Okr?gły Stoł (Polska)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Okr?gły Stoł
Ilustracja
Okr?gły stoł eksponowany w Sali Okr?głego Stołu w Pałacu Prezydenckim w Warszawie (2019)
Pa?stwo

  Polska

Miejscowo??

Warszawa

Data

6 lutego ? 5 kwietnia 1989

Poło?enie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Okrągły Stół”
Poło?enie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Okrągły Stół”
Poło?enie na mapie wojewodztwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Okrągły Stół”
Ziemia52°14′34″N   21°00′57″E / 52,242778   21,015833
Multimedia w Wikimedia Commons

Okr?gły Stoł ? negocjacje prowadzone od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 przez przedstawicieli władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej , demokratycznej opozycji oraz stron ko?cielnych (przedstawiciele Ko?cioła katolickiego i Ko?cioła Ewangelicko-Augsburskiego ).

Negocjacje prowadzone były w kilku miejscach, a ich rozpocz?cie i zako?czenie odbyło si? w siedzibie Urz?du Rady Ministrow PRL w Pałacu Namiestnikowskim (obecnie Pałac Prezydencki) w Warszawie . W obradach wszystkich zespołow, podzespołow i grup roboczych brało udział ok. 717 osob (uczestnikow, ekspertow i obserwatorow) [1] .

Jedno z najwa?niejszych wydarze? w najnowszej historii Polski, od ktorego rozpocz?ły si? zmiany ustrojowe Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej , w tym cz??ciowo wolne wybory do Sejmu, tzw. wybory czerwcowe .

Geneza Okr?głego Stołu [ edytuj | edytuj kod ]

  Zobacz te?: Strajki w Polsce 1988 i  Rozmowy w Magdalence .

3 czerwca 1988 Stanisław Ciosek przedstawił ks. Alojzemu Orszulikowi zarys reformy politycznej, ktora zakładała cz??ciowo wolne wybory z przywroceniem Senatu i zapewnienie 60?65% miejsc w Sejmie ?stronie rz?dowej“ [2] .

W połowie sierpnia 1988 roku władze PRL rozpocz?ły dialog z opozycj?. Głown? ich przyczyn? były liczne, trwaj?ce od maja w ro?nych regionach Polski protesty społeczne, narastaj?cy kryzys polskiej gospodarki, presja Ko?cioła do rozpocz?cia negocjacji z opozycj?, poparcie pa?stw zachodnich dla Solidarno?ci i rownoczesne przemiany wewn?trzne ZSRR wywołane polityk? pierestrojki Gorbaczowa [3] . Istotne były rownie? zmiany stosunku zarowno partii rz?dz?cej, jak i opozycji: owczesna władza zdała sobie spraw?, ?e potrzebuje przyzwolenia społecznego na przeprowadzenie wymaganych reform gospodarczych [4] , i w tym celu chciała podzieli? si? polityczn? odpowiedzialno?ci? z Solidarno?ci? [5] , natomiast opozycja przedło?yła potrzeb? reorganizacji ?ycia publicznego nad kontynuacj? oporu wobec PZPR [6] .

W wyniku tych czynnikow, 31 sierpnia w willi MSW przy ul. Zawrat w Warszawie odbyło si? spotkanie generała Czesława Kiszczaka oraz Lecha Wał?sy , na ktorym obecny był tak?e biskup Jerzy D?browski oraz sekretarz Komitetu Centralnego Stanisław Ciosek [7] . Kolejne nast?piło 15 wrze?nia, oprocz Kiszczaka, Wał?sy i Cioska byli na nim tak?e Andrzej Stelmachowski i ksi?dz Alojzy Orszulik [7] .

