Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Ilustracja
Pa?stwo

  Polska

Skrot

PZPR

Lider

Bolesław Bierut (pierwszy), Mieczysław Rakowski (ostatni)

Data zało?enia

15 grudnia 1948

Data rozwi?zania

29 stycznia 1990

Adres siedziby

ul. Nowy ?wiat 6/12,
00-497 Warszawa

Ideologia polityczna

marksizm-leninizm , komunizm , , stalinizm (do 1956 r.) socjalizm

Pogl?dy gospodarcze

gospodarka centralnie sterowana , nakazowo-rozdzielcza

Liczba członkow

3,1?3,2 mln (1980) [1] [2]

Członkostwo
mi?dzynarodowe

Kominform (do 1956)

Młodzie?owka

Zwi?zek Socjalistycznej Młodzie?y Polskiej

Barwy

       czerwony

Multimedia w Wikimedia Commons
Wiec na placu Politechniki w Warszawie podczas kongresu zjednoczeniowego PPR i PPS w grudniu 1948
Prezydium IV Zjazdu PZPR w czerwcu 1964 (na pierwszym planie od prawej strony: Zenon Kliszko , Edward Ochab , Jozef Cyrankiewicz , Władysław Gomułka i Aleksander Zawadzki )
Gmach Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Warszawie
Baner Niech ?yje PZPR umieszczony na jednym z budynkow biurowych Fabryki Wyrobow Precyzyjnych im. gen. ?wierczewskiego na warszawskiej Woli , lata 70. XX wieku
Odznaka PZPR
Wydanie kieszonkowe statutu PZPR
Wariant loga PZPR
Popiersie Lenina , głowny akcent scenografii kolejnych zjazdow PZPR, pozostawione po upadku partii, w podziemiach byłej siedziby Komitetu Centralnego

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR) ? hegemoniczna partia komunistyczna [1] [3] [4] utworzona 15 grudnia 1948, poprzez poł?czenie Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej , po przeprowadzeniu czystek w ich szeregach. Okre?lana rownie? jako realno-socjalistyczna , sprawuj?ca rz?dy w PRL w latach 1948?1989. Istniała do 29 stycznia 1990.

Realizowała ideologi? marksizmu - leninizmu . Zgodnie z obowi?zuj?c? terminologi? partyjn? i deklarowanymi zało?eniami ideowymi, PZPR stanowiła awangard? rz?dz?cej klasy robotniczej .

Działalno?? PZPR opierała si? na wariancie hegemonicznym modelu monopartyjnego obowi?zuj?cego w bloku wschodnim , za? w ramach mi?dzynarodowego ruchu komunistycznego i pa?stw demokracji ludowej , podporz?dkowana była WKP(b)/KPZR (najbardziej do 1956) [1] .

PZPR była parti? masow?, kieruj?c? centralnie zarz?dzan? gospodark? , sprawuj?c? władz? pa?stwow? w sposob totalitarny , d???c? do totalnego kontrolowania wszystkich sfer ?ycia społecznego [1] [5] .

Historia PZPR [ edytuj | edytuj kod ]

Zjednoczenie PPR i PPS [ edytuj | edytuj kod ]

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza powstała na zje?dzie zjednoczeniowym Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej w dniach 15?21 grudnia 1948. W tych dniach odbył si? tzw. Kongres Zjednoczeniowy PPR i PPS, w Auli w Gmachu Głownym Politechniki Warszawskiej . Scalenie obu partii było mo?liwe dzi?ki usuni?ciu z PPS działaczy sprzeciwiaj?cych si? zjednoczeniu (a wła?ciwie wchłoni?ciu przez komunistow), a tak?e tych członkow PPR, ktorych oskar?ono o ? odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne ”. Ocenia si?, ?e ponad 25% socjalistow zostało odsuni?tych na ?tor boczny” lub usuni?tych z ?ycia politycznego. Proces poł?czenia obu partii zako?czył si? w kwietniu 1949 roku. 16 stycznia 1949 r. akces do PZPR zgłosiła te? ?ydowska partia socjalistyczna Bund [6] . PZPR uwa?ała si? za spadkobierczyni? tradycji Socjaldemokracji Krolestwa Polskiego i Litwy i Komunistycznej Partii Polski [7] .

