj kod ]

W 1955 uko?czył studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego , w tym samym roku wyjechał do Stanow Zjednoczonych na stypendium Smithsonian Institution ^[1] , w latach 1956?1958 odbył studia podyplomowe w Ecole pratique des hautes etudes w Pary?u . W 1960 uzyskał stopie? naukowy doktora , a w 1972 habilitował si? w Polskiej Akademii Nauk . W 1989 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych.

W pracy naukowej zajmował si? badaniami nad histori? kultury i społecze?stwa wiekow ?rednich ^[5] . Publikował artykuły, odbywał wykłady i odczyty, napisał (niektore jako wspołautor) 10 ksi??ek, z czego cz??? została przetłumaczona na j?zyki obce. Rozprawa doktorska z 1960 dotyczyła rynku pracy w ?redniowiecznym rzemio?le paryskim oraz problematyki prostytucji w tym mie?cie, natomiast praca habilitacyjna z 1972 grup marginesu społecznego w ?redniowiecznym Pary?u ( Ludzie marginesu w ?redniowiecznym Pary?u. XIV?XV wiek ). W kolejnych latach wielokrotnie powracał do tematu Pary?a i ludzi marginesu ( ?ycie codzienne w Pary?u Franciszka Villona z 1972, ?wiat ?opery ?ebraczej”. Obraz włocz?gow i n?dzarzy w literaturach europejskich XV?XVII wieku z 1989, Lito?? i szubienica. Dzieje n?dzy i miłosierdzia z 1989). Przyczynił si? do rozwoju polskich bada? nad exemplami ?redniowiecznymi. Był redaktorem i wspołautorem dotykaj?cego tej tematyki tomu Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce po?nego ?redniowiecza (1978).

Jako naukowiec w latach 1955?1985 pracował w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie . W latach 1960?1965 był wykładowc? na Uniwersytecie Paryskim i kierownikiem tamtejszego Centrum Kultury Polskiej. Uhonorowany został ponad dwudziestoma tytułami doktora honoris causa , m.in. przez Uniwersytet Bolo?ski , Uniwersytet w Utrechcie , Columbia University w Nowym Jorku , Uniwersytet Jagiello?ski i Europejski Uniwersytet Viadrina we Frankfurcie nad Odr? . W 1992 został mianowany profesorem wizytuj?cym w College de France . Był członkiem Academia Europaea , Pen Clubu , Societe Europeenne de Culture, Collegium Invisibile ^[6] oraz licznych towarzystw i stowarzysze?.

W latach 60. prowadził w TVP cykl programow o tematyce historycznej ^[7] . W latach 1962?1965 był dyrektorem Centrum (O?rodka) Kultury Polskiej w Pary?u.

Działalno?? polityczna [ edytuj | edytuj kod ]

PRL [ edytuj | edytuj kod ]

W latach 1948?1950 nale?ał do Zwi?zku Walki Młodych . W 1950 został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ^[8] , pełnił funkcj? II sekretarza POP PZPR na UW ^[9] . Z partii wyst?pił w 1968 w ramach protestu wobec inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowacj? ^[10] .

W grudniu 1975 był wspołautorem wyra?aj?cego potrzeb? reformy ustrojowej Listu 7 , skierowanego do delegatow na VII Zjazd PZPR i I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka ^[9] . W 1977 wspołautor listu do władz w obronie represjonowanych działaczy Komitetu Obrony Robotnikow . 22 stycznia 1978 podpisał deklaracj? zało?ycielsk? Towarzystwa Kursow Naukowych . Był członkiem i wykładowc? TKN, a tak?e członkiem jego rady programowej ^[9] . W okresie wydarze? sierpniowych w 1980 był sygnatariuszem skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowcow, literatow i publicystow o podj?cie dialogu ze strajkuj?cymi robotnikami ^[11] . Zwi?zał si? wowczas z ruchem społecznego protestu robotnikow z Gda?ska , był członkiem Komisji Ekspertow przy MKS w Gda?sku . Nast?pnie został jednym z doradcow powstaj?cego Niezale?nego Samorz?dnego Zwi?zku Zawodowego ?Solidarno??” . W 1981 na I Krajowym Zje?dzie Delegatow NSZZ ?S” przewodniczył Komisji Programowej, staj?c si? głownym autorem programu Samorz?dna Rzeczpospolita ^[12] .

Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany, zwolnienie uzyskał w grudniu 1982. Pełnił nast?pnie funkcj? doradcy zdelegalizowanej ?Solidarno?ci”, blisko wspołpracował z Lechem Wał?s? . 17 maja 1983 został aresztowany pod zarzutem organizowania nielegalnych zebra?, w lipcu tego samego roku zwolniony na mocy amnestii. 10 pa?dziernika 1986 sygnatariusz apelu do władz USA o zniesienie sankcji gospodarczych wobec Polski.

III RP [ edytuj | edytuj kod ]

Brał udział w rozmowach plenarnych w czasie obrad tzw. Okr?głego Stołu z władzami PRL w 1989, ktore doprowadziły do wyborow parlamentarnych w Polsce i powstania tzw. Sejmu kontraktowego . W wyborach tych po raz pierwszy zdobył mandat poselski, po?niej był wybierany posłem na Sejm w 1991 , 1993 i 1997 . W Sejmie kontraktowym przez cz??? kadencji kierował Obywatelskim Klubem Parlamentarnym .