16 wrze?nia rozpocz?ły si?, znane jako rozmowy w Magdalence , rozmowy władz pa?stwowych z przedstawicielami ruchu solidarno?ciowego i Ko?cioła, podczas ktorych głownym zagadnieniem sporu była kwestia legalizacji Solidarno?ci [8] . Uzgodniono, i? Okr?gły Stoł powstanie w połowie pa?dziernika, a jego tematyk? ma by?: ?model funkcjonowania pa?stwa i ?ycia publicznego, przyspieszenie rozwoju i modernizacja gospodarki narodowej, kształt polskiego ruchu zwi?zkowego” [9] . Pa?dziernikowego terminu nie dotrzymano, poniewa? Solidarno?? nie zgadzała si? na warunki rz?dowe: ??dała legalizacji oraz nieingerowania w skład strony solidarno?ciowo-opozycyjnej przyszłego Okr?głego Stołu [7] .

27 wrze?nia 1988 roku stanowisko premiera obj?ł Mieczysław Rakowski , 14 pa?dziernika został natomiast powołany jego gabinet . W grudniu rozpocz?ły si? obrady X Plenum Komitetu Centralnego PZPR, podczas ktorego dyskutowano mo?liwo?? rozmow z Solidarno?ci? oraz jej legalizacji. Spowodowały one du?y konflikt w partii, w tym zmiany w Biurze Politycznym [7] . Ostatecznie, dzi?ki naciskowi m.in. Jaruzelskiego i Kiszczaka, przyj?to ?Stanowisko X Plenum KC PZPR w sprawie pluralizmu politycznego i zwi?zkowego” [7] . Umo?liwiło to rozpocz?cie przygotowa? do obrad Okr?głego Stołu.

27 stycznia 1989 nast?piło kolejne spotkanie Wał?sy i Kiszczaka, podczas ktorego ustalono procedur? i zakres obrad oraz ostateczny termin rozpocz?cia [7] .

Przebieg [ edytuj | edytuj kod ]

Tablica pami?tkowa na budynku Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego przy ul. Karowej 18

Obrady toczone były w trzech głownych zespołach:

  • ds. gospodarki i polityki społecznej (13 posiedze?) [1]
  • ds. reform politycznych (9 posiedze?) [1]
  • ds. pluralizmu zwi?zkowego (10 posiedze?) [1]

Głownych negocjatorow obozow rz?dz?cego i opozycji wybrali ich przywodcy; odpowiednio Wojciech Jaruzelski (chocia? sam nie uczestniczył w rozmowach), Mieczysław Rakowski, Jozef Czyrek i Stanisław Ciosek, oraz Lech Wał?sa i Henryk Wujec [10] . W trakcie rozmow obie strony utrzymywały wysokie poczucie własnej legitymacji; Solidarno?? na podstawie reprezentacji społecze?stwa i transparentnym informowaniu o przebiegu rozmow, natomiast władza na podstawie posiadania realnej władzy i przekonania, ?e wci?? reprezentuje interesy istotnej cz??ci społecze?stwa [11] . Najwa?niejszymi tematami negocjacji były przyszłe wybory, urz?d prezydenta, senat, praktyczne reformy struktury pa?stwa oraz przywrocenie zwi?zkow i stowarzysze? [12] .

Ogołem miały miejsce dwa spotkania plenarne (na rozpocz?cie i zako?czenie obrad) oraz ok. 97 posiedze? w zespołach, podzespołach i grupach roboczych [1] .

Obradowano w dziesi?ciu podzespołach (alfabetycznie) [1]

  • ds. ekologii (8 posiedze?),
  • ds. gornictwa (9 posiedze?),
  • ds. polityki mieszkaniowej (4 posiedzenia),
  • ds. młodzie?y (5 posiedze?),
  • ds. nauki, o?wiaty i post?pu technicznego (4 posiedzenia),
  • ds. reformy prawa i s?dow (9 posiedze?),
  • ds. rolnictwa (5 posiedze?),
  • ds. ?rodkow masowego przekazu (6 posiedze?),
  • ds. stowarzysze? i samorz?du terytorialnego (1 posiedzenie),
  • ds. zdrowia (5 posiedze?)