Liczebno?? partii [ edytuj | edytuj kod ]

W momencie powstania do PZPR nale?ało 1 mln 537 tys. członkow (1 mln 6 tys. z PPR i 531 tys. z PPS [8] ). W 1954 partia liczyła 1 mln 276 tys. członkow. 482 tys. członkow usuni?to z niej w latach 1949?1954 [9] . W nast?pnych latach przynale?no?? podlegała wahaniom ? w 1959 (po weryfikacji i usuni?ciu 200 tys. członkow), wynosiła 1 mln 18 tys., w 1965 ? 1 mln 775 tys., w 1970 ? 2 mln 320 tys., a w 1980 (w apogeum swojego rozwoju) osi?gn?ła 3 mln 092 [1] tys. osob (według innych ?rodeł 3 mln 150 tys. osob [2] ). Po zalegalizowaniu pierwszego niezale?nego od władz zwi?zku zawodowego NSZZ ?Solidarno??” oraz wprowadzeniu stanu wojennego w 1981, z PZPR wyst?piło 850 tys. członkow (w tym ok. 33% wchodz?cych w jej skład robotnikow ).

Zjazdy PZPR [ edytuj | edytuj kod ]

  • I Zjazd zało?ycielski PZPR, w dniach 15?22 grudnia 1948
  • II Zjazd PZPR, w dniach 10?17 marca 1954
  • III Zjazd PZPR, w dniach 10?19 marca 1959
  • IV Zjazd PZPR, w dniach 15?20 czerwca 1964
  • V Zjazd PZPR, w dniach 11?16 listopada 1968
  • VI Zjazd PZPR, w dniach 6?11 grudnia 1971
  • VII Zjazd PZPR, w dniach 8?12 grudnia 1975
  • VIII Zjazd PZPR, w dniach 11?15 lutego 1980
  • IX Nadzwyczajny Zjazd PZPR, w dniach 14?20 lipca 1981
  • X Zjazd PZPR, w dniach 29 czerwca ? 3 lipca 1986
  • XI Zjazd PZPR, w dniach 27?29 stycznia 1990 (ostatni, zako?czony samorozwi?zaniem)

Orientacje i frakcje w PZPR [ edytuj | edytuj kod ]

Podczas istnienia PZPR istniało w niej kilka orientacji. W latach 40. zauwa?alne były ro?nice mi?dzy ?krajowcami” (działaczami w czasie okupacji przebywaj?cymi w Polsce, np. Władysław Gomułka ) a ?emigrantami” (działaczami przybyłymi z ZSRR np. Jakub Berman ) [10] . Po ?mierci Stalina pojawił si? podział na puławian i natoli?czykow . W latach sze??dziesi?tych powstały orientacje zwane ?partyzantami” i ?grup? ?l?sk?” . W 1965 wpływowy w okresie stalinowskim działacz partyjny Kazimierz Mijal zało?ył nielegaln? maoistowsk? Komunistyczn? Parti? Polski , jej działalno?? miała nikły odd?wi?k w PZPR. W epoce Gierka pojawiło si? z jednej strony Konwersatorium ?Do?wiadczenie i Przyszło??” , postuluj?ce demokratyzacj? ustroju socjalistycznego, z drugiej grupa ?lewicy patriotycznej” , ktora sformułowała w 1976 r. tzw. ?List 2000” [11] . W latach 80. nast?pił podział na działaczy d???cych do porozumienia z opozycj? ( struktury poziome ) oraz sprzeciwiaj?cych si? temu (?beton partyjny”, np. Katowickie Forum Partyjne , Klub Partyjnej Inteligencji Tworczej ?Warszawa 80” ), w oparciu o cz??? działaczy PZPR powstało te? Zjednoczenie Patriotyczne ?Grunwald” [12] .