Nale?ał do zało?ycieli Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna , Unii Demokratycznej i Unii Wolno?ci . Był przewodnicz?cym klubu parlamentarnego UD i UW w okresie 1990?1997. Od 2000 do 2001 pełnił funkcj? przewodnicz?cego Unii Wolno?ci. Od 2005 do ?mierci nale?ał do Partii Demokratycznej ? demokraci.pl .

W latach 1989?2001 zasiadał w Sejmie . W X kadencji Sejmu PRL , a tak?e w I i II kadencji Sejmu RP przewodniczył Komisji Spraw Zagranicznych , kierował te? Komisj? Konstytucyjn? (1989?1991) i Komisj? Prawa Europejskiego (2000?2001). W 2001 ubiegał si? o reelekcj?, jednak kierowana przez niego UW w tych wyborach parlamentarnych nie przekroczyła wyborczego progu.

Po wyborach parlamentarnych w 1991 Lech Wał?sa nieformalnie powierzył mu sformowanie nowego rz?du , jednak misja ta zako?czyła si? niepowodzeniem ^[13] .

Po utworzeniu koalicji AWS-UW , 31 pa?dziernika 1997 obj?ł stanowisko ministra spraw zagranicznych . W 1998 pełnił funkcj? przewodnicz?cego OBWE ^[14] . 12 marca 1999 w imieniu rz?du polskiego zło?ył dokumenty ratyfikacyjne Paktu Połnocnoatlantyckiego (NATO) w depozycie rz?du Stanow Zjednoczonych ^[15] . W 2000 stworzył now? strategi? polityki RP wobec Federacji Rosyjskiej. Polegała ona na jednoczesnym wspieraniu demokratycznych d??e? krajow postkomunistycznych oraz pokojowym rozwi?zaniu kwestii spornych na linii Warszawa- Moskwa ^[16] .

Zło?ył dymisj? z zajmowanego stanowiska po rozpadzie koalicji rz?dowej AWS-UW, urz?d ministra sprawował do 30 czerwca 2000 ^[17] .

W wyborach do Parlamentu Europejskiego 13 czerwca 2004 został wybrany europosłem z komitetu Unii Wolno?ci , zdobywaj?c w okr?gu warszawskim najwi?ksz? liczb? głosow (rownie? w?rod Polonii ). W Parlamencie Europejskim wchodził w skład frakcji Porozumienia Liberałow i Demokratow na rzecz Europy . W 2007 odmowił zło?enia o?wiadczenia lustracyjnego, tłumacz?c, ?e zrobił to w 2004 ^[18] .

Był jednym ze wspołautorow listu otwartego ^[19] z 5 lipca 2006, w ktorym byli ministrowie spraw zagranicznych w rz?dach III RP protestowali wobec odwołania przez prezydenta Lecha Kaczy?skiego szczytu weimarskiego w czerwcu 2006 i krytykowali charakter polityki zagranicznej w relacjach polsko-niemieckich.

?mier? i pogrzeb [ edytuj | edytuj kod ]

Zgin?ł 13 lipca 2008 w wypadku drogowym w Lubieniu w powiecie nowotomyskim ^[20] . Prowadzony przez niego samochod osobowy Mercedes-Benz W202 zjechał na przeciwległy pas jezdni i zderzył si? z nadje?d?aj?cym z przeciwka samochodem dostawczym Fiat Ducato ^[21] . Kieruj?cy samochodem dostawczym i pasa?er tego pojazdu w wyniku wypadku doznali powa?nych obra?e? ciała ^{[22] [23]} . Pasa?erka pojazdu kierowanego przez Bronisława Geremka tak?e doznała obra?e?. Prokurator Prokuratury Rejonowej w Nowym Tomy?lu umorzył ?ledztwo w tej sprawie w zwi?zku z ustaleniem, ?e sprawc? wypadku był Bronisław Geremek, ktory zasn?ł za kierownic? ^[24] .

Pogrzeb Bronisława Geremka odbył si? 21 lipca 2008, miał charakter pa?stwowy. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Pow?zkach (kwatera A2-Aleja Zasłu?onych-7) ^[25] .

?ycie prywatne [ edytuj | edytuj kod ]

Od 1952 ^[26] jego ?on? była Hanna Geremek z domu Buttner, historyk i pracownik naukowy UW ^[27] ; miał z ni? syna Marcina. Ze zwi?zku z mediewistk? Hann? Zaremsk? miał syna Macieja ^[28] . Obaj synowie zostali lekarzami.

Znał cztery j?zyki obce: francuski , angielski , włoski i niemiecki . Kolekcjonował fajki ^[29] .