Obradowano rownie? w kilku grupach roboczych, m.in. (alfabetycznie) [1] :

  • ds. indeksacji płac i dochodow (3 posiedzenia),
  • ds. maj?tkowych zwi?zkow zawodowych,
  • ds. nowelizacji ustawy o zwi?zkach zawodowych,
  • ds. samorz?du terytorialnego (3 posiedzenia),
  • ds. stowarzysze? (3 posiedzenia),
  • ds. zało?e? do projektu ustawy o uprawnieniach niektorych pracownikow do ponownego nawi?zania stosunku pracy,
  • ds. ustawy o zwi?zkach zawodowych rolnikow indywidualnych.

Komplet stenogramow z posiedze? Okr?głego Stołu jest przechowywany w Bibliotece Sejmowej [13] .

Postanowienia [ edytuj | edytuj kod ]

  • utworzenie Senatu z liczb? 100 senatorow; wybory wi?kszo?ciowe (po 2 senatorow z ka?dego wojewodztwa, a w woj. warszawskim i katowickim po 3);
  • kwotowe wybory do Sejmu ? 65% miejsc (299 mandatow) miało by? zagwarantowane dla PZPR , ZSL i SD (60%) oraz dla prokomunistycznych organizacji katolikow ? PAX , UChS i PZKS (5%). Wa?ny jest fakt, i? liczb? 299 podzielono na 264 i 35, z czego pierwsze były obsadzane w wyniku wyborow w okr?gach wielomandatowych, a drugie z tzw. listy krajowej, na ktorej znajdowali si? najbardziej znani przedstawiciele partyjni; o pozostałe 35% miejsc (161 mandatow) mieli walczy? w wolnych wyborach kandydaci bezpartyjni;
  • utworzenie urz?du Prezydenta PRL , wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe na 6-letni? kadencj? ;
  • zwi?kszenie roli Sejmu jako naczelnego organu pa?stwa, likwidacja Rady Pa?stwa;
  • zmiana prawa o stowarzyszeniach, ktora umo?liwiła rejestracj? NSZZ ?Solidarno??”, NSZZ RI ?Solidarno??”, NZS;
  • wi?ksze kompetencje Trybunału Konstytucyjnego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich;
  • dost?p opozycji do mediow (np. raz w tygodniu połgodzinna audycja w TVP, reaktywowanie ? Tygodnika Solidarno?? ”, powstanie dziennika opozycyjnego ? Gazety Wyborczej );
  • przyj?cie ?Stanowiska w sprawie polityki społecznej i gospodarczej oraz reform systemowych”, jednak bez wi?kszych konkretow w sprawie reform gospodarczych.

Uczestnicy obrad plenarnych [ edytuj | edytuj kod ]

W obradach plenarnych oraz w zespołach uczestniczyli [14] :

Uczestnicy obrad ?Okr?głego Stołu” z podziałem na strony [15] :

Strona rz?dowo-koalicyjna [ edytuj | edytuj kod ]

Strona opozycyjno-solidarno?ciowa [ edytuj | edytuj kod ]

Tabliczki z biogramami uczestnikow obrad po stronie opozycyjno-solidarno?ciowej ustawione na stole w Pałacu Prezydenckim (2019)

Obserwatorzy ko?cielni [ edytuj | edytuj kod ]

Rzecznicy prasowi [ edytuj | edytuj kod ]

Uczestnicy obrad w zespołach [ edytuj | edytuj kod ]

Uczestnicy obrad w zespole ds. reform politycznych [16] [ edytuj | edytuj kod ]

Strona opozycyjno-solidarno?ciowa

Według ustale? dokonanych na podstawie stenogramow i informacji z obrad [1] , w pracach tego zespołu brali udział tak?e:

Strona rz?dowo-koalicyjna

Według ustale? dokonanych na podstawie stenogramow i informacji z obrad oraz listy asystentow [1] , w pracach tego zespołu brali udział tak?e:

asystenci przewodnicz?cych:

Uczestnicy obrad w zespole ds. gospodarki i polityki społecznej [16] [ edytuj | edytuj kod ]

Strona opozycyjno-solidarno?ciowa

Według ustale? dokonanych na podstawie stenogramow i informacji z obrad [1] , w pracach tego zespołu brali udział tak?e:

Strona rz?dowo-koalicyjna

Według ustale? dokonanych na podstawie stenogramow i informacji z obrad oraz listy asystentow [1] , w pracach tego zespołu brali udział tak?e:

asystenci przewodnicz?cych:

Uczestnicy obrad w zespole ds. pluralizmu zwi?zkowego [16] [ edytuj | edytuj kod ]

Strona opozycyjno-solidarno?ciowa
Strona rz?dowo-koalicyjna

Według ustale? dokonanych na podstawie stenogramow i informacji z obrad oraz listy asystentow [1] , w pracach tego zespołu brał udział tak?e:

asystenci przewodnicz?cych:

Obserwator z ramienia Mi?dzynarodowego Biura Pracy MOP

Przewodnicz?cy podzespołow i grup roboczych [1] [ edytuj | edytuj kod ]

Podzespoł ds. Ekologii:

Podzespoł ds. Gornictwa:

Podzespoł ds. Młodzie?y:

Podzespoł ds. Nauki, O?wiaty i Post?pu Technicznego:

Podzespoł ds. Polityki Mieszkaniowej:

Podzespoł ds. Reformy Prawa i S?dow:

Podzespoł ds. Rolnictwa:

Podzespoł ds. ?rodkow Masowego Przekazu:

Podzespoł ds. Zdrowia:

Grupa robocza ds. indeksacji płac i dochodow:

Grupa robocza ds. nowego ładu ekonomicznego:

Grupa robocza ds. samorz?du terytorialnego:

Grupa robocza ds. stowarzysze?

Kontrowersje wokoł ?Okr?głego Stołu” [1] [ edytuj | edytuj kod ]

Debata Okr?gły Stoł ? 30 lat po?niej w redakcji ? Gazety Wyborczej ” (2019). Od lewej Andrzej Friszke i uczestnicy obrad w 1989: Adam Michnik , Bogdan Lis , Andrzej Gdula i Stanisław Ciosek

Cz??? opozycji (m.in. Konfederacja Polski Niepodległej , Solidarno?? Walcz?ca oraz Niezale?ne Zrzeszenie Studentow ) kontestowała ?Okr?gły Stoł”. W trakcie jego obrad Jacek Kuro? przekonał przewodnicz?cego KPN Leszka Moczulskiego , aby nie podwa?ał ustale? ?Okr?głego Stołu”. Owczesny przewodnicz?cy NZS Mariusz Kami?ski tak?e dał si? przekona? i wydelegował przedstawicieli NZS do rozmow w Podzespole ds. Młodzie?y. Ugrupowania te nie były przeciwne ?pokojowej” zmianie władzy, nie d??yły do zbrojnego obalenia ustroju PRL, jednak nie akceptowały ?kontraktowego charakteru” okr?głego stołu. Do owczesnych przeciwnikow ?Okr?głego Stołu” nale?eli m.in. (alfabetycznie): Bogdan Borusewicz , Wiesław Chrzanowski , Ludwik Dorn , Andrzej Gwiazda , Bronisław Komorowski , Janusz Korwin-Mikke , Maciej Łopi?ski , Antoni Macierewicz , Kornel Morawiecki , Jan Olszewski (ostatecznie wzi?ł udział w obradach ? Podzespoł ds. Reformy Prawa i S?dow) i Anna Walentynowicz . Cz??? z nich (m.in. Bronisław Komorowski) zmieniła zdanie. Kontrowersje wokoł negocjacji ?Okr?głego Stołu” s? nadal obecne w polskim ?yciu publicznym.

W opublikowanym o?wiadczeniu rz?du RP na uchod?stwie ( pierwszy rz?d Edwarda Szczepanika ) z 10 maja 1989 poinformowano, ?e postanowione w wyniku ?porozumienia przy okr?głym stole” wybory do parlamentu z zapewnionym pozostawieniem 65% Sejmu w r?kach komunistycznego re?ymu, narzuconego Polsce w Jałcie przez Sowiety stanowi zaprzeczenie demokracji, dla ktorej przywrocenia olbrzymie rzesze Polakow wybrały los politycznego uchod?stwa [17] .