Program polityczny i cele PZPR [ edytuj | edytuj kod ]

Do 1989 roku PZPR miała charakter partii pa?stwowej (poprawka do konstytucji z 1976 roku mowiła o partii jako ?przewodniej sile narodu”) oraz kontrolowała gospodark? nakazowo-rozdzielcz?. Głownym celem było stworzenie społecze?stwa komunistycznego oraz wspołuczestniczenie w budowie komunizmu na całym ?wiecie ? podstawowym oparciem ideologicznym PZPR była doktryna komunistyczna , po 1956 stopniowo nasycana elementami narodowymi [7] [1] .

W sferze gospodarczej realizowano likwidacj? własno?ci prywatnej poprzez kolektywizacj? sektora rolniczego (niezrealizowan? w zamierzonym zakresie), przej?cie wszystkich przedsi?biorstw prywatnych przez administracj? pa?stwow?, rozbudow? struktur biurokratycznych w instytucjach pa?stwowych i społecznych (co wi?zało si? z likwidacj? organizacji niezale?nych). W gospodarce priorytetem stała si? rozbudowa przemysłu ci??kiego (zwłaszcza przemysłu zbrojeniowego), co odbywało si? kosztem indywidualnej konsumpcji i skutkowało okresowymi niedoborami artykułow codziennego u?ytku.

Nacisk poło?ono na indoktrynacj? ideologiczn? społecze?stwa (zwłaszcza młodzie?y), forsowanie tzw. socrealizmu w ?yciu kulturalnym i stałe proby podporz?dkowania Ko?cioła (oraz innych zwi?zkow wyznaniowych lub organizacji religijnych). Cele gospodarcze wdra?ane przez PZPR, wobec powi?kszaj?cych si? problemow biurokratycznych tamtejszej gospodarki, ulegały okresowej liberalizacji. Na skutek cyklicznych protestow społecznych i wyst?pie? robotniczych, dochodziło do pewnych ust?pstw politycznych ze strony władz PZPR, m.in. ograniczonej demokratyzacji w systemie sprawowania władzy, zmian w polityce gospodarczej pa?stwa, czy przesuni?? w polityce inwestycyjnej.

Wraz z upływem czasu partia dostosowywała swoje podej?cie do zmieniaj?cych si? warunkow politycznych i społecznych, podejmuj?c ro?ne zmiany dialektyczne - z czasem odrzucaj?c ideologi? komunistyczn?, b?d? tworz?c jej kolejne rewizje.

Status [ edytuj | edytuj kod ]

PZPR oficjalnie posiadała status partii, pod wieloma wzgl?dami nie stanowiła ona jednak partii politycznej sensu stricto (nie posiadała tak?e, ze wzgl?du na luk? prawn? dotycz?c? partii politycznych, osobowo?ci prawnej). Według jednej z tez Polska Zjednoczona Partia Robotnicza to ?struktura administracyjna, ktora zarz?dzała pa?stwem ? od szczytow władzy, po najdrobniejszy zakład pracy i gmin?” [13] , co odpowiadało rzeczywisto?ci.

Organizacja [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej .

Partia była zorganizowana na zasadzie centralizmu demokratycznego , ktory w teorii zakładał demokratyczne wyłanianie władz oraz podejmowanie decyzji i kierowanie jej działalno?ci?. W istocie ten sposob sprawowania władzy w partii stanowił pewn? odmian? systemu wodzowskiego [14] . W rzeczywisto?ci najwa?niejsz? rol? w PZPR ( władzy wykonawczej ), pełniły Komitet Centralny , jego Biuro Polityczne (?cisłe kierownictwo PZPR o stałej liczbie ok. 15 członkow), Sekretariat KC i Sekretariat BP (kierowane przez I sekretarza KC PZPR (do 1954 Sekretarza Generalnego PZPR), przy czym te organy same były poddane ?cisłej kontroli władz Zwi?zku Radzieckiego ) oraz tzw. egzekutywy komitetow partyjnych. To wła?nie te władze decydowały o polityce oraz składzie personalnym głownych organow, cho? według statutu zadanie to spoczywało na członkach zjazdu, ktory odbywał si? co cztery lub pi?? lat. W przerwie pomi?dzy nimi odbywały si? co dwa lub trzy lata, konferencje partyjne komitetow wojewodzkich, powiatowych, gminnych i zakładowych. Najmniejsz? jednostk? organizacyjn? PZPR była podstawowa organizacja partyjna (POP).