Publikacje [ edytuj | edytuj kod ]

Publikacje ksi??kowe

• Lito?? i szubienica: dzieje n?dzy i miłosierdzia ( Czytelnik 1989, ISBN  83-07-01490-5 ).
• ?wiat ?opery ?ebraczej”: obraz włocz?gow i n?dzarzy w literaturach europejskich XV?XVII wieku ( Pa?stwowy Instytut Wydawniczy 1989, ISBN  83-06-00428-0 ).
• Rok 1989 ? Bronisław Geremek opowiada, Jacek ?akowski pyta (red.: Maria Braunstein ; Plejada 1990).
• Ludzie marginesu w ?redniowiecznym Pary?u: XIV?XV wiek ( Zakład Narodowy im. Ossoli?skich i PAN 1972).
• Wspolne pasje (wspołautor: Georges Duby ; rozmow? przeprowadził Philippe Sainteny; przeł.: El?bieta Teresa Sadowska; PWN 1995, ISBN  83-01-11855-5 ).
• Szansa i zagro?enie. Polityka i dyplomacja w rodzinnej Europie (Studio EMKA 2004, ISBN  83-88607-38-3 ).

Tłumaczenia

• Fernand Braudel , Historia i trwanie ( seria ?Nowy Sympozjon” ; przedmow? opatrzyli: Bronisław Geremek i Witold Kula ; Czytelnik 1999, ISBN  83-07-02712-8 ).

Odznaczenia i wyro?nienia [ edytuj | edytuj kod ]

11 listopada 2002 został odznaczony przez prezydenta Aleksandra Kwa?niewskiego Orderem Orła Białego . Był członkiem Kapituły Orderu Orła Białego do 2007, kiedy to odmowił ponownego zło?enia o?wiadczenia lustracyjnego ^[30] .

Został uhonorowany licznymi odznaczeniami i wyro?nieniami. Posiadał mi?dzy innymi chilijski Krzy? Wielki Orderu Zasługi ^[31] , niemiecki Orderu Zasługi RFN w klasie Wielkiego Oficera, niemiecki Pour le Merite . Był te? oficerem francuskiej Legii Honorowej . W 1997 otrzymał litewski Krzy? Komandorski Orderu Wielkiego Ksi?cia Giedymina ^[32] . W 2000 został odznaczony Orderem Zasługi Republiki Włoskiej I klasy ^[33] , w 2002 esto?skim Orderem Krzy?a Ziemi Maryjnej I klasy ^[34] , a w 2004 Orderem Trzech Gwiazd II klasy ^[35]

Otrzymał tytuł Człowieka Roku tygodnika ?Wprost” (1999). W 1998 wyro?niony mi?dzynarodow? Nagrod? Karola Wielkiego . Był laureatem nagrody ?Politique Internationale”, przyznawanej przez Stowarzyszenie Polityki Zagranicznej Sorbony, a tak?e Europrize 1999 Forum Izb Gospodarczych Unii Europejskiej. Został te? nagrodzony Orderem Wolno?ci, wyro?nieniem Instytutu Franklina i Eleonor Roosevelt w Nowym Jorku ^[36] . W 2000 otrzymał tytuł honorowego obywatela Wschowy ^[37] .

W 2004 redakcja ?Gazety Wyborczej” przyznała mu tytuł ?Człowieka Roku” . Laudacj? na cze?? laureata wygłosił jej redaktor naczelny, Adam Michnik .

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

W 2008 sala sejmowa nr 14 w budynku ?G” wykorzystywana przez Komisj? Spraw Zagranicznych została nazwana imieniem Bronisława Geremka. W tym samym roku XVIII promocja Krajowej Szkoły Administracji Publicznej obrała Bronisława Geremka na swojego patrona. W 2009 owalny dziedziniec w budynku Parlamentu Europejskiego w Strasburgu otrzymał nazw? Agora Bronisław Geremek ^[38] . W pierwsz? rocznic? ?mierci polityka na kamienicy przy ul. Piwnej 25, w ktorej w latach 1952?2000 mieszkał, odsłoni?to tablic? pami?tkow? ^[39] . W 2010 na bramie wjazdowej pałacyku Cukrownikow (siedzibie Instytutu Adama Mickiewicza ) odsłoni?to tablic? upami?tniaj?c? Bronisława Geremka i Andrzeja Zakrzewskiego ^[40] .

Imieniem Bronisława Geremka nazwano ulice w Swarz?dzu (2008) ^[41] i Krakowie (2014) ^[42] , a tak?e skwer poło?ony po połnocno-zachodniej stronie skrzy?owania ulic Marszałkowskiej i Krolewskiej w Warszawie (2017) ^[43] , na ktorym w 2018 odsłoni?to tablic? pami?tkow? ^[44] . W 2021 uchwał? Senatu RP X kadencji nast?pny rok ustanowiono Rokiem Bronisława Geremka ^[45] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Prof. dr hab. Bronisław Geremek , [w:] baza ?Ludzie nauki” portalu Nauka Polska ( OPI PIB ) [dost?p 2010-04-20]   .
• Strona sejmowa posła III kadencji . [dost?p 2010-04-20].

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Fundacja Geremka . geremek.pl. [dost?p 2024-01-23].
• Tomasz Wi?licz. Bronisław Geremek ? historyk niemarginalny . ?Liberte!”, 2010. [dost?p 2017-08-06].   brak numeru strony