Cu ll'espressione
Ciento juorne
('n
franzese
Cent-Jours
) nce se referisce a nu periudo d'a storia 'e ll'
Europa
cumpreso nfra o retuorno 'e
Napulione Bonaparte
a
Parigge
(
20 'e marzo
1815
) da ll'asilio a ll'
isula d'Elba
e la restaurazzione d'a dinastia d'e
Burbone
cu
Luigi XVIII
(8 luglio 1815). Chesto nomme, vene da nu descurzo d'o Prefetto 'e Parigge, Gilbert Chabrol de Volvic, pe' presenta 'o bemmenuto o Rre, 'ncapo a ll'8 luglio.
'O retuorno 'e Napoleone nce fuje tanno 'e naziune 'e ll'Europa staveno arricettanno 'a geugrafia d'o cuntinente aropp'e traverzie gnenetate d'a
rivuluzzione franzesa
e da 'e uerre napulioneche, 'ncopp'o nommalto
Cungriesso 'e Vienna
. 'O 13 'e marzo chesto dechiaraje "forasciuto" Napulione e 'o 25 r'o mese
Regno Aunito
,
Impero Russo
e
austriaco
e
Prussia
furmajeno 'a
Settima Cualizzione
, c'o quateno 'e llo scusa defenetivamente. Chesto fuje l'urtemo cunflitto d'e uerre napulioneche, fenute c'a scunfitta 'e ll'imperatore d'e francise a
Waterloo
'int'o 18 giugno aroppo 'e tuzzate 'e Quatre-Bras e Ligny, cu 'a restaurazzione d'a munarchia e cu ll'asilio 'e Napulione 'ncoppa ll'isula 'e Sant'Elena, addo murette 'o 5 'e maggio
1821
.
Napulione Bonaparte dint'a nu ritratto 'e
Evert A. Duykinck
A frevaro e marzo d'o
1814
, nfra 'e sciumme d'a
Senna
e d'a
Marna
, 'o Bonaparte pruvaje, mmatula, a arresta 'e fforze d'a
Sesta cualizione
trasute rint'o territuorio franzese. Cu ll'impussibbereta 'e difennere Parigge o 'a curona, int'a reggia soja, Napulione nguadiaje Armand Augustin Louis de Caulaincourt ? mmasciatore franzese 'n Russia - 'e neguzia cu ll'imperatore russo ll'abdecazzione soja a ffaore d'o figlio e rre 'e Romma, Napulione II. 'O zar, nun s'appunette ma, apprennenno d'a deserzione 'e Marmont, 'ncapo a ll'avanguardia 'e ll'esercito franzese a Essonne, fuje mpustato pe n'abdecazzione senza cundezziune. Bonaparte fuje ubbrecato a accetta.
Se decerette accussi pe' n'asilio a l'isula d'Elba, lassanno a Napulione 'o titulo 'e d'imperatore e na rennita 'e ddoje meliune 'e franche c'a suvranita 'ncopp'a ll'isula, pettramente ll'imperatrice Maria Luisa deventaje duchessa 'e
Parma
,
Piacenza
e
Guastalla
.
Abbenche 'o rre pruvaje a resulleva ll'econumia e a preserva 'e deritte cevile r'e francise, 'o populo remanette cuntrario a 'o Burbune, memmure d'e malguvierne 'e primma d'a Revoluzzione. Pure nfra ll'esercito 'o malcuntento era gruosso, a causa d'a smubberitazzione furzata 'e tante surdate. Napulione, sapute 'ste ccose, 'o 26 'e frevaro sarpaje da ll'Elba assecuteiato da nu migliaro d'uommene, quattro cannune e da 'e ggenerale Antoine Drouot e Pierre Cambronne, iognenno 'int'o 1º marzo azzicco a
Cannes
. 'O generale
Andre Massena
, a
Marseglia
, nfurmato 'e ll'accadenza, nun s'appunnette 'a trasuta d'o viecchio imperatore 'int'o territuorio franzese, faceletanno ll'avanzata d'o Bonaparte. Chesto trasette a Grenoble e prusequette vierzo Parigge nfra 'o giubbilo d'a pupulazzione, ubbrecanno 'o 19 'e marzo Luigi XVIII a abbanduna 'a capitale.
Napulione, tremmanno 'o scuntento d'o populo, asetaje a cummanna na mubbelitazzione 'n massa. P'abbusca nu poco 'e tiempo e pe' pruva 'e vulere 'a pace, ll'Imperatore prennette cuntatte deprumatece cu 'e putenze d'o Cungriesso 'e Vienna, ca mpero se refutajeno 'e llo reconoscere impertore. Mperzo 'o 25 marzo 1815
Regno Aunito
,
Impero austriaco
,
Regno 'e Prussia
e
Impero russo
furmajeno n'allianza crianno 'a settema cualizzione, fenanziata da ll'engrise.
Napoleone urdenaje ll'8 abbrile 'a mubbelitazzione generale, offecializzata schitto tre semmane cchiu tarde. Ll'esercito franzese, forte 'e 200000 uommene, fuje aggrannito da 15000 vuluntarie e 75000 veterane, abbenche 'e necessita 'e uerra ubbrecajeno a mubbeleta 'a guardia naziunale, a revuca tutt'e cungede e a ncurpura puleziotte, marenare e duganiere. Accussi 'a Francia teneva a despusezzione 280000 surdate susso e 150000 da jognere 'int'e mise sequente, poche a ppare 'e ll'800000-1000000 'e ll'alliate.
'E fforze alliate fujeno sparute 'n quattro: 'a primma cummannata da Arthur Wellesley duca 'e Wellington 'e 110000 surdate deretta a
Bruxelles
, e cuperta da 'a siconda a ll'ordene 'e von Blucher 'e 117000 prussiane, 'n marcia 'ncapo a
Namur
; pettramente da 'a Furesta Nera 'e 210000 austriace 'e Schwarzenberg se muveveno vierzo ll'Aveto Reno, e da ll'Italia Frimont, cu 75000 nfra austriace e taliane, marciava 'ncapo a
Lione
; ll'urtima armata, russa, forte 'e 150000 surdate cu funzione 'e riserva, se fermaje 'int'o settore centrale d'o sciummo Reno.
Ll'alliate, mpero, azziccavano 'a Franza schitto cu ll'esercete 'e Wellington e Blucher pecche ll'austriaci avarriano ionte 'ncapo a luglio e 'e russe pure cchiu tarde. Napulione, mperzo, feguraje ddoje manere p'affrunta 'e nnemice: o ammassa 'e surdate nfra 'e sciumme
Senna
e
Marna
e se defennere 'ncoppa a ddoje parte, o attacca susso 'e fforze alliate in
Olanda
. Abbenche schitto 125000 uommene ereno despunibbele affronte d'e 209000 nemice, na vettoria avarria pututo raffurza ll'openione pubbreca franzesa e comme pure na revoluzzione filo-franzese 'n
Belgio
, purtanno a nuove surdate. Napulione decerette mperzo n'azzicco a ll'Olanda tramente 'e generale Rapp, Lemarque, Lecourbe, Suchet, Brune, Clausel e Decaen avarriano tenuto 'o quateno 'e prutegge 'e cunfine e cummatte 'e revolte realiste (comme chella 'n Vandea).