Władze partii [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: I sekretarze KC PZPR .

Rozwi?zanie PZPR [ edytuj | edytuj kod ]

13 pa?dziernika 1989 KPN zainicjowała w Katowicach akcj? okupowania lokali PZPR i jej ?przybudowek”. Akcja obj?ła cały kraj i trwała kilkana?cie tygodni. Okupowano ł?cznie około 120 komitetow PZPR na ro?nym szczeblu, a tak?e lokale ZSMP oraz PRON [15] . Do akcji przył?czyły si? tak?e inne radykalne grupy młodzie?y (m.in. FMW , NZS , Ruch WiP ). Na ??danie ministrow rz?du Tadeusza Mazowieckiego ( Aleksander Hall , Jacek Kuro? ) przeciwko radykalnej młodzie?y interweniowały siły milicyjne. Ataki na komitety miały miejsce m.in. w Katowicach, Warszawie, Lublinie, Bydgoszczy, Krakowie, Wodzisławiu ?l?skim, Białymstoku, Gda?sku, Łodzi, Poznaniu, Przemy?lu, Rzeszowie i Wrocławiu [16] . Celem tej akcji było wypieranie komunistow z przestrzeni publicznej, przekazanie budynkow partyjnych na cele społeczne, zapewnienie rownego traktowania wszystkich organizacji politycznych (tak?e tych, ktore nie wzi?ły udziału w rozmowach Okr?głego Stołu) i ktore pozbawione były maj?tku, a tak?e zapobie?enie niszczeniu partyjnych dokumentow.

Niszczenie dokumentow PZPR [ edytuj | edytuj kod ]

Stenogramy posiedze? PZPR zostały jednak zniszczone ju? w 1989 na zlecenie Wojciecha Jaruzelskiego i Czesława Kiszczaka . Na pocz?tku lat 90. toczyło si? w tej sprawie post?powanie w Komisji Odpowiedzialno?ci Konstytucyjnej , po?niej, ze wzgl?dow formalnych, umorzone [17] [18] .

Wyprowadzenie Sztandaru Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej [ edytuj | edytuj kod ]

Ostatni XI Zjazd PZPR, noc z 28 na 29 stycznia 1990 Sala Kongresowa Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Fragment przemowienia Mieczysława Rakowskiego :

(..) Przyj?li?my uchwał? o zako?czeniu Partii, ktora, moim zdaniem, niezale?nie od tego wszystkiego co było powiedziane o niej, co ja wczoraj powiedziałem, odegrała wielk? historyczn? rol?, czy si? to komu? podoba czy nie w ?yciu narodu polskiego, co wi?cej wrosła w jego ?wiadomo??. I dzi? ko?cz?c, ?egnaj?c si? z ni?, wcale nie uwa?am, ?e kładziemy j? do trumny, tylko zamykamy pewien rozdział w historii, pogmatwanego wprawdzie, ale tak?e bogatego w tworcze osi?gni?cia polskiego rewolucyjnego ruchu robotniczego. Wiele złego powiedziano o tej Partii, ale ja s?dz?, ?e godno?? i uczciwo?? ludzka powinna nas chroni? od wydawania o niej s?dow tylko negatywnych albo te? wydawania s?dow pot?pie?czych. Poczekajmy jeszcze, co powie historia o tej Partii. Jest tu wielu historykow na sali i dobrze wiedz? jak zawiłe s? losy rewolucji, jak ka?da z nich obfituje w dramaty. I s?dz? ?e, by? mo?e ?e gdzie? 30, 40 lat po rewolucji francuskiej , grono jakobinow , te? dochodziło do wniosku ?e nie udało si? to, co zamierzali. No a dzisiaj chyba nikt nie wydaje jednoznacznych pot?pie?czych s?dow o jakobinach . Ja apeluj? po prostu, o to by, nie zn?ca? si? nad PZPR, bo jest to zn?canie si? tak?e cz?sto nad swoim ?yciem. Ja chciałbym, mowiłem raczej na ro?nych spotkaniach, ?e powstała taka przedziwna sytuacja, ?e sami siebie nie lubimy. Nie lubimy tej Partii, ju? tej byłej Partii. Oto? chciałoby si? chodzi? jednak z podniesion? głow?. Ogłaszam zako?czenie obrad XI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Prosz? o powstanie Towarzyszy, Towarzyszek i Towarzyszy. Sztandar Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ? wyprowadzi? (...)