Narracj? historyczn? przedstawiaj?c? obrady ?Okr?głego Stołu” jako spisek jednej lub dwoch stron okre?la si? jako czarna legenda , natomiast przedstawienie tamtych zaj?? jako idealny proces pokojowego przekazania władzy nazywa si? biał? legend? [18] [19] .

Mebel [ edytuj | edytuj kod ]

Okr?gły Stoł ustawiony w Sali Kolumnowej w Pałacu Prezydenckim w Warszawie z okazji 30. rocznicy rozpocz?cia obrad, 6 lutego 2019

Okr?gły stoł składa si? z 14 segmentow, ka?dy segment to płyta stolarska pokryta oklein? d?bow?. Ze wzgl?du na tempo produkcji blat od spodu nie został polakierowany [20] .

Zamowienie na stoł zło?ono 3 pa?dziernika 1988 roku w Zakładach Wytworczych Mebli Artystycznych w Henrykowie w warszawskiej dzielnicy Białoł?ka . Przy produkcji mebla pracowało ok. 15?20 osob. Zamowienie zrealizowano w 20 dni, stoł został zmontowany w pałacu w Jabłonnie . Mebel kosztował 3 mln 826 tys. zł, a pracownicy otrzymali premie za tempo produkcji [20] . Po?niej jednak wobec braku porozumienia ( ?Solidarno??” wycofała si? z ustalonego terminu rozpocz?cia rozmow), w listopadzie stoł wywieziono do magazynow producenta, by tam przele?ał jeszcze 10 tygodni [21] [22]

Oryginalny stoł znajduje si? obecnie w sali na parterze lewego (połnocnego) skrzydła Pałacu Prezydenckiego w Warszawie . 6 lutego 2009 roku, podczas uroczystych obchodow 20-lecia obrad, stoł został ponownie przeniesiony do Sali Kolumnowej. Od 2009 przy stole odbywaj? si? lekcje historii dla uczniow warszawskich szkoł [23] .

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

Zdj?cia [ edytuj | edytuj kod ]

Jednym z dokumentalistow tych wydarze? był fotograf Erazm Ciołek . Jego zdj?cia z tego okresu były prezentowane m.in. na wystawie Okr?gły Stoł 1989 w fotografii Erazma Ciołka (Olsztyn 2014) i wydane w albumie ??Solidarno??”, sierpie? 1980 ? sierpie? 1989/?Solidarno??”, August 1980 ? August 1989” (2010) [25] [26] . Spadkobiercy Erazma Ciołka (zm. 2012) nie wyrazili zgody na reprodukcj? jego zdj?? na wolnej licencji [27] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Okr?gły Stoł ? zespoły i podzespoły . okragly-stol.pl, 2014-06-01. [dost?p 2013-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-23)]. ( pol. ) .
  2. ↑ Lech Ma?ewski, Solidarno?ciowe rozrachunki , Dom Wydawniczy Ostoja" 2005, ISBN  83-60048-01-0 , str.102
  3. ↑ Mirosław   Kofta i inni red. , Psychologia Okr?głego Stołu , Sopot: Smak Słowa, 2019, s. 218-221, ISBN  978-83-65731-77-7 [dost?p 2023-11-27] .
  4. ↑ Edmund   Wnuk-Lipi?ski , 25 lat po przełomie , ?Wolno?? i Solidarno??. Studia z dziejow opozycji wobec komunizmu i dyktatury”, 7, Europejskie Centrum Solidarno?ci, 2014, s. 6-10 .
  5. ↑ Michał   Mryczko , 30 lat Okr?głego Stołu, cz??? II ? kontrowersje [online], intro.media - Rzeszowski Portal Informacyjny, 7 lutego 2019 [dost?p 2023-11-27] ( pol. ) .
  6. ↑ Mirosław   Kofta i inni red. , Psychologia Okr?głego Stołu , Sopot: Smak Słowa, 2019, s. 221-222, ISBN  978-83-65731-77-7 [dost?p 2023-11-28] .
  7. ↑ a b c d e f Mariusz Jarosi?ski: Obrady Okr?głego Stołu . dzieje.pl. [dost?p 2012-04-08]. ( pol. ) .
  8. ↑ Okr?gły Stoł , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2022-10-10] .
  9. ↑ Jan Skorzy?ski : Pierwsza Magdalenka . onet.pl . [dost?p 2012-04-08]. ( pol. ) .
  10. ↑ Mirosław   Kofta i inni red. , Psychologia Okr?głego Stołu , Sopot: Smak Słowa, 2019, s. 240-242, ISBN  978-83-65731-77-7 [dost?p 2023-11-27] .
  11. ↑ Mirosław   Kofta i inni red. , Psychologia Okr?głego Stołu , Sopot: Smak Słowa, 2019, s. 243-245, ISBN  978-83-65731-77-7 [dost?p 2023-11-27] .
  12. ↑ Mirosław   Kofta i inni red. , Psychologia Okr?głego Stołu , Sopot: Smak Słowa, 2019, s. 251-254, ISBN  978-83-65731-77-7 [dost?p 2023-11-27] .
  13. ↑ Najcenniejsze w Polsce archiwalia sejmowej biblioteki . [w:] Kronika Sejmowa [on-line]. wrzesie?/pa?dziernik 2019. s. 102. [dost?p 2019-12-13].
  14. ↑ Marek Henzler ? Ludzie Okr?głego Stołu, Polityka, 5 lutego 2009.
  15. ↑ Andrzej Garlicki : Rycerze Okr?głego Stołu . Warszawa: Czytelnik, 2004, s. 236?237. ISBN  83-07-02970-8 .
  16. ↑ a b c ?Okr?gły stoł”. Oprac. Krzysztof Dubi?ski, Warszawa 1999.
  17. ↑ O?wiadczenie rz?du ? emigracja niepodległo?ciowa wobec wyborow w PRL . ? Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej ”, s. 59?60, nr 4 z 29 czerwca 1989.  
  18. ↑ Biała i czarna legenda obrad [online], Rzeczpospolita [dost?p 2023-04-13] ( pol. ) .
  19. ↑ Okr?gły Stoł bez czarnej i białej legendy. Co si? tam działo naprawd?? [online], oko.press [dost?p 2023-04-13] ( pol. ) .
  20. ↑ a b Wojciech Harpula: To ja zrobiłem Okr?gły Stoł . Onet.pl. [dost?p 2015-05-08]. ( pol. ) .
  21. ↑ To ja zrobiłem Okr?gły Stoł [dost?p 19.05.2010]
  22. ↑ Debata Wał?sa ? Miodowicz . [dost?p 2010-05-19]. ( pol. ) .
  23. ↑ Pałac Prezydencki w Warszawie . prezydent.pl, 4 sierpnia 2009. [dost?p 2012-12-01].
  24. ↑ Tablica 4 czerwca 2014 . [w:] Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego [on-line]. is.uw.edu.pl, 6 czerwca 2014. [dost?p 2018-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 sierpnia 2018)].
  25. ↑ Erazm Ciołek 25 lat od Okr?głego Stołu ? News O.pl [online], O.pl Polski Portal Kultury [dost?p 2018-01-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-10] .
  26. ↑ Instytut Pami?ci   Narodowej , ?Solidarno??”, sierpie? 1980 ? sierpie? 1989/?Solidarno??”, August 1980 ? August 1989 , ?Instytut Pami?ci Narodowej” [dost?p 2018-01-09] ( pol. ) .
  27. ↑ Commons:Deletion requests/File:Okragly Stol 1989.jpg ? Wikimedia Commons [online], commons.wikimedia.org [dost?p 2018-01-09] ( ang. ) .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Upadek komunizmu w Europie
Polska
W?gry
Czechosłowacja
NRD
Rumunia
Bułgaria
Jugosławia
Albania
ZSRR
Kraje bałtyckie
Pozostały obszar

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Okr?gły_Stoł_(Polska)&oldid=73744500 ”