Nowe partie i kontrowersje wokoł maj?tku [ edytuj | edytuj kod ]

Ostatecznie doszło do samorozwi?zania PZPR, a cz??? działaczy podj?ła decyzj? o zało?eniu dwoch nowych partii socjaldemokratycznych. Na ten cel otrzymała od Komunistycznej Partii Zwi?zku Radzieckiego kwot? ponad 1 mln dolarow w ramach tzw. po?yczki moskiewskiej .

Byli działacze PZPR zało?yli Socjaldemokracj? Rzeczypospolitej Polskiej , ktorej głownymi przywodcami byli Aleksander Kwa?niewski , Leszek Miller i Mieczysław Rakowski . SdRP miała m.in. przej?? wszystkie prawa i obowi?zki PZPR oraz pomoc w rozdysponowaniu maj?tku byłej PZPR, ktora pod koniec lat 80. posiadała znaczne przychody, głownie z nieruchomo?ci, ktorymi zarz?dzała, oraz z przedsi?biorstwa RSW ?Prasa-Ksi??ka-Ruch” , ktore z kolei posiadało specjalne ulgi podatkowe. W tym okresie przychody ze składek członkowskich stanowiły tylko 30% przychodow PZPR.

Po rozwi?zaniu PZPR i zało?eniu SdRP pozostała cz??? działaczy utworzyła Uni? Socjaldemokratyczn? Rzeczypospolitej Polskiej (USdRP), ktora przemianowała si? na Polsk? Uni? Socjaldemokratyczn? , a tak?e Ruch 8 Lipca. Najbardziej radykalni działacze o zdeklarowanej ideologii komunistycznej utworzyli parti? Zwi?zek Komunistow Polskich ?Proletariat” . Politycy PUS wspołtworzyli w 1992 wraz z byłymi działaczami opozycji demokratycznej Uni? Pracy , działacze SdRP w 1999 powołali now? parti? Sojusz Lewicy Demokratycznej , a działacze ZKP ?Proletariat” po delegalizacji partii w 2002 utworzyli Komunistyczn? Parti? Polski , ktora istnieje do dnia dzisiejszego.

Pod koniec 1990 roku w Sejmie trwała intensywna debata nad sposobem przej?cia przez pa?stwo maj?tku byłej PZPR, na ktory składało si? ponad 3000 budynkow i lokali, z czego prawie połowa była u?ytkowana bez ?adnej podstawy prawnej. Zwolennicy przej?cia maj?tku PZPR argumentowali, ?e został on zbudowany w oparciu o grabie? oraz dotacje Skarbu Pa?stwa , wypracowanego przez całe społecze?stwo. Przeciwnicy z SdRP byli zdania, ?e maj?tek powstał ze składek członkowskich i ??dali sukcesji maj?tku byłej PZPR na rzecz SdRP, ktora w tym czasie administrowała maj?tkiem. Kontroli komisji sejmowej nie podlegał maj?tek ruchomy oraz konta byłej PZPR.

9 listopada 1990 Sejm uchwalił Ustaw? o przej?ciu maj?tku byłej PZPR [19] , ktora ostatecznie miała doprowadzi? do przej?cia nieruchomo?ci byłej PZPR przez Skarb Pa?stwa. Pierwszym likwidatorem mienia byłej PZPR został Jozef Palinka [20] . Cz??? nieruchomo?ci została przej?ta do 1992, głownie na rzecz samorz?dow terytorialnych, o cz??? toczyły si? spory s?dowe jeszcze do 2000 roku. Ruchomo?ci i finanse byłej PZPR praktycznie znikn?ły. Wi?kszo?? z nich przeniesiona została wcze?niej w ramach procesu nazywanego ? uwłaszczeniem nomenklatury ” do przedsi?biorstw prywatnych nazywanych ?społkami nomenklaturowymi”. Jedn? z najbardziej znanych z nich była Transakcja społka z o.o. Według deklaracji posłow SdRP 90?95% maj?tku partii zostało przeznaczone na wypłat? odpraw dla etatowych pracownikow lub przekazano na cele społeczne.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ a b c d e f Nowa Encyklopedia Powszechna PWN . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 686 (tom 6). ISBN  83-01-14179-4 .
  2. ↑ a b Partia musi konsekwentnie odnawia? pełnomocnictwa klasy robotniczej. Dyskusja przed XII Plenum KC PZPR , Krzysztof   Cielenkiewicz (oprac.), ?Gazeta Krakowska”, 79 (10648), 5 kwietnia 1983, s. 1, 5, 6 [dost?p 2022-06-03] , patrz wypowied? A. Czy?a , s. 5.
  3. ↑ Andrzej Chwalba, Jakub Basista, Tadeusz Czekalski, Krzysztof Stopka: Dzieje Polski. Kalendarium . Krakow: Wydawnictwo Literackie, 1999, s. 736. ISBN  83-08-03028-9 .
  4. ↑ Encyklopedia Białych Plam . Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2001, s. 225 (tom 14). ISBN  83-912068-0-7 .
  5. ↑ Polska Zjednoczona Partia Robotnicza , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2020-03-21] .
  6. ↑ Zbysław   Rykowski , Wiesław   Władyka , Kalendarium polskie 1944-1984 , Warszawa: Młodzie?owa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 26, ISBN  83-203-2362-2 .
  7. ↑ a b Hasło w encyklopedii Onetu (strona archiwalna) . portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-27)].
  8. ↑ Andrzej Leon   Sowa , Historia polityczna Polski 1944?1991 , Krakow: Wydawnictwo Literackie, 2011, s. 125, ISBN  978-83-08-04769-9 , OCLC   802890300 .
  9. ↑ Andrzej   Albert , Najnowsza historia Polski, 1914-1993. Tom 2, 1945-1993 , Warszawa 1995, s. 287, ISBN  978-83-7129-177-7 , OCLC   40549947 .
  10. ↑ Mirosław Szumiło, Kierownictwo Polskiej Partii Robotniczej (1945?1948) ? portret historyczno-socjologiczny . ?Kwartalnik Historyczny” 2014, nr 2.
  11. ↑ Przeciwko KOR?owi i Gierkowi ? ?List 2000” , DZIEJE NAJNOWSZE 2011, nr 1.
  12. ↑ Jerzy   Eisler , Zarys dziejow politycznych Polski 1944?1989 , Warszawa: BGW, 1992, s. 61?64, 93?94, ISBN  83-7066-208-0 , OCLC   834077717 .
  13. ↑ Łukasz Kami?ski , Przewodnia siła narodu , rozm. przepr. Barbara Polak, [w:] ?Biuletyn IPN” nr 5 (2002), s. 9.
  14. ↑ Andrzej Paczkowski: Poł wieku dziejow Polski . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 161. ISBN  83-01-14487-4 .
  15. ↑ Konfederacja Polski Niepodległej. W 30. rocznic? powstania , IPN, Krakow 2009, s. 40.
  16. ↑ Antoni Dudek , Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988?1990 , s. 432?436.
  17. ↑ Edward Wende . Tego nie mogli zostawi? potomnym . ?Gazeta Wyborcza”, 26 kwietnia 1994.  
  18. ↑ ?Kronika Sejmowa” Nr 35 (516), IV kadencja . 2002.
  19. ↑ Ustawa z dnia 9 listopada 1990 r. o przej?ciu maj?tku byłej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ( Dz.U. z 1991 r. nr 16, poz. 72 ).
  20. ↑ Palinka Jozef [online], S?d Arbitra?owy .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Komunizm
Nurty
Marksistowskie
Inne
Pa?stwa rz?dzone
przez
partie komunistyczne
obecnie
dawniej
Teoretycy i działacze
Tematy powi?zane

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polska_Zjednoczona_Partia_Robotnicza&oldid=73698453 ”